In h o ud so p gave. Inleid ing

In h o ud so p gave Inleid ing Hoof d st uk 1: De ont w ikkeling van de vragenlijst voor Persoonlijke Flexib ilit eit (PF) 1.1 : Theoret ische acht ergrond van de PF 1.2 : Waarom is d eze vragenlijst ont w ikkeld? 1.3 : St ap pen in d e ont w ikkeling van d e PF st ap 1: ont w ikkeling 1 e it em p ool st ap 2: af nam e en st at ist ische analyse st ap 3: expert b eoordeling st ap 4: ont w ikkeling norm en st ap 5: b et rouw b aarheid en validit eit Hoof d st uk 2: Int erp ret at ie en geb ruik van de PF 2.1 : Int erp ret at ie scores PF 2.2 : Bet ekenis van de persoonsken m erken 2.3 : Suggest ies voor geb ruik Lit erat uur

In leid in g In d eze hand leid ing w ord t het d oel, de ont w ikkeling en de m ogelijkheden voor geb ruik van d e vragenlijst vo or Persoonlijke Flexib ilit eit, of t ew el de PF, nader t oegelicht. Tevens w ord t aand acht best eed aan d e st at ist ische analyses d ie zijn verricht om zaken als b et rouw b aarheid en valid it eit van d e PF t e w aarb orgen. Na het lezen van deze han d leid ing b ent u in st aat t e b ep alen w anneer u de PF kun t inzet t en, w elke inf orm at ie u m et b ehulp van d eze lijst kunt verkrijgen en hoe u d e result at en kunt int erp ret eren.

Ho o f d st uk 1 De o n t w ikkelin g van d e vr ag en lijst vo o r Per so o n lijke Flexib ilit eit In d it hoof d st uk w ord t d e t heoret ische acht ergrond van d e vragenlijst voor Persoonlijke Flexib ilit eit (PF) b esch reven. Allereerst w ord t aand acht best eed aan d e red en en het doel van o nt w ikkeling van deze lijst. 1.1 Theoretische achtergrond van de PF Met persoonlijke f lexib ilit eit w ord t het verm ogen aanged uid om m et grot e veranderingen en uit d agin gen van het leven om t e gaan. Persoonlijke f lexibilit eit is geb aseerd op een aant al perso onskenm erken of p ersoonlijke eigenschap p en. Deze zijn: - Veranderingsbereid heid - Sociaal init iat ief - Energieniveau - Zelf vert rouw en - Cont role op de eigen sit uat ie - Em ot ionele veerkracht Deze p rakt ische, p rakt ijkgericht e persoonlijkheid svragenlijst vind t zijn oorsp rong in een longit ud inaal onderzoek b ij out p lacem ent kand id at en (Te Gussinklo, 1996). In d it onderzoek is een groot aant al p roef personen gevolgd vanaf het m om ent d at zij om verschillende r ed en en een organisat ie m oest en verlat en. Een analyse van d e p ersoonlijkheid svariab elen d ie van invloed w aren op het bet er om kunnen gaan m et ont slag en het sneller vind en van een nieuw e bet rekking, gaf inzicht in d e variabelen d ie d aar een invloed op heb ben. De vragenlijst en en vragen d ie d aarb ij geb ruikt zijn, heb b en geleid t ot een nieuw e set vragen en variabelen. De ont w ikkeling van deze lijst w ord t hieronder verder t oegelicht. Om d at ont slag een van d e b elan grijke st ressoren is, m et een vergelijkb are d ynam iek als and ere st ressoren zoals verlies van een d ierb are, echt scheid ing, verhuizingen en dergelijke, is d e verond erst elling d at deze persoonskenm erken ook van invloed zijn op het kun nen om gaan m et d eze lif e - event s als st ressor. Ond uidelijk is of d eze vragenlijst o ok het verm ogen m eet om m et and ere st ressoren om t e gaan d an lif e event s. Te verw acht en is dit w el, vanuit de ged acht e d at om gaan m et grot ere st ressoren niet and ers is d an om gaan m et kleinere, kort ere st essoren. Maar het is ook denkb aar d at hier juist andere m echanism en aan t en grond slag liggen. 1.2 Waarom is deze vragenlijst ontwikkeld? Bij coaching en loop b aanb egeleid ing b lijken som m ige kand id at en goed om t e kunnen gaan m et de st ress d ie verand ering m et zich m eeb rengt. And eren heb ben echt er veel m eer ond erst eunin g nod ig. Het d oel van d eze vragenlijst is d an ook aan het begin van een begeleid ingst raject inzicht t e krijgen in w elk t yp e en hoeveel b egeleid ing een kand id aat nod ig zal hebb en. Dit geef t d e ad viseur hand vat en om zijn b egeleid ing vorm t e geven.

1.3 Stappen in de ontwikkeling van de PF De ont w ikkeling van de vragenlijst heef t d e volgende st ap pen gekend : Stap 1. ontwikkeling eerste item pool De st art van de ont w ikkeling vorm d e het ond erzoek b ij out p lacem ent kand id at en. Een aant al vragen en persoonlijkheid seigenschap p en vert oond en een verb and m et het verm ogen op een goede m anier om t e gaan m et de uit d aging een nieuw e b aan t e vind en. Als aanvulling zijn t oen ext ra vragen gef orm uleerd, d ie m ogelijk sam enhingen m et begrip pen als f lexibilit eit, aanp assingsverm ogen, energieniveau, ext raversie, neurot icism e, so ciale cont act en aangaan, locus of cont rol, zelf vert rouw en en em ot ionele st ab ilit eit. Stap 2. Eerste afname en statistische analyse. De eerst e versie van de vragenlijst b est ond uit 6 variab elen, w aarb ij iedere variab ele w as geoperat ionaliseerd d oor 15 it em s. Deze vragenlijst is uit gezet onder een aant al p roef personen, vooral in loop b aanad vies t raject en. Deze w erden verzorgd d oor een int ern m ob ilit eit sb ureau van een grot e land elijke d ienst verlenende organisat ie. Op b asis van st at ist ische analyses is d aarop een t w eed e vragenlijst geconst rueerd, best aande uit in t ot aal 72 it em s, verd eeld over 6 variab elen. Ook deze vragenlijst is uit gezet ond er een aant al p roef personen, w ederom af kom st ig uit vooral loo pb aanad vies t raject en. Op b asis van st at ist ische analyses is d aarop een voorlop ige vragenlijst geconst rueerd best aand e uit 50 it em s, verdeeld over 5 variabelen. - Veranderingsbereid heid - Sociaal init iat ief - Energie niveau - Zelf vert rouw en - Cont role op de eigen sit uat ie Crit eria w aren hierb ij ond erlinge sam enhang en b reed t e van d e schalen van d e vragenlijst. Op b asis van een vo orlopige norm groep is deze vragenlijst een t ijd geb ruikt b ij loop b aanad viserin g, onder m eer in b ovengenoem de organisat ie. Stap 3. Expert beoordeling Deze vragenlijst is na een half jaar geb ruik in d e p rakt ijk geëvalueerd. De op m erkingen gaven in eerst e inst ant ie geen aanleid ing d e vragenlijst t e veranderen. Ad viseurs gaven aan de result at en in d e p rakt ijk t e herkennen en t e geb ruiken b ij hun ad viserin g. In een lat er st ad ium is er t och nog een ext ra variab ele t oegevoegd aan d e vragenlijst. De variab ele em ot ionele veerkracht. Exp ert s verw acht t en d at oo k iem and s st ressb est end igheid, incasseringsverm ogen en gevoeligheid, sam engevat in em ot ionele veerkracht, van i nvloed is op de m anier w aarop iem and m et verand eringen in zijn leven om gaat. De best aand e lijst m et d aarb ij de t oevoegin g van d e variab ele em ot ionele veerkracht is de d ef init ieve lijst gew ord en. Deze b est aat nu uit 60 it em s, verd eeld over 6 variab elen. - Veranderingsbereid heid - Sociaal init iat ief - Energieniveau

- Zelf vert rouw en - Cont role op de eigen sit uat ie - Em ot ionele veerkracht Stap 4. Ontwikkeling normen De eerst e vijf variab elen van de PF zijn af genom en b ij 1118 p ersonen. Deze p ersonen vorm en de norm groep voor de eerst e vijf variab elen. De zesde variabele "em ot ionele veerkacht " is af genom en ond er 138 personen. Hieronder w ord en de algem ene kenm erken van d eze t w ee groepen w eergegeven.

f req uent ie p er cent age 1-5 var 6 e var 1-5 var 6 e var Man 481 55 43,9% 39,9% Vro uw 613 83 56,0% 60,1% m issin g 23 2,1% t ot aal 1118 138 100% 100% Tab el 1: verd elin g n aar geslach t De gem id delde leef t ijd van d e m annen van 1-5 var. w as 39,3 jaar De gem id delde leef t ijd van d e m annen van 6 e var. w as 37,2 jaar De gem id delde leef t ijd van d e vrouw en van 1-5 var. w as 35,6 jaar. De gem id delde leef t ijd van d e vrouw en van 6 e var. w as 33,1 jaar. f req uent ie p ro cent 1-5 var 6 e var 1-5 var 6 e var 0-30 jaar 284 60 25,4% 43,5% 31-40 jaar 400 44 35,8% 31,9% 41-50 jaar 266 17 23,8% 12,3% 51 jaar en o ud er 98 17 8,8% 12,3% Missin g 70 6,3% t ot aal 1118 138 100% 100% Tab el 2: verd elin g n aar leef t ijd sg ro ep f req uent ie Pro cent 1-5 var 6 e var 1-5 var 6 e var LBO/ MAVO 228 11 20,4% 8,0% MBO / HAVO 401 33 35,9% 23,9% HBO / VWO 272 52 24,3% 37,7% WO 107 42 9,6% 30,4% Missin g 110 9,8% t ot aal 1118 138 100% 100 Tab el 3: verd elin g n aar o p leid in gsg ro ep LBO MAVO MBO HAVO HBO VWO WO = Lager Bero ep so n d erw ijs = Mid d elb aar Algem een Vo o rt gezet On d erw ijs = Mid d elb aar Bero ep so n d erw ijs = Ho ger Algem een Vo o rgezet On d erw ijs = Ho ger Bero ep s On d erw ijs = Vo o rb ereid en d Wet en sch ap p elijk On d erw ijs = Wet en sch ap p elijk On d erw ijs Stap 5. Betrouwbaarheid en validatie De bet rouw b aarheid van een t est geef t een ind icat ie van d e nauw keurigheid van het in st rum ent. Het b egrip h eef t b et rekking op de rep rod uceerb aarheid van d e gem et en uit kom st en, of t ew el, zijn d e result at en van een m et ing m et het inst rum ent b ij een t w eed e keer (en derd e keer, enz) gelijk. De bet rouw b aarheid van een t est kan op verschillend e m anieren bep aald w orden. Zo kan dezelf d e t est voor een t w eede m aal b ij dezelf d e persoon af genom en w ord en w aarna d e result at en van d eze t w ee m et ingen m et elkaar vergeleken kunnen w orden (t est -ret est reliab ilit y). Ook kunnen de scores op de ene helf t van d e t est vergeleken w orden m et de scores op d e and ere helf t van d e t est (sp lit -half reliab ilit y). Het m eest geb ruikt is de berekening van de alp ha ( ). Dit is een m aat

voor int erne consist ent ie. Bij een van >.85 sp reekt m en van een hom ogene groep it em s. Al d eze m et hoden zijn geb aseerd op correlat ieb erekeningen.

Variab ele naam : Veranderingsbereid heid 0,86 Sociaal init iat ief 0,86 Energieniveau 0,80 Zelf vert rouw en 0,90 Cont role op de eigen 0,75 sit uat ie Em ot ionele veerkracht 0,82 De valid it eit van een t est geef t een ind icat ie van d e m at e w aarin m et het inst rum ent d aad w erkelijk het const ruct gem et en w ord t w at d e t est p ret endeert t e m et en. De valid it eit van een t est vast st ellen is com p lexer d an het vast st ellen van d e b et rouw b aarheid van een t est. Bij het vast st ellen van de valid it eit kom t nam elijk alt ijd het p rob leem van p recieze d ef iniëring van het t e m et en const ruct kijken. De vragen d ie gest eld m oet w orden b ij het b epalen van d e valid it eit van een t est is: Wat is d e p recieze d ef iniërin g van het const ruct w at hier gem et en w ord t? En: Meet d eze t est d aadw erkelijk het const ruct d at het p ret end eert t e m et en? Om d eze vraag t e b eant w oorden m oet de t est vergeleken ( geijkt ) w orden m et een t est w aarvan reed s vast st aat d at deze het zelf d e const ruct m eet, een crit erium genoem d. Een dergelijk crit erium is echt er vaak m oeilijk t e vinden. Het vergelijken van de t est m et een crit erium kan ged aan w orden m id dels het b erekenen van correlat ies t ussen scores op de t w ee t est en. Correlat iecoëf f iciënt en liggen alt ijd t ussen de 0 en 1 (p osit ieve correlat ie) of t ussen d e 0 en 1 (negat ieve correlat ie). Een positieve correlat ie t ussen t w ee it em s w il zeggen d at een hoge score op het ene it em gep aard gaat m et een hoge score op het andere it em. Een negatieve correlat ie t ussen t w ee it em s w il zeggen d at een hoge score op het ene it em gep aard gaat m et een lage score op het and ere it em of vice versa. Een correlat ie van 0,2 w ord t gezien als laag; een correlat ie van 0,3 w ord t gezien als m id d elm at ig; een correlat ie van 0,5 w ord t gezien als hoog (Green et al.,2000). De valid it eit van d eze vragenlijst heef t bet rekking op enerzijd s het verm ogen om m et grot e st ressoren om t e gaan en anderzijd s om aan t e geven w elke en hoeveel b egeleid ing nod ig zal zijn om h ierm ee om t e gaan. Een onderzoek naar deze hyp ot hese loop t m om ent eel. Daarnaast is gekeken naar correlat ies m et variab elen uit andere vragenlijst en, d ie d ezelf d e m eet p ret ent ie hebb en. Dit onderzoek wordt binnenkort gerapporteerd.

Ho o f d st uk 2 In t er p r et at ie en Geb r uik van d e PF In d it hoof d st uk w ord t een t oelicht ing gegeven op de m ogelijkheden voor geb ruik van d e PF. Voor ieder van d e p ersoonskenm erken w ord t b esp roken hoe d e score op deze schalen geïnt erp ret eerd d ienen t e w ord en. Allereerst w ord t een kort e t oelicht ing op d e algem ene w ijze v an scoring van d e PF gegeven. 2.1 Interpretatie scores PF De PF w ord en gerap port eerd in st en scores. Deze schaal loop t van 1 t ot 10. St en - scores zijn een vorm van st and aard scores. Dat houd t in d at zij een b eeld geven van hoe een b ep aald e score zich ver houd t t ot het gem id deld e van alle scores. St en 4,5,6 en 7 liggen allem aal b innen 1 st and aard d eviat ie van het gem id delde. St en 2,3 en 8,9 liggen t ussen 1 en 2 st and aard d eviat ie van het gem id delde. St en1 en 10 liggen m eer d an 2 st and aard deviat ies van het g em id delde. De gem id delde score in d e norm groep ligt precies op d e grens van d e vijf d e en zesde st en. De percent ages d ie horen b ij d e af zonderlijke st enscores zijn als volgt : St en 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 p ercent a ge 2,3% 4,4% 9,2% 15 % 19 % 19 % 15 % 9,2% 4,4% 2,3% 2.2 Betekenis van de persoonskenmerken Hierond er w ord t d e b et eken is van de persoonskenm erken t oegelicht. Tevens w ord en ind icat ies aangegeven voor d e b egeleid ing van kand id at en in coaching o f loop b aanadvisering. - Veranderingsbereidheid Veranderin gsbereid heid geef t aan in hoeverre iem and gericht is op verand ering en nieuw e im p ulsen. Mensen d ie hoog scoren o p d eze variab ele geven aan het p lezierig t e vind en t e veranderen, nieuw e d in gen m ee t e m aken en uit ged aagd t e w ord en. Mensen m et lage scores (4 en lager) geven aan vooral gericht t e zijn op zekerheid en st ab ilit eit, het p lezierig t e vind en t e w et en w aar m en aan t oe is en st aan negat ief t egenover verandering. Bij m idd enscores (5, 6) geef t m en aan neut raal t egenover verandering t e st aan, m en zo ekt het niet act ief op, m aar raakt er ook niet van in verw arring. In d e b egeleid ing of coach ing van m ensen m et een lage verand eringsbereid heid, m ag verw acht w ord en d at zij w eerst and hebb en om zaken op een nieuw e m anier aan t e p akken, en een han g zal heb ben n aar het vert rouw d e. Veranderingen, zoals w erken in een nieuw e om gevin g, zouden d an st ap sgew ijs geïnt rod uceerd kunnen w ord en. Zij m oet en de t ijd krijgen t e w ennen aan het nieuw e. - Sociaal initiatief

Sociaal init iat ief geef t aan in hoeverre iem and het gem akkelijk of juist m oeilijk vind t om sociale cont act en aan t e gaan en t e ond erhoud en en in hoeverre iem an d b eschikt over een sociaal net w erk. Mensen d ie hoog scoren zijn o ver het algem een ext ravert, op m ensen gericht en heb ben zelf vert rouw en in het cont act m et and eren. Mensen m et een lage score ervaren d rem pels in het co nt act, zijn int rovert er, m ogelijk verlegen. Sociale ond erst euning b lijkt een belangrijke m ed iërende f act or b ij st ress. Naarm at e m en m eer sociale o nd erst euning geniet, is m en m eer in st aat om op een goede m anier m et st ress om t e gaan. Sociaal init iat ief geef t aan of m ensen zich in st aat voelen om and eren t e b et rekken b ij hun p rob lem en. In d e b egeleid ing is het b elangrijk om hier rekenin g m ee t e houd en. Hoogscoord ers zullen het relat ief m akkelijk vinden t e net w erken en cont act en aan t e sp reken. Laagscoord ers zijn m ogelijk sociaal angst ig en heb b en m eer b egeleiding nodig b ij het leggen van cont act en, m eer st im ulan s o m t e gaan net w erken. Bij sollicit at ies zal m en het m oeilijker vinden inf orm at ie in t e w innen en zich zelf b ew ust t e p rof ileren. - Energieniveau Dit kenm erk geef t aan in hoeverre m en zich energiek voelt, act ief is en in st aat is een grot e m at e van out p ut t e genereren. Laag scoord ers voelen zich vaak m oe, heb ben t ijd nod ig om act ies uit t e voeren. Bij zeer lage scores kan er sp rake zijn van d ep ressie en m at heid. In d e b egeleid ing is het b elan grijk om laagscoord ers t e onderst eunen en t e p rikkelen t ot act ie, m aar ze m o et en nooit overvraagt w orden. Bij lage scores is het b elangrijk om in gesp rekken t e acht erhalen of er sp rake is van b urn -out of d ep ressie. Bij b urn -out is het b elangrijk voldoende ont sp anning en rust in t e b ouw en om t e herst ellen en m ensen juist niet t e f orceren t ot al t e veel act ies. Bij d ep ressie is adeq uat e m ed isch e of p sych ot herap eut ische behandeling aan t e b evelen. - Zelfvertrouwen Dit p ersoonlijkheid skenm erk geef t aan of iem and over het algem een vert rouw en heef t in eigen kunnen en kw alit eit en. Hoge scores geven aan d at iem and er van overt uigd is zaken p osit ief af t e kunnen rond en. Bij lage scores t w ijf elt m en aan zichzelf, is m en onzeker, en kan m en zich uit onzekerheid verlam t voelen om t ot act ie t e ko m en. Bij lage scores kan het b elangrijk zijn om het zelf vert rouw en t e herst ellen. Aanm oed iging, p osit ief lab elen van kw alit eit en, coaching kan hier een p osit ief ef f ect op heb ben. Bij zeer h oge scores kan er het gevaar van zelf overschat t ing loeren en kan het nut t ig zijn om ook op de gevaren of b ep erkingen t e w ijzen. - Controle op de eigen situatie Dit b egrip is verw ant aan lo cus of cont rol. Hoogscoord ers heb ben het gevoel d at zij grip heb ben op hun leven, d at zij in b elangrijke m at e de gang der d ingen kunnen bep alen. Laagscoord ers voelen zich slacht of f er, heb ben niet het gevoel veel invloed op hun levenslo op uit t e kunnen oef e nen.

Laagscoord ers ond erschat t en h un verm ogen om zelf st uring t e geven aan geb eurt en issen. Dit kan hen verlam m en, w aard oor ze d eze verw acht ing ook w aar m aken. Do or relabeling en RET (rat ioneel em ot ieve t herap ie) kunnen m ensen w eer zicht krijgen op hun ver m ogen invloed t e heb b en op de dingen d ie hen overkom en. - Emotionele veerkracht Dit b egrip geef t aan in hoeverre iem and zich uit het veld geslagen voelt b ij t egenslagen. Hoogscoord ers geven aan een grot e m at e van st ressbest end igheid en em ot ionele veerkrach t t e hebb en Laagscoord ers voelen zich kw et sb aar en kunnen door t egenslagen in d e w ar raken. Men t oont zich vaak em ot ioneler. Deze persoonlijkheid seigensch ap kan zeer const ant zijn in iem and s leven, m aar ook t ijd elijk als gevolg van een grot e st ressor b elangrijk lager zijn. In begeleid ing is het belangrijk d it goed in t e schat t en. Bij een lage score op deze eigenschap kan m en d oor een goed e an am n ese acht erhalen of m en alt ijd een lagere em ot ionele st ab ilit eit heef t of d at het een react ie b et ref t op een hevig e gebeurt enis. Is het eerst e het geval, d an is h et w aarschijnlijk d at hier om heen gew erkt m oet w orden, is het t w eed e het geval, d an kan d oor verw erking d e em ot ionele st ab ilit eit w eer t oenem en. - Persoonlijke flexibiliteit Met persoonlijke f lexib ilit eit w o rd t het verm ogen aanged uid om m et grot e veranderingen en uit d agin gen van het leven om t e gaan. Deze schaal kom t voort uit d e t ot aalscore op alle sub -schalen. Naarm at e d eze schaal een hogere score laat zien zal m en bet er in st aat zijn m et grot e uit d aginge n in het leven om t e gaan. Naarm at e d eze schaal lager scoort, d an is de voorspelling d at d it m o eilijker zal b lijken. De overige schaalscores geven aan w aar d it uit voort kom t. De schaal is niet een gem id delde van d e overige scores, m aar ap art genorm eerd. Hierd oor kan het gem id d eld e van d e sub schalen verschillen van de score op persoonlijke f lexib ilit eit. 2.3 Suggesties voor gebruik De PF vind t haar t oep assingsgeb ied vooral in b egeleidingssit uat ies, als coaching, out p lacem ent, loop b aanb egeleid ing, counseling of p sychot herapeut ische int ervent ies. Deze vragen lijst is redelijk eenvoud ig t e int erp ret eren. Toch d ient de nod ige voorzicht igheid b et racht t e w orden in d e b esp reking om d at het gaat om gevoelige ond erw erpen. Men m oet ervaren zijn in het begeleiden en c oachen van m ensen om d eze vragen lijst zin vol in t e kunnen zet t en. De vraag of de kandid aat zelf in zicht krijgt in zijn eind scores, of alleen in een d oor d e adviseur uit gew erkt verslag is relevant. Er kan een vervelend ef f ect uit gaan van d irect inzicht geven in lage scores. Deze w ord en t och als onw enselijk ervaren en kunnen conf ront erend zijn. Dit kan een ext ra negat ieve ervaring op leveren. Aan d e andere kant kan een co nf ront at ie ook zinvol zijn, b ijvoorb eeld om zaken b esp reekb aar t e m aken. Als scores variëren help t het de kand id aat inzicht t e krijgen in zijn st erkere kant en en zijn zw akkere kant en. Posit ieve w aarden kunnen juist een verst erkend ef f ect h ebb en. De keuze hoe hier m ee om t e gaan, en

d aarm ee d e verant w oord elijkheid, ligt uit eraard b ij de p rof essional d ie de vragenlijst t oep ast.

Referenties: Gussinklo, t e, G. (1996). Leiderschap, Emotie en Effectiviteit bij baanverlies. Universit eit van Ut recht, Facult eit Psycholo gie (af st ud eerscrip t ie Psychologie van Arbeid, Gezond heid en Organisat ie)