Gemeente Bladel Heer C. van Hintum Postbus 11 5530 AA BLADEL Kenmerk: UIT-17039450 Datum: 28 november 2017 Behandeld door: M. Stijntjes E-mail: m.stijntjes@ggdgmv.nl Onderwerp: GGD advies n.a.v. woningbouw Netersel Geachte heer van Hintum, Enige tijd geleden heeft u de GGD gevraagd te adviseren over de gezondheidsaspecten die de gemeente kan meewegen in haar considerans met betrekking tot het ontwerp bestemmingsplan De Hoeve 22 te Netersel. De GGD heeft hiervoor de notitie Bestemmingsplan De Hoeve 22 Netersel, d.d. 18-07-2017, bestudeert. De GGD gaat ervan uit dat de gemeente zelf de milieugegevens uit deze notitie heeft gecontroleerd. Het onderliggend advies is gegeven op basis van de volgende criteria: - Cumulatieve belasting geur - Luchtkwaliteit - Het onderzoek Veehouderij en Volksgezondheid (aanvullende studies) 1. Situatieschets: Het plangebied ligt aan de De Hoeve 22 te Netersel. Het gebied werd gebruikt als bedrijfslocatie van een voormalig vleesverwerkend bedrijf, dat naar een bedrijventerrein verplaatst. Het gebied ligt aan de oostelijke rand van het dorp Netersel, met akkerbouw en enkele (intensieve) veehouderijen in de nabijheid. Dichtstbijzijnde agrarische bedrijven zijn een varkenshouderij (vermeerderingsbedrijf) aan de Schipstaarten 3 en een varkenshouderij (vermeerderingsbedrijf) aan de Polderdijk 7, beide op circa 430 meter afstand vanaf de grens van het gebied. In totaal liggen er in een straal van 1 kilometer negen verschillende veehouderij bedrijven (met rundvee, schapen, varkens en 1 pluimveebedrijf). 1 Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM). Veehouderij en Gezondheid Omwonenden (aanvullende studies). Juni, 2017, DOI 10.21945/RIVM-2017-0062 Gezondheid Milieu en Veiligheid Postbus 3024 milieu@ggdgmv.nl 5003 DA Tilburg 0900-368 68 68
Cumulatieve belasting geur: Uit de notitie Bestemmingsplan De Hoeve 22 Netersel blijkt dat de huidige geurbelasting in het gebied tussen de 3-6 OU E /m 3 ligt. Als de geurbelasting van het gebied ligt tussen 3-5 OU E /m 3, voldoet deze waarde aan de als maximum gehanteerde gezondheidskundige advieswaarde voor de achtergrond geurbelasting in de woonkern. Boven de 5 OU E /m 3 ligt het verwachte percentage geurgehinderden boven de als maximum gehanteerde 12% in de woonkern. Luchtkwaliteit: Er zijn geen gegevens bekend over de heersende luchtkwaliteit in het plangebied. Vanuit de nabijgelegen varkenshouderijen zijn via het Web-BVB; Bestand Veehouderij Bedrijven wel de vergunde fijnstofemissies (PM10; kg/jaar) bekend. Deze fijnstofemissies zijn te koppelen aan de emissies van endotoxinen 2. Endotoxinen kunnen via inademing acute luchtwegklachten en chronische effecten op de luchtwegen (niet allergische astma en COPD) veroorzaken. Door middel van een modelering is uit te rekenen of de gezondheidkundige advieswaarde van 30 EU/m 3 (voor endotoxinen) overschreden wordt in het plangebied. Voor het bedrijf aan de Schipstaarten 3, met de hoogste emissie van PM10 (426 kg/jaar), wordt een afstand van 132 meter berekend. Dit betekent dat in het plangebied aan De Hoeve 22 de endotoxine-concentratie niet boven de gezondheidskundige advieswaarde zal liggen afkomstig van dit specifieke bedrijf. Op kaarten (opgesteld door de omgevingsdienst) die zijn gemaakt om het cumulatieve effect voor endotoxinen weer te geven is te zien dat het plangebied niet in een gebied ligt waar cumulatie van endotoxinen optreedt. Daarbij dient te worden opgemerkt dat deze kaart alleen de veehouderijbedrijven met varkens, leghennen en vleeskuikens inzichtelijk maakt. Echter zoals ook in het onderzoeksrapport van het RIVM over veehouderij en volksgezondheid wordt vermeld dragen ook veehouderijen met lage uitstoot (bijvoorbeeld rundvee- en geitenhouderijen) substantieel bij aan de waargenomen endotoxineconcentraties in de leefomgeving 3. Het onderzoek Veehouderij en Volksgezondheid (aanvullende studies) 3 : Het plangebied aan De Hoeve 22 te Netersel ligt op circa 1,6 kilometer afstand van een geitenhouderij. Daarom dient er bij de realisatie van het bestemmingsplan rekening te worden gehouden met het volgende: In 2016 verscheen het rapport Veehouderij en Gezondheid Omwonenden, een grootschalig onderzoek in de regio s Noord-Brabant en Noord-Limburg naar de gezondheidseffecten van veehouderij op omwonenden. Verschillende gezondheidseffecten werden gevonden, waaronder een statistisch verhoogd aantal longontstekingen die in verband stonden met het wonen in de buurt van geitenhouderijen. In 2017 is het rapport Veehouderij en Gezondheid Omwonenden - aanvullende analyses gepubliceerd. Hierin werden de uitkomsten van het eerste rapport aanvullend statistisch onderzocht en uitgewerkt. Daarnaast is bekeken of er in de jaren 2009-2013 een verband bestond tussen de woonafstand tot een veehouderij en gezondheid. Hieruit bleek dat personen die in een straal 2 Ondersteuningsteam Veehouderij en Volksgezondheid. Notitie Handelingsperspectieven Veehouderij en Volksgezondheid: Endotoxine toetsingskader 1.0. 25 november 2016 3 Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM). Veehouderij en Gezondheid Omwonenden (aanvullende studies). Juni 2017, DOI 10.21945/RIVM-2017-0062
van 1,5 of 2 kilometer rondom een geitenhouderij woonden, een 29% verhoogde kans op het ontwikkelen van een longontsteking hadden ten opzichte van personen die niet in de buurt van een geitenhouderij woonden. Er zijn geen aanwijzingen dat het verhoogde risico op longontsteking onder deze deelnemers verband houdt met Q-koorts, omdat deelnemers met longontsteking niet vaker antilichamen tegen de Q- koortsbacterie hadden dan deelnemers zonder longontsteking. Het is niet duidelijk of de extra longontstekingen rondom geitenhouderijen worden veroorzaakt door specifieke ziekteverwekkers die van dieren afkomstig zijn (zoönoseverwekkers), micro-organismen uit de mest, of dat mensen gevoeliger voor longontsteking worden door de blootstelling aan stoffen die geitenhouderijen uitstoten, zoals fijnstof en endotoxinen. Omdat onbekend is wat de oorzaak is van het verhoogde risico zijn bedrijfsgerichte maatregelen die het risico op longontsteking beperken zijn nu nog niet mogelijk. Op dit moment wordt er bekeken of er ook in de jaren 2014-2016 een verhoogd risico op longontstekingen wordt gevonden bij omwonenden van geitenhouderijen. De eerste resultaten van deze onderzoeken worden in de zomer van 2018 verwacht. Om deze reden heeft de provincie Noord-Brabant besloten tot een tijdelijk moratorium voor de geitenhouderij. In de Verordening ruimte betekent dit voor geitenhouderijen een verbod op het uitbreiden van het bestaande oppervlakte dierverblijf (staloppervlak). Het verbod dient te voorkomen dat (nieuwe) knelpunten ontstaan vanwege de volksgezondheid rond geitenhouderijen, die later met veel inspanning en kosten moeten worden weggenomen. De verbodsregels voor de geitenhouderij hebben geen rechtstreekse invloed op het mogelijk maken van gevoelige bestemmingen, zoals woningen, scholen en kinderdagverblijven. Indirect wel, via de doorwerking van milieuregelgeving in ruimtelijke plannen, de omgekeerde werking. Wetenschappelijk kader: Longontsteking Longontsteking is een ziekte waarbij de kleine vertakkingen van de longen en de longblaasjes diep in de longen ontstoken zijn. De precieze oorzaak is vaak niet te achterhalen, maar meestal gaat het om infectie met een bacterie, soms met een virus. Een combinatie is ook mogelijk. Over het algemeen herstellen gezonde mensen van een longontsteking en ondervinden zij geen blijvend effect. De ernst van een longontsteking hangt onder meer af van de gesteldheid van een patiënt. Bij een patiënt uit een risicogroep zijn er eerder complicaties. Ook kan onderliggend lijden de ernst van de symptomen verergeren. Per jaar krijgen zo n 125.000 mensen in Nederland een longontsteking. Meestal volstaat behandeling met antibiotica thuis, maar voor een kwart van de patiënten is opname in een ziekenhuis nodig. Voor meer informatie: kijk hier.
Voor meer informatie wordt doorverwezen naar de notitie van het ondersteuningsteam 4. Hierin zijn het hoe en waarom van het moratorium geitenhouderij uitgelegd. De regels en de reikwijdte voor de vergunningverlening worden behandeld en ook de wijze waarop deze milieuregels doorwerken in de ruimtelijke ordening (omgekeerde werking). Uit het VGO onderzoek is ook gebleken dat wonen binnen een straal van 1 km van een pluimveebedrijf een hoger risico op longontstekingen geeft. Voor 2009-2013 is deze risicoverhoging voor pluimvee gemiddeld 11% bij een reikwijdte van 1 kilometer. Dit betekent dat er onder bewoners bij wie binnen een straal van 1 kilometer rondom de woning één pluimveehouderij ligt, 11% meer gevallen van longontsteking optreden dan onder bewoners zonder pluimveehouderij binnen 1 kilometer van de woning. Een plausibele verklaring van het verband tussen het verhoogd voorkomen van longontsteking en pluimveebedrijven in de woonomgeving is een verhoogde blootstelling aan fijnstof en endotoxinen. Mogelijk heeft de langdurige blootstelling aan deze stoffen een effect op de bacteriepopulatie in de neus- en keelregio van omwonenden, waardoor zij vatbaarder worden voor longontstekingen. Dit staat los van de berekende afstand voor endotoxinen welke is genoemd in het vorige hoofdstuk. Het plan in Netersel is gesitueerd binnen 1 km van een pluimveehouderij. Dit houdt in dat bewoners van het plangebied een hoger risico hebben op longontsteking door zowel de aanwezigheid van een geitenhouderij als een pluimveehouderij. Deze risico s mogen volgens het kennisbericht van het Kennisplatform Veehouderij en Humane Gezondheid bij elkaar worden opgeteld 5. Conclusie: Uit de gegevens die het team Gezondheid, Milieu en Veiligheid heeft is het niet geheel duidelijk of de geurbelasting van het betreffende gebied voldoet aan de door de GGD gebruikte gezondheidskundige advieswaarden voor achtergrondbelasting in de woonkern (Woonkern =5 OU/m 3 ). Met betrekking tot endotoxinen lijkt het bestemmingsplan aan De Hoeve 22 niet te worden blootgesteld aan concentraties boven de door de GGD gebruikte gezondheidskundige advieswaarde (30 EU/m 3 ) afkomstig van een individueel bedrijf. Cumulatie van endotoxinen door de aanwezigheid van verschillende veehouderijbedrijven in de omgeving kan wel bijdragen aan verhoogde concentraties in de lucht. Ook veehouderijbedrijven met lage fijnstof emissies (bijvoorbeeld rundvee- en geitenhouderijen) dragen bij aan deze cumulatie. Het plangebied lijkt niet in een gebied te liggen waar cumulatie van endotoxinen optreedt. Daarbij dient te worden opgemerkt dat de cumulatie van alleen de varkens- en pluimveehouderijen in de regio inzichtelijk zijn gemaakt. Op circa 560 meter afstand van de planlocatie aan De Hoeve 22 is een pluimveehouderij gelegen, en op circa 1,6 kilometer afstand van de planlocatie is een geitenhouderij gelegen. Uit onderzoek blijkt dat omwonenden van pluimveehouderijen (tot 1 kilometer) en geitenhouderijen (tot 1,5-2 kilometer) een verhoogd risico hebben op longontsteking. De gemeente wordt geadviseerd om deze gegevens mee te 4 Ondersteuningsteam Veehouderij en Volksgezondheid (BPO). Verordening ruimte Noord-Brabant en geitenhouderijen. Een memo over het geitenmoratorium, de vergunningverlening en de doorwerking in ruimtelijke ordening (omgekeerde werking). Oktober 2017. 5 Kennisplatform Veehouderij en Humane Gezondheid. Q&A Aanvullend onderzoek Veehouderij Gezondheid Omwonenden (VGO). Geraadpleegd van: http://www.kennisplatformveehouderij.nl/thema_s/q_a_aanvullend_onderzoek_veehouderij_gezondheid_omwone nden_vgo
wegen bij de realisatie van de ontwikkeling aan De Hoeve 22 te Netersel. Hoe hiermee door gemeenten en bestuurders om gegaan kan worden, staat uitgebreid beschreven in hoofdstuk 8 van de memo van het ondersteuningsteam 6. Met vriendelijke groet, Danielle van Oudheusden Arts Maatschappij en Gezondheid; Infectieziektebestrijding Martijn Stijntjes Dierenarts / Adviseur Milieu en Gezondheid 6 Ondersteuningsteam Veehouderij en Volksgezondheid (BPO). Verordening ruimte Noord-Brabant en geitenhouderijen. Een memo over het geitenmoratorium, de vergunningverlening en de doorwerking in ruimtelijke ordening (omgekeerde werking). Oktober 2017.