3. OnDeR Oe Onderzoek 3.1 Inleiding Ingevolge artikel 9 van het Besluit op de ruimtelijke ordening verricht het gemeentebestuur ten behoeve van de toekomstige ruimtelijke ontwikkeling onderzoek naar de bestaande situatie en de wenselijke ontwikkeling van het gebied. Ten behoeve van het planproces tot nu toe zijn al vele onderzoeken uitgevoerd. Voor zover relevant voor dit bestemmingsplan zijn de uitkomsten van deze onderzoeken opgenomen in de betreffende passages van verschillende hoofdstukken. In 2000 is het MER RBT, Deel A: locatiekeuze afgerond (Grontmij). Voor de streekplanherziening is aanvullend een watertoets uitgevoerd. Vervolgens heeft de initiatiefnemer in 2002 en 2003 (na vaststelling van de partiële streekplanherziening eind oktober 2001) een haalbaarheidsonderzoek uitgevoerd waarin de technische en financiële haalbaarheid is onderzocht. Daarna zijn na de uitspraak van de Raad van State in 2003 nog onderzoeken uitgevoerd ten behoeve van het aanvullend onderzoek voor de locatiekeuze RBT (vergelijking Almelo-Zuid en Almelo-Noord). In de literatuurlijst is een overzicht van de onderzoeken die van belang zijn voor de inrichting opgenomen. De resultaten van de onderzoeken zijn voor een deel al gebruikt in het aanvullend onderzoek voor de locatiekeuze (Adecs Oost bv, Grontmij, juni 2004). Daarnaast worden de resultaten meegenomen bij de beschrijving van de inhoudelijke uitgangspunten voor een duurzame inrichting (hoofdstuk 6 en 7) en beschrijving van de milieugevolgen (hoofdstuk 6). 3.2 Be oe te Behoefte aan bedrijventerreinen in de regio twente Twente en pro iel profiel van de bedrijven De ontwikkeling van het RBT is noodzakelijk voor het verbreden en versterken van de economische structuur van Twente. Dat blijkt onder andere uit de actuele vraag van bedrijven naar grootschalige kavels en de beperkte vestigingsmogelijkheden hiervoor in Twente. Al in de jaren negentig is met name in de regio Twente een tekort aan bedrijventerrein geconstateerd. Met name voor de grote ruimtevragers bleek een tekort te ontstaan. Al bij de voorbereiding en vaststelling van het streekplan is daarom voor Twente de realisering van een regionaal bedrijventerrein Twente dringend wenselijk geacht. Deze wens komt voort uit de doelstelling: verbreding van de Twentse economie en groei van de werkgelegenheid. Het stadsgewest Twente heeft immers een centrale rol in deze ontwikkeling. Het ontbreken van voldoende ruimte voor uitbreiding van bestaande bedrijvigheid of nieuwvestiging kan deze doelstelling doorkruisen. Het RBT is daarom een belangrijk middel om te komen tot een gedifferentieerd aanbod van bedrijventerreinen in Twente en past binnen de ontwikkeling van de arbeidsmarkt in Twente. Een RBT, dat zich met name moet richten op grote ruimtevragers in de sector gemengd Plus en Transport en Distributie (de twee gebieden waarvoor in de regio nauwelijks vestigingsmogelijkheden meer zijn te vinden), bleek een belangrijke aanvulling op het regionale aanbod. Door grote ruimtevragers te bundelen op één regionaal terrein kan enerzijds worden voorzien in een maatschappelijke behoefte en anderzijds zoveel mogelijk van het waardevolle Twentse landschap gespaard worden. 15
Naast het aanvullende locatieonderzoek ten behoeve van de partiële herziening van het streekplan zijn ook de vraag- en aanbodgegevens geactualiseerd om na te gaan of de behoefte aan het RBT nog steeds actueel is. Onderstaande tabel geeft voor Twente een geactualiseerd beeld naar de peildatum 1-1-2004. Hieruit wordt duidelijk dat de situatie in Twente nijpender is geworden. Ondanks de wat geringere uitgifte van bedrijfsterreinen in de jaren 2000-2003 ten opzichte van de eindjaren negentig is de verhouding tussen vraag en aanbod in ongunstige zin veranderd. Het verschil tussen de gewenste strategische voorraad in het stadsgewest van 165 ha en de direct beschikbare voorraad van 76 ha is erg groot. Het algemene beeld blijft voorts dat er sprake is van een versnipperd aanbod van terreinen, waarop nauwelijks mogelijkheden zijn om grootschalige kavels, ook voor bedrijven in hogere milieucategorieën, te ontwikkelen. De behoefte aan een RBT juist voor die doelgroepen blijft onverminderd groot. direct uitgeefbaar (ha) niet direct uitgeefbaar (planologische procedure gaande) (ha) uitgifte afgelopen 10 jaar (ha) gewenste strategische voorraad in ha (voor 5 jaar) Stadsgewest Twente 76.3 68.5 329.6 165 Overig Twente 65.6 82.0 242.6 121 Twente totaal 141.0 150.5 572.2 286 Uit onderzoek (Specificatie en actualisatie van programmering Regionaal Bedrijventerrein Twente, Buck Consultants International, februari 2002 en juni 2004), is gebleken dat er een behoefte is van ca. 6 tot 7 ha per jaar voor de grote ruimtevragers, inclusief de bedrijven in de hogere milieucategorieën. Om voor de langere termijn voldoende aanbod veilig te stellen, is in de planvorming uitgegaan van een periode van 20 jaar, en is de gewenste omvang van ca. 130 ha netto bepaald. Het gebied Almelo-Zuid voldoet in het inrichtingsmer uitgewerkte voorkeursinrichting, zoals opgenomen in dit bestemmningsplan, met een netto uitgeefbaar oppervlakte van ca. 125 ha vrijwel geheel aan dit uitgangspunt. Het profiel van de bedrijven waarvoor het RBT is bedoeld zijn de grotere ruimtevragers (vanaf 2 ha.) in de segmenten productie en distributie- & transportbedrijven die passen op een C-locatie in de milieucategorieën 1 t/m 5. 3.3 programma Programma van eisen voor lo atie locatie van et het RBt RBT Het programma van eisen voor het RBT, dat bij de start van het project is vastgelegd, zegt over de gewenste ligging van het RBT samengevat het volgende: Perfecte wervingskracht door uitstekende bereikbaarheid en ontsluiting; Geschikt voor vestiging van grootschalige bedrijvigheid t/m milieucategorie 5; Centrale ligging in de stedenband; Gunstige ligging t.o.v. knooppunt A1/A35 bij Azelo (de hoofdtransportcorridor in het streekplan); Goed openbaar vervoer. 16
4. vigerende Vigerende RegeLIngen regelingen 4.1 RI sbeleid RIJKSBELEID Nota Ruimte, vastgesteld op 23 april 2004 Het kabinet heeft in 2004 de Nota Ruimte vastgesteld. De nota is gebaseerd op de beleidsvoornemens zoals verwoord in de Vijfde Nota over de Ruimtelijke ordening en het tweede Structuurschema Groene Ruimte. De Nota stelt ruimte voor ontwikkeling centraal en gaat uit van het motto decentraal wat kan, centraal wat moet. De Nota legt alleen de nationale Ruimtelijke Hoofdstructuur vast. Het RBT is gelegen in het economisch kerngebied van Twente met daarin het nationaal stedelijk netwerk Twente. Het nationale stedelijk netwerk Twente (of: Netwerkstad Twente ) maakt deel uit van de nationale Ruimtelijke Hoofdstructuur. Het station Hengelo vormt als centraal station van Twente het knoop- en scharnierpunt. Bevordering van de intermediaire functie tussen de Noordvleugel van de Randstad, Berlijn en Oost-Europa ten behoeve van onder meer de ontwikkeling als internationaal kerngebied is essentieel. Versterking van de economische structuur is noodzakelijk. Kansrijk is in dat verband de versterking van de reeds aanwezige combinatie van onderwijs, technologie toegespitst op de medische sector en zorg. Daarbij is belangrijk dat het nationaal stedelijk netwerk er de komende periode in slaagt om hoger opgeleiden aan zich te binden. Het stedelijk netwerk strekt zich in feite uit over de grens en er bestaan contacten in het kader van de Euregio. Internationale afstemming met Gronau, Osnabrück en Münster is voor verschillende onderwerpen relevant. Actieplan Bedrijventerreinen, Ministerie van EZ, mei 2004 In het Actieplan Bedrijventerreinen, opgesteld door het Ministerie van Economische Zaken, wordt het beleid uitgestippeld om in de komende jaren voldoende ruimte voor werken te creëren. Dit is namelijk van wezenlijk belang voor de Nederlandse economie. In dit Actieplan geeft het kabinet voor de jaren 2004-2008 aan welke acties zij neemt om dit te stimuleren. Tot en met het jaar 2020 is er nog ruim 23.000 ha nieuwe bedrijventerreinen nodig. Er is een specifiek beleid voor de zogeheten Topprojecten, waarvan het RBT er één is. Bij deze Topprojecten wil EZ partner zijn bij het concreet realiseren van deze bedrijventerreinen. Het gaat dan om terreinen, zoals het RBT, waarmee het ministerie belangrijke kansen kan verzilveren voor de economie: de Topprojecten. Het specifieke beleid van EZ voor bedrijventerreinen komt in feite neer op het selecteren en gericht ondersteunen van een beperkt aantal nationaal belangrijke bedrijventerreinen: de Topprojecten. Realisatie van deze terreinen levert een belangrijke bijdrage aan de versterking van de Nederlandse economie en dus werkgelegenheid. Het effect van deze terreinen is niet alleen regionaal maar op nationale schaal voelbaar. Om tot de lijst met Topprojecten te komen heeft de Staatssecretaris van EZ de onderstaande criteria gebruikt. Het RBT voldeed aan al deze criteria: Het bedrijventerrein: - Heeft een bovenregionaal karakter; - Is een ruimtelijk aaneengesloten terrein met een omvang van minstens 150 bruto hectare; - Biedt voldoende ruimte voor vestiging van bedrijven in milieucategorie 4 of hoger; - Indien sprake is van een nieuw terrein ligt het binnen de economische kerngebieden van de nota Ruimte; 17
bestemmingsplan RBT figuur 4: Vigerend Streekplan Overijssel 2000+ 18
- Ligt in een gebied waar nieuwe bedrijventerreinen relatief schaars zijn; - En ligt in een regio met een grote opgave voor herstructurering. 4.2 provin IAAL PROVINCIAAL BELEID BeLeID Meerjarig Economisch Uitvoeringsperspectief Overijssel (MEUP) In Actie voor Werkgelegenheid is de titel van het Meerjarig Economisch Uitvoeringsperspectief Overijssel (MEUP). De provincie heeft hierin een systematiek beschreven voor de programmering van het economisch beleid en heeft de nota Ruimte voor Actie uitgewerkt in doelstellingen en actielijnen ten gunste van de Overijsselse economie. Het MEUP kent vijf actielijnen: Ruimte voor ondernemen Lokale bedrijvigheid moet zich lokaal kunnen ontwikkelen. Gemeenten brengen dit in beeld via bedrijvigheidplannen,waarin ook aandacht wordt geschonken aan duurzaamheid, veiligheid, milieu, regionale differentiatie, bereikbaarheid en ruimtelijke kwaliteit. De provincie stimuleert ruimte voor ondernemen, in de breedste zin van het woord. Ruimte voor ondernemen gaat niet ten koste van de leefkwaliteit in Overijssel, maar draagt juist bij aan de versterking ervan (duurzaam ondernemen). Het hoofddoel is om door ruimte voor ondernemen niet onnodig werkgelegenheid verloren te laten gaan en bij te dragen aan een werkgelegenheidsontwikkeling die beter is dan het landelijk gemiddelde in de periode 2004 2007. Om deze doelstelling te bereiken richt de provincie zich op enkele subdoelstellingen, waarvan Bijdragen aan voldoende marktgerichte locaties van voldoende kwaliteit er één is. De bij deze subdoelstelling horende indicator is: voorraad aan bedrijventerreinen + type in relatie tot de jaarlijkse uitgifte dat is vertaald naar de actielijn: het stimuleren van een regionaal afgestemd aanbod van bedrijventerreinen en deelname in het realiseren van regionale bedrijventerreinen, zoals het RBT. Innovatie is broodnodig Het innovatieve vermogen van het bedrijfsleven en dan vooral van het middenen kleinbedrijf moet worden vergroot. Dit gebeurt door de samenwerking tussen het midden- en kleinbedrijf en kennisinstellingen te stimuleren en in te zetten op ontwikkelingen als het bevorderen van het gebruik van breedband en op de totstandkoming van het kennispark Twente. Aansluiting onderwijs arbeidsmarkt arbeidsmarkt (niet-uitkeringsgerechtigden, jongeren, mensen van niet-westerse afkomst, vrouwen en ouderen). Daarvoor is het nodig dat de verschillende partijen op het terrein van de arbeidsmarkt samenwerken en de samenwerking tussen de arbeidsmarktpartijen en de onderwijsinstellingen wordt bevorderd. Kwaliteitsimpuls voor recreatie en toerisme Het aantal toeristen en hun bestedingen moeten in de komende periode omhoog om zodoende tot een versterkte economische positie van de sector toerisme en recreatie te komen. Bereikbaarheid Een goede bereikbaarheid van de steden en bedrijven is van essentieel belang voor behoud en groei van de werkgelegenheid. Om deze doelstelling te halen, richt de provincie zich op het bevorderen van een goede bereikbaarheid van de steden en bedrijven(terreinen). Een belangrijke indicator hierbij vormt de betrouwbaarheid van reistijden. Het beleid voor bereikbaarheid zal de provincie in 2005 vaststellen in het Provinciaal Verkeer- en VervoerPlan. Streekplan Overijssel 2000+ Het beleid ten aanzien van de economische ontwikkeling van de regio Twente kent de volgende hoofdlijnen: 19
bestemmingsplan RBT figuur 5 Partiële herziening Regionaal Bedrijventerrein Twente, Streekplan Overijssel 2000+ 20
versterking van de interprovinciale en internationale samenwerking in het ruimtelijk beleid; de (internationale) West-Oost corridor en de (nationale) corridor tussen de Randstad en het Noorden/Noordoosten van het land, via het gebied Zwolle/Kampen, zijn structurerende elementen in het provinciale beleid. De uitbouw van de verkeersinfrastructuur is onderdeel van deze ontwikkeling, met waar mogelijk voorrang voor milieuvriendelijke vervoerwijzen; corridorgebonden ruimtelijke ontwikkelingen worden in de stedelijke gebieden langs de corridor geconcentreerd; vanuit overwegingen van versterking van de stedelijke potenties en het draagvlak voor (boven)regionale functies, bereikbaarheid en mobiliteit en van zuinig omgaan met de kroonjuwelen vindt geconcentreerde verstedelijking in de steden plaats; versterking van de positie van de stadsgewest Twente op het gebied van wonen, werken en voorzieningen; versterking van de positie van het stadsgewest Twente als netwerkstad met internationale uitstraling; versterking van de regionale werkfunctie van de steden door het ontwikkelen van hoogwaardige bedrijfs- en kantoorterreinen; goede onderlinge afstemming tussen ruimtelijke ontwikkelingsmogelijkheden en de waterhuishouding. Ten aanzien van het ruimtelijk-economisch beleid heeft de provincie Overijssel de volgende taak- en doelstellingen geformuleerd: een gedifferentieerd aanbod van bedrijventerreinen, passend bij aard en schaal van de kern; voldoende uitbreidingsmogelijkheden voor bedrijven, zowel in de steden als op het platteland; verbreding van de Twentse economie en versterking van het stadsgewest Twente als netwerkstad; het optimaliseren van de economische potenties van de West-Oost corridor en de corridor naar het Noorden; het benutten van de uitstraling van met name dienstverlenende activiteiten uit de Randstad; het scheppen van voorwaarden voor een sterke land- en tuinbouwsector en alternatieve dragers op het platteland; het duurzaam herstructureren van bestaande bedrijventerreinen en het bevorderen van een duurzame locatiekeuze en inrichting voor nieuwe bedrijventerreinen; afstemming van het bereikbaarheidsprofiel van locaties op het mobiliteitsprofiel van bedrijven. In het streekplan wordt ook ingegaan op de behoefte aan bedrijventerreinen. Geconcludeerd wordt dat er behoefte bestaat aan transport- en distributieterreinen, C-locaties en grote kavels. Gesteld wordt dat van diverse kanten de roep komt om een regionaal bedrijventerrein van in potentie flinke omvang, als belangrijke wervingsfactor bij het aantrekken van nieuwe bedrijven. Aangekondigd wordt dat in een milieueffectrapportage (m.e.r.) samen met de gemeenten, de mogelijkheden voor een dergelijk regionaal bedrijventerrein zal worden onderzocht. Tevens is er reeds een kaartje opgenomen met een voorstel voor mogelijke zoekgebieden. Partiële Streekplanherziening Regionaal Bedrijventerrein Twente, Streekplan Overijssel 2000+ In het Streekplan Overijssel 2000+ (vastgesteld in december 2000) is 21
bestemmingsplan RBT figuur 6: Structuurplan Almelo 22
aangekondigd dat voor een Regionaal Bedrijventerrein Twente een proces van locatiekeuze gaande was, dat inmiddels is afgerond en heeft geleid tot een partiële herziening van het streekplan. In deze herziening is de werklocatie Almelo-Zuid opgenomen als regionaal bedrijventerrein (zie ook 2.1). De uitspraak van de Afdeling bestuursrecht van de Raad van State d.d. 19 april 2006 bevat de vernietiging van dit besluit op het aspect luchtkwaliteit. De provincie zal een nieuw streekplanbesluit voor het RBT nemen. 4.3 gemeentebeleid GEMEENTEBELEID Structuurplan Almelo, februari 2003 In het structuurplan Almelo is vastgelegd hoe de ruimtelijke ontwikkeling van de gemeente Almelo de komende jaren in hoofdlijnen zal plaatsvinden. Het structuurplan heeft betrekking op het gehele gemeentelijke grondgebied. De ruimtelijke hoofdstructuur van Almelo wordt gekenmerkt door vier groene lobben die vanuit het omliggende buitengebied tot aan de rand van het stadscentrum reiken. Het ruimtelijk beleid is gericht op het behoud van deze lobbenstructuur. Binnen deze structuur moet worden gezocht naar de nodige uitbreidingsruimte voor stedelijke functies. Op de structuurplankaart is het RBT opgenomen als werken-ontworpen. Het deel van het RBT ten oosten van Pastoor Ossestraat heeft een aanduiding: ontworpen bedrijfsgebied in landschappelijke setting. Vanwege de ligging aan één van de voor de Almelose structuur belangrijke groene longen: Nijreesbos en Nijreeslanden. Zowel uit visueel-ruimtelijk oogpunt als uit ecologisch oogpunt (in samenhang met de doorsnijding van deze long door de Doorbraak) is het van belang deze long open te houden. In dit deel van het RBT zal dus extra aandacht besteed moeten worden aan de landschappelijke setting. Op de structuurplankaart staat ten westen van het RBT, aan de overzijde van de Zijtak Twentekanaal een aanduiding: zoekgebied werklocaties. Dit heeft te maken met de behoefte van Almelo aan een lokaal bedrijventerrein. Deze optie is in dit bestemmingsplan open gehouden door een aanduiding; wijzigingsbevoegdheid westelijke aansluiting op te nemen. Deze wijzigingsbevoegdheid maakt de ontsluiting van een dergelijk lokaal bedrijventerrein mogelijk via de hoofdas van het RBT. De Henriëtte Roland Holstlaan staat in het structuurplan aangeduid als economische ontwikkelingsas met hoogbouw. De ontwikkeling van deze as tussen grote bedrijfsgebieden en het centrale stadsdeel zal een nieuwe impuls geven aan de ruimtelijke en economische versterking van de stad. In deze zones wordt vooral gedacht aan de vestiging van kantoren, commerciële en andere dienstverlening, instellingen en bedrijven die zijn aangewezen op een ligging in het centraal stedelijk gebied. Dit zal o.a. bereikt moeten worden door intensivering en revitalisering van de minst sterke delen in de ontwikkelingsas. De Henriëtte Roland Holstlaan wordt doorgetrokken onder de verlengde A35 en vormt daarmee de hoofdentree van het RBT. Het karakter van de bebouwing langs deze hoofdentree moet zoveel mogelijk aansluiten bij het in het structuurplan beschreven beeld van deze economische ontwikkelingsas. 23
figuur 7: Kernproject: Intensiveringszone H.R. Holstlaan, Masterplan Almelo 24
Masterplan Almelo, 11 oktober 2004 Het Masterplan Almelo is in oktober 2004 vastgesteld. Dit Masterplan is een raamwerk voor afzonderlijke plannen, het laat de samenhang tussen die plannen zien en langs welke structuren de stad zich wil ontwikkelen. Regiofunctie Een kwaliteit van Almelo is de regionaal-functionele kwaliteit. Van oudsher zijn de omliggende dorpen en kernen voor de niet-dagelijkse voorzieningen op Almelo aangewezen. Deze regiofunctie wil Almelo vasthouden. Daarnaast is de samenwerking met Enschede, Hengelo en Borne in de Netwerkstad Twente van groot belang. Dit geldt evenzeer voor de samenwerking in de Regio Twente. Een van de belangrijke zaken die Almelo in deze samenwerkingsverbanden kan inbrengen is ruimte. Binnen de gemeente Almelo is voldoende ruimte om stedelijke functies voor de hele regio te herbergen, bijvoorbeeld voor het Regionaal Bedrijventerrein Twente (RBT). Dat is van belang aangezien de Ecologische Hoofdstructuur de groeimogelijkheden in de zuidflank van de Netwerkstad Twente sterk beperkt. Van de functies die Almelo kan herbergen zijn werken en wonen het belangrijkst. Het Masterplan onderscheid vijf plandelen, te weten: Noord, Oost, Zuid (waar het RBT in ligt) en West en het Centrum. In het plandeel Zuid zullen veranderingen plaats vinden. Door de bezoekersstromen voor de stad en de binnenstad op één as te concentreren, de H.R. Holstlaan, kunnen zichtlocaties gemaakt worden onder de naam De Etalage van Almelo. Bedrijven die zich aan de weg willen presenteren moeten hier een plek kunnen vinden. Daarvoor moeten de flanken van de H.R. Holstlaan wel intensiever gebruikt worden dan nu het geval is. Het RBT komt voor uit een afspraak van de Netwerkstad Twente en de provincie Overijssel. Het terrein moet ruimte bieden aan regionaal georiënteerde bedrijven die veel ruimte, een goede bereikbaarheid en weinig milieubeperkingen vragen. De locatie, omvang, inrichting en programmering liggen vast. Het RBT draagt bij aan de opgave Stad in Balans, waarin ruimte geven aan de werkgelegenheid een belangrijke issue is, maar het kan ook gebruikt worden om, samen met het bedrijventerrein Twentepoort Oost en West, de entree van de stad vorm te geven. Bedrijven Bedrijven moeten binnen Almelo kunnen groeien. In het Masterplan wordt voorzien in 280 hectare tot 2030, gedifferentieerd naar verschillende typen. Het RBT zal voorzien in 143 hectare voor zowel industrie, schone productie als transport en distributie. 25