Aanpak partcipatie zwerfafval Gemeente Almere datum 26 augustus 2013 aan Herman Gabriël Gemeente Almere van Brenda Boerema Ingenieursbureau Oranjewoud project Participatie zwerfafval projectnummer 234226.37 Inleiding In 2012 stonden er zo'n 300 bewoners in Almere geregistreerd die zich actief bezig hielden met het schoonhouden van hun woon- en leefomgeving. In de Filmwijk is een zeer actieve bewonersvereniging met zo'n 300 leden. Deze vereniging organiseert jaarlijks een opschoondag voor de wijk. De gemeente faciliteert deze vrijwilligers met zwerfafvalknijpers, vuilniszakken en het ophalen van het verzamelde afval. Ook tijdens de landelijke opschoondagen faciliteert de gemeente met materialen en het ophalen van afval. Vrijwilligerskaart Alle vrijwilligers en organisaties die hun eigen woon- en leefomgeving schoonhouden van zwerfafval zijn in beeld gebracht op grote kaarten. Deze kaarten geven een goed beeld van de omvang van de activiteiten en de verspreiding van de vrijwilligers over de gemeente. Aanleiding en doel In Almere is een grote groep vrijwilligers actief op het gebied van zwerfafval verwijderen. Echter, in bepaalde wijken zijn veel meer mensen actief dan andere wijken. De gemeente wil graag ook mensen in andere wijken stimuleren om zwerfvuil op te ruimen, waardoor het bestaande bestand van vrijwilligers wordt uitgebreid. Daarnaast zijn binnen Almere een aantal plekken waar de problematiek groter is dan elders. Deze knelpunten zijn de zogenaamde snoeproutes en hoogbouwlocaties. Extra aandacht dient uit te gaan naar het motiveren van mensen op deze plekken. Het doel is om de actieve groep vrijwilligers met minimaal 100 personen uit te breiden. Belangrijk daarbij is om de bestaande groep te koesteren en niet uit het oog te verliezen. Ook wil de gemeente onderzoeken in hoeverre het belonen van vrijwilligers effect heeft op het enthousiasme en de uitbreiding van het vrijwilligersbestand. Participatievraag Dit plan van aanpak geeft handvatten om het bestaande netwerk van vrijwilligers te behouden en uit te breiden. Welke instrumenten zijn er om bewoners betrokken te houden en te blijven stimuleren? En wat is het effect van die instrumenten. Zorgt een bloemetje ervoor dat burgers vaker hun straat schoonmaken? Stimuleert een buurtfeest tot het organiseren van een schoonmaakdag? blad 1 van 5
Werven en behouden van vrijwilligers Participatie staat of valt met het motiveren van mensen, betrek daarom de vrijwilligers en zorg voor waardering en aandacht. Als bewoners zich samen inzetten voor de woon- en leefomgeving, ontstaat een grotere sociale cohesie en een schonere openbare ruimte. Doel Bestaande vrijwilligers behouden en nieuwe vrijwilligers werven voor het schoonhouden van de openbare ruimte van gemeente Almere. Doelgroep Voor het werven van vrijwilligers richten wij ons op volwassen bewoners van verschillende wijken. De nadruk wordt gelegd op de wijken waar knelpunten zijn op gebied van zwerfafval en wijken waar weinig vrijwilligers actief zijn. Overige betrokken partijen Naast de individuele vrijwilligers en verenigingen die actief zijn, is de gemeente zelf een belangrijke betrokken partij. De gemeente speelt een grote rol in het faciliteren van acties en het verder uitbreiden van de groep vrijwilligers. Daarnaast kan de middenstand een betrokken partij zijn, die een bijdrage levert aan het belonen van de vrijwilligers. Aanpak De aanpak om de doelstelling te realiseren richt zich op twee sporen: Behouden van bestaande groep vrijwilligers; Nieuwe vrijwilligers werven en enthousiast maken. Om het doel te bereiken zijn de volgende stappen nodig. In beeld brengen bestaande vrijwilligers Van een deel van de vrijwilligers zijn gegevens bekend, dit is opgenomen in een bestand. De locatie waar de vrijwilligers schoonmaken is aangegeven op kaarten. Vrijwilligers die zwerfafval ruimen zijn vaak niet allemaal bekend bij de gemeente omdat ze uit eigen beweging hun woon- en leefomgeving schoonhouden. Om de groep met bestaande vrijwilligers te behouden, is het belangrijk om deze groep zo volledig mogelijk in beeld te brengen. Ook is het belangrijk om te achterhalen of er nieuwe vrijwilligers bij komen om de aantallen te monitoren. Het achterhalen van de vrijwilligers kan op veel manieren bijvoorbeeld door het plaatsen van advertenties in de plaatselijke krant en op de gemeentelijke website, in mailings van de gemeente en via het Meldingen en Registratie Systeem (MRS). Op deze manier kunnen vrijwilligers benaderd worden en zich aanmelden. blad 2 van 5
Behouden bestaande vrijwilligers Om bestaande vrijwilligers te behouden, is het belangrijk om het gedrag te stimuleren en belonen. Hiervoor zijn de volgende mogelijkheden: Spaarpunten systeem voor bijvoorbeeld een tegoedbon, bloemenbon etc.; Loterij, een lot voor iedere ingeleverde zak zwerfafval tijdens bijvoorbeeld een opschoonactie; Uitnodigen als ambassadeur voor zwerfafval acties in andere wijken; Bedankbrief of -kaart voor de bijdrage aan een schoon Almere; Uitnodigen op het gemeentehuis voor een zwerfafvalspeldje; Tegoedbon voor een bos bloemen, gebak etc; 1/5 e staatslot aan het eind van het jaar; Uitnodigingen versturen voorafgaand aan zwerfafvaldagen. Bij het belonen is het aan te bevelen om verschillende vormen en mogelijkheden af te wisselen. Hierdoor wordt de aandacht vastgehouden en blijven mensen betrokken en gemotiveerd. Werven nieuwe vrijwilligers: Om nieuwe vrijwilligers te werven is het belangrijk om 'reclame' te maken, zodat het bekend wordt dat er een grote groep mensen in Almere is die de openbare ruimte schoonmaakt. Door deze reclame kunnen mensen zich aansluiten bij een groep of zelfstandig aan de slag. Bijvoorbeeld door bestaande vrijwilligers op posters op billboards te laten zien met tekst erbij om zich aan te melden en door (bestaande) vrijwilligers een speciaal hesje te laten dragen. Door de vrijwilligers in de etalage te zetten, doe je enerzijds aan waardering en anderzijds geef je bekendheid aan het vrijwilligerswerk. Als meer mensen mee doen aan het schoonmaken van de woon- en leefomgeving wordt de drempel voor andere mensen lager om zich aan te sluiten. De volgende acties dragen bij aan het vergroten van de groep vrijwilligers: Artikelen/interviews over bestaande vrijwilligers publiceren; Posters met mogelijkheden om aan te melden; Via bestaande vrijwilligers meer mensen werven; Voordelen in de krant vermelden. Ook bij het werven van vrijwilligers is het belangrijk om de verschillende acties af te wisselen zodat het op blijft vallen. Evaluatie Belangrijk is om jaarlijks de aanpak en de ervaringen te evalueren en bij te stellen. Tijdens deze evaluatie wordt ook het huidige aantal vastgelegd. Met dit aantal is een reeks op te bouwen waarin de ontwikkeling van het aantal vrijwilligers te monitoren is. Ook worden de ervaringen van het belonen geëvalueerd. Wat werkt goed en gaan wij mee door? En wat heeft weinig effect en kunnen wij beter niet meer toepassen. Voor de evaluatie kan gebruik gemaakt worden van een enquête onder de vrijwilligers. Hierdoor wordt inzicht gekregen vanuit de ervaring van de vrijwilligers, dit geeft waardevolle informatie voor de komen jaren over het behouden en werven van vrijwilligers. Ook kan met een enquête achterhaald worden wat de vrijwilligers vinden van bijvoorbeeld de vorm en de frequentie van belonen. Met het meten van het aantal geregistreerde vrijwilligers wordt het effect van het belonen en werven in beeld gebracht. Daarnaast kunnen de resultaten van monitoring van de openbare ruimte worden gebruikt om het effect van de inzet van de vrijwilligers te meten. Wordt de openbare ruimte ook schoner door het stijgende aantal vrijwilligers? blad 3 van 5
Resultaat tot nu toe Almere is inmiddels fanatiek aan de slag gegaan met het in beeld brengen van de vrijwilligers. Als snel is naar voren gekomen dat de inschatting van 300 bestaande vrijwilligers niet klopt. Na verwerken van alle gegevens en het vastleggen op kaart en in een Excel-bestand is duidelijk geworden dat er ongeveer 2.200 vrijwilligers al actief zijn in Almere. Natuurlijk bestaat er verschil tussen de vrijwilligers, waarbij de één iedere week een schoonmaakrondje maakt, zijn er andere groepen die een enkele keer per jaar aan de slag gaan. Met deze aantallen is het doel reeds ruimschoots gehaald. Almere gaat fanatiek door om te zorgen dat de groep vrijwilligers groter wordt. De Toezichthouders Schoon zijn ook actief vrijwilligers aan het werven. Als er een melding binnenkomt over een vervuilde omgeving, gaat de toezichthouder Schoon naar de burger toe om de melding te bespreken en geeft aan dat ze een bijdrage kunnen leveren aan een schone omgeving door vrijwilliger te worden. De gemeente heeft hiervoor een ansichtkaart laten maken waarmee burgers zich kunnen aanmelden. Op deze manier worden ook op knelpunten vrijwilligers ingezet. Ook is een start gemaakt met het belonen van vrijwilligers. Alle vrijwilligers die bekend zijn bij de gemeente hebben een bedankkaart gekregen voor hun inzet. Daarnaast heeft de gemeente drie schaftketen laten beschilderen en ingericht om vrijwilligers te trekken. Tijdens schoonmaakacties worden deze schaftketen ingezet om vrijwilligers te voorzien van een kop koffie en contact te onderhouden. Daarnaast wordt informatie verstrekt aan potentiële vrijwilligers en daar waar nodig wordt gefaciliteerd met extra afvalgrijpers, -zakken etc. Met deze schaftketen wordt reclame gemaakt voor het vrijwilligerswerk. blad 4 van 5
betreft: Participatie zwerfafval Supporter van Schoon 2013 Almere is in 2013 verkozen tot de gemeente met de meeste Supporters van Schoon. Dit is een erg mooi compliment en geeft aan dat er veel mensen zich inzetten om hun woon- en leefomgeving schoon te houden. Almere gemeente met de meeste Supporters van Schoon Burgemeester Jorritsma neemt bokaal in ontvangst Almere is gehuldigd als gemeente met de meeste Supporters van Schoon in 2013. In maart hebben in Almere tijdens de Landelijke Opschoondag maar liefst 49 schoonmaakacties plaatsgevonden. NederlandSchoon vond dat dit niet ongemerkt voorbij mocht gaan en directeur Helene van Zutphen overhandigde een enorme bokaal aan burgemeester Annemarie Jorritsma. Ook enkele van de 49 initiatieven werden in het zonnetje gezet. Zo kreeg een groep leerlingen van Polygoon ASG enorme medailles uitgereikt voor hun inspanningen om Almere en omgeving schoon te houden. Vervolg Om de bestaande groep vrijwilligers te behouden en nieuwe te werven is het belangrijk om aandacht te blijven geven aan de vrijwilligers. Het is aan te bevelen om jaarlijks een andere vorm van belonen te hanteren om de aandacht vast te houden. Daarnaast is het belangrijk om te blijven communiceren, bijvoorbeeld door de jaarlijkse dag van Nederland Schoon aan te kondigen en regelmatig bewoners te informeren over de mogelijkheid zich aan te melden om de wijk schoon te houden. blad 5 van 5