Plan van aanpak huisvesting statushouders. Aanleiding

Plan van aanpak huisvesting statushouders Aanleiding Eind vorig jaar stonden ruim 11.000 statushouders in AZC's (AsielZoekersCentra) op de wachtlijst voor een woning in een gemeente. Daar komen dit jaar nog eens vele duizenden nieuwe vluchtelingen bij. Asielzoekers die een verblijfsvergunning hebben ontvangen (statushouders) verhuizen naar eigen woonruimte. Gemeenten hebben de taak om deze statushouders te huisvesten. Elke gemeente is verplicht naar verhouding van het aantal inwoners een aantal statushouders te huisvesten. Een statushouder verhuist binnen veertien weken na het krijgen van een verblijfsvergunning naar een toegewezen woning in een Nederlandse gemeente. Veel gemeenten, waaronder de gemeente Heemstede, worstelen met het huisvesten van deze statushouders en dat heeft vooral te maken met het beschikbare aanbod van sociale huurwoningen. Vanuit de agendacommissie (vergadering van 2 juli jl.) is er behoefte aan feitelijke informatie over de huisvesting van statushouders, zoals aantallen, verschil tussen een statushouders en asielzoekers en het rijksbeleid. Toegezegd is dat deze informatie in de vorm van een memo wordt aangeboden en dat er in oktober 2015 een voorstel ligt met een (deel van de) oplossing inzake de huisvesting van statushouders. Begrippenkader Asielzoekers Asielzoekers hebben bij aankomst in Nederland vaak niet meer bezittingen dan de kleren die zij dragen. Het COA vangt hen op in opvangcentra en zorgt voor basisvoorzieningen. Het recht op opvang bestaat vanaf het moment dat de asielzoeker asiel aanvraagt, tot hij een verblijfsvergunning krijgt (dan wordt het statushouder) of Nederland moet verlaten. Statushouders Statushouders zijn asielzoekers met een verblijfsvergunning, de zogenaamde verblijfsgerechtigden of statushouders. Zij hebben recht op reguliere huisvesting. Het is van belang dat zij normale woonruimte krijgen om een snelle start te kunnen maken in het inburgeringsproces. Vluchtelingenwerk Nederland Vereniging VluchtelingenWerk Nederland is een onafhankelijke organisatie die de belangen behartigt van vluchtelingen en asielzoekers in Nederland,

vanaf het moment van binnenkomst tot en met de integratie in de Nederlandse samenleving. Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) De lmmigratie- en Naturalisatiedienst is de toelatingsorganisatie van Nederland. Dat betekent dat de IND in ons land alle aanvragen behandelen voor asiel, gezinshereniging, visa en andere verblijfsvergunningen. Centraal Orgaan Opvang Asielzoekers (COA) Het Centraal Orgaan opvang asielzoekers is verantwoordelijk voor de opvang, begeleiding en uitstroom (uit de opvang) van asielzoekers in Nederland. Het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) bemiddelt bij het vinden van een eerste woonruimte, door statushouders aan gemeenten te koppelen en de gemeente zoekt vervolgens passende woonruimte. Gemeenten zijn wettelijk verplicht elk half jaar een aantal verblijfsgerechtigden te huisvesten, de zogenaamde taakstelling. Bij het COA werken 'regievoerders'. Zij zijn de contactpersonen voor de gemeenten. Aan de hand van zijn of haar kennis over de statushouders en de regio, brengt de regievoerder een zo goed mogelijke match tot stand tussen een statushouder en een gemeente. Nederland is daarbij verdeeld in regio's, te weten: 1. Friesland, Groningen, Drenthe; 2. Overijssel, Gelderland; 3. Noord-Holland, Flevoland, Utrecht; 4. Zeeland, Zuid-Holland; 5. Noord-Brabant, Limburg. Het COA stelt een informatieprofiel op over de statushouders. Hierin worden gegevens opgenomen die voor de gemeente relevant zijn, zoals gezinsgrootte en -samenstelling, herkomstland, taal, opleiding, werkervaring en eventuele zichtbare lichamelijke beperkingen. Op basis van dit informatieprofiel zoekt de gemeente geschikte woonruimte. Statushouders zijn urgente woningzoekenden Op basis van de taakstelling koppelt het COA de vergunninghouder aan een gemeente en de gemeente zoekt vervolgens passende woonruimte. Statushouders vallen onder de categorie urgente woningzoekenden. Ze dienen met voorrang te worden gehuisvest in een sociale huurwoning. Dat betekent dat statushouders voorrang hebben op reguliere woningzoekenden.

Taakstelling ROL RIJKSOVERHEID Minister BZK bepaalt De minister van BZK bepaalt per gemeente de taakstelling tot huisvesting van statushouders. Deze hangt af van het aantal inwoners van een gemeente en het verwachte aantal verblijfsgerechtigden. Deze taakstelling wordt elk half jaar geactualiseerd door het Rijk. ROL GEMEENTE De taakstelling tot huisvesting van statushouders betreft een opdracht die het Rijk aan ieder gemeente in Nederland oplegt. Op grond van artikel 28 van de Huisvestingswet zijn gemeenten verplicht zorg te dragen voor de voorziening in de huisvesting. ROL PROVINCIE De provincie ziet erop toe dat dit huisvesten van statushouders daadwerkelijk gebeurt. Als een gemeente onvoldoende statushouders gehuisvest heeft, voeren Gedeputeerde Staten overleg met Burgemeester en Wethouders van de betreffende gemeente. Er worden dan afspraken gemaakt over hoe de gemeente alsnog aan haar verplichting kan voldoen. Bij in gebreke blijven van de gemeente kan de provincie ingrijpen en de taken overnemen. ROL CORPORATIES De taak van woningcorporaties is het bieden van huisvesting voor bepaalde inkomenscategorieën, waaronder statushouders. In de eerste helft van 2015 zijn ruim 11.000 statushouders vanuit een azc gehuisvest in een normale woning. Dat zijn bijna allemaal corporatiewoningen. Omvang taakstelling Heemstede In 2015 zijn in Heemstede 21 statushouders gehuisvest. Op 1 augustus 2015 moeten nog 38 personen worden gehuisvest (zie bijlage overzicht huisvesting vergunninghouders van 1-8-2015). De prognose voor 2016 is dat 65 personen (inclusief de extra 7000 op te nemen vluchtelingen waartoe het kabinet deze week heeft besloten, er vanuit gaande dat deze allen een verblijfsvergunning krijgen) moeten worden gehuisvest. In totaal moeten van heden tot 1 januari 2017 in Heemstede nog 103 statushouders worden gehuisvest. Wat hebben we tot nu toe gedaan In de loop van 2014 is geconstateerd dat er een achterstand is ontstaan in het huisvesten van statushouders. Naar aanleiding van deze constatering heeft er op initiatief van de gemeente in augustus 2014 een bestuurlijk

overleg plaatsgevonden, waarbij de wethouder volkshuisvesting met de directies van Elan Wonen en Pré Wonen om de tafel heeft gezeten. De ernst van de situatie is besproken, waarna beide in Heemstede werkzame corporaties de achterstand in het huisvesten van statushouders grotendeels hebben ingelopen. In de loop van 2015 is het beeld van de te huisvesten asielzoekers gewijzigd. Het gaat niet langer om voornamelijk alleenstaande mannen. De taakstelling die er nu ligt betreft bijna uitsluitend het huisvesten van gezinnen. Naar aanleiding daarvan heeft er in juni 2015 een nieuwe bestuurlijk overleg met beide corporaties plaatsgevonden. In dit overleg is de afspraak gemaakt dat de corporaties nu ook eengezinswoningen aan statushouders gaan toewijzen, opdat deze gezinnen verspreid over Heemstede worden gehuisvest. Tot op heden zijn er nog geen eengezinswoningen in Heemstede aan gezinnen van statushouders toegewezen. Mutatiegraad sociale huurwoningen in relatie tot de taakstelling De mutatiegraad van sociale huurwoningen in Heemstede ligt jaarlijks rond de 60 woningen. De prognose voor de taakstelling voor 2016 is dat circa 65 statushouders moeten worden gehuisvest. Bij de huisvesting van gezinnen betekent dat, dat in 2016 maximaal 20 van de 60 vrijkomende sociale huurwoningen aan statushouders worden toegewezen. Dat betekent dan ook dat nog steeds 66% van de vrijkomende sociale huurwoningen aan reguliere woningzoekenden kunnen worden toegewezen. Het huisvesten van statushouders legt zonder meer druk op de markt van sociale huurwoningen, maar zoals het zich nu laat aanzien is de taakstelling overzienbaar. In de contacten met het COA wordt vanuit de gemeente gestuurd op het toewijzen van gezinnen. Wat kunnen we zelf als gemeente doen? Wij hebben als gemeente onderzocht of wij zelf statushouders in gemeentelijk vastgoed kunnen huisvesten. Daarvoor dienen zich drie locaties aan. In de eerste plaats is dat het pand Reggelaan 14. Deze voormalige peuterspeelzaal heeft tevens een woonbestemming, zodat dit pand op eenvoudige wijze kan worden verbouwd tot woning en worden verhuurd aan statushouders. Ten aanzien van dit pand merken wij op dat eerder aan de commissie Ruimte de vraag is voorgelegd dit pand en het naastgelegen groenperceel te verkopen. De commissie Ruimte heeft aan ons college verzocht in samenwerking met de buurt een aantal schetsen uit te werken. Er zijn in dit verband geen toezeggingen gedaan. Wij geven er als college de voorkeur aan de verkoop door te zetten en de opbrengst zo nodig aan te wenden voor het realiseren van alternatieve huisvesting op een andere locatie.

De tweede locatie is het voormalige badhuis onderaan de watertoren. De watertoren is in gebruik bij Waternet. Het badhuis staat leeg. De juridische eigendom van de Watertoren ligt bij de gemeente, de economische bij Waternet. Op ambtelijk niveau heeft Waternet verzocht de watertoren nog tot 2015 te mogen gebruiken. Hiertegen bestaan bij ons college geen principiële bezwaren. Ambtelijk is Waternet verzocht de economische eigendom van het badhuis terug te leveren aan opdat hierin bijvoorbeeld een woning voor statushouders kan worden gerealiseerd. De derde locatie is de burgemeesterswoning aan de Molenlaan. Deze woning is met ingang van 1 september 2015 voor een periode van 4 jaar verhuurd. Na verloop van 12 maanden kan de huur met in achtneming van de opzegtermijn worden opgezegd. Na afloop van deze huur kan deze woning worden benut voor het huisvesten van statushouders. Stappenplan ministerie Het Ministerie adviseert het huisvesten van statushouders te benaderen vanuit een 4-tal invalshoeken: 1. Afspraken maken met de corporaties. 2. Afspraken maken met particuliere verhuurders. 3. Huisvesten in leegstaande scholen, kantoren en bedrijfsgebouwen. 4. Tijdelijke huisvesting realiseren. In Heemstede wordt bovengenoemd stappenplan gevolgd, met als toevoeging dat ook gekeken wordt naar de mogelijkheden voor een gezamenlijke aanpak met de regiogemeenten. Dit is op verzoek van de wethouder volkshuisvesting geagendeerd voor het portefeuillehouders volkshuisvesting van donderdag 10 september 2015. Daarnaast staat er voor 8 oktober een regionale werkconferentie over statushouders voor bestuurders en ambtenaren gepland. Afspraken met de corporaties Het aanbieden van sociale huurwoningen is een taak van de corporaties. De gemeente heeft geen rol in deze. Dat betekent dat de sociale huurwoningen waar statushouders gelet op hun inkomenspositie zijn aangewezen, geleverd moeten worden door de corporaties. De samenwerking met de corporaties is goed. De in 2014 ontstane achterstand in het toewijzen van sociale huurwoningen is grotendeels ingelopen. Tot nu toe hebben de corporaties met name flatwoningen aan statushouders toegewezen en blijven de eengezinswoningen gereserveerd voor hun eigen huurders. Voor het toewijzen van eengezinswoningen bestaan lange wachtlijsten, zodat wij als college wel enig begrip kunnen opbrengen voor het standpunt van de corporaties. Aangezien de aan Heemstede toegewezen statushouders op dit moment vrijwel uit gezinnen bestaat, heeft de wethouder volkshuisvesting in het bestuurlijk overleg van

10 juni 2015 sterk aangedrongen om ook eengezinswoningen aan statushouders toe te wijzen. Die afspraak is gemaakt. Tot op heden zijn echter nog geen eengezinswoningen toegewezen, terwijl daar een grote behoefte aan bestaat. Statushouders in een AZC moeten in principe binnen 14 weken in een sociale huurwoning worden gehuisvest. In de praktijk wachten gezinnen in een AZC soms wel anderhalf jaar voor ze een passende huurwoning krijgen toegewezen. Om deze reden hebben wij beide corporaties bij brief van 28 augustus 2015 met klem verzocht vanaf die datum ook vrijkomende eengezinswoningen aan statushouders toe te wijzen. Indien aan het verzoek van ons college geen gevolg wordt gegeven, overwegen wij het mandaat dat beide corporaties hebben om huisvestingsvergunning te verlenen, in te trekken. In dat geval gaan wij als college de woningen zelf toewijzen. In de brief hebben wij beide corporaties tevens verzocht te stoppen met het verkopen van vrijkomende eengezinswoningen. Naar aanleiding van de brief van 28 augustus hebben beide corporaties verzocht om een nieuw bestuurlijk overleg. Dat vindt op 21 september plaats, waar de commissie Samenleving nog nader over zal worden geïnformeerd. Gelet op de goede werkrelatie met beide corporaties verwachten wij niet over te hoeven gaan tot intrekking van het mandaat. Wij herhalen dat de taakstelling ten aanzien van het huisvesten van statushouders op dit moment overzienbaar is. Voor 2016 gaat het om het toewijzen van 20 woningen op een jaarlijks mutatiegraad van 60 woningen. Als hier een drastische wijziging in komt, treden wij in overleg met de corporaties. Indien alsdan gezamenlijk wordt geconcludeerd dat nieuwe statushouders in containerwoningen moeten worden gehuisvest, dan is dat primair een taak van de corporaties. De gemeente heeft geen taak in het verhuren en beheren van sociale huurwoningen. Wij zijn in dat geval wel bereid de corporaties financieel door middel van leningen tegemoet te komen. Wij begrijpen dat financiële positie van de corporaties ten gevolge van de Vestia affaire en de verhuurderheffing slechter is dan voorheen en de corporaties daardoor genoodzaakt zijn een deel van hun woningbezit te verkopen. De verhuurderheffing en de hieruit ontstane noodzaak tot verkoop van sociale huurwoningen staat haaks op de taakstelling tot het huisvesten van statushouders. Wij zullen minister Blok in dit verband verzoeken de verhuurderheffing te heroverwegen, aangezien de combinatie van verkoop van sociale huurwoningen en de taakstelling voor statushouders leidt tot onaanvaardbare wachttijden voor reguliere woningzoekenden een sociale huurwoning krijgen toegewezen.

Afspraken met particuliere verhuurders De twee grote in Heemstede werkzame particuliere verhuurders zijn Aegon en Nationaal Grondbezit. Zij zijn benaderd met de vraag of zij bereid zijn vrijkomende woningen in de sociale sector te verhuren aan statushouders. Die bereidheid is er niet. Voor het pand Herenweg 101A hebben wij onlangs een omgevingsvergunning verleend voor het realiseren van 24 startersappartementen. Met nieuwe eigenaar is ambtelijk contact geweest. Deze verhuurder staat er voor open om een aantal appartementen, al dan niet met tussenkomst van de gemeente, aan statushouders te verhuren. De wethouder volkshuisvesting heeft op 9 september een gesprek met de eigenaar/verhuurder. Over het verloop van dit gesprek zal de commissie Samenleving worden geïnformeerd. Huisvesten in leegstaande scholen, kantoren en bedrijfsgebouwen Er is een quickscan gemaakt of er in Heemstede soortgelijke panden zijn die zich hier voor lenen. Dat is vooralsnog niet het geval. De exploitant van Kennemerduin en de Heemhaven is benaderd. In deze complexen zijn geen ruimten beschikbaar voor het huisvesten van statushouders. Tijdelijke huisvesting realiseren Hierbij moet gedacht worden aan de plaatsing van containerwoningen. Daartoe moet pas worden overgegaan als alle andere middelen zijn uitgeput. Als dit traject wordt ingezet, dan moeten wij als gemeente de corporaties daartoe financieel in staat stellen, bijvoorbeeld door het verstrekken van renteloze leningen. Andere alternatieven Naast het vierstappenplan roept het Ministerie op om out of the box te denken. Dat hebben wij als college gedaan. Wij hebben geconstateerd dat in Heemstede veel appartementen te koop staan. Als de huisvesting van statushouders in de naaste toekomst aanzienlijk groter is dan nu het geval is en leidt tot onaanvaardbare wachttijden voor reguliere woningzoekenden, kan als laatste redmiddel worden overwogen een aantal appartementen te kopen en deze aan statushouders te gaan verhuren. Wij herhalen in dit verband dat het verhuren van sociale huurwoningen primair een taak van de corporaties is en ook dan eerst in overleg met de corporaties zullen treden. In dit verband bestaat bij ons de bereidheid de corporaties (renteloze) leningen te verstrekken, opdat de corporaties de appartementen kunnen verwerven. Conclusie Wij concluderen dat de taakstelling ten aanzien van de huisvesting van statushouders op dit moment overzienbaar is. Van de vrijkomende sociale huurwoningen kan nog immer 66% worden toegewezen aan reguliere

woningzoekenden. De inzet van ons college focust zich dan ook op de volgende vier lijnen: 1. De goede werkrelatie met de corporaties behouden, maar zo nodig het mandaat van de corporaties om huisvestingsvergunningen namens ons college te verlenen, intrekken. 2. Met de eigenaar van het pand Herenweg 101A in overleg te treden of de bereidheid bestaat onder voorwaarden een aantal startersappartementen aan statushouders te verhuren. 3. Als de taakstelling aanzienlijk groeit de corporaties financieel in staat te stellen een aantal appartementen aan te kopen en te verhuren aan statushouders. 4. Als over moet worden gegaan tot het plaatsen van containerwoningen de corporaties eveneens financieel in staat stellen deze te exploiteren.