ACTIVITEITEN BOEK VEILIGE MOBILITEIT VOOR SENIOREN

ACTIVITEITEN BOEK VEILIGE MOBILITEIT VOOR SENIOREN

VOORWOORD Nederland vergrijst; er komen niet alleen meer ouderen bij, maar de ouderen worden ook steeds ouder. En al die ouderen willen graag mobiel blijven zodat ze mee kunnen blijven doen aan de maatschappij. Naarmate mensen ouder worden, neemt de kwetsbaarheid en daarmee het risico op letsel toe. Dit betekent echter niet dat ouderen maar binnen moeten blijven. Integendeel, we kunnen ouderen op weg helpen om om te gaan met veranderende lichamelijke beperkingen en stimuleren om veilig mobiel te blijven. Blijf Veilig Mobiel heeft als doel een impuls te bieden aan de verkeersveilige mobiliteit van ouderen (zie www.blijfveiligmobiel.nl). Daaronder valt het vergroten en het bekendmaken van verkeersveilige activiteiten voor ouderen, zoals Scootmmobieldagen, Fietsinfodagen en BROEMritten. Blijf Veilig Mobiel wil ook organisaties uit de zorg- en welzijnsbranche enthousiast maken om aandacht te besteden aan mobiliteit en verkeersveiligheid. Uw organisatie biedt al dan niet regelmatig activiteiten aan ouderen aan. U bereikt hiermee op een directe en laagdrempelige manier veel ouderen in uw regio en dat is van onschatbare waarde. Graag nodigen wij u uit om in uw aanbod ook eens of meerdere malen een activiteit aan te bieden die verband houdt met mobiliteit en verkeersveiligheid. Daarmee kunt u ouderen stimuleren (weer) op pad te gaan en zich veilig te blijven voelen in het verkeer. Speciaal voor u hebben wij bijgaand activiteitenboek ontwikkeld. Dit bevat activiteiten die u in uw aanbod kunt opnemen. Wij wensen u namens Blijf Veilig Mobiel veel succes toe en zijn benieuwd naar uw ervaringen. Liesbeth Boerwinkel Projectleider Blijf Veilig Mobiel(BVM) is een samenwerkingsverband van 10 landelijke belangenorganisaties en wordt inhoudelijk ondersteund door het Ministerie van Infrastructuur en Milieu.

INHOUDSOPGAVE VOORWOORD... 3 INLEIDING... 7 OOGTEST / GEHOORTEST... 8 Powerpointpresentatie VERKEERSREGELS + verkeersquiz... 9 TESTKOFFER... 10 VerkeersvoorLICHTING / FIETSDEMONSTRATIE... 11 Rijvaardigheidstraining Fiets... 12 Rijvaardigheidstraining AUTO... 13 Rijvaardigheidstraining scootmobiel... 14 ROLLATORSPREEKUUR... 15 Wijkschouw lokale VERKEERSSITUATIE... 15 CONTACT... 16

INLEIDING Voor u ligt het Activiteitenboek dat u aangeboden wordt door Blijf Veilig Mobiel. Het boek bevat verschillende activiteiten waarmee u een bijdrage kunt leveren aan de verkeersveilige mobiliteit van ouderen. De activiteiten beginnen zeer laagdrempelig en kunt u zelfstandig zonder veel extra inspanning organiseren. Voorbeelden hiervan zijn de verkeersquiz van Blijf Veilig Mobiel, een oogtest door een opticien of een gehoortest door een audicien. Daarop volgen activiteiten die iets meer voorbereiding nodig hebben en waarvoor u andere organisaties kunt benaderen, zoals een Scootmobielcursus (Veilig Verkeer Nederland) of een Fietsinfodag (Fietsersbond). U kunt natuurlijk ook met een eenvoudige activiteit beginnen zoals de verkeersquiz van Blijf Veilig Mobiel en als u merkt dat dit aanslaat in een later stadium nog een andere activiteit aanbieden. Of het nu om een kleine of een grote activiteit gaat, bij elke activiteit in dit boek is een omschrijving gegeven en worden de belangrijkste praktische zaken belicht. Als u aan de slag gaat met de activiteiten wilt u natuurlijk weten waar u aan toe bent. Zijn er kosten aan de activiteit verbonden, moet er een aparte locatie geregeld worden en welke voorzieningen zijn nodig? Dergelijke vragen kunt u het beste afstemmen met de aanbieder van de activiteit. 6 7

OOGTEST GEHOORTEST Powerpointpresentatie verkeersregels + verkeersquiz Vermindering van het gezichtsvermogen komt voor bij vrijwel iedereen die ouder wordt. Voor veel mensen is de drempel om hun gezichtsvermogen te laten testen hoog. Lokale opticiens zijn vaak bereid gratis oogmetingen te doen, zeker als ze veel ouderen tegelijk kunnen bereiken. Een oogtest is overigens ook onderdeel van diverse rijvaardigheidstrainingen (rijvaardigheidstraining auto, - fiets en - scootmobiel, p. 12, 13 en 14.) Bij het ouder worden gaat het gehoor in de regel achteruit, vaak sluipenderwijs. Vaak blijkt dit doordat men de tv harder zet en bepaalde geluiden, zoals de bel, niet hoort. Dat is niet alleen voor de betrokkene vervelend maar mogelijk ook voor de partner, verzorgende en anderen uit diens omgeving. Lokale audiciens zijn vaak bereid gratis gehoormetingen te doen, zeker als ze veel ouderen tegelijk kunnen bereiken. Een gehoortest is overigens ook onderdeel van diverse rijvaardigheidstrainingen (zie rijvaardigheidstraining auto, -fiets en - scootmobiel, p. 12, 13 en 14). Veel oudere verkeersdeelnemers voelen zich onzeker in het verkeer doordat ze niet goed op de hoogte zijn van de verkeersregels en potentiële gevaren in het verkeer niet herkennen. Voor hen heeft Blijf Veilig Mobiel een powerpointpresentatie ontwikkeld over de verkeersregels en verstandig gedrag in het verkeer. Apart onderdeel van de powerpointpresentatie is de verkeersquiz. Met deze quiz wordt op ongedwongen wijze de verkeerskennis getest. Bij de powerpointpresentatie is een handleiding beschikbaar. Zaalruimte Locale opticien Zaalruimte Locale audicien De powerpointpresentatie bestaat uit verschillende modules en gaat in op verkeersregels per voertuig, verkeersborden, gevaarlijke respectievelijk speciale verkeerssituaties, de verschillende verkeersdeelnemers en sluit af met een verkeersquiz. De verkeersquiz is onderdeel van de powerpointpresentatie en bestaat uit 10 vragen die worden gedestilleerd uit 21 vragen. Op die manier is het mogelijk om de quiz vaker te spelen. De verkeersquiz kan los van de overige modules van de powerpointpresentatie worden gespeeld. Handleiding. Ongeveer 1,5 uur. Verkeersquiz duurt ca, 0,5 uur Zaalruimte, beamer, laptop en scherm. Ja, kan eventueel ook goed gecombineerd worden met verkeersvoorlichting van Veilig Verkeer Nederland (zie onder Verkeersvoorlichting ). Blijf Veilig Mobiel: 030-2330078 of info@blijfveiligmobiel.nl www.blijfveiligmobiel.nl/verkeersregels_en _verkeersquiz.php 8 9

TESTKOFFER Verkeersvoorlichting Fietsdemonstratie Een goede conditie helpt vallen voorkomen. Bij het ouder worden gaan diverse lichaamsfuncties en vermogens achteruit, zoals spierkracht, balans en zintuigen. Het is belangrijk dat ouderen inzicht krijgen in hun lichaam en beperkingen van het ouder worden en weten wat zij kunnen doen om vallen te voorkomen en hun conditie te verbeteren. De testkoffer bevat diverse doe en ervaartesten. Deze testen geven een indicatie (dus geen diagnose) van de fysieke gesteldheid met betrekking tot balans, spierkracht, zicht, bewegen en reactiesnelheid. Voor een grote groep ouderen geldt dat zij zich onzeker voelen in het verkeer omdat zij niet voldoende op de hoogte zijn van de huidige verkeersregels. In interactieve voorlichting wordt verkeerskennis opgefrist en wordt advies gegeven over veilige deelname aan het verkeer. Aan de hand van foto s worden diverse verkeerssituaties besproken. Welke voorrangsregeling geldt voor u als voetganger, fietser of automobilist? Welke verkeersborden zijn er de laatste jaren bij gekomen? We willen allemaal zo lang mogelijk blijven fietsen en hier zoveel mogelijk plezier aan beleven. Fietsen is gezond en houdt mensen mobiel. Veel ouderen die moeite krijgen met fietsen zijn onvoldoende op de hoogte welke fietsproducten en -accessoires het fietsen makkelijker en aangenamer kunnen maken. Een lokale rijwielhandelaar kan informatie geven over verschillende fietsen (elektrische fiets, lage instapfiets, driewielerfiets) en fietsaccessoires. Ook kan hij deze deze demonstreren en mensen uitnodigen ze uit te proberen. 10 testen om ouderen te screenen op lichamelijke aspecten die een rol spelen bij een val (balans, spierkracht, zicht, bewegen, reactiesnelheid). Praktische instructiekaarten voor de afnemer van de testen met hierin de nodige informatie (doel uitvoering, uitslag) per test. Hulpmiddelen om de testen goed uit te kunnen voeren, zoals een stok, mat, stopwatch etc. De brochure Een goede conditie kan vallen voorkomen met uitleg en adviezen per testonderwerp. Deze brochure kan meegegeven worden aan ouderen. Er zitten 30 stuks in de testkoffer. Wervingsposters om bekendheid te geven aan de testactiviteiten. Digitale reactietest. Stichting Consument en Veiligheid www.veiligheid.nl/overig/testkoffer-een-goede-conditiehelpt-vallen-voorkomen? Naar keuze tussen enkele minuten tot een dagdeel Zaalruimte met zachte ondergrond en genoeg bewegingsruimte voor alle deelnemers Ja Aan de hand van foto s worden diverse verkeerssituaties besproken. Vragen kunnen gesteld worden aan de voorlichter van Veilig Verkeer Nederland. Ongeveer 2 uur Zaalruimte Veilig Verkeer Nederland Uitleg / demonstratie Zelf fietsen testen Zaalruimte en buitenruimte met voldoende mogelijkheid voor deelnemers om fietsen uit te proberen, eventueel te combineren met rijvaardigheidstraining fiets, zie p. 12). Lokale fietsenmaker 10 11

Rijvaardigheidstraining Fiets Rijvaardigheidstraining AUTO Voor veel ouderen wordt het fietsen gaandeweg moeilijker, bijvoorbeeld omdat zij moeilijker hun evenwicht kunnen bewaren. Om zo lang mogelijk veilig te blijven fietsen bestaat er een fietsvaardigheidscursus voor ouderen. In een ontspannen sfeer krijgen ouderen informatie over diverse aspecten van veilig en comfortabel fietsen. Met het afnemen van bepaalde lichaamsfuncties kan het autorijden moeilijker worden. Ook zijn er ouderen, vaak vrouwen, die na het overlijden van hun partner alsnog in de auto willen stappen maar zich onzeker voelen in het verkeer. Voor automobilisten van 50 jaar en ouder zijn er specifieke rijvaardigheidstrainingen van een dag mogelijk. In veel regio s wordt de rijvaardigheidstraining aangeboden als BROEMrit. Het volgen van een rijvaardigheidstraining geeft de deelnemer inzicht in zijn rijgedrag en de wijze waarop hij veilig aan het verkeer kan blijven deelnemen. Het heeft geen consequenties voor het rijbewijs. Verkeersvoorlichting met uitleg over verkeersregels voor fietsers. Parcours waarbij ouderen met hun eigen fiets onder begeleiding behendigheidsoefeningen kunt doen, zoals op- en afstappen en hand uitsteken. Oog-/ gehoortest. Bewegingsles. Fietscontrole en uitleg over hulpmiddelen die het fietsen comfortabeler maken. Gehele dag: s ochtends theorie s middags praktijk Grote zaal en afzonderlijke kleinere zalen, afgesloten buitenruimte, eventueel te combineren met Fietsdemonstratie, zie p. 11). Een Rijvaardigheidstraining auto bestaat uit de volgende onderdelen: Verkeersvoorlichting met uitleg over verkeersregels voor automobilisten. Praktijkrit in eigen auto onder begeleiding van een instructeur. Oogtest, gehoortest, reactietest en eventueel bewegingsoefeningen. Veilig Verkeer Nederland Een dag per deelnemer Zaalruimte, afzonderlijke zaaltjes en afgesloten buitenruimte Fietsersbond (Fietsinfodag) / Veilig Verkeer Nederland 12 13

rijvaardigheidstraining scootmobiel Indien men een scootmobiel van de gemeente krijgt heeft men doorgaans enige instructie ontvangen. Voor een groot aantal scootmobielgebruikers is dit echter niet genoeg en wordt daardoor de scootmobiel niet of minder gebruikt. Met een scootmobieltrai- ning, die meestal een dag duurt, kunnen deelnemers hun kennis van de verkeersregels opfrissen en oefenen met de scootmobiel om veilig en zonder angst aan het verkeer te kunnen deelnemen. Het volgen van de scootmobielcursus of -dag heeft geen nadelige consequenties voor de deelnemer. ROLLATOR SPREEKUUR Veel mensen met een rollator vormen met hun rollator een gevaar voor zichzelf, en soms voor anderen, als deze niet goed is onderhouden en niet goed op de persoon is afgesteld. Sommige fietsenmakers, Thuiszorgwinkels of verzorgingshuizen bieden eenmalig of periodiek een rollatorspreekuur aan. Hierin controleren zij de rollator, stellen deze af op de persoon (met name hoogte, rem en banden) en geven advies over het gebruik van de rollator thuis en op straat. Wijkschouw lokale verkeerssituatie Sommige verkeerssituaties maken ouderen onzeker, doordat deze onduidelijk of onveilig zijn. Het komt zelfs voor dat die plekken dan gemeden worden. Om dit te voorkomen is het zinvol dat ouderen knelpunten in de lokale verkeerssituatie en openbare ruimte kunnen aankaarten zodat deze aan de gemeente worden doorgegeven. Hiervoor is een wijkschouw een ideaal middel. Tegelijk kunnen ouderen impliciet gestimuleerd worden zelf actie te ondernemen op het gebied van mobiliteit, zoals het opfrissen van hun verkeerskennis of het volgen van een rijvaardigheidstraining. De scootmobieltraining/scootmobieldag bestaat uit de volgende onderdelen: Verkeersvoorlichting met uitleg over verkeersregels voor scootmobielgebruikers. Vaardigheidparcours waarbij in eigen scootmobiel onder begeleiding basisvaardigheden worden geoefend, zoals achteruit rijden en op- en afstapjes nemen. Oogtest en gehoortest. Straatrit, waarbij een route wordt gereden (optioneel). Veilig Verkeer Nederland Gehele dag: s ochtends theorie s middags praktijk Zaalruimte, afzonderlijke zaaltjes en afgesloten buitenruimte Afhankelijk van het aantal personen met rollator Toegankelijke locatie met voldoende zaalruimte Lokale fietsenmaker, Thuiszorgwinkel, en in enkele gevallen een woonzorgcentrum/verzorgingshuis. Begeleide rondgang door de wijk waarbij de deelnemers knelpunten en obstakels die zij onderweg tegenkomen inventariseren. Enkele uren tot een dagdeel Bij voorkeur locatie als start- en eindpunt in de buurt van een verkeerssituatie die door ouderen als problematisch of complex wordt aangemerkt Veilig Verkeer Nederland 14 15

CONTACT Groningen Friesland Drenthe De per onderdeel genoemde organisaties bieden niet alle activiteiten overal aan, onder Hoendiep 95 De Knobben 100 Overcingellaan 13 meer omdat het vaak vrijwilligers zijn die de activiteiten aanbieden of begeleiden. U doet 9718 TE Groningen 9202 XJ Drachten 9401 LA Assen er goed aan om na te gaan of de activiteit kan worden aangeboden. U kunt daarbij de volgende contactgegevens raadplegen. Voor lokale aanbieders kunt u rechtstreeks lokale T 050 318 51 11 T 0512 37 04 85 T 0592 31 24 99 dealers benaderen. steunpuntnoord@vvn.nl steunpuntfriesland@vvn.nl steunpuntdrenthe@vvn.nl Noord-Brabant Zeeland Limburg Spoorakkerweg 2b Seissingel 100 Bilserbaan 19d 5071 NC Udenhout 4334 AC Middelburg 6217 JD Maastricht T 013 511 01 90 T 0118 64 25 56 T 043 347 76 67 steunpuntbrabant@vvn.nl steunpuntzeeland@vvn.nl steunpuntlimburg@vvn.nl Veilig Verkeer Nederland - STEUNPUNTEN Fietsersbond Blijf Veilig Mobiel Regionaal steunpunt Oost: Gelderland, Overijssel, Flevoland Regionaal steunpunt West: Utrecht, Noord-Holland, Zuid-Holland Kanaalweg 50 3526 KM Utrecht T 030 2918171 Blijf Veilig Mobiel p/a Postbus 18003 3501 CA Utrecht T 030 2330081 Skagerrakstraat 3a 7202 BZ Zutphen Stationstraat 79a 3811 MH Amersfoort info@fietsersbond.nl info@blijfveiligmobiel.nl T 0575 51 01 44 steunpuntoost@vvn.nl Postbus 66 3800 AB Amersfoort Voor de fietscursus: www.fietsersbond.nl/ fietsschool T 088 524 88 38 steunpuntwest@vvn.nl 16 17

Blijf Veilig Mobiel p/a Postbus 18003 3501 CA Utrecht T 030 2330081 info@blijfveiligmobiel.nl 18