Voorwoord De internationale richtlijn voor projectmanagement, ISO 21500, is er! Het resultaat van vier en een half jaar werk door bijna honderd experts op het gebied van projectmanagement. Vier en een half jaar van internationaal én intercultureel vergaderen, schrijven, becommentariëren, overleggen en herschrijven. Met als resultaat een document van amper vijftig pagina s dat beschrijft wat voor een groot deel al eens is beschreven en wat u waarschijnlijk al weet. Dat lijkt misschien een niet erg indrukwekkend resultaat, maar de betekenis van ISO 21500 is groot. ISO 21500 is namelijk de eerste echte breed gedragen richtlijn voor projectmanagement. En daarmee hét uitgangspunt voor de ontwikkeling van huidige en toekomstige normen. Een document dat een fundament legt voor de verdere ontwikkeling van de projectmanagementprofessie. En dat is direct een van de redenen om dit boek te schrijven. Dit boek schetst de achtergronden, het belang en de toepassing van ISO 21500. Het beschrijft wat u, als opdrachtgever, manager, medewerker of leverancier van projecten, met de richtlijn kunt of misschien wel moet. Met dit boek beantwoorden we de meest voorkomende vragen over ISO 21500, met als centrale vraag: Wat heeft de praktijk van projectmanagement aan deze richtlijn? Het antwoord op deze vraag zal iedere lezer wellicht voor zichzelf moeten bepalen. Om u daarbij te helpen geven de auteurs in de hoofdstukken van het boek hun visie op het Wat, Waarom en Hoe van de richtlijn. Gilbert Silvius Voorzitter normcommissie Projectmanagement 5
Dankwoord Op deze plaats willen wij graag enkele mensen en instanties bedanken die geholpen hebben bij het tot stand brengen van deze publicatie. Om te beginnen NEN, als initiatiefnemer voor het realiseren en waarborgen van de Nederlandse inbreng in deze norm, en de vertegenwoordigers in de normcommissie Projectmanagement en de interessegroep ISO 21500, die een belangrijke en degelijke basis hebben gelegd voor dit boek. Zonder hun initiatief en inzet waren deze richtlijn en dit boek er niet geweest. Verder de projectmanagementvakverenigingen IPMA Nederland en PMI Netherlands Chapter, die naast hun belangrijke financiële bijdrage hierin opnieuw een mogelijkheid hebben gevonden voor actieve samenwerking in het leveren van een inhoudelijke bijdrage op basis van hun kennis, ervaring en netwerk in het vakgebied. Beide verenigingen zijn immers met veel enthousiasme met hetzelfde vak bezig. Daarnaast, maar bovenal, willen wij alle auteurs bedanken voor hun inspiratie en het plezier dat in overvloed aanwezig was. Het op één lijn brengen van allerlei verschillende inzichten en meningen, en de discussies daarover, was een schitterend leerproces, waarvan dit boek de gezamenlijke uitkomst is. Ook de bijdrage van Marjet Krol, journalist bij de NOS, willen we niet onvermeld laten: in vlotte stijl geschreven interviews met de voorzitters van de twee actief betrokken Nederlandse projectmanagementvakverenigingen in Nederland. Voor ons als eindredacteuren en projectmanager is het een genoegen geweest om met elkaar de ontdekkingsreis te maken rond deze richtlijn, met ons reisverslag in deze boekvorm als resultaat. Wij wensen de lezers minstens evenveel plezier én nieuwe en waardevolle inzichten in het vakgebied projectmanagement. Rommert Stellingwerf en André Legerman, eindredactie Anton Zandhuis, projectmanagement 6
10
1 Inleiding ISO 21500, officieel gepubliceerd op 1 september 2012, is een overkoepelende richtlijn voor projectmanagement die een gemeenschappelijk begrippenkader biedt en een procesnorm beschrijft. Deze internationale richtlijn plaatst projecten ook binnen de context van programma's en projectportfolio's, maar gaat niet uitgebreid in op het management van programma's en projectportfolio's. 1.1 Doel van dit boek Het doel van dit boek is de richtlijn ISO 21500 voor projectmanagement te verduidelijken en inzichtelijk te maken voor toepassing in elk type organisatie, voor zowel profit- als non- profitorganisaties, en voor elk type project, ongeacht complexiteit, omvang of duur. 1.2 Voor wie is dit boek? Dit boek is voor iedereen die werkt in projecten, hier opdracht voor geeft of de resultaten ervan gebruikt. Dat is dus praktisch iedereen die in organisaties werkt en dat is ook logisch. Projecten zijn niet beperkt tot een specifieke branche of een specifiek domein. Een project is de meest gebruikte organisatievorm om veranderingen in, voor of tussen organisaties te realiseren. De doelgroep van dit boek is dus niet beperkt tot projectmanagers en projectmedewerkers. Natuurlijk is voor deze groep een richtlijn op het gebied van projectmanagement van essentieel belang, maar de richtlijn is ook relevant voor lijnmanagers en andere leidinggevenden in 1 Inleiding 11
organisaties. Juist deze groep, die in de praktijk een grote invloed heeft op en belang heeft bij het succes van een project, kan zijn voordeel doen met een algemeen geaccepteerde norm op het gebied van projectmanagement. 1.3 Leeswijzer Dit boek beschrijft het Wat, Waarom en Hoe van de richtlijn en doet dat ook in deze volgorde. Hoofdstuk 2 geeft een toelichting op de inhoud van ISO 21500. Het beschrijft allereerst de achtergrond en het proces van totstandkoming van de richtlijn. Vervolgens geeft het een overzicht van de opbouw en inhoud van de richtlijn, zonder overigens de letterlijke tekst van de richtlijn integraal op te nemen. Deze is verkrijgbaar via de NEN-normshop op www.nen.nl. Hoofdstuk 3 licht het belang van ISO 21500 toe. In dit hoofdstuk wordt het Waarom van de richtlijn uitgediept voor verschillende rollen in de organisatie van en rond projecten. Hoofdstuk 4 bouwt hierop voort door de positionering van de richtlijn in het speelveld van ISO-normen en projectmanagementmethoden, modellen en best practices te belichten. In dit hoofdstuk geven bovendien de grootste vakverenigingen op het gebied van projectmanagement in Nederland, PMI Netherlands Chapter en IPMA Nederland, hun visie op hoe ISO 21500 zich verhoudt tot hun publicaties, A Guide to the Project Management Body of Knowledge (PMBOK Guide) van PMI en de International Competence Baseline (ICB) van IPMA. Hoofdstuk 5 gaat over de implementatie van ISO 21500 en het gebruik ervan in en door organisaties. Het hoofdstuk bevat ook een scenario, waarin een voorbeeld van een implementatie is beschreven. Hoofdstuk 6, ten slotte, beschrijft de te verwachten verdere ontwikkeling van ISO-richtlijnen op het gebied van project-, programma- en portfoliomanagement en de doorwerking hiervan in andere normen en richtlijnen op het gebied van projectmanagement. Is ISO 21500 de eerste stap op weg naar één echte wereldnorm op het gebied van projectmanagement? Dit boek beoogt een antwoord te geven op de belangrijkste vragen over ISO 21500 die de schrijvers zich hebben gesteld. Hoofdstuk 7 zet deze vragen op een rij, met indien van toepassing verwijzing naar de plaats in het boek waar de vraag is behandeld. 12 Inleiding
De bijlagen bevatten informatie over ISO en het internationale normalisatieproces. Ook vindt u hier de namen van degenen die vanuit Nederland hebben meegewerkt aan de totstandkoming van de richtlijn en van de deelnemers aan de interessegroep ISO 21500. Verder is achter in het boek een overzicht van termen en definities uit ISO 21500 opgenomen, evenals een lijst met referenties. Ten slotte vindt u achterin informatie over de auteurs van dit boek. Als u na het lezen van dit boek nog vragen heeft, dan kunt u contact opnemen met de secretaris van de NEN-normcommissie Projectmanagement (kid@nen.nl). We voegen bij een eventuele volgende druk graag antwoorden en ervaringen toe aan het boek! 1 Inleiding 13