Met opleiding als knelpunt: wordt uw bedrijf peter van een school?

PRODUCTIE Switching on the Future 2.0 Met opleiding als knelpunt: wordt uw bedrijf peter van een school? Dat was de hamvraag op het tweede Bordenbouw Collo quium dat eind oktober plaats vond. Het was een van de zeldzame (zeg maar unieke) opleidings- en netwerk - evene menten voor de sector. Er waren 84 deelnemers uit de bordenbouw en haar toelevering. Door Alfons Calders DECEMBER 2013 INDUSTRIE.BE 23

Switching on the Future 2.0 PRODUCTIE Dit colloquium was een vervolg op de Switching on the Future van november 2012 en behandelde de onderwijskant. Hierin werd het educatief bordenbouwplatform voorgesteld, mét oproep aan de industrie om als peter voor scholen op te treden. Een verslag. TWEEDE EDITIE Begin 2012 sloegen vier toeleveranciers voor de bordenbouw - ABB, EPLAN, Phoenix Contact en Rittal - de handen in elkaar om onder de naam Consortium Bordenbouw de sectorsituatie in kaart te brengen. Een intuïtieve situatieschets uit de rondetafel bordenbouw (hier gepubliceerd in maart 2012) was de basis voor een diepgaande markt- en nodenstudie. Deze werd uitgevoerd door de Universiteit Hasselt en gepresenteerd in het eerste colloquium (zie verslag in ITM december 2012). Belangrijke conclusie was dat de sector bij haar klanten - vooral integratoren - gekend is voor haar flexibiliteit en kwaliteit. Zware competitie komt van het goedkopere en niet altijd kwalitatief equivalente aanbod uit lagerelonenlanden. Belangrijk knelpunt is het tekort aan geschoold personeel, ook omdat in het onderwijs weinig of geen bordenbouwopleidingen bestaan. Vanuit dit gegeven ging het consortium aan de slag om te zien hoe het kon helpen de instroom van opgeleid personeel te verhogen. Het educatief platform werd voorgesteld door Benny Siemons, directeur van Limtec Genk en Anttec Berchem. Voor het tweede Bordenbouw Colloquium verzamelde de sector in Zellik. VAN EDUCATIEF CONCEPT TOT PETERSCHAP Het bordenbouw consortium (met de reeds vermelde firma s en ondertussen aangevuld met Festo Belgium) ontwikkelde samen met opleidingscentra een educatief platform voor scholen die een bordenbouwopleiding willen organiseren. Dit platform werd voorgesteld door Benny Siemons, directeur van Limtec Genk en Anttec Berchem (twee centra voor volwassenonderwijs, Limtec in elektriciteit en automatisering, Anttec in mechanisch onderhoud). Het educatief concept bordenbouw bevat vier pijlers. De eerste is hardware - noem het een bouwdoos: een elektrisch cabinet met een bord waarop meerdere industriële basisschakelingen (directe motorschakeling, ster-driehoek, schakeling met frequentiesturing, schakeling met pneumatica) door leerlingen moeten gerealiseerd worden. Daarbij hoort een elektrisch dossier: schema s, database van de componenten en hun eigenschappen, handboek met technische achtergrond. Het derde luik is de handleiding (hoe gaat een bordenbouwer te werk) met stap voor stap uitleg, met uitleg over gereedschap (denk aan de krachten die moeten uitgeoefend worden om vijzen aan te draaien...), enz. Het vierde luik gaat over de centrale sturing. De PLC is voorgeprogrammeerd voor het aansturen van de componenten in het bord. Dit luik omvat naast de visualisatie ook de PLC-programmatie en de industriële communicatie over Profinet. Het sluitstuk is de opleiding van de leerkrachten. Dit geheel werd op de vakbeurs Indumation.be in Kortrijk (april 2013) voorgesteld en er waren toen 67 scholen geïnteresseerd in de bordenbouwopleiding op basis van dit platform. Ondertussen zijn de eerste systemen verkocht. Om voor de scholen de investering mogelijk te maken - en ook omdat de leerlingen na de opleiding hun stage in deze richting zouden kunnen doen - werd het peterschap voor de opleiding bordenbouw in technische scholen gelanceerd. De sectorbedrijven kunnen zich engageren als peter. Er werd gesuggereerd dat de peters het educatief platform zouden installeren in een leslokaal in hun bedrijf, waardoor leerlingen direct ook zien hoe de bordenbouwer werkt. Dit kan spontane sollicitaties genereren. Een contactdag voor bedrijven en scholen vindt plaats op 22 januari 2014. 24 INDUSTRIE.BE DECEMBER 2013

Lucas Brion, raadgever onderwijs van de Vlaamse minister van Onderwijs Pascal Smet, sprak over Industrie en Onderwijshervorming. TOEKOMST VAN TECHNISCH ONDERWIJS Lucas Brion, raadgever onderwijs van de Vlaamse minister van Onderwijs Pascal Smet, sprak over Industrie en Onderwijshervorming. Eerst de richting bordenbouw. Deze bestaat enkel als dusdanig bij Syntra en de Centra voor Deeltijds Onderwijs. In de studierichtingen elektrisch installateur en regeltechniek in het technisch secundair onderwijs wordt even ingegaan op de bordenbouw, maar een studierichting bordenbouwer bestaat hier niet. Maar het probleem is breder: er zijn vandaag meer vacatures dan dat er leerlingen in de harde technische richtingen (elektriciteit, mechanica...) zijn, idem bij ingenieurs en informatici. Daarom worden er vanuit het Vlaamse beleid projecten opgezet. (Hier gaat het over de Vlaamse zijde, want onderwijs is een gemeenschapsmaterie, maar er zijn equivalenten aan Franstalige kant, zie onder meer het Brusselse Audiproject dat door de beide gemeenschappen wordt georganiseerd.) Een van de prioritaire projecten is het werkplekleren. Stageplaatsen voor TSO/BSO zijn er voldoende, voor deeltijds leren/deeltijds werken is het moeilijker bedrijven te vinden. Proefprojecten tonen grote drempels tussen de bedrijven en de scholen, dikwijls praktische drempels (denk aan verzekering op de werkplek). Om scholen en bedrijven te ondersteunen bij de organisatie van het werkplekleren, waaronder de stages, werd een helpdesk opgestart. De FOD WASO (Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid Arbeid en Sociaal Overleg) ondersteunt en adviseert dit initiatief. Om bedrijven mensen met gevraagde competenties te kunnen geven, is gestart met de Vlaamse Kwalificatiestructuur: beroepskwalificaties waaruit studieniveaus volgen. Niveaus 8-7-6 zijn het hoger onderwijs (doctor, master, bachelor), niveau 5 is het hoger beroepsonderwijs (HBO), de niveaus 1 tot en met 4 komen overeen met competenties op het niveau basis- en secundair onderwijs. Hiermee kan men vereisten en opleidingen vergelijken en opleidingen bijsturen. Zo bleek dat voor onderhoudstechnieker niveau 5 nodig is, terwijl deze opleiding enkel voorkomt in het secundair onderwijs en in feite tot het HBO behoort. De beroepskwalificaties worden de basis voor erkende en gesubsidieerde opleidingen, zowel voor onderwijs, VDAB en Syntra. Bedrijfssectoren kunnen een beroepskwalificatiedossier indienen via AKOV (Agentschap voor Kwaliteitszorg in Onderwijs en Vorming). Na validering en inschaling wordt de beroepskwalificatie erkend door de Vlaamse regering en geregistreerd in een beroepskwalificatiedatabank. Dan is er het STEM-actieplan (STEM staat voor Science, Technology, Engineering & Mathematics), als antwoord op: iedereen wil een iphone gebruiken, niemand wil hem nog uitvinden. Met projecten wordt techniek gekoppeld aan theorie. Een voorbeeld: leerlingen Latijn-Wiskunde bezochten een VDAB competence center om begrippen zoals cosinus, tangens.., eenparige beweging, versnelling... in de praktijk op een CNC-machine te zien. Het kostte een jaar om dit project te realiseren, wetende dat de wiskundeleraar niets van CNC s wist en de VDAB-instructeur niet de wiskunde maar de productrealisatie bekijkt. Dit genereert interesse voor STEM. Maar toch ligt gelijkwaardigheid in aanvoelen moeilijk, want het is door de buurvrouwroddel dat iedereen start in Latijn ( Kan je kind het echt niet aan? Niet slim genoeg? Hoe spijtig... ). Om de waterval vanuit ASO naar beroeps te breken, wil de overheid inzetten op excellence : in elk vak - of het talen of techniek is - moeten leerlingen die er sterk in zijn, uitgedaagd worden om er excellent in te worden. Het is logisch dat inzetten op alle excellenties geen afvlakken van het onderwijsniveau is, alhoewel dat wél de reactie was op het op 4 juli 2013 goedgekeurde masterplan secundair onderwijs. Hierin wordt overgestapt van de huidige schottenscholen (ASO naast TSO/BSO) naar competentiegerichte domeinscholen. Het gaat om zes competentiedomeinen: (1) techniek & wetenschappen, (2) natuur & wetenschappen (3) taal & cultuur, (4) welzijn & sociale wetenschappen, (5) kunst & creatie, (6) handel & economie. Scholen worden aangemoedigd om domeinscholen te worden. Vanuit dit domein denken wil men werken aan de ongekwalificeerde uitstroom (1 op 10 leerlingen) en aan de appreciatie van technische richtingen. Er is ook een website (onderwijskiezer.be) om alle onderwijsrichtingen te kaderen, te visualiseren en hoe ze zijn afgestemd op de arbeidsmarkt en... ook de verloning van de beroepen wordt meegenomen. Want geld is, naast prestige, ook een studiekeuzecriterium. Een echt knelpunt vandaag is echter de opleiding in initiatief, creativiteit en ondernemerschap. Te weinige schoolverlaters denken aan een zelfstandig beroep. WIN-WIN SAMENWERKING SCHOOL-INDUSTRIE Een illustratie van werkplekleren is het project Audi Brussels. Een groep van twaalf leerlingen van het vijfde jaar TSO Elektromechanica (installatiebouw) ging van start in het schooljaar 2012-2013. Allen slaagden en doen nu het zesde jaar, terwijl er 15 nieuwe leerlingen in het vijfde jaar gestart zijn. Voor september 2014 wil men het zevende jaar (Se-n-Se) Onderhoudstechnieker elektriciteit bijvoegen. Het zijn leerlingen van KTA Pro Technica Halle (NL) en Don Bosco Woluwe (FR). Hieraan is intensief overleg met de twee bevoegde ministers van Onderwijs voorafgegaan om de structuren van geassocieerd onderwijs uit te bouwen. Uitleg werd verstrekt door Wannes Schoeters, HR Marketing Audi Brussels en Maggy Vankeerberghen, direc - trice KTA Pro Technica. Audi s ambitie is de meest succesvolle productievestiging in Europa en een gegeerde werkgever te zijn. De autobouwer ziet vakkennis als sleutel voor de concurrentiekracht op langere termijn. Vandaar de DECEMBER 2013 INDUSTRIE.BE 25

Switching on the Future 2.0 PRODUCTIE vele initiatieven die Audi Brussels qua HR marketing op poten zet. Voor België is geassocieerd onderwijs - praktijklessen binnen een productie-eenheid in combinatie met lessen aan een technische school - vrij nieuw (zie ook ITM november over een dergelijk project in de chemische industrie). In Duitsland is deze samenwerking courant: leerlingen gaan gemiddeld een dag per week naar school, vier dagen zijn er opleidingen in de fabriek. In Duitsland zijn afgestudeerden direct inzetbaar, in België is gemiddeld negen maanden extra opleiding nodig. Dit programma moet deze termijn inkorten. Peterschapsproject Om voor de scholen de investering mogelijk te maken, nam het Bordenbouwconsortium al een volgende stap. Zij lanceerden het peterschapsproject waarbij een bordenbouwer zich opwerpt als peter en zodoende, in samenwerking met een bepaalde school, technische leerlingen onder zijn vleugels neemt. De bordenbouwer of peter levert materiaal en/of een financiële bijdrage voor de aankoop van de educatieve schakelkast. Hij kan eveneens stageplaatsen aanbieden. School en bedrijf wisselen bovendien informatie en ervaringen uit. Dit stimuleert de professionaliteit en verhoogt de technische vaardigheid van de student die zo vlotter kan doorstromen naar de industrie. Dat heeft zo zijn voordelen. Voor de bordenbouwer die talent opspoort en het tekort aan personeel opvangt, voor de school die haar opleidingen professionaliseert en een doelgerichte ontwikkeling aanbiedt, én natuurlijk voor de leerling die zijn kansen op de arbeidsmarkt ziet stijgen. Voelt u zich geroepen om mee de kloof tussen het onderwijs en de industrie te dichten, aarzel dan niet om uw bedrijf in te schrijven voor het peterschapsproject. Inschrijven kan tot 20 december 2013. Het consortium organiseert op 22 janua ri 2014 de Education Peterschap contactdag waar u als bordenbouwer kennis maakt met de geselecteerde scholen. Voor meer info en inschrijvingen: www.switchingonthefuture.be/ peterschap-inschrijven.asp Wannes Schoeters, HR Marketing Audi Brussels. Marc Hufkens, CEO van Ridley. De leerlingen blijven nog wel vooral les volgen op school, maar krijgen regelmatig stages en specifieke opleidingen in de fabriek. Audi Brussels investeerde onder meer in les - lokalen voor opleidingen robottechnologie en verbindingstechnieken. In de school wordt theorie en praktijk gegeven met materiaal dat men ook bij Audi terugvindt. Een belangrijk aspect is werkattitude bijbrengen. Dat werd uitgedrukt als volgt: Op school volstaat 50 procent op de testen, bij ons wordt aangeleerd dat enkel uitvoeren van een opdracht onvoldoende is. Er moet ook interesse zijn voor constant verbeteren, met andere woorden: bewijzen leveren van leergierigheid en probleemoplossend vermogen. Naast kennis is het aanleren van deze werkhouding even belangrijk. Audi raadt andere bedrijven, ook kmo s, aan iets gelijkaardigs op te starten. Als aandachtspunten geeft het bedrijf aan dat op voorhand een duidelijk doel moet geformuleerd worden (rond kennis, opleiding, stages, materiaal en klassen). Er moet ook aandacht gaan naar het trainen van de trainers (zowel leerkrachten als mensen van het bedrijf). Er moet voldoende gecommuniceerd worden naar de ouders en de leerlingen. Een andere manier van zich organiseren dringt zich op (bijv. aanwezigheid leerkrachten tijdens de lessen en stages in de fabriek). Vanuit het beleid moet er ondersteuning zijn wat betreft interpretatie leerplan, evaluaties en eindwerk. Nog openstaande punten zijn een oplossing voor de extra kosten (niet enkel didactisch materiaal, maar ook veiligheidskleding, verzekering, enz.), evenals een passende wettelijke omkadering die voldoende flexibiliteit toelaat. (vlnr) N. De Baerdemaeker (EPLAN), G. K. Declercq (Phoenix Contact), L. Nyste B. Siemons (Limtec-Anttec) en J. Verstr 26 INDUSTRIE.BE DECEMBER 2013

VEERKRACHT EN INNOVATIE Het tweede deel van de studiedag gaf twee unieke visies over bedrijfsvoering en innovatie. Met Veerkracht en wendbaarheid in een turbulente markt daagde Ives De Saeger, managing director van P41 de deelnemers uit na te denken over hoe te reageren op de uitdagingen van een markt in verandering. Marc Hufkens, CEO van Ridley, Belgisch fabrikant van fietsen, is één van de gangmakers van Flanders Bike Valley vzw: een cluster van ondernemingen rond de competentie fiets en een schoolvoorbeeld van open innovatie. De kruisbestuiving vanuit diverse actoren uit deze sectoren bevordert de innovatiedoorstroom van R&D naar de maakindustrie, versterkt de economische weerstand én is een magneet voor talent. www.industrie.be Education Cabinet Speciaal voor technische scholen ontwikkelden ABB, EPLAN, Festo, Phoenix Contact en Rittal het Education Concept. Met dit hightech stuurbord kunnen leerlingen in de klas werken met de nieuwste technologieën en zo geprikkeld worden om na hun studies in de sector van de bordenbouw te stappen. Het bord is conform met de industrienormen en houdt rekening met de noden van de technische scholen (zowel secundair als hoger onderwijs). Het snijdt industriële thema s aan zoals elektrisch ontwerpen, elektrische kastenbouw, motorsturing & beveiliging, PLC-sturingen, voedingen, EMC en pneumatische ventielen aangestuurd over Profinet. Het stuurbord bundelt technologieën van de vijf partners: EPLAN maakt het elektrisch dossier op met EPLAN Electric P8, inclusief de nodige onderwijslicenties Rittal levert de industriële behuizing als ready-to-start waardoor volgende zaken voorbereid zijn: alle uitsparingen op de kastdeuren, montageplaten gemonteerd, DIN-rails en draadkokers reeds bevestigd op de montageplaten... ABB levert het schakelmateriaal Phoenix Contact levert de automatiseringscomponenten Festo levert een ventieleiland met Profinet Het stuurbord bestaat uit een staande metalen behuizing voor het gebruiksgemak gemonteerd op wielen. De twee deuren bevatten alle bedieningen voor de vijf basisschakelingen. BASISSCHAKELING 1 DIRECTE MOTORSCHAKELING Via de Directe Online DOL maken leerlingen kennis met de start-stopbediening van een motor. Ze krijgen zicht in de opbouw van een elektrisch schema, de magneto-thermische beveiliging, de draaddoorsnede bij de bedrading in het bord en de kabeldoorsnede naar de motor. BASISSCHAKELING 2 STER-DRIEHOEKSCHAKELING De ster-driehoekschakeling is zowel elektrisch als mechanisch vergrendeld. De leerlingen leren over magnetische en thermische beveiliging en ontdekken hoe ze start- en nominale stromen kunnen aflezen via de ingebouwde Volt-Ampèremeter op de kastdeur. Van der Veken (Rittal), n (ABB), J.P. Stragier, aeten (Festo). BASISSCHAKELING 3 SOFTSTARTER Het bord bevat ook een Softstarter die bij 400V tot 7,5 kw kan uitsturen. Deze softstarter is de opvolger van de traditionele ster-driehoekschakeling van opdracht 2. BASISSCHAKELING 4 FREQUENTIESTURING De leerlingen ontdekken hoe ze de draaisnelheid van een motor kunnen regelen met behulp van een frequentieregelaar. Docenten kunnen aandacht schenken aan de montage van zo n regelaar en toelichten waarom de kabel naar de motor afgeschermd moet zijn. BASISSCHAKELING 5 PNEUMATICA Ventieleilanden worden standaard toegepast in bedrijfs- en procesautomatisering. De leerlingen kunnen vanuit de PLC 3/2 ventielen, een 5/2 ventiel en een proportioneel drukregelventiel aansturen via Profinet. De pneumatische uitgangen kunnen gekoppeld worden aan een bestaande opstelling in de school. Ingangssignalen worden teruggekoppeld via een geïntegreerde I/O-module in het ventieleiland. De kast is zo opgebouwd dat vier leerlingen tegelijk hun opdracht kunnen uitvoeren. Een handleiding toont stap voor stap hoe het bord volgens de regels van de kunst moet gemonteerd worden. Ives De Saeger, managing director van P41. DECEMBER 2013 INDUSTRIE.BE 27