STATENBRIEF Onderwerp: Investeringsagenda stedelijk netwerk Arnhem Nijmegen 2018-2019 Portefeuillehouder: Bea Schouten, Jan Markink Kerntaak/plandoel: Duurzame ruimtelijke ontwikkeling & waterbeheer/ gebiedsopgaven Doel van deze brief: Het college van Gedeputeerde Staten verzoekt de leden van Provinciale Staten om: Te besluiten conform het ontwerpbesluit Over de inhoud van deze brief te overleggen De inhoud van deze brief voor kennisgeving aan te nemen (informatieplicht) HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHH 1 Inhoud voorstel (beoogd resultaat/doel) In deze brief informeren wij Uw Staten over de voortgang van de Gebiedsopgave Stedelijk netwerk Arnhem Nijmegen. Wij vragen uw Staten om aanvullende middelen beschikbaar te stellen voor uitvoering van de Investeringsagenda stedelijk netwerk Arnhem Nijmegen 2018-2019, overeenkomstig het bijgevoegde ontwerpbesluit. 2 Aanleiding In 2017 hebben de gemeenten Arnhem, Nijmegen en de provincie Gelderland de krachten gebundeld om de ruimtelijk-economische ontwikkeling van de regio Arnhem-Nijmegen verder te versterken. Hiervoor is een bestuursakkoord gesloten en een zogenaamde rollende investeringsagenda opgesteld. Over het bestuursakkoord en de eerste versie (2017-2018) van de investeringsagenda bent u geïnformeerd in de Statenbrief PS2017-36 en u heeft de gevraagde provinciale middelen in 2017 beschikbaar gesteld. Inmiddels zijn we een jaar verder. Er is hard gewerkt aan zowel de realisering van projecten uit de investeringsagenda, als ook aan de versterking van de samenwerking in de regio; niet alleen tussen de drie overheden van het bestuursakkoord, maar ook met bedrijven en kennisinstellingen en de regiogemeenten. In het gebiedsbrede overleg, de Stuurgroep Investeringsagenda Arnhem Nijmegen, is nu een versie 2018-2019 van de investeringsagenda opgesteld. In deze versie staan nieuwe projecten die klaar staan om uitgevoerd te worden en projecten in de pijplijn. Ons college heeft deze Investeringsagenda stedelijk netwerk Arnhem Nijmegen 2018-2019, net als de colleges van Arnhem en Nijmegen, vastgesteld. Wij hebben de investeringsagenda bij deze brief gevoegd. 3 Bestaand beleid c.q. kader Vanuit het programma Gebiedsopgaven werken we aan zes specifieke opgaven die gericht zijn op het versterken van de economie van Gelderland: de Gelderse gebiedsopgaven. Als provincie dragen wij bij aan investeringen en ondersteunen we projecten die de kracht en het unieke van het gebied versterken. Dit doen wij integraal, vanuit meerdere provinciale kerntaken en programma s, en samen met onze partners. Inlichtingen bij: Eric Derksen, telefoonnummer (026) 359 91 38 e-mailadres: post@gelderland.nl
Voor alle zes opgaven geldt dat de opgave - en daarmee de inhoud- centraal staat en leidend is en dat we samen met ondernemers, onderwijs- en kennisinstellingen en andere overheden toewerken naar het maken van meerjarige samenwerkingsafspraken en voortrollende investeringsagenda s of uitvoeringsprogramma s. Elke opgave heeft daarin zijn eigen dynamiek en tempo en volgt zijn eigen proces. De door uw Staten vastgestelde Uitvoeringsstrategie, aanpak en uitvoering Gelderse gebiedsopgaven (PS2016-384) vormt hierbij het vertrekpunt. Met het Bestuursakkoord en de rollende investeringsagenda hebben wij nader invulling én uitvoering gegeven aan de doelen van de Gebiedsopgave Stedelijk Netwerk Arnhem Nijmegen, zoals die door u in het kader van de Uitvoeringsstrategie zijn vastgesteld. 4 Argumenten/afwegingen/risico's Het Bestuursakkoord Arnhem Nijmegen heeft een looptijd van 10 jaar. Doel is door een sterke samenwerking de economische kracht van de regio te vergroten en zo duurzame welvaart voor de inwoners op lange termijn zeker te stellen. De ambitie is om de regio Arnhem Nijmegen tot de top van de sterkst presterende stedelijke netwerken in Nederland te laten behoren. De drie overheden realiseren zich dat een langjarige samenwerking noodzakelijk is om de ambitie ook echt om te kunnen zetten in structurele resultaten. Elkaar vasthouden en de wil uitspreken om er gezamenlijk voor te gaan, is daarmee erg belangrijk voor het slagen van de intentie van het Bestuursakkoord. Versterken, verrijken en verbreden De regio kent een grote diversiteit. De economische kracht zit in de combinatie van hoogwaardige kennislocaties, een hoogopgeleide en creatieve bevolking, onderwijs- en -kennisinstellingen van wereldformaat, prima ICT-infrastructuur en een innovatieve bedrijvigheid. Het heeft een centrale ligging ten opzichte van Randstad en Duitsland en een aantrekkelijk leefklimaat; de voordelen van een stedelijke schaal (het centrum voor culturele voorzieningen in Oost-Nederland) gecombineerd met ruimte, groen en natuur. Dit stelt ons ook voor de uitdaging die grote diversiteit te focussen. Het bestuursakkoord is een eerste stap waarin drie overheden het voortouw hebben genomen met als nadrukkelijke ambitie die samenwerking te versterken, verrijken en verbreden. Dat is dan ook het motto van de Investeringsagenda 2018-2019. Het afgelopen jaar zijn hierin stappen gezet. De betrokkenheid van de andere gemeenten in de regio is groter geworden. Dat bleek tijdens de regiodag van Regio Arnhem-Nijmegen op 15 november 2017, waar een samenhangend beeld van de regio (Gezonde groei) werd gepresenteerd met daarin bevestiging van de economische visie uit het bestuursakkoord. De reacties van de aanwezigen uit de regiogemeenten was positief. The Economic Board, een platform van bedrijfsleven, kennis- en onderwijsinstellingen en overheden (alle regiogemeenten en de provincie), is actief betrokken bij het ontwikkelen van gezamenlijke projecten in de regio, nadrukkelijk met betrokkenheid van het bedrijfsleven. Zijn in de versies van de investeringsagenda s 2017-2018 en 2018-2019 de investeringen nog grotendeels afkomstig van de drie overheden, als we de projecten in de pijplijn bekijken, zien we dat de betrokkenheid van bedrijfsleven en kennisinstellingen sterk groeit. De verwachting is dat in komende versies van de agenda de verhouding tussen overheidsinvesteringen en die van derden, veel meer samen op zullen gaan. Investeringsagenda De gezamenlijke investeringen in de Investeringsagenda richten zich op het verder versterken van de ruimtelijk economische ontwikkeling van het stedelijk netwerk Arnhem-Nijmegen, als motor van de Gelderse economie, en moeten ertoe bijdragen dat er meer werk komt voor de inwoners, dat dit nog meer dan nu een plek wordt waar bedrijven zich graag vestigen, waar vernieuwing plaatsvindt, waar kennis gedeeld en ontwikkeld wordt en waar mensen graag wonen. Met aantrekkelijke bruisende binnensteden waar inwoners uit stad en regio samen komen voor ontmoeting, cultuur(historie), voorzieningen, winkelen en evenementen. 2
De investeringsagenda is opgebouwd rond drie iconen. Deze iconen zijn gekozen omdat ze staan voor de sterke punten van het stedelijk netwerk. Investeren in die dingen waar we al goed in zijn, als hefboom voor de versterking van economie en welvaart in de regio, is daarbij de gedachte. Ruimte voor werk, kennis en innovatie in Health en Energy; Slimme Duurzaamheid; Bruisende binnensteden aan de rivier. In 2017 zijn binnen elk van de drie iconen al een groot aantal projecten van start gegaan én deels als gerealiseerd. In de investeringsagenda 2018-2019 staan nieuwe projecten die nu direct kunnen starten en projecten in de pijplijn, projecten die nog in voorbereiding zijn en wij met deze agenda alvast willen agenderen. Bereikbaarheid en andere randvoorwaarden Samen met hoogwaterveiligheid en de programmering van werklocaties vormt een goede bereikbaarheid een belangrijke randvoorwaarde voor het boeken van succes op de drie iconen. Het gaat hier onder andere om de doortrekking van de A15, de ICE, de Rail Terminal Gelderland en projecten op het gebied van stedelijke bereikbaarheid. De regio heeft in 2017 8 bovenlokale samenhangende bereikbaarheidsopgaven benoemd. Deze worden - in afstemming met de ruimtelijkeconomische opgaven zoals deze ook in de investeringsagenda zijn benoemd - uitgewerkt in een regionaal uitvoeringsprogramma Mobiliteit 2018-2021. Icoon Ruimte voor werk, kennis en innovatie in Health en Energy Het stedelijk netwerk Arnhem Nijmegen kent twee in het oog springende sectoren: Health (in combinatie met hightech) en Energy. Deze sectoren vormen een sterke innovatieve clusters in de regio. Ze hebben een grote impact op de economische ontwikkeling in Arnhem, Nijmegen en omgeving. Deze sectoren vormen in samenhang met hun omgeving -zeer zeker ook met de concentratie van de Foodsector in Wageningen- de motor van de regionale en provinciale economie. Ze hebben een uitstraling op nationaal en internationaal niveau. Binnen dit icoonprogramma zetten wij de beweging die in gang is gezet verder door. Samen met onze partners zetten wij hierbij vooral in op het versterken van het programma Hotspots Energy (m.n. Arnhems Buiten, IPKW en Han/VHL) en het programma Health & Hightech dat met name vorm krijgt rondom de toplocaties NovioTech en Heijendaal, en de hiermee samenhangende bereikbaarheidsopgaven. In de investeringsagenda zijn meerdere investeringsvoorstellen opgenomen, waarvan wij de volgende kort uitlichten: - Clusterversnellingsaanpak Health & hightech (Briskr) De ontwikkeling van het cluster Health & hightech wordt verder ondersteund door het stimuleren van ondernemerschap. Briskr is een regionaal economisch stimuleringsprogramma en consortium van verschillende partijen actief in de topsectoren Life Sciences, Health & High Tech, aangevuld met overheidsinstanties. Het doel van Briskr is om innovatieve startups en MKB te ondersteunen. Tevens willen wij bijdragen aan het aanstellen van een clusterregisseur voor de duur van twee jaar. - Masterplan NTC en Heijendaal Om de verdere groei van de kennisclusters NovioTech Campus en Heijendaal mogelijk te kunnen maken willen wij bijdragen aan het ruimtelijk economisch Masterplan dat Nijmegen hiervoor gaat opstellen. Onderdeel hiervan is Station Heijendaal, waar wij - zodra de definitieve planning rond is en in samenhang met de elektrificatie van de Maaslijn - een start willen maken met de opwaardering. Uw Staten hebben hiervoor reeds een bedrag van 5,0 mln. gereserveerd. Wij komen later dit jaar met het voorstel aan u om (een deel van) dit bedrag toe te voegen aan de begroting. - Living Lab: Dutch Energy Week In samenwerking met onze partners gaan wij als living lab een Dutch Energy Week organiseren. Dutch Energy Week is een festival waar de energietechnologieën in Arnhem worden getoond aan een breed publiek. Het sluit daarmee aan en borduurt tevens voor op bestaande evenementen als het succesvolle Innovate en Summerlabb. 3
- Shared facility center IPKW In de pijplijn zit de ontwikkeling van een shared facility center op Industriepark Kleefse Waard (IPKW). In dit Shared Facility Center worden technische faciliteiten en apparatuur gedeeld en nieuwe state of the art technieken aangeboden. Het betreft een initiatief en voorgenomen investering door de ondernemer van IPKW, waarbij de businesscase nog nader moet worden uitgewerkt. Wij zetten in op het ondersteunen van het initiatief en verwachten dit in een volgende Investeringsagenda als nieuw investeringsvoorstel kan worden opgenomen Icoon Slimme duurzaamheid Binnen het Icoonprogramma Slimme duurzaamheid wordt gewerkt aan zowel economische als duurzaamheidsdoelen. Het streven is extra banen creëren en energieneutraal worden. De regio Arnhem-Nijmegen is een proeftuin waar duurzame technieken kunnen worden uitgetest en ook opgeschaald. Binnen het programma zijn drie programmalijnen gedefinieerd: energietransitie, duurzame mobiliteit en circulaire economie In 2018 zal binnen dit icoon onder meer worden ingezet op het verkrijgen van meer synergie en 'eenheid in beweging'. De uitdaging is om tussen initiatieven en projecten verbanden te leggen, om daarmee de slagingskans van projecten te laten toenemen, meer zichtbaarheid te creëren, meer ondernemers en maatschappelijke initiatieven aan te haken, massa te maken. Juist dit icoonprogramma gaat alle regiogemeenten aan en heeft daarmee de kans op verbreding sterk in zich. Dat zien we vooral aan de betrokkenheid van het regionaal portefeuille-overleg Duurzaamheid in de Energietransitie. Er zijn ook nieuwe gezamenlijke opgaven op komst, zoals een gezamenlijke vervanging van ons wagenpark, circulair inkopen en verdere verduurzaming van het openbaar vervoer. De uitdaging is deze verbreding in 2018 door te zetten, ook naar bedrijfsleven en kennisinstellingen, en daarbij ook te streven naar cross-overs tussen de programmalijnen. In de investeringsagenda zijn meerdere investeringsvoorstellen opgenomen, waarvan wij de volgende kort willen uitlichten: - Routekaart Energietransitie Met de Routekaart Energietransitie zetten de gemeenten in de regio samen stappen in het realiseren van de klimaatdoelstellingen. Bedrijfsleven en instellingen haken daar nu bij aan. The Economic board gaat hierin een aanjagersrol vervullen. Het gaat om projecten met duurzaamheid en innovatie in relatie tot ondernemerschap, bijvoorbeeld consortia van meerdere ondernemers en launching customers. Wij willen dit initiatief ondersteunen door een bijdrage beschikbaar te stellen voor het uitgeven van vouchers. - Stimulering waterstofmobiliteit Samen met de gemeente Arnhem, het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat en de bedrijven Pitpoint en Hygear willen we het aantal klanten/auto s dat waterstof tankt bij het tankstation op de Kleefse Waard laten groeien naar 100 of meer personenauto's in 2022. De gemeente Arnhem stelt daarvoor een subsidieregeling op voor de aanschaf en het gebruik van waterstofelektrische personenauto s (o.a. taxibedrijven, leasemaatschappijen, post- en pakketbezorgers en huisvuil- en veegdiensten). - Verwarmd fietspad Renkum Papierfabriek Parenco, gelegen aan de oevers van de Rijn in Renkum, produceert als restproduct laagwaardige warmte (ongeveer 30 gr Celsius). Parenco ziet mogelijkheden om de restwarmte beschikbaar te stellen voor het uiterwaardentracé op de door de provincie aan te leggen snelfietsroute Wageningen Renkum Arnhem. Door verwarming van het fietspad wordt onder meer voorkomen dat er s winters zout moet worden gestrooid in een Natura2000 gebied. Naast doelstellingen op het gebied van mobiliteit, duurzame innovatie en circulaire economie, kunnen hiermee ook provinciale natuur- en landschapsdoelen worden gerealiseerd. Het project draagt tevens bij aan het duurzaamheidsprofiel van de regio. 4
Icoon Bruisende binnensteden aan de rivier Binnen dit icoonprogramma gaan wij samen met onze partners verder op de ingeslagen weg. In 2017 is een groot deel van de investeringsvoorstellen en projecten uit de eerste Investeringsagenda 2017-2018 in uitvoering gebracht en deels ook al gerealiseerd (o.a. Airborne at the Bridge) en komen enkele grote projecten in 2018 in uitvoering (o.a. Ver-/nieuwbouw Museum Arnhem en Vergroening Oostelijke Waalkade. Ook op het gebied van cultuurbeleid en culturele samenwerking zijn grote stappen gezet. Zo hebben de Culturele Netwerken van beide steden onlangs een intentieverklaring tot verdere samenwerking getekend. De samenwerking is ook nodig omdat de rijksoverheid de stedelijke regio's meer centraal stelt in het cultuurbeleid. Daarbij wordt de regio Arnhem-Nijmegen als één van de stedelijke cultuurregio s gezien. De vijf programmalijnen die vorig jaar zijn opgesteld geven focus en richting aan de wijze waarop beide binnensteden zich in onderlinge samenhang én onderscheidend van elkaar- verder ontwikkelen. De investeringsvoorstellen in de Investeringsagenda gaan verder op de ingezette programmalijnen. We lichten hier een drietal projecten uit: - De Vereeniging De Vereeniging vormt samen met Musis Sacrum een belangrijke drager van het hoogwaardig cultureel klimaat en voorzieningenniveau in beide binnensteden met een bovenregionale functie en uitstraling en levert daarmee een belangrijke bijdrage aan het vestigingsklimaat. Het concertgebouw vormt een belangrijke schakel in de transformatie van de stad van place to buy naar place to meet en renovatie maakt een groter cultureel aanbod mogelijk. Het is tevens een iconisch en beeldbepalend gezicht van de Nijmeegse binnenstad met een belangrijke ontmoetingsfunctie en grote monumentale waarde en draagt daarmee bij aan het vergroten van de aantrekkelijkheid van de binnenstad. - Herinrichting hoge Rijnkade De Rijnkade vormt het belangrijkste contactpunt in Arnhem tussen de bebouwde stad, de rivier en het landschap. Dit is dus dé plek om de bijzondere relatie tussen stad, Rijn en groen te versterken. Waterschap Rijn IJssel en de gemeente Arnhem hebben op 1 november 2017 een intentieovereenkomst gesloten m.b.t. de kadeversterking en herinrichting van de hoge Rijnkade. Met input van ondernemers en bewoners wordt gewerkt aan een ontwerp. Naast het verbeteren van de ruimtelijke kwaliteit en verbinding met de rivier wordt ook de hoogwaterveiligheid verbeterd. - Waalpromenade In samenhang met de gebiedsontwikkeling Waalfront en de ontwikkeling van het NYMA-kwartier wil Waterschap Rivierenland een dijkverbetering realiseren langs de Waalkade tussen de spoorbrug en De Oversteek. De gemeente Nijmegen en het Waterschap hebben hiertoe een intentieovereenkomst opgesteld. Met deze ontwikkeling wordt een wandel (en mogelijk ook fiets-) promenade ten westen van de spoorbrug gerealiseerd om daarmee het nieuwe stedelijke woon -en werkgebied van het Waalfront meer direct te verbinden met de historische binnenstad én met de rivier. Monitoring In de technische briefing van september 2017 heeft u kunnen vernemen dat we veel weten en meten, en dat daarvoor verschillende manieren zijn. Voor de gebiedsopgave Stedelijk Netwerk Arnhem Nijmegen maken wij de Economische monitor Arnhem Nijmegen. De meest recente versie is bij deze brief gevoegd. Een update wordt in juli 2018 gemaakt. Tevens wordt hard gewerkt aan een digitale versie die frequenter vernieuwd zal worden. Op 24 januari 2017 hebben wij samen met onze partners voor Uw Staten en voor de gemeenteraden van Arnhem en Nijmegen een werkbezoek georganiseerd aan het stedelijk netwerk Arnhem Nijmegen. Tijdens dit werkbezoek heeft u kennis heeft kunnen nemen van de voortgang en ontwikkeling van de gebiedsopgave, de resultaten die zijn opgeleverd van en enkele investeringsopgaven die in de Investeringsagenda 2018-2019 zijn opgenomen. Ook heeft u de VRpromotiefilm It takes a keen Eye van The Economic Board kunnen zien. 5
Omgevingsvisie In 2018 werken wij aan de actualisatie van onze omgevingsvisie. De ontwikkelingen in de regio Arnhem Nijmegen zullen daar uiteraard in worden meegenomen. De ervaringen die we in deze regio hebben met het vanuit een maatschappelijke opgave, in dit geval een economische opgave, met verschillende regionale partners opstellen en realiseren van een gezamenlijke langjarige agenda, zijn van grote waarde voor het verder ontwikkelen van onze nieuwe bestuursstijl waarbij gebiedsgericht en opgavegericht werken bij elkaar komen. 5 Financiële consequenties Algemeen Kerntaak 1 Plandoel Doorontwikkelen en programmeren van de zes gebiedsopgaven Er is een financiële doorkijk gemaakt per opgave voor de resterende coalitieperiode. De resterende 30 miljoen zullen naar verwachting volledig benut worden. Voor de Gebiedsopgave stedelijk netwerk Arnhem Nijmegen worden investeringsvoorstellen die nu in de pijplijn zitten bij de Voorjaarsnota 2018 nader in beeld gebracht Voorliggende besluitvorming De financiële bijdrage van de provincie aan de Investeringsagenda 2018-2019 bedraagt 12,6 mln. (inclusief een reservering van 5,0 mln. voor de opwaardering van Station Heijendaal). In de begroting 2018 is reeds dekking aanwezig voor de financiële bijdrage vanuit de overige kerntaken en programma s. Onderstaande tabel geeft de verdeling van de financiële bijdrage van de provincie weer. KT 1 KT 1 KT 2 KT 3 KT 3 Vitaal KT 4 KT 5 KT 6 Totaal DOEL Gebiedsopgaven Steengoed Energie Toerisme platteland Mobiliteit Economie C & E provincie Ruimte voor werk, kennis en innovatie in Health & Energy 1.024.000 350.000 1.374.000 Bruisende binnensteden aan de rivier 2.025.000 75.000 300.000 2.012.000 4.412.000 Sllimme Duurzaamheid 715.000 655.000 75.000 300.000 75.000 1.820.000 Totaal Arnhem Nijmegen 3.764.000 75.000 655.000 300.000 75.000 300.000 425.000 2.012.000 7.606.000 Beschikbaarstelling voor de Gebiedsopgave Arnhem Nijmegen vanuit Kerntaak 1, Plandoel gebiedsopgaven: 3.764.000 6 Proces en evaluatie In onze Statenbrief Stand van Zaken Gebiedsopgaven (PS2017-676) die u in november 2017 van ons heeft ontvangen, hebben wij u geïnformeerd over de voortgang van de Gelderse Gebiedsopgaven. Deze resultaten gingen verder dan alleen gerealiseerde projecten; het gaat ook om met elkaar een breed gedragen en positieve onomkeerbare beweging te creëren in de zes gebiedsopgaven. Een beweging met als doel een duurzame en structurele versterking van de economie en een hoogwaardige leefomgeving. Via de P&C-cyclus zullen wij uw Staten op de hoogte houden van de voortgang. Dit zullen wij aanvullen met het organiseren van enkele werkbezoeken. Arnhem, 30 januari 2018 - zaaknummer 2016-004439 Gedeputeerde Staten van Gelderland J. Markink - plv. Commissaris van de Koning P.G.G. Hilhorst - secretaris Bijlagen: Ontwerpbesluit Begrotingswijziging Notitie Investeringsagenda Stedelijk netwerk Arnhem Nijmegen 2018-2019: versterken, verrijken, verbreden Regionale Economische Monitor Stedelijk netwerk Arnhem Nijmegen 6