Wie (ver)draagt de vrijheid van onderwijs? Pleidooi voor een pedagogische invalshoek. Maarten Simons KU Leuven

Wie (ver)draagt de vrijheid van onderwijs? Pleidooi voor een pedagogische invalshoek Maarten Simons KU Leuven

1. Een politiek-juridische kwestie met pedagogische ondertoon 2. Waarom (geen) vrijheid van onderwijs (meer)? 3. Een (nieuwe) pedagogische taal voor de vrijheid van onderwijs? 4. Wie is drager van de vrijheid van onderwijs?

Een politiek-juridische kwestie met pedagogische ondertoon Waarom (geen) vrijheid van onderwijs (meer)? Een (nieuwe) pedagogische taal voor de vrijheid van onderwijs? Wie is drager van de vrijheid van onderwijs?

EVEN TERUG IN DE TIJD We weten goed wat ons het monopolie op onderwijs heeft gekost om nu niet alles op te offeren, en dus niet de fout te begaan om terug te keren naar deze onwaardige morele en intellectuele onderdrukking. Martelaren van de vrijheid, u heeft de ketens doorbroken waarmee men onze ziel zelf had geketend. ( ) Deze ketens zie ik, heren, in het recht op toezicht ( ). (M. Morel- Danheel, Katholieke stem)» Leidt elke macht, en vooral de macht die we vandaag zeker moet vastleggen, niet op een natuurlijke manier tot despotisme? Laten we toe dat die macht een middel krijgt om op een dag opnieuw het onderwijs te hermonopoliseren, met de grondwet in de hand? ( ) En waar zal de vrijheid zijn, wanneer de macht een groot aantal inrichters plaatst onder haar zeden en haar belangen. ( ). ( ) alle instellingen zijn open voor de ouders die van rechtswege inspecteurs en de enige die competent zijn.» (M. Morel- Danheel) «Door onze sociale staat te organiseren op een brede schaal, en door aan burgers elke vrijheid te geven die compatibel is met het handhaven van de staat, moeten we er ook op toe zien dat de jeugd een instructie krijgt die maakt dat alle Belgen hun liberale instituties kunnen appreciëren en dat ze kunnen genieten van het geluk dat er door wordt mogelijk gemaakt. Tot wat leidt het bij minder gefortuneerde burgers, alsze slaven blijven van ontwetendheid, van fanatisme en van vergissingen.» (Dam, Liberale stem)

EEN POLITIEK-JURIDISCHE KWESTIE Opvoeding Individueel Particulier Gezin Kerk vrijheid van: staatspedagogiek vrijheid voor: persoonsvorming vrijheid voor: burgerschapsvorming vrijheid van: indoctrinatie Staat Samenleving Algemeen Collectief Onderwijs MAAR MET PEDAGOGISCHE ONDERTOON

ECONOMISCHE- FINANCIËLE KWESTIE ETHISCH-LEVENS- BESCHOUWELIJKE KWESTIE Politiek Juridisch Vrijheid als pedagogische kwestie Bestuurlijk LEER-THEORETISCHE KWESTIE SOCIAAL-CULTURELE KWESTIE

ECONOMISCHE- FINANCIËLE KWESTIE ETHISCH-LEVENS- BESCHOUWELIJKE KWESTIE beroepskwalificaties Politiek Juridisch burgerschap Vrijheid als pedagogische kwestie LEER-THEORETISCHE KWESTIE evidence-based personalisering Bestuurlijk kwaliteitscontrole gelijke onderwijskansen inclusief onderwijs SOCIAAL-CULTURELE KWESTIE

NAAR EEN (SCHOOL)PEDAGOGISCHE TAAL Verschillende benaderingen, en verschillende vormen van leren: Sociologisch: leren als socialisatie in normen en waarden Economisch: leren als investeren, kwalificeren van/als menselijk kapitaal Politiek: leren als sociale emancipatie en harmonisering/burgerlijke catechese Cultureel: leren als initiatie in rituelen en culturele codes (bio-)psychologisch: leren als ontwikkeling(sfasen) en groei, identificatie en imitatie

NAAR EEN (SCHOOL)PEDAGOGISCHE TAAL externe benaderingen worden vaak toegepast op de school: introduceren van een buitenstaandersperspectief: instrumentele visie op school Risico 1: school slechts (al dan niet efficiënte/effectieve) infrastructuur voor leren Risico 2: modelleren van school naar specifieke vorm van leren: socialisatie, initiatie, werkplek leren, imitatie,. wat is typisch voor schoolse vormen van leren?

NAAR EEN (SCHOOL)PEDAGOGISCHE TAAL democratie als politieke vorm school als pedagogische vorm specifieke vorm/organisatie van macht in naam van vrijheid en gelijkheid niet meest efficiënt en effectief ambivalente reacties specifieke vorm/organisatie van leren in naam van vrijheid en gelijkheid niet meest efficiënt en effectief ambivalente reacties

NAAR EEN (SCHOOL)PEDAGOGISCHE TAAL gezin SCHOOL samenleving school is historische uitvinding, kan verdwijnen, kan worden her-uitgevonden unieke setting: de tijd/ruimte/leer-stof die de samenleving vrij-maakt voor de komende generatie om zich te vormen als eennieuwe generatie ensamenleving te vernieuwen gevaarlijke setting: bestaande orde staat altijd op het spel tendens om school (en leerling/leerkracht) te temmen of neutraliseren

SCHOOL (1) schoolse gelijkheid: herkomst/afkomst is niet bepalend voor toekomst aangesproken worden als leerling zorgen dat jongeren leerling kunnen zijn/blijven

SCHOOL (2) schoolse vrijheid: iedereen kan alles leren (als assumptie) wie/wat we zijn en wie/wat we kunnen worden zijn ontkoppeld bestemming ligt niet (van nature/sociaal) vast, zelf bestemming zoeken/geven

SCHOOL (3) schoolse vorming: je leren verhouden tot wat je beïnvloedt vorming als: -in vorm brengen -aan vorm/conditie werken voorbereiding: basisconditie (geen topprestaties) nieuwe verhouding (tot zichzelf, anderen, wereld)

VERSCHILLENDE SCHOOL-VORMEN ELEMENTAIRE VORMING BASIS VORMING INTERESSE VORMING

WAT VRAAGT DE SCHOOL VAN DE SAMENLEVING? niet: vastleggen van ideaal mensbeeld/maatschappijbeeld & jongeren vormen naar dat beeld wel: vastleggen van basisgrammatica s van het maatschappelijke leven & jongeren middelen geven om te werken aan hun basisconditie (zichzelf in vorm brengen, voorbereiden) eerder vormings- middelen (inhouden) dan vormings- idealen (doelen)

WIE DRAAGT EN VERDRAAGT VRIJHEID? (conclusie) STELLING (pedagogische verantwoordelijkheid & vrijheid) (oude generatie) leerkrachten gezin SCHOOL samenleving (keuze-vrijheid) leerlingen (komende generatie) ( vormings -vrijheid) (vrijheid oprichting) wie behoort de vrijheid van onderwijs toe? vanuit een pedagogische benadering dus als we uitgaan van school maken niet (in eerste instantie) de ouders en/of de besturen maar komende generatie tegenover de vrijheid (in gelijkheid) van leerlingen, staat een pedagogische verantwoordelijkheid (en vrijheid) kritische vraag: wie draagt en verdraagt de vrijheid van de komende generatie en de school