Wat weten we over medicatie(on)veiligheid? Patricia van den Bemt Sint Lucas Andreas Ziekenhuis Amsterdam/ disciplinegroep farmacoepidemiologie en farmacotherapie, Universiteit van Utrecht
is er een probleem?
n = 1?
enkele getallen voorschrijffouten: 14% (10%) toedienfouten icu: 44% (33%) toedienfouten vp-afd: 30% (8%) geneesmiddel gerelateerde ziekenhuisopnames: HARM
hoe maken we medicatieverstrekking (wel) veilig? Automobielinspektie
kwaliteitsverbetering VMS cultuur risico-analyse centrale medicatiefouten registratie informatietechnologie ziekenhuisapotheker als medicatieveiligheidsspecialist aanvullend onderzoek
VMS cultuur dactinomycine bij kind moeder: infuus is donkerder dan bij de voorgaande kuren nee hoor, alles is prima in orde kind overlijdt aan te hoge dosis cytostaticum
VMS toolkit risico analyse
risico analyse risico patiënten risico geneesmiddelen risico processen Workshop risicoinventarisatie
risico patiënt de oudere patiënt met polyfarmacie patiënt met slechte nierfunctie gesedeerde patiënt...
risico geneesmiddel cytostatica kaliumchloride...
risico proces voorschrijven overschrijven afleveren toedienen transmuraal
voorschrijven overschrijven afleveren toedienen transmuraal risico proces meest voorkomende fouten
voorschrijven overschrijven afleveren toedienen transmuraal risico proces grootste consequenties
centrale medicatiefouten registratie uniform/landelijk terugkoppeling alert-berichten
informatie technologie electronisch voorschrijfsysteem (EVS) koppeling eerste-tweede lijn electronische toedieningsregistratie distributierobot
effect EVS: bewezen reductie medicatiefouten en schade (USA) Nederlandse situatie: weinig informatie POEMS onderzoek
ziekenhuisapotheker als medicatieveiligheidsspecialist voorschrijven afleveren toedienen transmuraal
CAREFUL voorschrijven netwerk NVZA 4 academische ziekenhuizen GTP-z project klinische consultatie en interventie. patient oriented pharmacy BTw 2005, Lunteren Martin Schuitenmaker
effect preventie voorschrijffouten door apotheek levert per jaar 86.000 tot 497.000 euro op voor 2 ziekenhuizen (bron: Van den Bemt, Drug Safety in Hospitalised Patients)
afleveren overnemen voor toediening gereed maken door apotheek door daartoe opgeleid personeel gecontroleerde omgeving
effect besmettingsgraad spuiten voor spuitenpomp ICU: besmet vs niet besmet (bron: Van Grafhorst, Critical Care Medicine 2002)
toedienen instructies Parenteralia Info Oralia Info advies door apothekersassistenten op afdeling sondeproject Tilburg
Parenteralia Info effect ICU met dit boek minder toedienfouten dan ICU zonder (proefschrift Van den Bemt) Sondeproject toedienfouten per patiënt 120 toedienfouten (%) 100 80 60 40 20 0 mediaan toedienfouten 1 3 5 7 9 11 13 15 17 19 patiëntnummer
transmuraal transferbalies farmaceutische opname- en/of ontslaggesprekken polikliniek geneesmiddel gerelateerde problemen
effect CBO doorbraakprojecten: vermindering fouten bij overdracht farmaceutisch opnamegesprek: Canadees onderzoek laat toegevoegde waarde ziekenhuisapotheker zien Arch Intern Med. 2005;165:424-429
aanvullend onderzoek omvang problematiek bijv. gm gerelateerde opnames: 2005/06 door NVZA mbv subsidie OMS determinanten effect interventies POEMS CAREFUL
Hospital Admissions Related to Medication (HARM-onderzoek) Patricia van den Bemt Anne Leendertse Toine Egberts
prospectief multicenter alle opnames representatief: HARM alle typen ziekenhuizen geografisch verspreid
doelstelling risicofactoren frequentie en potentiële vermijdbaarheid
opnames electief acuut HARM No-HARM vermijdbaar niet vermijdbaar controles cases
resultaten frequentie totaal acuut aantal harms 714 aantal opnames 29.852 12.793 frequentie 2,4% 5,6% vermijdbaar 46%
reden van opname vermijdbare HARMs 20,0 % van vermijdbare cases 15,0 10,0 5,0 14,5% 10,5% 7,8% 6,6% 6,0% 0,0 GI bloeding HVZ respiratoir GI overig DM
afloop vermijdbare HARMs 75 70,3% 50 25 9,3% 6,6% 13,8% 0 geheel hersteld restschade overleden onbekend
resultaten determinanten vermijdbare HARMs patiënt kenmerken therapie ontrouw (refill rate <0,8 of >1,2) verminderde nierfunctie cognitief verminderd niet zelfstandig wonend HR 2,3* 3,1 11,9 + 3,0 # gecorrigeerd voor: *polyfarmacie en cognitief vermogen + polyfarmacie en woonsituatie # polyfarmacie, cognitief vermogen, therapietrouw en nierfunctie
resultaten determinanten vermijdbare HARMs medicatie aantal chronische geneesmiddelen >4 in gebruik bij opname (polyfarmacie) HR 2,6* *gecorrigeerd voor therapie ontrouw
resultaten determinanten vermijdbare HARMs aantal aandoeningen in de medische voorgeschiedenis geen aandoeningen 1-2 aandoeningen 3-4 aandoeningen 5 of meer aandoeningen HR 4,8* 6,2* 8,7* *gecorrigeerd voor polyfarmacie en therapie ontrouw
conclusies frequentie HARMs aanzienlijk bijna 50% potentieel vermijdbaar aantal goed beïnvloedbare risicofactoren
aanbevelingen uitbreiding medicatiebewaking nierfunctie begeleiding patiënt cognitie multidisciplinaire aanpak polyfarmacie therapietrouw pharm