Hoe toekomstbestendig is het all-inclusive arrangement? Inventarisatie van de ervaringen van koplopers Tineke Lupi Susan van Klaveren Netty van Triest Penny Senior
Uitgave Platform31 en Aedes-Actiz Kenniscentrum Wonen-Zorg (KCWZ) Den Haag, februari 2018 Auteur: Susan van Klaveren (Platform31), Netty van Triest (Platform31), Penny Senior (KCWZ) Redactie: Natasja van der Veer Platform31 Kennis- en netwerkorganisatie Platform31 ziet de trends in stad en regio. We verbinden beleid, praktijk en wetenschap rondom actuele vraagstukken en komen tot een aanpak waarmee bestuurders, beleidsmakers en uitvoerders direct aan de slag kunnen. De oplossingen houden we niet voor onszelf: iedereen profiteert mee van de resultaten. Postbus 30833, 2500 GV Den Haag www.platform31.nl Hoewel grote zorgvuldigheid is betracht bij het samenstellen van dit rapport, aanvaarden Platform31 en de betrokkenen geen enkele aansprakelijkheid uit welke hoofde dan ook voor het gebruik van de in deze publicatie vermelde gegevens. Alles uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar worden gemaakt mits de bron wordt vermeld.
Inhoudsopgave Samenvatting 5 Inleiding 7 1.1 Aanleiding en doel 7 1.2 Definitie all-inclusive arrangement 7 1.3 Onderzoeksvragen en aanpak inventarisatie 8 1.4 Leeswijzer 8 2 Ervaringen koplopers 9 2.1 Stand van zaken all-inclusive arrangementen 9 2.2 Huisvesting 10 2.3 Dienstenpakket 11 3 Nawoord 14
Samenvatting Inleiding Door de hervorming in de langdurige zorg en de extramuralisering krijgen ouderen met een lage zorgzwaarte niet meer een verblijfsindicatie voor het verzorgingshuis. Dit heeft leegstand van verzorgingshuisappartementen als gevolg. Dat wil niet zeggen dat ouderen niet in het verzorgingshuis mogen komen wonen. Het verschil is dat zij zelf moeten betalen voor de huisvesting en andere services en (hotelmatige) diensten. Het kennis- en experimentprogramma Langer thuis, ondersteund door de ministeries van BZK en VWS, heeft in 2014 het experiment All-inclusive pension uitgevoerd. Dit experiment is door Platform31 en Aedes-Actiz Kenniscentrum Wonen-Zorg (KCWZ) samen uitgevoerd. Een groep van twaalf koplopers is een klein jaar gevolgd met het in de markt zetten van het concept All-inclusive. Nu, ruim twee jaar, na het experiment hebben Platform31 en KCWZ een vervolgstudie uitgevoerd. Het doel hiervan is te onderzoeken hoe de all-inclusive arrangementen van de koplopers zich hebben ontwikkeld en welke lessen hieruit geleerd kunnen worden. Hiertoe zijn telefonische interviews afgenomen met de twaalf koplopers uit het experiment. Stand van zaken Al ten tijde van het experiment met het all-inclusive arrangement is aan de koplopers gevraagd hoe toekomstbestendig het concept all-inclusive is. De meeste koplopers waren hierover destijds terughoudend. Onze inventarisatie van de stand van zaken van de all-inclusive concepten laat zien dat de twijfels van de koplopers terecht waren. Vier koplopers bieden geen all-inclusive concept meer aan en één koploper levert niet meer zelf de diensten maar treedt op als intermediaire organisatie tussen de huurders en aanbieders van het dienstenpakket. Tegelijkertijd zijn er ook koplopers die scheiden wonen en zorg verder hebben doorgevoerd en/of hun concept verder hebben doorgevoerd. 5
Huisvesting Op huisvestingsvlak spelen er twee zaken die de groei van het all-inclusive arrangement drukken. Allereerst gaat het om verdringing als gevolg van een (onverwachte) toename in de vraag naar Volledig Pakket Thuis (VPT) en Modulair Pakket Thuis (MPT); die beide vallen onder de Wet langdurige zorg (Wlz). Enkele koplopers geven aan dat zij hebben gekozen voor het focussen op hun kernwaarde, namelijk het leveren van zware zorg. Hierbij spelen ook andere aspecten mee, zoals de financiële haalbaarheid van de arrangementen. Naast verdringing door zwaardere zorgvormen blijkt bij sommige koplopers ook de verhuurbaarheid van de woningen zelf onderwerp van gesprek te zijn. Uit het experiment All-inclusive blijkt dat de complexen vooral (kleine) eenkamerappartementen en enkele tweepersoonskamers hebben. Ook kan er in sommige gevallen in het appartement niet worden gekookt. De verhuurbaarheid van dergelijke kleine appartementen lijkt af te nemen. 6 Dienstenpakket Naast de woning wordt er binnen een all-inclusive concept een dienstenpakket aangeboden. In het experiment All-inclusive is daarbij een onderscheid gemaakt tussen het aanbieden van een allinclusive (integraal pakket waar wonen en zorg aan elkaar zijn gekoppeld) en de keuze voor facultatieve afname van de diensten (al dan niet vormgegeven in pakketten). Beide varianten konden op steun rekenen: de ene helft van de koplopers koos voor het all-inclusive concept, de andere helft voor het facultatief aanbieden van services. Nu prevaleert de tweede variant. Bij alle koplopers die nu nog een dienstenpakket aanbieden, zijn aanpassingen doorgevoerd of in voorbereiding, om zo beter aan te sluiten op de behoeften van huurders. De inhoud van het dienstenpakket verschilt sterk per koploper. Zo kan persoonsalarmering en - opvolging onderdeel zijn van het verplichte basisarrangement of onderdeel zijn van een facultatieve module. Dit geldt ook voor de maaltijdvoorziening en hulp bij het huishouden. De wasservice en activiteiten maken vaker onderdeel uit van het facultatieve pakket. Het aanspreekpunt/receptie en het restaurant staan qua financiële haalbaarheid onder druk en worden daardoor niet altijd (meer) aangeboden. Voor zaken als hulp bij het huishouden kan, afhankelijk van de financiële situatie van huurders, aanspraak worden gemaakt op de Wmo. Deze diensten zijn daardoor makkelijker financieel haalbaar te maken. Conclusie De verschillende koplopers zien wel dat er een markt is voor een woonvorm waar verschillende ouderen in een beschutte setting bij elkaar wonen. Maatwerk in woning en diensten is daarbij de sleutel tot succes. Bewoners verschillen in hun behoeften en financiële mogelijkheden en willen/kunnen daardoor niet hetzelfde pakket afnemen. Tegelijkertijd zet dit maatwerk extra druk op de financiële haalbaarheid van het concept. Investeringen zijn nodig in complexen met kleine wooneenheden, maar het samenvoegen van wooneenheden leidt tot minder huurders en daarmee een nog grotere financiële druk. Vervolgstudie naar alternatieven Het all-inclusive arrangement levert niet voor alle ouderen met een kleine portemonnee een antwoord. In een vervolgstudie brengen Platform31 en KCWZ de ontwikkelingen in beeld: Hoe wordt invulling gegeven aan de behoefte van ouderen die voorheen naar een verzorgingshuis zouden verhuizen. Welke trends zien we op de markt en welke initiatieven ontplooien burgers? De publicatie over deze studie volgt in het voorjaar van 2018.
Inleiding 1.1 Aanleiding en doel Door de hervorming in de langdurige zorg en de extramuralisering krijgen ouderen met een lage zorgzwaarte niet meer een verblijfsindicatie voor het verzorgingshuis. Dit heeft leegstand van verzorgingshuisappartementen als gevolg. Dat wil niet zeggen dat ouderen niet in het verzorgingshuis mogen komen wonen. Het verschil is dat zij zelf moeten betalen voor de huisvesting en andere services en (hotelmatige) diensten. Het kennis- en experimentprogramma Langer thuis, ondersteund door de ministeries van BZK en VWS, heeft daarom in 2014 het experiment All-inclusive pension uitgevoerd. Dit experiment is door Platform31 en Aedes-Actiz Kenniscentrum Wonen-Zorg (KCWZ) samen uitgevoerd. Een groep van twaalf koplopers is een klein jaar gevolgd met het in de markt zetten van het concept All-inclusive. In vier bijeenkomsten is een aantal concepten toegelicht, zijn ervaringen en knelpunten uitgewisseld en zijn de koplopers gevoed met aanvullende studies en inleidingen door experts. Het experiment heeft laten zien dat een betaalbaar woondienstenproduct onder bepaalde voorwaarden kan worden ontwikkeld in voormalige verzorgingshuizen. Nu, ruim twee jaar na het experiment hebben Platform31 en KCWZ een vervolgstudie uitgevoerd. Het doel hiervan is te onderzoeken hoe de all-inclusive arrangementen van de koplopers zich hebben ontwikkeld en welke lessen hieruit zijn te trekken. 1.2 Definitie all-inclusive arrangement 7 Het begrip all-inclusive arrangement kan op tal van manieren worden ingevuld en afbakening is nodig om tot verdieping te komen in de inventarisatie. In het onderzoek gaan we uit van de volgende benaming en definitie: Een Woonzorgarrangement waarbij: een woning wordt aangeboden, die minimaal rollatortoe- en doorgankelijk is; een veilige woonomgeving wordt geboden, waarbij toezicht is georganiseerd voor de toegang tot individuele woningen en/of het complex; de woning gesitueerd is op loopafstand van triple A (winkel, arts, apotheek) en daginvulling; een dienstenpakket waarin minimaal 24 uur hulp op afroep, een maaltijdvoorziening (minimaal 3 per week) en daginvulling/activiteiten worden aangeboden. En bij voorkeur ook diensten als huurdersonderhoud, schoonmaak appartement en toegang en informatie tot overige dienst- en zorgverlening zoals verzorging en/of begeleiding; de all-inprijs (huur, servicekosten, dienstenpakket) die hiervoor wordt gevraagd maximaal netto 1.000 euro per maand is, gericht op bewoners met AOW en voor wie huurtoeslag mogelijk is. Deze dienstverlening wordt aangeboden aan alleenstaande ouderen met een lage sociaaleconomische status, meerdere gezondheidsklachten, een verminderde mobiliteit en een klein of zelfs afwezig netwerk.
1.3 Onderzoeksvragen en aanpak inventarisatie Op grond van het doel van de inventarisatie zijn de volgende onderzoeksvragen geformuleerd: 1. Wat zijn de ervaringen met de all-inclusive arrangementen van zorgorganisaties en corporaties die tijdens het eerdere experiment zijn ontwikkeld? 2. Wordt het arrangement nog aangeboden en zo ja, is de vorm hetzelfde of zijn er aanpassingen doorgevoerd? 3. Zo nee, waarom niet? 4. Wat is de jaarlijkse afname (2016-2017) van pakketten? En wat zijn verwachte ontwikkelingen daarin? Om deze vragen te beantwoorden, zijn de twaalf koplopers uit het experiment benaderd en is een telefonisch interview afgenomen. Van deze gesprekken zijn voor intern gebruik verslagen gemaakt. 1.4 Leeswijzer Hoofdstuk 2 beschrijft de uitkomsten van de inventarisatie onder de koplopers van het experiment Allinclusive pension. Naast de stand van zaken van de arrangementen van de koplopers gaat dit hoofdstuk in op de thema s huisvesting en dienstenpakketten. Hoofdstuk 3 sluit af met de conclusie, een nawoord en de aankondiging van een vervolgstudie. 8
2 Ervaringen koplopers Twee jaar geleden starten de koplopers met het vormgeven en in de markt zetten van het all-inclusive arrangement. Hoe gaat het nu met deze arrangementen? Wat gaat goed en waar lopen de koplopers tegenaan? Dit hoofdstuk beschrijft hoe de all-inclusive arrangementen van de koplopers zich hebben ontwikkeld en welke lessen hieruit geleerd kunnen worden. 2.1 Stand van zaken all-inclusive arrangementen Al ten tijde van het experiment met het all-inclusive arrangement is aan de koplopers gevraagd hoe toekomstbestendig het concept all-inclusive is. De meeste koplopers waren hierover destijds terughoudend. Het concept werd vooral gezien als een tijdelijke oplossing voor verzorgingshuizen die leeg zouden komen te staan, en voor ouderen die eerder naar dergelijke verzorgingshuizen verhuisd zouden zijn. De koplopers gaven aan dat ze de eerste stappen hebben gezet, deze gaan evalueren en op basis daarvan het concept eventueel gaan bijstellen. Twijfels waren er over de betaalbaarheid van het concept, de minimaal benodigde afzet en de inhoud van het arrangement. De ervaringen voor het afnemen van het pakket zijn over het algemeen positief, zowel als het gehele pakket verplicht wordt gesteld als wanneer mensen vrijwillig kunnen kiezen uit onderdelen van het all-inclusive pakket. Het ging om zes complexen met in totaal tweehonderd woningen die zijn verhuurd met een vorm van allinclusive pakket. Onze inventarisatie van de stand van zaken van de all-inclusive concepten laat zien dat de twijfels van de koplopers terecht zijn (zie overzicht). Vier koplopers bieden geen all-inclusive concept meer aan en één koploper levert niet meer zelf de diensten maar treedt op als intermediaire organisatie tussen de huurders en aanbieders van het dienstenpakket. Tegelijkertijd zijn er ook koplopers die scheiden wonen en zorg verder hebben doorgevoerd en/of hun concept verder hebben doorontwikkeld. 9
10 Naam organisatie Rivas Vivantes Vivium Woonzorg Nederland met zorggroep Meander Zonnehuisgroep Noord BrabantZorg/Wonen Drie Gasthuizen Groep Florence Marente Vestia Zorgboog Stand van zaken - Het arrangement wordt binnen de organisatie op twee locaties aangeboden. De locatie uit het experiment is in 2017 gesloten. - Door de toenemende behoefte aan Wlz-plekken is gedurende de verkenning besloten het arrangement niet op te zetten. De locatie is weer in gebruik als intramuraal woonzorgcentrum. + Het arrangement wordt binnen 350 woningen, verspreid over verschillende locaties, aangeboden. De bezettingsgraad van deze woningen is hoog. + Arrangement wordt nog steeds geboden op de locatie Kloosterheerd en wordt goed afgenomen. De algemene ruimtes van het complex (entree en restaurant) zijn in 2017 opgeknapt. Dit draagt naar verwachting bij aan een blijvend goede verhuurbaarheid van de (veelal eenkamer) appartementen. - Het arrangement wordt niet langer aangeboden. Organisatie focust op Wlz-zorg. + Het product Zorgwonen wordt goed afgenomen. De twee organisaties onderzoeken of en zo ja, hoe het product doorontwikkeld kan worden. + Er zijn minder afnemers van all-inclusive dan verwacht, nu ongeveer 30 personen. Er is wel een wachtlijst voor het arrangement. Rol organisatie is gewijzigd: de organisatie treedt nu op als intermediair voor het dienstenpakket in plaats van aanbieder. + Het arrangement wordt nog geboden, maar is als verplicht pakket niet toekomstbestendig. De organisatie is daarom samen met de woningcorporatie bezig met het ontwikkelen van een modulair aan te bieden dienstenpakket. + Het arrangement wordt nog geboden, maar is niet in aantal toegenomen als gevolg van een hoger dan verwachte vraag naar Wlz-plaatsen. - Arrangement is niet tot ontwikkeling gekomen en wordt niet meer aangeboden. +- De organisatie gelooft in all-in concept en is op zoek naar de juiste lokale invulling van de arrangementen in de diverse woonzorg complexen. Het arrangement wordt op dit moment nog beperkt afgenomen 2.2 Huisvesting Verdringing door Wlz-zorg Tijdens het experiment hebben de koplopers aangegeven hoeveel woningen zij binnen 5 jaar in het kader van scheiden van wonen en zorg willen verhuren. Daarbij gingen zij uit van een behoorlijke groei ten opzichte van het aantal woningen aan het einde van het experiment. In de praktijk heeft een aantal organisaties deze groei niet gerealiseerd: het aantal woningen bleef achter bij de doelstelling of zij zijn gestopt met het aanbieden van het arrangement. Een reden hiervoor is een (onverwachte) toename in
de vraag naar Volledig Pakket Thuis (VPT) en Modulair Pakket Thuis (MPT); beiden vallen onder de Wet langdurige zorg (Wlz). Uit de interviews blijkt dat dit tot verdringing van het all-inclusive concept heeft geleid. Deze partijen hebben gekozen voor het focussen op hun kernwaarde, namelijk het leveren van zware (intramurale) zorg. Hierbij spelen ook andere aspecten mee, zoals de financiële haalbaarheid van de arrangementen, maar ook de onduidelijkheid bij medewerkers over de verschillen in dienstverlening aan de bewoners (zie ook paragraaf 2.3). Woonzorg Nederland In het experiment had Woonzorg Nederland zich ten doel meer wooneenheden geschikt te maken voor scheiden wonen en zorg. In de praktijk hebben minder zorginstellingen aangegeven complexen te moeten sluiten, bijvoorbeeld omdat zij zich zijn gaan richten op het leveren van Wlz-zorg. Daarnaast heeft Woonzorg Nederland bij een aantal complexen (vanwege de leeftijd van het complex of anderszins) ingezet op vervangende nieuwbouw of renovatie, waarbij een deel van de appartementen is omgezet naar zelfstandig wonen. Verhuurbaarheid kleine appartementen Naast verdringing door zwaardere zorgvormen blijkt bij sommige koplopers ook de verhuurbaarheid van de woningen zelf onderwerp van gesprek te zijn. Uit het experiment Allinclusive blijkt dat de complexen vooral eenkamerappartementen en enkele tweepersoonskamers hebben. Bij zes van de locaties ligt de grootte van de appartementen tussen de 24 m 2 en 30 m 2. Bij drie zijn de appartementen het grootst, deze liggen tussen de 43 m 2 en 45 m 2. En in sommige gevallen kan er in het appartement niet worden gekookt. De verhuurbaarheid van dergelijke kleine appartementen lijkt af te nemen. Een van de geïnterviewden geeft aan dat de eerste instroom mensen waren die toch al naar het verzorgingshuis wilden verhuizen. In deze situaties past het aanbod goed. De nieuwe generatie ouderen heeft echter andere wensen en ook alternatieven, waardoor de verhuurbaarheid van de kleine appartementen naar verwachting omlaag gaat. Om de verhuurbaarheid toekomstbestendig te maken, kunnen twee eenkamerappartementen worden samengevoegd tot één wooneenheid. Door de vermindering in het aantal huurders die dit tot gevolg heeft en de kosten van de aanpassing, leidt dit echter tot een extra druk op de financiële haalbaarheid van all-inclusive concepten. 11 2.3 Dienstenpakket Naast de woning krijgt de huurder binnen een all-inclusive concept een dienstenpakket aangeboden. In het experiment All-inclusive is daarbij een onderscheid gemaakt tussen het aanbieden van een allinclusive concept (integraal pakket waar wonen en zorg en diensten aan elkaar zijn gekoppeld) en de
keuze voor facultatieve afname van de diensten (al dan niet vormgegeven in pakketten). Beide varianten konden op steun rekenen: de ene helft van de koplopers koos voor het all-inclusive concept, de andere helft voor het facultatief aanbieden van services. Beter aansluiten op behoeften huurders De huidige ervaringen van de koplopers laten zien dat het belangrijk is om goed aan te sluiten bij de behoeften van de huurders. Van de zes koplopers die eerder een (verplicht af te nemen) totaalpakket aanboden, zijn twee partijen geheel gestopt met het concept. De andere vier partijen hebben het concept doorontwikkeld. Het aanbieden van slechts één arrangement voldoet niet aan de vraag van de huurders. Niet iedere huurder kan of wil de maaltijdvoorziening betalen. Dagactiviteiten zijn sterk afhankelijk van de voorkeuren van de huurders en niet door iedereen gewenst. En sommige huurders blijken behoefte te hebben aan hotelmatige diensten, zoals een afvalophaaldienst. Bij alle koplopers die nu nog een dienstenpakket aanbieden, zijn aanpassingen doorgevoerd of in voorbereiding, om zo beter aan te sluiten op de behoeften van huurders. Inhoud van het pakket Naast meer maatwerk blijkt ook dat enkele koplopers op verschillende locaties verschillende dienstenpakketten aanbieden. Dit leidde tot onduidelijkheid en verwarring bij (potentiële) huurders en is lastig bij het centraal in de markt zetten van de dienstverlening. 12 Door het inspelen op de behoeften van huurders zijn wonen en dienstverlening niet langer een integraal onderdeel van het aangeboden pakket: bewoners huren de woning en betalen daarnaast een facultatief dienstenpakket. Dit facultatieve deel kan een beperkt arrangement zijn, maar ook een breed pakket aan diensten omvatten. De inhoud verschilt sterk per koploper. Zo kan persoonsalarmering en -opvolging onderdeel zijn van het verplichte basisarrangement of onderdeel zijn van een facultatieve module. Dit geldt ook voor de maaltijdvoorziening en hulp bij het huishouden. De wasservice en activiteiten maken vaker onderdeel uit van het facultatieve pakket. Vivium: nu ook hotelmatige diensten Vivium bood aanvankelijk twee arrangementen aan: een basis- en een luxe arrangement. Omdat verschillende mensen kleine extra diensten wilden, is er een tussenarrangement gekomen. Hierbij komt er dagelijks iemand over de vloer voor hotelmatige diensten, zoals het opmaken van het bed, de afwas, een extra schoonmaakbeurt van de wc en dergelijke. Dit arrangement wordt vooral gebruikt door mensen die ZVW-zorg of geen zorg krijgen. Het gaat om circa 10 procent van de huurders. De inhoud van het arrangement wordt bepaald door wat bewoners in de afgelopen jaren aan diensten hebben afgenomen en welke voorkeuren zij hebben uitgesproken. Daarnaast speelt ook de financiële haalbaarheid mee. Twee onderdelen staan sterk onder druk: Aanspreekpunt/receptie: dit wordt vaak opgelost door een combinatie te maken met de bestaande Wlz-gefinancierde organisatie en/of het toezicht op de ingang te beleggen bij de medewerkers/gastvrouwen in het restaurant. Restaurant: het vraagt ondernemerschap om tot een goed verdienmodel te komen. Dit kan door het streven naar lagere kosten in onder meer arbeid (inzet vrijwilligers en betaalde sociale arbeid) het creëren van extra afname (bijvoorbeeld het binnen halen van buurtbewoners, het organiseren van feestbuffetten) of extra subsidiëring.
Voor zaken als hulp bij het huishouden kan, afhankelijk van de financiële situatie van huurders, aanspraak worden gemaakt op de Wmo. Deze diensten zijn daardoor makkelijker financieel haalbaar te maken. Wijze van aanbieden van het pakket Aansluiten bij de behoeften van huurders is belangrijk. De koplopers maken verschillende keuzes in hoe zij het dienstenpakket aanbieden. De volgende varianten komen voor: Keuze tussen 2-3 arrangementen, variërend in inhoud en prijs Basisarrangement, met verder keuze uit verschillende modules Abonnement/menukaart Intermediair die menukaart aanbiedt Eén van de koplopers (Drie Gasthuizen Groep) heeft ervoor gekozen het pakket niet langer zelf aan te bieden, maar als intermediaire organisatie op te treden. De organisatie werkt samen met 10 partners die onderdelen van een menukaart aanbieden. Het eerste contact verloopt via de Drie Gasthuizen Groep, daarna neemt de huurder het contact met de aanbieder zelf over. De Drie Gasthuizen groep houdt vinger aan de pols bij de huurders en gaat bij eventuele signalen het gesprek aan met de partners over de kwaliteit van dienstverlening. Maatwerk, ook financieel Naast de behoeften van huurders speelt ook de betaalbaarheid mee. Meerdere geïnterviewden merken op dat huurders vaak het idee hebben dat de arrangementen erg duur zijn, terwijl bij het omrekenen van de maaltijdservice blijkt dat deze niet veel duurder is dan het zelf kopen en bereiden van een maaltijd. In het extreme geval leidt dit, zoals bij één van de koplopers het geval is, tot huurders die niet bereid zijn om het verplichte arrangement te betalen, met alle gevolgen van dien. 13 Om de negatieve beeldvorming tegen te gaan en huurders inzicht te verschaffen in de financiële consequenties van de arrangementen hebben verschillende koplopers een rekenmodule ontwikkeld waarmee ze huurders een financieel plaatje op maat kunnen voorleggen. Huurders kunnen hiermee (financieel) onderbouwd een keuze maken in de modules die zij willen afnemen. Wanneer er zowel markt- als Wlz-gefinancierde zorg wordt geleverd binnen een complex, vinden bewoners en medewerkers bij sommige koplopers het lastig dat de bewoners niet dezelfde diensten krijgen en/of dat zij niet dezelfde vergoeding hoeven te betalen. De bewoners vinden vooral de ongelijkheid in betaling onterecht; voor medewerkers is het lastig dat zij per bewoner moeten nadenken wat zij wel of niet mogen doen of leveren.
3 Nawoord Cijfers laten zien dat ouderen op een zekere leeftijd, gemiddeld rond de tachtig jaar, behoefte hebben aan een beschutte woonvorm. Zo n vijfentwintig jaar geleden woonde ongeveer 30 procent van de 80- plussers in een instelling, vooral een verzorgings- of verpleeghuis. Begin 2015 was dit aandeel teruggelopen tot 13 procent, en in 2040 zal dat naar verwachting nog maar 8 procent zijn. 1 Eerder was de verwachting dat de gewenste beschutte woonvorm deels geboden kon worden binnen bestaand zorgvastgoed. Met name de voormalige verzorgingshuizen zouden potentie hebben om een nieuw all-inclusive concept te bieden: het als één pakket aanbieden van wonen, zorg en welzijn. Partijen zagen het concept als een tijdelijke oplossing voor hun zorgvastgoed dat (gedeeltelijk) leeg zou komen te staan en voor ouderen die voorheen naar verzorgingshuizen konden verhuizen. In de tussentijd kon er gewerkt worden aan het ontwikkelen van nieuwe woonzorgarrangementen voor de nieuwe generatie ouderen. 14 Minder sterke groei in aantal arrangementen dan aanvankelijk beoogt In de praktijk blijkt het omzetten van een verzorgingshuis naar een all-inclusive concept geen sinecure. De concepten zijn moeilijk financieel haalbaar te maken, waardoor een aantal partijen die aan het experiment all-inclusive pension heeft deelgenomen, al in de verkenningsfase is gestopt. Anderen bieden het arrangement wel aan, maar vaak in een kleinere omvang dan eerder was beoogd. De groei in het aanbod is daardoor minder sterk geweest dan gedacht en ook hebben de verschillende koplopers hun dienstenpakket moeten aanpassen, zowel in inhoud als wijze van aanbieden. En ook met deze aanpassingen is het nog geen gelopen race: sommige wooneenheden zijn niet van de juiste kwaliteit, verschillende functies (receptie, restaurant, etc.) zijn financieel moeilijk haalbaar en verschillen tussen markt- en WLZ-gefinancierd aanbod is lastig voor medewerkers. Maatwerk is sleutel tot succes De verschillende koplopers zien wel dat er een markt is voor een woonvorm waar verschillende ouderen in een beschutte setting bij elkaar wonen en waar zorg en diensten wordt geboden. Maatwerk in woning en diensten is daarbij de sleutel tot succes. Bewoners verschillen in hun behoeften en financiële mogelijkheden en willen/kunnen daardoor niet hetzelfde pakket afnemen. Tegelijkertijd zet dit maatwerk extra druk op de financiële haalbaarheid van het concept. Investeringen zijn nodig in complexen met kleine wooneenheden, maar het samenvoegen van wooneenheden leidt tot minder huurders en daarmee een nog grotere financiële druk. Vervolgstudie Los van de koplopers zien Platform31 en KCWZ dat ook voor mensen met een kleine portemonnee, de AOW-ers, woonzorgarrangementen in de markt worden gezet. Het aanbod blijft echter beperkt en de vraag is of daarmee de groeiende groep ouderen voldoende wordt bediend. In een vervolgstudie onderzoeken Platform31 en KCWZ deze vraag. Hoe wordt invulling gegeven aan de behoefte van ouderen die voorheen naar een verzorgingshuis zouden verhuizen. Welke trends zien we op de markt en welke initiatieven ontplooien burgers? Hierover volgt een publicatie van Platform31 en KCWZ in het voorjaar van 2018. 1 https://www.cbs.nl/nl-nl/nieuws/2015/51/tot-2040-verdubbelt-het-aantal-alleenwonende-tachtigplussers