Het interdisciplinaire maakproces van infographics Een samenvatting van de resultaten van het project Every Picture Tells a Story (2012 2014) EPTaS onderzoek.indd 1 8/19/14 23:06
PROJECTTEAM: Wouter Groot (projectleider) Piet Bakker (lector) Yael de Haan (onderzoeker) Gerard Smit (onderzoeker) Laura Buijs (onderzoeker) Carel Kuitenbrouwer (coördinator EMD) CONTACTGEGEVENS Bezoekadres Lectoraat Crossmediale Kwaliteitsjournalistiek Padualaan 99, Kamer 0S130, 3584 CH Utrecht Email: wouter.groot@hu.nl (projectleider) Website: www.everypicture.nl Twitter: @Evrypict 2 VORMGEVING & ILLUSTRATIES: Kim Raad Design by KR EPTaS onderzoek.indd 2 8/19/14 23:06
Inhoudsopgave Voorwoord pagina 4 Onderzoek AANLEIDING pagina 6 METHODE pagina 8 Resultaten ALGEMEEN pagina 10 INDIVIDUELE KENNIS EN VAARDIGHEDEN pagina 10 SAMENWERKING pagina 12 HOE VERLOOPT DE SAMENWERKING IN PRAKTIJK pagina 14 VERDEELDE SAMENWERKING pagina 14 ONDERGESCHIKTE SAMENWERKING pagina 15 INBEDDING IN DE ORGANISATIE pagina 16 Conclusies Conclusies ALGEMEEN STAPPEN IN SAMENWERKING pagina 18 pagina 20 Kenniscirculatie Kenniscirculatie Kenniscirculatie PUBLICATIES PRODUCTEN ACTIVITEITEN pagina 22 pagina 23 pagina 24 3 EPTaS onderzoek.indd 3 8/19/14 23:06
Voorwoord 4 In september 2012 zijn we begonnen met het tweejarig SIA RAAK onderzoeksproject Every Picture Tells a Story. Het project was het begin van een intensieve samenwerking tussen onderzoekers van Hogeschool Utrecht (lectoraat Crossmediale Kwaliteitsjoutnalistiek), diverse professionele infographicmakers, zowel zelfstandigen als bureaus, en studenten. Het project hebben we eind september 2014 afgerond. Het doel van het project was om te onderzoeken op welke manier effectief kan worden samengewerkt bij de complexe productie van infographics. In het verlengde daarvan wilden we tools maken voor het onderwijs en het werkveld die bijdragen aan een effectieve samenwerking. Er komt zoveel kijken bij het maken van een goede visualisatie. Hoe kunnen we effectiever samenwerken Wij hebben bij verschillende partners en partijen case-study onderzoek gedaan en de opgedane inzichten hebben wij samen met projectpartners vertaald naar praktische tools die de professional en het onderwijs direct kunnen gebruiken om samenwerkingen beter te laten verlopen. Dit alles om te komen tot een betere infographic. In dit boekje geven we aan hoe we het project hebben vormgegeven en welke resultaten dat heeft opgeleverd. Het eindrapport gaat dieper in op de verschillende onderwerpen zoals de wetenschappelijke artikelen, presentaties, casestudierapporten en de productie voor het onderwijs. Zie daarvoor: www.everypicture.nl. EPTaS onderzoek.indd 4 8/19/14 23:06
We hebben de doelen van het project gehaald en er is met enthousiasme door de verschillende partners aan gewerkt. De relaties worden uitgebreid in onderwijsonderdelen als de minor Editorial Media Design en verschillende vervolgprojecten. Het versterken van het visuele denken in het onderwijs blijft een prioriteit waarbij we onze partners hard nodig hebben. Mijn dank gaat uit naar ons HU projectteam (Gerard, Yael, Laura en Carel), lector Piet Bakker en professionals Paul Maas, Ymke Pas, John Verhoeven, Arent Benthem, Carlijn Wiegant, Paul Schilp, Kees Kraaijeveld, Daniël Coenen, Gert Gerrits, Karin Schwandt, Kim Raad en iedereen die bij onze casestudies vol overtuiging heeft meegewerkt. Met hartelijke groet, ook namens het projectteam, Wouter Groot Projectleider Every Picture Tells a Story Hogeschool Utrecht 5 EPTaS onderzoek.indd 5 8/19/14 23:06
Aanleiding ONDERZOEK 6 Infographics en visualisaties zijn overal om ons heen. We hoeven de krant maar open te slaan of een jaarverslag in te zien en we komen in aanraking met deze grafische verbeeldingen van informatie. De vraag naar infographics en datavisualisaties neemt toe. Niet alleen in de journalistiek, maar ook bij het bedrijfsleven en de overheid. Online technologieën maken het steeds eenvoudiger om visualisaties te maken. Ook de grote hoeveelheden data die beschikbaar komen, lenen zich voor visualisaties. Op die manier zijn data overzichtelijk te presenteren, moeilijke begrippen te verduidelijken en complexe relaties inzichtelijk te maken. Tegelijkertijd is het geen eenduidig werkveld. Er zijn weinig specialisten die Er is geen eenduidig werkveld en er zijn weinig specialisten die alle facetten beheersen. Hoe komen we tot een eindproduct dat aan alle eisen voldoet alle facetten van het vakgebied beheersen. De aanwezige kennis is versnipperd. De specialisten hebben ieder hun eigen deeltaak en spreken elkaars taal veelal niet, waardoor het eindproduct niet altijd aan alle eisen voldoet. Ook is het niet eenvoudig de verschillende eisen en ideeën van opdrachtgevers, managers, dataspecialisten en designers met elkaar te verenigen. VEEL DISCIPLINES MAKEN 1 INFOGRAPHIC Tekst Statistiek Design EPTaS onderzoek.indd 6 8/19/14 23:06
De vraag van dit onderzoek komt voort uit de wens van vakspecialisten om meer inzicht te krijgen en beter te begrijpen hoe interdisciplinaire samenwerking verloopt. Het resultaat van dit tweejarige onderzoek laat zien hoe het productieproces van visualisaties verloopt, en biedt methoden, technieken en kennis aan voor het produceren van effectieve visualisaties. Programmeren Beeld Als je naar het maakproces van visualisaties kijkt, zie je dat er minstens twee disciplines bij betrokken zijn, die van de inhoudelijk deskundige en van de visuele expert. Die expertises zijn heel moeilijk samen te brengen. Bij In60seconds worden we overstelpt met vragen naar explanimations, zoals we onze informatieve video s zelf noemen, maar we kunnen haast geen mensen vinden die de combinatie van kennis en vaardigheden hebben die nodig zijn om dergelijke dingen te maken. Arent Benthem, oprichter-eigenaar In60seconds Al sinds mijn werk als redacteur bij de Volkskrant weet ik dat het een ingewikkelde samenwerking is, die van beeld- en tekstmensen. Er komen veel verschillende competenties samen. Te weten hoe je dat op een goeie manier organiseert, is volgens mij heel belangrijk. Kees Kraaijveld, directeur De Argumentenfabriek Wij als BNO willen de positie van de infographicmaker versterken en verduidelijken, bevorderen dat hij vroeg in het proces betrokken wordt. Verder moeten de betrokkenen zelf zeggen wat ze belangrijk vinden. Gert Gerrits, projectmanager BNO 7 EPTaS onderzoek.indd 7 8/19/14 23:06
Methode ONDERZOEK Om inzicht te krijgen in het productieproces van infographics en te zien welke uitdagingen de verschillende betrokkenen ervaren, is een aantal methoden toegepast. Eerst is een zevental explorerende interviews gehouden met infographicmakers die voor prominente mediaorganisaties werken, zowel in vaste dienst als op freelance basis. Vervolgens zijn vier organisaties nauwlettend gevolgd bij het maakproces van een infographic: van een eerste idee of aanvraag tot het uiteindelijke product. Om mogelijke verschillen en overeenkomsten te achterhalen tussen verschillende sectoren is het maakproces van infographics geanalyseerd bij bedrijven, mediaorganisaties en overheidsinstanties. Per organisatie zijn verschillende type data verzameld om een zo volledig mogelijk beeld te krijgen van het productieproces en de context waarin het plaatsvindt. Wij hebben diverse documenten geanalyseerd zoals briefings, procedures en e-mails. STAPPEN IN HET ONDERZOEK literatuuronderzoek explorerende interviews Daarna hebben wij als fly on the wall alle vergaderingen met de betrokkenen en meer informelere overlegmomenten gedurende het productieproces geobserveerd om de dynamiek tussen de verschillende professionals te doorgronden. Ook zijn semigestructureerde interviews gehouden met alle verschillende betrokkenen (opdrachtgever, projectmanager, designers, tekstschrijver/journalist etc.). 8 EPTaS onderzoek.indd 8 8/19/14 23:06
4 organisaties gevolgd Per organisatie Data verzameld & geanalyseerd Van Overheid (2) Media (1) Bedrijfsleven (1) Bijwonen vergaderingen, bijeenkomsten & informele gesprekken Analyse briefings, procedures & e-mails Observaties gedurende productieproces & semigestructureerde interviews 9 EPTaS onderzoek.indd 9 8/19/14 23:06
Resultaten ALGEMEEN INDIVIDUELE KENNIS EN VAARDIGHEDEN 10 Om het productieproces te analyseren, onderscheiden we drie niveaus: 1 Het individuele niveau van kennis en vaardigheden van de betrokkenen. Heeft de designer al ervaring in het maken van infographics en is hij of zij bekend met de benodigde software 2 Het groepsniveau. Hier gaat het om de manier waarop verschillende professionals samenwerken. Als de één gewend is om in beelden te denken, de ander in taal en een derde in cijfers, hoe stem je dat dan op elkaar af 3 Het organisatieniveau. Daarmee bedoelen we de manier waarop de samenwerking wordt gefaciliteerd en georganiseerd. Wordt er bijvoorbeeld voldoende tijd, geld en ruimte geïnvesteerd in het proces Een infographic maken is niet gemakkelijk. Het succes hangt af van de individuele kennis en vaardigheden, de samenwerkingsdynamiek en de organisatiestructuren. Om het productieproces goed te laten verlopen, moet er op individueel niveau aan een aantal minimale eisen zijn voldaan. Een designer beheerst de basis vormgevingsconventies, kan design software gebruiken en is in staat tekst om te zetten in beeld. Bovendien is de designer flexibel genoeg om beeldsuggesties aan te passen op basis van voortschrijdend inzicht. Complexe visualisaties vragen om meer specialisten. Bijvoorbeeld een data-analist voor het analyseren en verwerken van data VAN SIMPEL NAAR INGEWIKKELD Eenvoudige infographic Weinig specialistische kennis Weinig betrokkenen Weinig betrokkenen EPTaS onderzoek.indd 10 8/19/14 23:07
en een tekstschrijver als er veel teksten geschreven moeten worden. Hoeveel specialisten er bij een project worden ingeschakeld, is ook afhankelijk van de tijd. Mediaorganisaties bijvoorbeeld moeten vaak binnen een paar uur een visualisatie af hebben, waardoor er minder tijd overblijft voor uitgebreide data-analyse en ingewikkelde vormgevings-technieken. Eenvoudig of complex, de vertaalslag van tekst naar beeld blijft een uitdaging waar veel designers en journalisten mee worstelen. De designer heeft bepaalde softwarevaardigheden waar je veel aan hebt en je kunt met hem echt over een onderwerp praten. Ik vertel een verhaal en dan stelt hij vragen, zoals Wat bedoel je daarmee Wat betekent dat precies Daar heb je wat aan. Een journalist bij een nieuwsorganisatie Veel specialistische kennis Ingewikkelde infographic Veel specialistische kennis Veel betrokkenen Projectresultaat de Infographicfabriek laat zien welke vaardigheden er nodig zijn voor de productie van verschillende soorten infographics (zie ook Kenniscirculatie producten, p. 23) 11 Veel betrokkenen EPTaS onderzoek.indd 11 8/19/14 23:07
Resultaten SAMENWERKING Ook de manier waarop verschillende professionals samenwerken is van invloed op het productieproces. Er is een viertal samenwerkingsvormen te onderscheiden waarvoor wij het trading zone model van Collins, Evans, & Gorman hebben aangepast. Binnen het model wordt een onderscheid gemaakt tussen groepen die heterogeen zijn (waar een ieder vanuit zijn eigen perspectief werkt) en groepen die homogeen zijn (waar een ieder vanuit een gezamenlijk perspectief werkt). De as van beneden naar boven toont het verschil tussen samenwerking die onder dwang gebeurt tot samenwerking die vrijwillig tot stand komt. Bij de productie van infographics zijn TRADING ZONE MODEL VERDEELDHEID Mensen werken vrijwillig samen maar zonder gemeenschappelijk doel HETEROGEEN GEDWONGEN Mensen werken samen omdat het verplicht is vanuit de organisatie 12 EPTaS onderzoek.indd 12 8/19/14 23:07
SAMENWERKING VRIJWILLIG SAMENWERKING ONDER DWANG GEZAMENLIJK Mensen werken vrijwillig samen vanuit een gemeenschappelijk doel HOMOGEEN ONDERGESCHIKT Mensen werken samen vanuit een hiërarchisch perspectief vier vormen van samenwerken te onderscheiden. 1 Gedwongen samenwerking. Hiervan is sprake als een leidinggevende zijn of haar medewerkers zegt dat ze moeten samenwerken. 2 Verdeelde samenwerking. Dit gebeurt als specialisten ieder vanuit hun eigen discipline een bijdrage leveren aan een infographic. De één tekent, de ander schrijft de teksten. 3 Gezamenlijke samenwerking. Dat klinkt dubbelop, maar waar het om gaat is dat mensen uit verschillende disciplines een gezamenlijk doel nastreven en in tweede instantie kijken hoe ze daar vanuit hun eigen discipline aan kunnen bijdragen. 4 Ondergeschikte samenwerking. Dit betekent dat een partij bepaalt wat er moet gebeuren, maar dat dit gebeurt met instemming van de ondergeschikte partij. 13 EPTaS onderzoek.indd 13 8/19/14 23:07
Resultaten HOE VERLOOPT DE SAMENWERKING IN DE PRAKTIJK In ons onderzoek kwamen we de vormen van verdeelde- en ondergeschikte samenwerking het meest tegen. De productie van infographics is een proces waarbij verschillende mensen met diverse achtergronden samenwerken. Welke samenwerkingsvorm is het meest succesvol VERDEELDE SAMENWERKING Bij de verdeelde samenwerking doet ieder zijn ding. Dat kan goed werken als bij voorbaat duidelijk is hoe het eindresultaat eruit moet zien en wat ieders bijdrage daarvoor moet zijn. Maar als het gaat om het ontwerpen van een nieuw type visualisatie, schiet deze vorm van samenwerken tekort. Het ontbreekt dan aan een gemeenschappelijk kader waar over het eindresultaat gesproken kan worden. De eigen expertise staat centraal en niet het gemeenschappelijk einddoel. Een journalist of tekstschrijver levert een tekst aan en de designer maakt daar een plaatje bij. Vaak willen beide partijen wel een verdergaande samenwerking, maar omdat ieder vanuit zijn eigen expertise werkt en zich niet echt in de werkwijze en denkwereld van de ander heeft verdiept, blijven de specialisten naast elkaar werken. 14 EPTaS onderzoek.indd 14 8/19/14 23:07
Het feit dat de designer achter de computer zit en de journalist achter hem staat om te zeggen hoe hij het wil hebben, is typerend voor de relatie met journalisten. Chef graphics bij een nieuwsorganisatie Ik vind het als ontwerper leuk om binnen gestelde kaders oplossingen te zoeken, maar ik vind het minder interessant om een soort pen en papier van iemand te zijn, of een Indesign-expert, want zo zie ik mezelf niet. Een designer bij een infographicbureau Het resultaat valt wel eens tegen. Dan heb je zelf heel iets anders in je hoofd dan er uiteindelijk uitkomt. Een journalist bij een nieuwsorganisatie PROBLEEM Verdeeld Samenwerken bij informatievisualisaties Visualisatie populair. Vraagt om samenwerking tussen verschillende professionals. Ieder werkt vanuit eigen expertise. Common ground ontbreekt. Visualisatie niet optimaal. VRAAG Wat beïnvloedt het proces van samenwerken bij de productie van informatievisualisaties Heterogeen Concurreren Terugtrekken Vormgever Samenwerken Offensief Proactief Interpersonal circumplex Opdrachtgever Defensief Afhankelijk Dwang TRADING ZONE Schrijver Onderzoeker Helpen Gezamenlijk Homogeen Onderzoeksmethode Literatuur Gedwongen Ondergeschikt CONCLUSIE Resultaat visualisatie beïnvloed door: 1. Tijdspanne, doel en inzet van data. 2. Aanwezigheid nodige skills. 3. Erkenning van andermans expertise. 4. Wil om samen te werken. 5. Ruimte voor reflectie. 6. Commitment van management. Meewerken AANBEVELINGEN 1. Zorg voor duidelijke (nieuwe) rolverdeling (identiteit). 2. Creëer ruimte voor experiment (coördinatie). 3. Zet interactionele expertise in (coördinatie). 4. Wissel perspectieven uit en zoek naar verbinding (reflectie). 5. Geef ruimte voor nieuwe hybride praktijken. Expertinterviews Casestudies Bedrijf Overheid Media Leermechanismen Identificatie Coördinatie Reflectie Transformatie Raak onderzoek Experiment Routine ONDERGESCHIKTE SAMENWERKING Dit onderzoek is onderdeel van het overkoepelende SIA onderzoeksproject Every Picture Tells a Story van de Hogeschool Utrecht, waarin in samenwerking met het beroepenveld onderzoek gedaan wordt naar methoden, technieken en kennis voor het produceren van informatievisualisaties. Onderzoekers Laura Buijs: laura.buijs@hu.nl Yael de Haan: yael.dehaan@hu.nl Gerard Smit: gerard.smit@hu.nl Website: www.everypicture.nl Bij de ondergeschikte samenwerking is er één partij die bepaalt wat er moet gebeuren en een ander die de opdracht uitvoert. Ook dit kan goed werken. Tenminste als degene die het voor het zeggen heeft goed weet waar de mogelijkheden en beperkingen liggen van de uitvoerende partij. Aan dat laatste ontbreekt het nog wel eens. Vooral bij organisaties waarvoor visualisaties een nieuwe bijkomstigheid zijn. Dat kan het geval zijn bij mediaorganisaties die besluiten om nieuwsberichten te visualiseren, of bij onderzoeksbureaus die hun resultaten aantrekkelijker willen presenteren. Men wil wel graag een infographic, maar de dominante manier van denken is die van de journalist of wetenschapper. Vaak schikken ontwerpers zich wel in hun ondergeschikte rol, maar op den duur kan er onvrede ontstaan, omdat er geen gebruik wordt gemaakt van hun specifieke inzichten en vaardigheden. Deze hiërarchische relatie geldt niet alleen voor de relatie tussen tekst- en beeldmensen, maar ook in een relatie met de opdrachtgever die vaak denkt te weten wat werkt, wat mooi is en moeite heeft met de in zijn perceptie versimpelde weergave van een boodschap. Projectresultaat samenwerkingsmodel geeft inzicht in verschillende samenwerkingsprocessen (zie ook Kenniscirculatie producten, p. 23). 15 EPTaS onderzoek.indd 15 8/19/14 23:07
Resultaten INBEDDING IN ORGANISATIE Hoe er wordt samengewerkt hangt ook af van het type organisatie waarbinnen de samenwerking plaatsvindt. De productietijd, de grootte van de organisatie en de betrokkenheid van het management zijn van doorslaggevende betekenis. Bij nieuwsorganisaties moeten visualisaties vaak binnen een paar uur klaar zijn. Dit biedt minder mogelijkheden voor ingewikkelde visualisaties en overlegmomenten tussen de verschillende disciplines. Het snelle productieverloop biedt dan ook weinig experimenteerruimte. Het is een kortlopend lineair proces waarin de designers in opdracht van de journalisten werken. Journalisten hebben doorgaans ook weinig behoefte om complexe visualisaties te maken als de producties al snel ververst worden op de website. Binnen overheidsorganisaties is de productietijd veelal langer, waardoor er meer ruimte is voor het experimenteren met nieuwe samenwerkingsmogelijkheden. Ik heb geen zin om ingewikkelde visualisaties te maken als het binnen een half uur in het zwarte gat van het internet verdwijnt. Een designer bij een nieuwsorganisatie De productietijd van een infographic varieert sterk. Wat geeft het beste resultaat 16 EPTaS onderzoek.indd 16 8/19/14 23:07
Een cyclisch proces met meerdere overlegmomenten en meer experimenteerruimte heeft doorgaans een positieve uitwerking op de samenwerking tussen de verschillende betrokkenen. De grootte van de organisatie speelt hierin ook een rol. Hoe kleiner en informeler de betrokken organisaties, hoe flexibeler de processen en de overlegmomenten. Binnen een grote ASPECTEN VAN INVLOED OP MOGELIJKHEDEN EINDPRODUCT Veel tijd Weinig tijd Grote formele organisatie Kleine informele organisatie Veel commitment Weinig commitment MEER MOGELIJK MINDER MOGELIJK MINDER MOGELIJK MEER MOGELIJK MEER MOGELIJK MINDER MOGELIJK overheidsorganisatie bijvoorbeeld, werkt een deel van de onderzoekers op een andere locatie in een andere stad dan de designers en vindt gezamenlijk overleg vooral plaats via Skype. Dit is voor de betrokkenen niet altijd efficiënt en effectief. De betrokkenheid van het management, tot slot, is essentieel om visualisaties een duurzaam karakter te geven binnen de organisatie. Wij hebben gezien dat veel organisaties zitten te springen om meer visualisaties. Tegelijkertijd is het nog zoeken naar hoe het proces het best ingericht kan worden: werken met externe designers, een aparte afdeling inrichten, het proces vooral lineair laten verlopen of meer iteratieve vormen organiseren Als het management het aan de medewerkers overlaat om daarover beslissingen te nemen, zonder dat proces goed te faciliteren, kan het lang duren voordat er een goedwerkende structuur is gevonden. De meeste opdrachten komen bij de afdeling graphics na vier uur binnen als de redacteuren ongeveer weten wat ze willen doen. En dan moet het een paar uur later klaar zijn. Dat werkt niet altijd goed die tijdsdruk. Een journalist bij een nieuwsorganisatie 17 EPTaS onderzoek.indd 17 8/19/14 23:07
Conclusies ALGEMEEN 18 Om goede infographics te maken heb je vaak meerdere specialisten nodig die verschillende dingen kunnen en wier vaardigheden op elkaar afgestemd moeten worden. In het algemeen kun je vier soorten specialisten onderscheiden bij de productie van infographics: data-analisten, programmeurs, tekstschrijvers en designers. Op individueel niveau is het belangrijk om te onderzoeken welke vaardigheden er nodig zijn voor het soort infographic dat je wenst. Om er achter te komen wat je waarvoor nodig hebt, hebben we een competentiekaart gemaakt: de Infographicfabriek. Daarin zie je welke competenties voor welk soort visualisatie nodig zijn en wat je van de verschillende professionals mag verwachten. Het productieproces van infographics hangt af van verschillende factoren op een individueel, groeps-, en organisatieniveau. Voor welke uitdagingen komen de verschillende betrokkenen te staan De tweede voorwaarde voor de productie van een goede infographic is dat de verschillende specialisten effectief samenwerken. Ons onderzoek is er vooral op gericht geweest om vast te stellen hoe dat gebeurt. We hebben vier samenwerkingsvormen gevonden die allemaal goed kunnen werken. Als het maar past bij de context waarin gewerkt wordt en ieders expertise tot zijn recht komt. EPTaS onderzoek.indd 18 8/19/14 23:07
BETER SAMENWERKEN Om te kunnen bepalen welke vorm van samenwerken in welke situatie het meest geschikt is hebben we het trading zone model ontworpen. Als je kijkt in welke mate mensen worden gedwongen om samen te werken en in welke mate ze bepaalde waarden delen, dan kun je de volgende vormen van samenwerken onderscheiden: gedwongen samenwerking, verdeelde samenwerking, ondergeschikte samenwerking en samenwerking die is gebaseerd op een gedeelde visie op het eindproduct. Het model helpt je om je eigen manier van samenwerken te analyseren. Op basis van zo n analyse weet je ook wat er moet gebeuren om de samenwerking te verbeteren. Wij hebben het model uitvoerig beschreven in verschillende wetenschappelijk artikelen. Wat je in de praktijk vaak ziet, is dat de wil er wel is om samen te werken, maar dat de organisatie daarvoor ontbreekt. Het model maakt duidelijk waarin je in welke situatie moet investeren. Dat kan gaan om elkaar beter te leren begrijpen, meer ondersteuning van het management te krijgen of het duidelijk formuleren van je doelen. 19 EPTaS onderzoek.indd 19 8/19/14 23:07
Conclusies STAPPEN IN SAMENWERKING Over het algemeen kun je de samenwerking verbeteren door een aantal leermechanismen in te zetten. Wij onderscheiden er vier: IDENTIFICATIE Identificatie, dat gaat over het leren begrijpen van de impact van andermans expertise. Om goed te kunnen samenwerken is het belangrijk om iets te weten over de achtergrond en expertise van andere experts. De betrokkenen moeten voor ogen hebben wat iedere expert kan betekenen in het proces en bij wie welke expertise zit om het verhaal te kunnen vertellen. COÖRDINATIE Coördinatie, dat gaat over ruimte geven aan experimenten en het creëren van nieuwe routines. Als er op nieuwe manieren en met nieuwe technieken wordt samengewerkt, vraagt dat ook om nieuwe vormen van organisatie en afstemming. Het vraagt tijd om er achter te komen wat er nodig is om nieuwe vormen van samenwerken goed op elkaar af te stemmen. Bovendien moeten mensen bereid en in staat zijn om die veranderingen door te voeren. 1 20 1 3 5 2 3 2 4 4 5 EPTaS onderzoek.indd 20 8/19/14 23:07
REFLECTIE Reflectie, dat gaat over het leren begrijpen van het effect dat visualiseren heeft op de organisatie en het soort producten dat wordt gemaakt. Het lastigste bij nieuwe vormen van samenwerking is misschien wel om te reflecteren op wat die samenwerking voor de organisatie betekent en hoe de organisatie zich eventueel moet aanpassen om die samenwerking op een goede manier te continueren. TRANSFORMATIE Transformatie, dat gaat over het inzetten en toepassen van nieuwe praktijken. Als men zich kan identificeren met elkaar, het werk kan coördineren en op het gehele proces kan reflecteren, dan is dat een basis voor verandering die de nieuwe vorm van samenwerken tot een nieuwe en effectieve routine maakt. Een van de lastigste dingen in het ontwerpproces is de afstemming tussen opdrachtgever en ontwerper over functie en vorm van een visualisatie. Om dat probleem aan te pakken hebben wij samen met de partners een beslisboom gemaakt. Die beslisboom laat zien waar opdrachtgevers op moet letten en welke keuzes zij kunnen maken. Op die manier kan in samenspraak met infographicmakers snel worden bepaald welke vorm past bij welke informatievraag. 21 EPTaS onderzoek.indd 21 8/19/14 23:07
Kenniscirculatie PUBLICATIES 22 Piet Bakker, Yael de Haan & Carel Kuitenbrouwer (2012). Wat Werkt Een verkenning van de praktische en wetenschappelijke kennis over informatievisualisatie. http://www.everypicture.nl (pdf beschikbaar via site) Gerard Smit, Laura Buijs & Yael de Haan (2013). Using information visualization in the media: obstacles and challenges. Paper presented at the World Journalism Education Congress (WJEC), 3-5 July, Mechelen University. http://www.wjec.be (pdf beschikbaar via site) Gerard Smit, Yael de Haan & Laura Buijs. (2014). Visualizing news: Make it work. Digital Journalism. http://www.everypicture.nl (publicatie waarvan op Every Picture een blog is geschreven, met mogelijkheid tot aanvraag van artikel) Gerard Smit, Yael de Haan & Laura Buijs. (2014). Working with or next to each other Boundary crossing in the field of information visualization. Paper presented at the International Conference on Media Innovation, 24-25 April, University of Oslo. http://www.hf.uio.no (publicatie in het Journal of Media Innovation aanstaande) EPTaS onderzoek.indd 22 8/19/14 23:07
Kenniscirculatie PRODUCTEN POSTER samenwerken bij informatievisualisaties: Gerard Smit, Yael de Haan, & Laura Buijs. (2014). Samenwerken bij informatievisualisaties. Poster gepresenteerd op het Etmaal van de Communicatiewetenschap, 3-4 februari 2014, Wageningen Universiteit. http://www.everypicture.nl INFOGRAPHIC De Infographicfabriek: De Infographicfabriek laat zien welke vaardigheden er nodig zijn voor de productie van verschillende soorten infographics. Een handige tool voor binnen het onderwijs, maar ook binnen de beroepspraktijk om in gesprek met een opdrachtgever aan te geven dat voor elke visualisatiewens (van simpel tot complex) verschillende professionals (van duizendpoten tot specialisten) nodig zijn. http://www.everypicture.nl Samenwerken bij informatievisualisaties PROBLEEM Visualisatie populair. Vraagt om samenwerking tussen verschillende professionals. Ieder werkt vanuit eigen expertise. Common ground ontbreekt. Visualisatie niet optimaal. Verdeeld VRAAG Wat beïnvloedt het proces van samenwerken bij de productie van informatievisualisaties Heterogeen Concurreren Terugtrekken Vormgever Samenwerken Opdrachtgever Offensief Proactief Interpersonal circumplex Defensief Afhankelijk Dwang Schrijver TRADING ZONE Onderzoeker Helpen Onderzoeksmethode Gezamenlijk Literatuur Homogeen Gedwongen Ondergeschikt CONCLUSIE Resultaat visualisatie beïnvloed door: 1. Tijdspanne, doel en inzet van data. 2. Aanwezigheid nodige skills. 3. Erkenning van andermans expertise. 4. Wil om samen te werken. 5. Ruimte voor reflectie. 6. Commitment van management. Meewerken AANBEVELINGEN 1. Zorg voor duidelijke (nieuwe) rolverdeling (identiteit). Expertinterviews Casestudies Bedrijf Overheid Media 2. Creëer ruimte voor experiment (coördinatie). 3. Zet interactionele expertise in (coördinatie). Leermechanismen 4. Wissel perspectieven uit en zoek naar verbinding (reflectie). 5. Geef ruimte voor nieuwe hybride praktijken. Identificatie Coördinatie Reflectie Transformatie Raak onderzoek Experiment Routine Dit onderzoek is onderdeel van het overkoepelende SIA onderzoeksproject Every Picture Tells a Story van de Hogeschool Utrecht, waarin in samenwerking met het beroepenveld onderzoek gedaan wordt naar methoden, technieken en kennis voor het produceren van informatievisualisaties. Onderzoekers Laura Buijs: laura.buijs@hu.nl Yael de Haan: yael.dehaan@hu.nl Gerard Smit: gerard.smit@hu.nl Website: www.everypicture.nl INFOGRAPHIC De Beslisboom: De beslisboom helpt om de juiste vragen voor de productie van infographics te inventariseren. Op grond van het antwoord op die vragen kan besloten worden wat de meest passende vorm is voor de visualisatie, welke inhoud daarbij hoort en hoe dat het beste verspreid kan worden. INFOGRAPHIC Samenwerkingsmodel: Weten hoe je samenwerkt is een eerste stap naar een betere samenwerking. Het is van belang om te weten hoe er wordt samengewerkt en wat de knelpunten binnen deze samenwerkingsvorm zijn, alvorens je een proces kan herinrichten om uiteindelijk effectiever en efficiënter te kunnen samenwerken 23 EPTaS onderzoek.indd 23 8/19/14 23:07
Kenniscirculatie ACTIVITEITEN Infographic congres 2013, hotel Figi Zeist, 1 maart 2013. Informatiestand minor Editorial Media Design & project Every Picture. http://www.everypicture Mediapark Jaarcongres, Hilversum, 21 juni 2013. Presentatie Gerard Smit en Susanne Tak (TNO): state of the art van datavisualisatie en effectieve vormen van samenwerken bij de productie van visualisaties. http://www.everypicture.nl 24 Every Picture Congres, Bibliotheek Nieuwegein 3 september 2013. Gerard Smit. Visual Storytelling. Welke vormen kan je gebruiken om je verhaal beeldend over te brengen Presentatie op Every Picture Tells a Story congres. http://www.everypicture.nl (slides en samenvatting presentatie) EPTaS onderzoek.indd 24 8/19/14 23:07
Every Picture Congres, Bibliotheek Nieuwegein 3 september 2013. Yael de Haan. Interdisciplinaire samenwerking. Hoe produceer je een infographic die zijn doel behaalt http://www.everypicture.nl (slides en samenvatting presentatie) Infographic Battle, Het Kapitaal Utrecht, 19 & 20 november, 2013. Studenten Editorial Media Design krijgen masterclass Alberto Cairo. http://www.everypicture.nl EHBI: Eerste Hulp bij Infographics, Hogeschool Utrecht, 24 januari 2014. Organisaties in samenwerking met studenten Editorial Media Design. http://www.everypicture.nl (samenvatting middag) Infographic congres 2014, hotel Figi Zeist, 14 maart 2014. Informatiestand minor Editorial Media Design & project Every Picture. Presentatie Yael de Haan: Wat werkt: samenwerken bij infographics. http://www.slideshare.net/everypicture/ infographic-congres14 Dutch Information Visualisation Event, Mediaplaza Utrecht, 19 juni 2014. Presentatie Gerard Smit: Every Picture Tells a story. http://www.everypicture.nl (samenvatting presentatie) Masterclass(es) van Gerard Smit voor docenten van de Willem de Kooning Academie en voor studenten van cursus New Media Management van de Hogeschool Utrecht. 25 EPTaS onderzoek.indd 25 8/19/14 23:07
Dit project is mede mogelijk gemaakt door: DESIGN BY KR 26 EPTaS onderzoek.indd 26 8/19/14 23:07