Voorwoord Hoe besta je na? 11 Bestaande Literatuur Onderzoek Totstandkoming van dit boek De opbouw van dit boek Basis voor de specialisatieopleiding van de Stichting Nalatenschapsmediation Nederland Terminologie Bedoeling van dit boek Voor wie is dit boek bestemd? Feedback Dank Deel I 19 Hoofdstuk 1 Methodologisch vooruitdenken @preliminaire aspecten 21 1.1 Toekomstig besef 21 1.2 Over het hoe en waarom van nalatenschapsmediation 23 1.2.1 Definitie mediation 23 1.2.2 Waarom mediation in het algemeen? 23 1.2.3 Geschiedenis mediation 24 1.2.4 Institutionalisering mediation 24 1.2.5 Vormen van mediation 24 1.2.6 De mediator 25 1.2.7 Wat is nalatenschapsmediation? 27 1.3 Differentiatie van beroepen 30 1.4 Systeemopvatting 31 1.5 Kwetsbaarheid 32 1.6 Conflictbeheersing 32 Maklu 5
1.7 Saamhorigheid: de onbekende bekende 33 1.8 Verliesreacties 34 1.9 Familiebedrijf 34 1.10 De Stichting Nalatenschapsmediation Nederland 34 1.11 Holistische benadering 36 1.12 Kennisdomein van de nalatenschapsmediator 37 1.13 Casus: de familie Vlaman 38 Hoofdstuk 2 Hoe besta je na? @ dynamische aspecten 43 2.1 Probleemanalyse: meerdere dimensies 43 2.1.1 Sociale context 43 2.1.2 Sociale betekenisgeving 44 2.1.3 Constructieve en destructieve bewegingen 44 2.1.4 Pre- of postnalatenschapsmediation 44 2.1.5 Multiparty conflict 44 2.1.6 Culturele en levensbeschouwelijke aspecten 45 2.1.7 Internationale aspecten 46 2.1.8 Zoveel gezichtspunten 47 2.2 Ongestructureerde problematiek 47 2.3 Spanningsveld tussen controle en communicatie over en weer: timing 50 2.4 Spanningsveld tussen maakbaarheid en constanten 52 2.5 Het paradoxale hoe van een taboe 54 2.6 Oncomfortabel gezelschap: met de dood aan tafel 56 2.7 Escalatie en de-escalatie 56 2.8 Overleven: Het leven is een feest, maar je moet zelf de slingers ophangen 58 2.9 Inzicht in kenmerkende schema s: strategie voor verandering 59 2.9.1 Invloed 59 2.9.2 Betrokkenheid 60 2.9.3 Verantwoordelijkheid 60 2.10 Laat iets achter: solidariteit 61 6 Maklu
Hoofdstuk 3 Intergenerationele betrekkingen: de context @systemische aspecten 63 3.1 Familiegeschiedenis: wie ging je voor en wat laat je na? 63 3.2 Gevoel van saamhorigheid: cohesie 66 3.3 Verstoring van evenwicht: adaptatie 66 3.4 Gesloten en open systemen 67 3.5 Bewustwording van de familiaire en culturele context 68 3.5.1 Affiliatie 68 3.5.2 Constanten 69 3.5.3 Individuele perceptie 69 3.6 Culturele context 70 3.7 De ene familie is de andere niet: typologie van familiesystemen 72 3.7.1 Traditioneel gezin 72 3.7.2 Samengesteld gezin 72 3.7.4 Gebroken gezin 73 3.7.5 Eenoudergezin 73 3.7.6 Kluwen gezin 74 3.7.7 Loszandgezin 74 3.7.8 Hersteld gezin 75 3.8 De familie als organisatie: complexiteitstheorie 76 3.9 Zelfordening in familiesystemen 76 3.10 Familie en leiding 81 Hoofdstuk 4 Nalatenschapsmediation: selectie van succesvolle strategieën @methodische aspecten 85 4.1 Het belang van de menselijke dimensie staat voorop 85 4.2 Waarom de keuze voor nalatenschapsmediation? 86 4.3 Plaatsbepaling nalatenschapsmediation 87 4.4 De rugzak van de nalatenschapsmediator 88 4.5 Structuur mediation 90 4.6 Fasering nalatenschapsmediation 91 4.6.1 De opbouwfase 92 4.6.2 De intake- en inrichtingsfase 94 Maklu 7
4.6.3 De exploratiefase 96 4.6.4 De kantelfase 102 4.6.5 De onderhandelfase 105 4.6.6 De besluitvormingsfase 108 4.6.7 De afsluitingsfase 111 4.6.8 Implementatie- en borgfase 111 4.7 De kunst van het afscheid nemen (transitie) 112 4.7.1 Ritueel: markeer het moment voor de deelnemers 112 4.7.2 Wat betekent de afsluiting van een nalatenschapsmediation voor de mediator? 113 4.8 Het honorarium van de nalatenschapsmediator 114 4.9 Wie betaalt de rekening? 115 Hoofdstuk 5 Conflictanalyse en conflictdiagnose @diagnostische aspecten 119 5.1 Nalatenschapsmediation is een specialisatie 119 5.2 Het belang van een conflictdiagnose: casuïstiek 119 5.3 Conflictdefiniëring 121 5.4 Risicosamenleving 122 5.5 Conflictomschrijving: havermout en Habermas 122 5.6 Analyse conflictbronnen 123 5.7 Risicovol familiair gedrag als conflictbron 126 5.7.1 Attributiefouten 126 5.7.2 Niet onderkennen en accepteren van (culturele) verschillen 126 5.7.3 Ontevredenheid over plaats in het systeem 128 5.7.4 De deelnemers willen of kunnen elkaar niet verstaan 128 5.8 Conflictdifferentiatie 129 Hoofdstuk 6 Een nieuwe levensfase, een nieuw evenwicht @psychologische aspecten 135 6.1 Nieuwe ronde, nieuwe kansen 135 6.2 Hoe bereid je je voor op de dood? 135 6.3 Rouw- en verliesverwerking 136 6.4 Samenloop: hoe veel kan iemand hebben? 138 6.5 Vechten, vluchten of bevriezen 139 8 Maklu
6.6 Onschuldige pesterij? 139 6.7 De stille weduwe 141 Hoofdstuk 7 Nalatenschapsmediation en het familiebedrijf @strategische aspecten 147 7.1 Typologie van het familiebedrijf 147 7.2 De nalatenschapsmediator en het familiebedrijf 147 7.3 Bijzondere karakteristieken van het familiebedrijf 149 7.4 De macro-economische betekenis van het familiebedrijf 149 7.5 De micro-economische betekenis van het familiebedrijf 150 7.6 Pre- (ADP) en post-nalatenschapensmediation (ADR) 151 7.6.1 De aard van preventieve nalatenschapsmediation: Aan De Praat 151 7.6.2 Nalatenschapsmediation en het familiebedrijf: een succesvolle combinatie 152 7.6.3 Met welke problemen komt het familiebedrijf zoal in aanraking? 153 7.7 Prenalatenschapsmediation in de praktijk 154 7.7.1 Hoe wordt een nalatenschapsmediator betrokken bij een familiebedrijf (opbouwfase)? 155 7.7.2 Aanvang van de nalatenschapsmediation (van intake en inrichtingsfase naar exploratiefase) 155 7.7.3 De nalatenschapsmediator werkt samen met andere professionals 157 7.7.4 Cruciale rol van educatie met betrekking tot de drie subsystemen en zeven rollen 158 7.7.5 Voortgang van de nalatenschapsmediation(onderhandel- en besluitvormingsfase) 159 7.7.6 Afronding van de nalatenschapsmediation 160 7.7.7 Implementatie bereikte akkoord (borgfase) 160 7.8 Compliceren de emotionele kanten van het familiebedrijf de mediation? 161 7.9 Zoeken naar synergie: duurzaamheid 162 Maklu 9
Deel II Bijlage A Informatiefolder 169 Bijlage B Concept mediationovereenkomst Tevens opdrachtbevestiging 175 Bijlage C Voorblad dossier 183 Bijlage D Bijlage E Checklist / Als de mediation aanvangt daags na een overlijden 185 10 tips voor succes aan de nalatenschapsmediator 187 Bijlage F Voorbeeld Intakeformulier 191 Bijlage G Voorbeeld Eindovereenkomst 197 Bijlage H Voorbeeld genogram 205 Bijlage I Persoonlijk plan 207 Bijlage J Formulier conflictanalyse 209 Bijlage K Voorlopige Gedragscode Nalatenschapsmediation 211 Overzicht figuren 213 Bibliografie 215 Eigen denkprocessen 219 Trefwoordenregister 227 10 Maklu