Bijlage 2 Nadere toelichting op onderdelen In deze bijlage is een nadere toelichting op achterliggende doelen van de voorziening, de contra-indicatie en toelatingsbeleid, dagbesteding en geneeskundige zorg, en overlast(beheersing). Doelstelling De acht Achterhoekse gemeenten hebben in 2009 een gezamenlijk beleidsplan opgesteld voor de Openbare Geestelijke Gezondheidszorg (OGGZ). De OGGZ richt zich op de zorg voor kwetsbare mensen die kampen met problemen op meerdere terreinen. Een deel van deze kwetsbare mensen is de groep dak- en thuislozen. Bij deze groep is er vaak sprake van een meervoudige problematiek. Hulp aan en inzet van voorzieningen voor deze groep met een meervoudige probleemsituatie is effectief als de probleemgebieden gelijktijdig worden aangepakt. Dat geldt niet alleen voor de zorgkant, maar zeker ook voor de overlastkant. Als we verder kijken wat het terugdringen van dakloosheid voor de samenleving kan betekenen blijkt al heel snel dat het een positief effect heeft op het terugdringen van de overlast die door een deel van deze groep mensen wordt veroorzaakt. Hieruit is een mooie subdoelstelling af te leiden en dat is het terugdringen en beheersbaar houden van de overlast (in brede zin) die veroorzaakt wordt door een deel van deze groep mensen. Doelstelling en werkwijze Domusvoorziening Het Leger des Heils biedt in het Domushuis opvang aan personen die omschreven worden als sociaal uitgesloten met meervoudige problematiek, voor wie een GGZ-(geestelijke gezondheidszorg) indicatie geldt. Voor opvang in het Domushuis is een voorwaarde dat er sprake is van maatschappelijke overlast en (dreigend) contact met politie en justitie. Het Leger des Heils biedt bewoners in Domus een gegarandeerd zorgtraject op basis van een 24-uurs begeleidingsplan. Het terugdringen van recidive en de vermindering van maatschappelijke overlast vormen een integraal onderdeel van de aanpak in Domus Wehl. Individuele begeleidingsplannen bestaan uit sturende activiteiten in de categorieën - Wonen - Toezicht - Verwijzing naar behandeling - Begeleiding - Dagbesteding De beschermd woonvoorziening biedt langdurig daklozen een rustige en veilige woonomgeving met regelmaat, structuur en dagritme. Vanuit deze rustige veilige woonomgeving wordt de cliënt gericht begeleid bij zijn specifieke problemen, waardoor zijn toekomstperspectief verbetert. Het middelengebruik van de cliënt wordt gezien als een onlosmakelijk onderdeel van zijn problematiek, waarbij hij of zij hulp nodig heeft. In de beschermd woonvoorziening is middelengebruik daarom toegestaan, mits de bewoner zich aan de met hem gemaakte afspraken houdt en de middelen alleen binnenshuis gebruikt. De ervaring is dat het middelengebruik hierdoor reguleert dan wel vermindert. Daarnaast neemt door het gebruik binnenshuis toe te staan de overlast op straat af. De woonomgeving De beschermd woonvoorziening is een 24-uursvoorziening, waarin langdurig daklozen een eigen kamer tot hun beschikking hebben. Gekwalificeerd personeel begeleidt de cliënten 24 uur per dag op basis van een samen met hen opgesteld zorgplan. Ze motiveren, stimuleren
en ondersteunen hen bij hun maatschappelijk herstel. Waar mogelijk wordt toegewerkt naar (meer) zelfstandige huisvestingsvormen. Er zijn 2 personeelsleden 24 uur aanwezig voor de begeleiding van de bewoners. Het personeel is HBO en MBO4 opgeleid. Overdag is er ook een leidinggevende aanwezig en s nachts een beveiliger. Bewoners Omschrijving woongebied: a. De bewoners zullen daklozen uit de Achterhoek zijn. Er zullen maximaal 3 negatieve niet Achterhoekse doorstromers in de woonvoorziening verblijven b. Achterhoek, waaronder daklozen die momenteel in Doetinchem op straat leven. c. Alle daklozen kampen met multiproblematiek (problemen op meerdere leefgebieden tegelijk). Contra-indicatie Vanuit de veiligheidsanalyse zijn er voor opname in de Domus Wehl een drietal contraindicaties benoemd. Deze contra-indicaties zijn: - onhanteerbare (acute) psychiatrische problematiek; - veroordeling voor een zedendelict; - veroordeling geweldsdelict bij een inwoner van Wehl. Specifiek richt het Leger des Heils zich met deze voorziening op langdurig daklozen, die de problemen boven het hoofd gegroeid zijn. Problemen op het gebied van wonen, financiën, zelfzorg, relaties, psychische gezondheid en het gebruik van verslavende middelen. In het bijzonder het middelengebruik is voor deze mensen een groot obstakel op de weg naar maatschappelijk herstel. Door in eerste instantie in te steken op regulatie van het middelengebruik en hopelijk op vermindering van dit gebruik ontstaat een beter toekomstperspectief. De beschermd woonvoorziening voor langdurig daklozen wordt geleid door het Leger des Heils Overijssel. Omdat met deze voorziening een bijdrage geleverd wordt aan de realisatie van de ambities van het Stedelijk Kompas ondersteunt de gemeente Doetinchem het initiatief. Zorgkantoor Menzis financiert de voorziening vanuit de AWBZ. Om zoveel mogelijk de herkomst van bewoners uit de regio Achterhoek te borgen heeft het Leger des Heils een toelatingsbeleid bij het opnamebeleid. Een maximum van drie (3) niet- Achterhoekse personen met een negatieve doorstroom worden tegelijkertijd in de voorziening opgenomen. De gemeente zal de uitvoering van het toelatingsbeleid monitoren, waarbij opgemerkt dient te worden dat de gemeente van het grootste belang vindt dat bij de screening aan de poort een contra-indicatie niet gemist mag worden. Een positieve doorstromer kan in de voorziening terecht na overleg voorafgaand aan de plaatsing tussen het LdH en de burgemeester. Opgemerkt hierbij dient te worden dan positieve doorstromers een gunstig effect kunnen hebben op de overlastbeheersing. Dagbesteding Het leer des Heils beschikt over een jobcoach die iedere (aspirant) bewoner ziet om een plan met betrekking tot de dagbesteding op te stellen en uit te voeren. Hierbij geldt dat het aanbod moet passen bij de mogelijkheden van de cliënt. Dit ziet dus op wat iemand kan, maar ook ziet dit op het aantal uren dat iemand in staat is om dagbesteding te volgen. Een
minimaal aantal uren dagbesteding wordt vastgelegd in het zorgplan waarbij het traject dagbesteding al begint bij het opstellen van het individueel begeleiding/trajectplan. Dagbesteding ziet niet alleen op werk, maar ook op training, ontwikkeling en meedraaien in de huishoudelijke dienst van de Domus. Met andere woorden voor iedere bewoners is er een passende dagbesteding. Omdat maatschappelijke participatie het doel is, gaat de voorkeur uit naar deelname aan activiteiten buiten de woonvoorziening. In samenwerking met dagbestedingpartners van het Leger des Heils is gezocht naar mogelijkheden daarvoor. Inmiddels zijn er door het Leger des Heils afspraken gemaakt met verschillende dagbestedingpartners (Sagenn, Pauropus en IrisZorg). Het kan ook zijn dat, gelet op de fysieke en/of mentale omstandigheden van de bewoner, de beste keuze een keuze is voor dagactiviteiten in de woonvoorziening of bij eigen dagbestedingprojecten. Gedacht moet dan worden aan klussen in en rondom huis en tuin, aan het schoonhouden van de omgeving, aan werk in een fietsenwerkplaats en aan computerlessen. Kortom, het is niet vrijblijvend en er is altijd een passend aanbod voor dagbesteding voor de bewoner van de voorziening. Geneeskundige zorg Hoewel de Domusvoorziening geen klinische setting is, is een integrale aanpak het uitgangspunt. Naast wonen, werken (dagbesteding) en werken aan maatschappelijk herstel, is geneeskundige zorg noodzakelijk. Dit woonconcept heeft nadrukkelijk aandacht voor deze kant van de mens en zijn problematiek. Het leger des Heils doet dit niet zelf, maakt hiertoe afspraken met de noodzakelijke partners. Het Leger des Heils heeft een principeafspraak met de huisartsen in Wehl dat zij de bewoners van de nodige medische (eerstelijns zorg) zorg voorzien. Iedere bewoner wordt sowieso ingeschreven bij een huisarts in de gemeente Doetinchem. Waar het gaat om psychische zorg en/of verslavingszorg heeft het Leger des Heils afspraken met Iriszorg (verslavingszorg, afspraken gemaakt met verslavingsarts en Nurse Practitioner) en GGNet (toeleiding naar psychische behandeling) om hierin te voorzien. Deze afspraken zijn belangrijk aangezien naast opvang, toezicht en begeleiding, toeleiding naar behandeling een belangrijke peiler onder de voorziening is. Het Leger des Heils werkt in dit verband samen met netwerkpartners in de GGZ en de verslavingszorg. Het mag bekend zijn dat het middelengebruik wordt gezien als een onlosmakelijk onderdeel van de problematiek van de cliënt, waarbij hij of zij hulp nodig heeft. In de beschermde woonvoorziening is middelengebruik daarom toegestaan, mits de bewoner zich aan de met hem gemaakte afspraken houdt (opgenomen in het zorgplan en de huisregels) en de middelen alleen binnenshuis gebruikt, op de eigen kamer. De ervaring van het Leger des Heils is dat het middelengebruik hierdoor reguleert dan wel vermindert. Daarnaast neemt door het gebruik binnenshuis de overlast op straat af. Het Leger des Heils weet niet waar de bewoners van de Domus Wehl hun middelen kopen. Er is in het huishoudelijk reglement een strikte regel opgenomen dat bewoners in een kilometer rond het huis (in casu heel Wehl) niet mogen gebruiken en/of dealen. Deze regel wordt strikt gehanteerd en bij handhaving kan de bewoner zijn plek in huis verliezen. In de voorziening zelf is een verpleegkundige werkzaam, die toeziet op het lichamelijk en geestelijk welzijn van de cliënt.
Karakteristiek van de buurt (directe omgeving) Het dorp Wehl ligt aan de grens van de gemeente Doetinchem. De toeleidingswegen lopen door een mooi groengebied. Op deze wegen is er sprake van weinig verkeersdruk. Door het open karakter van het gebied is geen sprake van onveiligheid in de zin van donkere plekken. De Domus is gelegen aan de rand van het centrum van het dorp met aan de ene kant op loopafstand de winkels en aan de andere zijde de toeleidingsweg naar Doetinchem en de snelweg. Het pand Lamsweerde ligt omzoomd door een groot stuk grond vrij van de weg en de naaste buren en de serviceflat Henricushove. Aan de achterzijde van het terrein van het gebouw Lamsweerde ligt een begraafplaats. Tegenover het station is Lindenhout gevestigd, een instelling voor begeleid wonen van jongeren. Deze groep wordt als kwetsbaar gekenmerkt. De vervoerverbindingen naar Doetinchem zijn niet optimaal. Er loopt een spoorlijn tussen Wehl en Doetinchem. Lamsweerde ligt in een wijk met koopwoningen. In de straat aan de rand van het dorp staat een leeg schoolgebouw. Plaatselijk wordt overlast ervaren van jongeren die samenscholen op het plein voor het oude gemeentehuis. Het aantal bij de politie geregistreerde incidenten is betrekkelijk laag: 87 incidenten over de periode oktober t/m december 2010. De looproutes en de ophoudplekken (zogenaamde hotspots) van de Domusbewoners zijn bepaald in het onderzoek van Bureau Beke. De huidige overlastplekken liggen verspreid over Wehl, met een concentratie rond het voormalige gemeentehuis. Belangrijk om te vermelden is dat Beke aangeeft dat niet alle overlast gemeld wordt. Dit is van invloed op het objectieve beeld van de overlast. De looproute bevindt zich grofweg tussen Lamsweerde en het station van Wehl. Over de looproutes en het ophouden van bewoners van de Domus in het dorp, en over het winkelbezoek (afspraken ondernemers) zijn in het huishoudelijke reglement en het huishoudelijk protocol van Domus Wehl regels en afspraken opgenomen. Om de overlast in de buurt te monitoren zal in ieder geval frequent het eerste jaar de overlast gemeten worden. Hiervoor zullen de politiegegevens gebruikt worden, maar ook de informatie die vanuit de wijkwachtenorganisatie geregistreerd is. Maandelijks zal hiervan een overzicht aan de gemeente verstrekt worden. Buiten deze objectieve gegevens zullen tevens de signalen uit de beheercommissie meegenomen worden. Beke kon bij haar onderzoek niet tot een betrouwbare 0-meting komen. De gemeente is verantwoordelijk voor het bijhouden van de ontwikkelingen en het uitvoeren van een 1-meting. Ze zal bij het duiden van de 1-meting rekening houden met de door Beke genoemde beperkingen van de 0-meting. Bij de 1-meting wordt de ontwikkeling bekeken van de overlastsituatie op moment 0 en moment 1. Bij de uitkomsten van de 1- meting zal gesproken met diverse partijen gesproken worden over de interpretatie van de cijfers. Overlast(beheersing) Overlast is een ruim begrip en veelal een subjectief begrip. Overlast die niet aanvaardbaar is, of het nu gaat om overlast door een horecagelegenheid, anderszins, of overlast door een woonvoorziening maakt geen verschil. Het gaat om de overlast die maatschappelijk aanvaardbaar is. Overlast is de hinder die mensen ervaren van het (afwijkende) gedrag van mensen of gevolgen van bepaalde omstandigheden. Er moet wel onderscheid gemaakt worden tussen
wetsovertredingen en overlast. In niet alle gevallen van overlast zal de politie zo kunnen reageren als de burgers verwachten, omdat er gewoonweg geen grond is voor aanhouding. Het Leger des Heils zal de eerst aangewezene zijn die actie onderneemt, waarbij de oplossing vaak gevonden zal worden in samenwerking tussen de verschillende partijen. In de omschrijving van overlast gaat het om de overlast die niet binnen de maatschappelijke aanvaarbare normen valt, bijvoorbeeld de meer dan normale aanwezigheid van groepen mensen, geluid, werkzaamheden, vervuiling, stank en verstoringen van de openbare orde. Structurele en onacceptabele overlast De beheerscommissie zal in hun reguliere overleg telkens aandacht voor het onderwerp overlast hebben. Daarnaast is het een belangrijke taak van de beheerscommissie om niet alleen te kijken naar de repressieve instrumenten die ingezet worden en de resultaten en het effect daarvan, maar zal zij ook adviseren over preventieve maatregelen om structurele en onaanvaardbare overlast te voorkomen. Het is zaak om met een gezamenlijke aanpak de overlast te beheersen, maar liever nog te voorkomen. Ook de burger(s) van Wehl kunnen hier een constructieve bijdrage aan leveren door te melden en zich met name te laten vertegenwoordigen in de beheerscommissie. De door bureau Beke aangereikte overlastdefinitie wordt in dit beheersplan gehanteerd. Het is in de veiligheidsanalyse niet nader gekwantificeerd, maar er zijn wel aanbevelingen gedaan ter hantering van deze definitie. Structurele en onacceptabele overlast is aan de Domusvoorziening of zijn bewoners te relateren overlast die door de partijen in dit beheersplan niet binnen de daarin vastgestelde tijd wordt opgepakt en die de partijen, al dan niet in samenhang met partners, niet binnen de vastgestelde tijd kunnen oplossen. Onder oplossen dient te worden verstaan de omstandigheid dat de overlast verdwenen is en het overlastincident geregistreerd wordt. Per situatie zal bekeken worden welke tijdspanne reëel is om de overlast te bestrijden. Dit vereist het leveren van maatwerk door partijen. Wel dient bij eenvoudige overlast zijnde audiovisuele overlast (niet inhoudende het alleen zien of aanwezig zijn van een Domusbewoner) de reactietijd zeer kort te zijn (15 minuten). Dit is een taak van het Leger des Heils. Het streven is om bij openbare orde feiten om binnen 60 minuten te reageren. Welke partij reageert, is afhankelijk van het feit. Voor zich spreekt dat hoe ernstiger het feit hoe sneller er gereageerd dient te worden. Het is een juiste constatering dat deze beschrijving van overlast vanuit de dader opgesteld is. Er wordt daarom extra inzet gepleegd door wijkwachten om juist de overlast te voorkomen. Daarnaast zitten er in het beheerskader een aantal preventieve maatregelen. Ernstige overlast of wetsovertredingen hebben betrekking op die overlastgevallen die in ernst, omvang en frequentie een ernstige aantasting vormen voor de leefbaarheid en veiligheid en een verstoring van de openbare orde zijn. De onderstaande voorbeelden van ernstige overlast zijn allen wetsovertredingen politie, maar ook (al dan niet gezamenlijk met het Leger des Heils) optreden. De burgemeester heeft sinds vorig jaar de mogelijkheid om op te treden bij ernstige overlast (Wet Maatregelen bestrijding voetbalvandalisme en ernstige overlast). Om de instrumenten die de burgemeester middels deze wet tot zijn beschikking heeft ten volle en waar nodig te benutten zal er in afstemming met politie en het openbaar ministerie beleid opgesteld worden. Op basis van monitoring (de uitvoering van de maatregelen in het beheersplan, de registraties van de politie en gemeente) wordt periodiek gemeten hoe de overlastmeldingen en beleving zich ontwikkelen in de buurt. Hierover wordt gerapporteerd aan de
beheerscommissie, welke zo nodig voorstellen doet over aanpassing van het beheersplan aan de burgemeester dan wel het college van burgemeester en wethouders. Het is van belang om een goed onderscheid te maken tussen het doen van meldingen bij de politie en het melden van klachten. Op basis van de melding bij de politie is een objectief beeld op te stellen ten aanzien van de overlast. Dit kan aangevuld worden met de input van de wijkagent als het gaat om signalen en overlastgevoelens. Daar waar overlast specifieke extra aandacht vraagt van de politie zal de politie hier inzet op plegen. Het behoort immers tot haar taak om repressief op te treden waar dit nodig is. Tegelijkertijd is de politie een overleg- en uitvoeringspartner om overlast te voorkomen. De wijkagent is de thermometer voor wat betreft de objectieve overlast als ook de subjectieve overlast. De wijkwachten vervullen in deze ook een belangrijke rol. Er wordt capaciteit vrijgemaakt om te signaleren (inclusief rapporteren) en toezichthoudend op te treden. Om de afstemming tussen politie en wijkwachten te optimaliseren heeft sinds enige tijd een agent van team Doetinchem bij de wijk de wijkwachten een werkplek en coördineert hij onder andere de werkzaamheden van het wijkwachten. De lijnen zijn derhalve kort. Toelichting op het melden van overlast In geval van lichte, niet acute overlast veroorzaakt door de doelgroep in en om de voorziening, dient het Leger des Heils, als leidinggevende van het beschermd wonen, te worden aangesproken. Een vertegenwoordiger van het Leger des Heils onderneemt direct actie ten aanzien van die overlast. Dit kan naar aanleiding zijn van een melding of eigen waarneming. Het Leger des Heils kan sancties opleggen aan personen. Deze zijn vastgelegd in de huis- en gedragsregels (zie bijlagen) Gevallen van ernstige overlast en situaties waarbij direct optreden van de politie geboden is kunnen door buurtbewoners en het Leger des Heils gemeld worden bij de politie Doetinchem. Het nummer 112 moet enkel worden gebruikt indien er sprake is van werkelijk ernstige en spoedeisende situaties. Denk hierbij aan de slogan: 1-1-2 als elke seconde telt! Misbruik van dit telefoonnummer heeft consequenties voor de beller. In geval van overlast is het van groot belang dat er melding wordt gedaan met goede informatie. Buurtbewoners zullen in de regel de melder zijn van overlast. Op basis van de geleverde melding zal actie ondernomen moeten worden, vaak door meerdere partijen. Van belang is dat er te allen tijde aan de melders duidelijk wordt gemaakt wat met de melding is en wordt gedaan. Let wel, een melding is geen aangifte! In bijlage 4 is een overzicht te vinden waar welke overlast gemeld kan worden.