Cursus Vleermuizen Bewerking: Joeri Cortens Zoogdieren : Evolutie Innovaties: * endotherm - haar * jongen zogen * voedselspecialisatie - tanden - kauwspieren 2 1
De Mythe voorbij Vleermuizen vliegen niet in je haar! Vleermuizen zijn geen meedogenloze vampiers! Enkele weetjes Vleermuizen zijn de enige echt vliegende zoogdieren Eén op vier zoogdiersoorten is een vleermuis De grootste : 170cm spanwijdte De kleinste : 15 cm spanwijdte Wereldwijd : 1105 soorten Vlaanderen : 21 soorten 2
Plaats in het dierenrijk Stam : gewervelde dieren Klasse : zoogdieren Orde : chiroptera (vleermuizen) Suborde : megachiroptera Tropische gebieden, fruiteters + Hoefijzerneuzen ( Rhinolophidae ) Suborde : microchiroptera Ook inheemse soorten, insecteneters Gladneuzen ( Vespertilionidae ) Mega - micro 3
Vliegen met je handen duim vingers elleboog knie vlieghuid spoorbeen staart 4
Vliegen met je handen Wist je dat - Vleermuizenknieën 180 gedraaid zijn? - Hun klauwen automatisch op slot gaan als ze hangen? 5
Zien met je oren Hoe komt het dat vleermuizen in volslagen duisternis nergens tegenaan vliegen? Zien met je oren Vleermuizen gebruiken sonar of echolocatie Luisteren naar echo s Zeer hoge geluiden (20 tot 120 khz) Korte pulsen 6
Vangstbuzz Wist je dat? vleermuizen met hun echolocatieroep de nieuwe geluidsnormen op festivals (100 db) kunnen overschrijden en daarom zelf heel even hun oren dichtdoen bij elke roep? 7
Zien met je oren De Bat-detector Hoge frequenties omzetten naar hoorbare geluiden Onmisbaar in het vleermuisonderzoek Wat eten vleermuizen? Insecten, Van de kleinste muggen tot de dikste kevers en nachtvlinders 8
Vleermuizen op jacht 1 2 1. Vluchtscheppen Bv Dwergvleermuis 4 3 5 2. Bodemduiken Bv Laatvlieger 3. Struinen Bv Grootoorvleermuis 4. Harken Bv Watervleermuis 5. Post-jagen Bv Hoefijzerneuzen Watervleermuis (harken) Watervleermuis (harken) 9
Vale vleermuis (bodemduiken) Jagende franjestaart 10
Rosse vleermuis Laatvlieger Dwergvleermuis Grootoorvleermuis Watervleermuis Een vleermuizenjaar maart-april - op krachten komen - zwangerschap mei-juli -kraamkolonies augustus-oktober -paar- en trekperiode november-maart - winterslaap 11
Zomerverblijfplaatsen : kraamkolonies Rosse vleermuis Watervleermuis Grootoorvleermuis Laatvlieger Dwergvleermuis 12
Een vleermuizenjaar Het prille begin (mei-juli) Kraamkolonies Vrouwtjes ze leven lang ze hebben slechts 1 jong ze omringen hun jong met veel zorgen 13
Een vleermuizenjaar De paar- en trektijd (augustus-oktober) Mannetjes trachten wijfjes te lokken door middel van een lokroep Ze vormen een harem rond zich (Geen paarvorming) Vrouwtjes slaan de zaadcellen op in hun lichaam en bevruchten zichzelf het volgende voorjaar Een vleermuizenjaar De paar- en trektijd (augustus-oktober) 14
Een vleermuizenjaar De winterslaap (november-maart) De koude en het gebrek aan insecten dwingen de vleermuis tot een aanpassing van levensstijl echte winterslaap Hartslag neemt af Ademhaling wordt trager Lichaamstemperatuur daalt Energieverbruik daalt en de dieren leven op hun vetreserve Een vleermuizenjaar De winterslaap (november-maart) Winterverblijven: 1. Rustig 2. Hoge luchtvochtigheid 3. Vorstvrij (5 à 10 C) (Stabiele temperatuur) 15
16
Overwinteringsplaatsen in beheer bij Forten IJskelders Bunkers en andere Mergelgroeven 17
Vleermuizen in huis Vleermuizen in huis - Vleermuizen zijn bij wet beschermd - Ze berokkenen geen schade - Geen gezondheidsrisico s - Kolonies slechts tijdelijk 18
Systematiek Gladneuzen Pipistrellus (dwergvleermuizen) Eptesicus (laatvliegers) Vespertilio (Tweekleurige vleermuis) Nyctalus (Rosse-/Bosvleermuis) Myotis («witbuikvleermuizen» Plecotus (grootoorvleermuizen) Barbastella (dwarsoorvleermuizen) Hoefijzerneuzen Systematiek Gladneuzen Pipistrellus (dwergvleermuizen) Eptesicus (laatvliegers) Vespertilio (Tweekleurige vleermuis) Nyctalus (Rosse-/Bosvleermuis) Myotis («witbuikvleermuizen» Plecotus (grootoorvleermuizen) Barbastella (dwarsoorvleermuizen) Hoefijzerneuzen 19
Dwergvleermuizen Klein Oren driehoekig Donkere buik Tragus kort, langwerpig, afgerond 20
Gewone dwergvleermuis Kleine dwergvleermuis Ruige dwergvleermuis Gewone dwergvleermuis - kleine soort - donkere rug en buik - huizen - grillige vlucht - vluchtjager - snelle, natte tokken 45 khz Geluid 21
Gewone dwergvleermuis 22
Ruige dwergvleermuis - staartvlieghuid behaard - groter + langere 5 e vinger - lichte vleugelrand - sociale roep uit twee trillers - piekfrequentie tss 35 en 41 khz 49 23
Ruige dwergvleermuis zomer winter 51 24
Ruige dwergvleermuis 52 Ruige dwergvleermuis 25
Kleine dwergvleermuis ZZ!! -gele mondhoek -Lichtere vacht -Lichtere huid -neusribbel -!! 55 khz 54 Kleine dwergvleermuis 26
Edele delen Ruige Gewone Kleine Ruige Gewone Kleine 56 Systematiek Gladneuzen Pipistrellus (dwergvleermuizen) Eptesicus (laatvliegers) Vespertilio (Tweekleurige vleermuis) Nyctalus (Rosse-/Bosvleermuis) Myotis («witbuikvleermuizen» Plecotus (grootoorvleermuizen) Barbastella (dwarsoorvleermuizen) Hoefijzerneuzen 27
Laatvlieger Noordse vleermuis Tweekleurige vleermuis Laatvlieger - grote soort - donkere rug en buik - brede vleugels - vrij grillige vlucht - vluchtjager - haperend, vrij langzaam pulsritme 25 khz Geluid 28
Laatvlieger 29
Noordse vleermuis ZZZ!! 30
Systematiek Gladneuzen Pipistrellus (dwergvleermuizen) Eptesicus (laatvliegers) Vespertilio (Tweekleurige vleermuis) Nyctalus (Rosse-/Bosvleermuis) Myotis («witbuikvleermuizen») Plecotus (grootoorvleermuizen) Barbastella (dwarsoorvleermuizen) Hoefijzerneuzen Tweekleurige vleermuis ZZ!! grootte en vorm als laatvlieger zilveren haarpunten lichte buik brede antitragus rotsbewoner trek langs kust 65 31
Systematiek Gladneuzen Pipistrellus (dwergvleermuizen) Eptesicus (laatvliegers) Vespertilio (Tweekleurige vleermuis) Nyctalus (Rosse-/Bosvleermuis) Myotis («witbuikvleermuizen») Plecotus (grootoorvleermuizen) Barbastella (dwarsoorvleermuizen) Hoefijzerneuzen Rosse vleermuis Bosvleermuis 32
Rosse vleermuis (vroegvlieger) - grote soort - donkere rug en buik - spitse vleugels - rechtlijnige vlucht - vluchtjagen - «twiet-tjok» 18-25kHz Geluid Rosse vleermuis 33
Bosvleermuis ZZ!! - iets kleiner dan Rosse - haren tweekleurig 70 Bosvleermuis 34
Systematiek Gladneuzen Pipistrellus (dwergvleermuizen) Eptesicus (laatvliegers) Vespertilio (Tweekleurige vleermuis) Nyctalus (Rosse-/Bosvleermuis) Myotis («witbuikvleermuizen») Plecotus (grootoorvleermuizen) Barbastella (dwarsoorvleermuizen) Hoefijzerneuzen Baardvleermuis Ingekorven vleermuis Brandts vleermuis Franjestaart Watervleermuis Bechsteins vleermuis Meervleermuis Vale vleermuis 35
Baardvleermuis & Brandts vleermuis Vrij klein Lichtgrijze buik Bruingrijze rug Donkere snoet Baardvleermuis & Brandts vleermuis zomer Baardvleermuis Brandts vleermuis 75 36
Baardvleermuis & Brandts vleermuis zomer winter 76 Watervleermuis - middelgrote soort - donkere rug, witte buik - roze snoet, grote voeten - scheervluchten boven water - harken - snelle, droge ratel 45 khz Geluid 37
Watervleermuis Watervleermuis 38
39
Meervleermuis zomer winter 82 Meervleermuis 40
Ingekorven vleermuis 84 Ingekorven vleermuis zomer winter 85 41
Ingekorven vleermuis winter 86 87 42
Ingekorven vleermuis 160 38 Franjestaart zomer winter 89 43
Franjestaart 120 15 Bechsteins vleermuis ZZ!! - Lepelvormige oren - Brede vleugels - Oud-bossoort 91 44
Vale Vleermuis ZZ!! - grootste Eur. vleermuis - grote oren, typische knik - bodemjager - warmteminnend 92 Vale vleermuis 93 45
Baardvleermuis Ingekorven vleermuis Brandts vleermuis Franjestaart Watervleermuis Bechsteins vleermuis Meervleermuis Vale vleermuis Systematiek Gladneuzen Pipistrellus (dwergvleermuizen) Eptesicus (laatvliegers) Vespertilio (Tweekleurige vleermuis) Nyctalus (Rosse-/Bosvleermuis) Myotis («witbuikvleermuizen») Plecotus (grootoorvleermuizen) Barbastella (dwarsoorvleermuizen) Hoefijzerneuzen 46
Gewone grootoorvleermuis - vrij kleine soort - donkere rug, lichte buik - gigantische oren - uilachtige vlucht - struinen - fluistersonar 35 khz Geluid 47
Jagende grootoor 48
Grijze grootoorvleermuis 101 49
Systematiek Gladneuzen Pipistrellus (dwergvleermuizen) Eptesicus (laatvliegers) Vespertilio (Tweekleurige vleermuis) Nyctalus (Rosse-/Bosvleermuis) Myotis («witbuikvleermuizen») Plecotus (grootoorvleermuizen) Barbastella (dwarsoorvleermuizen) Hoefijzerneuzen 50
Mopsvleermuis ZZ!! 104 51
Mopsvleermuis Systematiek Gladneuzen Pipistrellus (dwergvleermuizen) Eptesicus (laatvliegers) Vespertilio (Tweekleurige vleermuis) Nyctalus (Rosse-/Bosvleermuis) Myotis («witbuikvleermuizen») Plecotus (grootoorvleermuizen) Barbastella (dwarsoorvleermuizen) Hoefijzerneuzen 52
Grote hoefijzerneus ZZ!! Neus hoefijzervorm (lang) Geen tragus Hangen vrij als druppel Vleugels niet helemaal toe CF-toon 77-81 Khz 53
Grote hoefijzerneus ZZ!! 110 Grote hoefijzerneus 54
Kleine hoefijzerneus Neus hoefijzervorm (kort) Geen tragus Hangen vrij als druppel Vleugels helemaal toe CF-toon 108-114 Khz! Kleine hoefijzerneus ZZ!! 113 55