De preventie van psychosociale risico s op het werk : implementatie van de wetgeving naar de praktijk Maddy Van Temsche sociaal inspecteur TWW-OVL Kennisdirectie Psychosociologie maddy.vantemsche@werk.belgie.be
Inhoud Wetgeving Psychosociale risico s Collectief niveau Globale risicoanalyse PSY Specifieke risicoanalyse PSY Register van feiten GPOSGW door derden Individueel niveau Verzoek psychosociale interventie Verzoek informele psychosociale interventie Verzoek formele psychosociale interventie PSR Verzoek formele psychosociale interventie GPOSGW Actoren Conclusies 2
Wet van 28 februari 2014 Wetgeving tot aanvulling van de wet van 4 augustus 1996 betreffende het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun werk wat de preventie van psychosociale risico s betreft, waaronder inzonderheid geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag op het werk Koninklijk besluit van 10 april 2014 betreffende de preventie van psychosociale risico s op het werk Verschenen in BS op 28 april 2014 Inwerkingtreding 1 september 2014 Ingevoegd in de Codex over het Welzijn op het Werk Boek I Titel 3 3
Psychosociale risico s Kans voor één of meerdere werknemers Psychische schade door blootstelling Samen met lichamelijke schade Elementen Arbeidsorganisatie Arbeidsinhoud Arbeidsvoorwaarden Arbeidsomstandigheden Interpersoonlijke relaties op het werk Objectief gevaar Afkomstig uit de 5 A s: organisatie, voorwaarden, verhoudingen, inhoud en omstandigheden, interpersoonlijke relaties Niet subjectieve beleving WN, niet alleen individu gebonden Werkgever heeft impact op elementen Niet privéleven of persoonsgebonden factoren 4
Collectief niveau 5
Globale RA PSY (art.i.3-1. Codex) = RA PSY a priori, volledig preventief Identificatie van situaties die aanleiding kunnen geven tot psychosociale risico s Evaluatie van de risico s (= 5 A s) Samen met werknemers Met PAPS IDPBW indien aanwezig Met PAPS EDPBW indien complex gegeven. 6
Globale RA PSY Algemeen principe = RA PSY maakt deel uit van de algemene RA, onderdeel DYRBS A & B bedrijven Kunnen RA PSY zelf maken indien situatie niet te complex en voldoende competentie in de onderneming aanwezig C & D bedrijven Samenwerking met EDPB aangewezen Geeft aanleiding tot algemene preventiemaatregelen WG evalueert min 1x/jaar deze maatregelen 7
Praktijk ervaring Weinig werkgevers voeren preventief een RA PSY uit: nochtans vinger aan de pols, bespreekbaar maken De psychische risico s op de werkvloer worden nog steeds ondergewaardeerd, blijven sensibiliseren Nochtans langdurige uitval voor de werknemers die ermee te maken krijgen Meestal begeleiding nodig om terug de balans te vinden Soms blijvende schade 8
Specifieke RA PSY (art. I.3-4 Codex) Er is een probleem vastgesteld Initiatief: Werkgever Lid van de hiërarchische lijn 1/3 werknemersvertegenwoordigers in CPBW Uitgevoerd: Samen met werknemers Samen met PAPS IDPBW indien aanwezig Samen met PAPS EDPBW indien complexe situatie Gegevens worden anoniem meegedeeld aan WG Geeft aanleiding tot collectieve & individuele maatregelen met advies PAPS indien betrokken 9
Register voor feiten GPOSGW door derden Bijgehouden door VP of PAPS of door PA IDPBW wanneer geen VP en PAPS extern is Uitwerken RA PSY met derden Toegang: WG, VP en PAPS, PA IDPBW Ter beschikking van TWW Bewaren gedurende 5 jaar 10
Praktijk ervaring Specifieke risicoanalyse meestal uitgevoerd na incident /formeel verzoek op de werkvloer en soms opgelegd na een inspectie TWW Ook bij EAO onderzoek nog te weinig aandacht voor de PSR. Register van feiten voor derden: weinig gebruikt in de onderneming om incidenten met derden te melden Belangrijk om de preventieve maatregelen op te nemen in GPP en jaarlijks te evalueren 11
Individueel niveau 12
Verzoek psychosociale interventie Geen afbreuk aan mogelijkheid om beroep te doen op: Werkgever Lid hiërarchische lijn Lid CPBW of vakbondsafgevaardigde Interne procedure voor WN die meent psychische schade te ondervinden door PSR Informele psychosociale interventie Formele psychosociale interventie Psychosociale risico s GPOSGW 13
Verzoek informele psychosociale interventie = op informele wijze zoeken naar een oplossing door verzoeker en VP of PAPS Voor alle psychosociale risico s waaronder ook GPOSGW Via VP/PAPS Gesprek, interventie bij HL, verzoening tussen betrokken personen Type interventie wordt opgenomen in document 14
Verzoek formele psychosociale interventie PSR Altijd via PAPS, kan de interventie weigeren Geen ontslagbescherming 2 soorten: Overwegend collectief karakter WG beslist over gevolg Kan RA PSY uitvoeren volgens art.i.3-4 Codex Overleg met CPBW of vakbondsafvaardiging PAPS kan bewarende maatregelen adviseren ten aanzien van de verzoeker Als bepaalde voorwaarden aanwezig zijn zal dit soort verzoek behandeld worden door de PAPS volgens de procedure met individueel karakter 15
Verzoek formele psychosociale interventie PSR (2) Overwegend individueel karakter PAPS onderzoekt de arbeidssituatie PAPS stelt advies op Beschrijving van het verzoek en context Identificatie van gevaren voor» Verzoeker» Geheel van werknemers Elementen met positieve/negatieve invloed op situatie Voorstellen van collectieve en individuele preventiemaatregelen Voorstellen van collectieve preventiemaatregelen om herhaling in andere situaties te voorkomen 16
Verzoek formele psychosociale interventie GPOSGW Altijd via PAPS, kan klacht weigeren Ontslagbescherming PAPS kan bewarende maatregelen adviseren bij ernstige feiten Onderzoek en advies zoals voorheen PAPS verplicht om TWW in te schakelen als: WG bewarende maatregelen niet treft WG geen (geschikte) maatregelen treft na het advies EN Er is ofwel een ernstig en onmiddellijk gevaar voor de werknemer Ofwel is de aangeklaagde werkgever of een lid van het leidinggevend personeel TWW opnieuw inzage in getuigenverklaringen 17
Praktijkervaring Minder formele verzoeken bij TWW, doch moeilijker dossiers, regelmatig zware feiten Klachten via kantschrift met problematieken die reeds verschillende jaren aanslepen Daardoor soms onoplosbaar Goede resultaten in de bedrijven waar PSR beleid gedragen wordt en ondersteund wordt door de verschillende actoren 18
Rol van de verschillende partijen 19
Actoren Werkgever Werknemer Hiërarchische lijn CPBW Preventieadviseur psychosociale aspecten Vertrouwenspersoon Preventieadviseur IPBW Arbeidsgeneesheer 20
Werkgever Voldoende kennis van de wetgeving Organisatorische structuren uitbouwen Preventief PSR analyseren Opleiding voorzien voor HL: kennis - bespreekbaar stellen - betrokkenheid - ondersteuning Implementatie maatregelen alle partijen betrekken Beleid stapsgewijs uitbouwen door PSR jaarlijks te evalueren Middelen voorzien 21
Aanstelling Vertrouwenspersoon Op initiatief van de werkgever Op vraag van alle werknemersvertegenwoordigers in het CPBW Procedure Zoals vroeger Verwijdering uit de functie : Op initiatief van de werkgever en na akkoord alle werknemersvertegenwoordigers in het CPBW Op vraag van alle werknemersvertegenwoordigers in het CPBW en na akkoord van de werkgever 22
Vertrouwenspersoon (2) Ten minste één VP in de onderneming indien PAPS behoort tot EDPBW en werkgever stelt meer dan 20 werknemers te werk Onverenigbaarheden Geen werkgevers- werknemersvertegenwoordiger in ondernemingsraad of CPBW Geen lid van de vakbondsafvaardiging Niet behoren tot het leidinggevend personeel Geen kandidaat voor verkiezingen personeelsafgevaardigden Geen preventieadviseur-arbeidsgeneesheer 23
Vertrouwenspersoon (3) Indien geen expliciete aanduiding van vertrouwenspersoon worden opdrachten vervuld door PAPS Preventieadviseur IDPBW behalve indien: Werkgever zelf de functie van preventieadviseur uitoefent = onderneming met minder dan 20 werknemers Betrokkene dit weigert Het CPBW dit weigert = informatieopdracht 24
Vertrouwenspersoon (4) Beschikken over vaardigheden en kennis Verplichte opleiding binnen 2 jaar na aanstelling Verbetering van kennis door supervisies (1 x per jaar) Rechten vertrouwenspersoon Toegang tot WG, HL Beroep doen op PAPS Verzoek heeft betrekking op werkgever zelf of lid hiërarchische lijn Interventie kan zijn autonomie in gedrang brengen Interventie kan hem nadeel berokkenen 25
Praktijkervaring Bedrijven die een VP hebben aangesteld - problemen vlugger aanpakken Drempel is lager, snelle doorverwijzing Minder formele verzoeken Minderlange uitval Kostenbesparend Communicatie verzoeker - aangeklaagde bevorderen Ondersteuning bij re-integratie 26
Preventieadviseur psychosociale aspecten Rol uitgebreid tot alle PSR voornamelijk formeel Nieuwe onverenigbaarheid: geen lid zijn vakorganisatie en geen lid zijn van het leidinggevend personeel Leidinggevend personeel betreffen de personen die belast zijn met het dagelijks bestuur van de onderneming of instelling die gemachtigd zijn om de werkgever te vertegenwoordigen en te verbinden, alsmede de personeelsleden, onmiddellijk ondergeschikt aan die personen, wanneer zij eveneens opdrachten van dagelijks bestuur vervullen. 27
Interne preventieadviseur Deelname aan analyse van de oorzaken van PSR Kennis nemen van en advies verlenen over de elementen van de 5 A s die aanleiding kunnen geven tot PSR Informatieopdracht indien geen VP Onderzoek EAO: rekening houden met oorzaken van psychosociale aard (gebruik checklist AO en psychosociale factoren) 28
Arbeidsgeneesheer 1 x per jaar aan WG en PAPS elementen meedelen als gevolg van gezondheidstoezicht die nuttig zijn voor evaluatie van preventiebeleid Aantasting van de gezondheid WN WN informeren over mogelijkheid van interventie door PAPS of VP Mits akkoord van WN Kan zelf de PAPS informeren Overleg met PAPS over mogelijkheid van ander werk of aanpassing van de werk post indien nodig ingevolge PSR/reintegratie Kan advies van PAPS ontvangen 29
Praktijkervaring PAPS soms niet gekend in de onderneming - meestal extern - hogere drempel voor contact Deelname aan CPBW : voorstelling RA Betere samenwerking PAPS - VP - om informatie uit te wisselen IPA betrekken bij RA PSY, ook bij EAO onderzoek Kennis van de beschikbare tools Aandacht PSR bij bedrijfsrondgang Info uitwisselen VP - IPA - AG 30
Conclusies Implementatie van de wetgeving kan nog verbeteren - sensibiliseren Belang om proactief de PSR te analyseren Betrokkenheid van alle actoren bij de uitvoering van de preventiemaatregelen Blijvend aandachtspunt : veranderend maatschappij beeld: economisch, sociaal, diversiteit op de werkvloer 31
Websites www.beswic.be www.respectophetwerk.be http://respectophetwerk.be/content/arbeidsongevallen-en-psr www.sobane.be www.werk.belgie.be - Publicaties: Allerlei brochures - Tools en goede praktijken : Knipperlichten PSR http://www.werk.belgie.be/moduledefault.aspx?id=42177 Structuur nieuwe Codex Welzijn op het Werk: http://www.werk.belgie.be/moduledefault.aspx?id=46071 32
Bedankt voor uw aandacht 33
34