SAMENWERKINGSVERBAND PASSEND ONDERWIJS VO MAASTRICHT e.o. jaarverslag 2014 / 2015 financiele paragraaf samenwerkingsverband passend onderwijs Maastricht Heuvelland VO 1 samenwerkingsverbanden Passend Onderwijs VO Maastricht e.o. & Parkstad 1
colofon 2016 - Stichting samenwerkingsverband passend onderwijs Maastricht e.o. VO3105 samenwerkingsverband passend onderwijs Maastricht Heuvelland VO 2
Jaarrekening 2014/2015 Maastricht Heuvelland (VO3105) Samenwerkingsverbanden passend onderwijs ontvangen vanaf 1 augustus 2014 financiële middelen voor passend onderwijs. Over deze middelen leggen ze vanaf dat moment verantwoording af. De belangrijkste manier waarop samenwerkingsverbanden verantwoording afleggen over het gevoerde beleid is met het jaarverslag. Dit bestaat uit het bestuursverslag en de jaarrekening. Het jaarverslag beoogt op transparante wijze inzicht te geven hoe het samenwerkingsverband in het verlengde boekjaar 2014-2015 (1 augustus 2014 31 december 2015) heeft gepresteerd en hoe het de daarvoor beschikbaar gestelde middelen heeft ingezet. Kerngegevens Stichting samenwerkingsverband passend onderwijs vo Maastricht Heuvelland Nieuw-Eyckholt 290-e 6419 DJ Heerlen 085-4881280 info-vo@swvzl.nl www.vo3105.nl Directeur: de heer drs. N.P. Bollen (n.bollen@swvzl.nl) IBAN NL33 INGB 0006 4698 11 KvK 59151099 BRIN VO-3105 Deelnemende besturen Stichting Alterius Stichting Mosa Lira Stichting Adelante Stichting LVO Stichting De Maasgouw VSO De Buitenhof VSO Sint Jozef VSO Instituut voor Orthopedisch Onderwijs (IvOO) VSO Don Bosco VSO Jan Baptist VSO Adelante-onderwijs (mytyl) Scholengemeenschap LVO Maastricht Scholengemeenschap LVO Heuvelland Tyltylschool De Maasgouw Doel van de stichting Het samenwerkingsverband VO3105 is verantwoordelijk voor de inrichting en uitvoering van passend onderwijs in het voortgezet onderwijs in de regio Maastricht Heuvelland (gemeenten Maastricht, Eijsden-Margraten, Gulpen-Wittem, Meerssen, Vaals, Valkenburg aan de Geul). Dit houdt in dat in deze regio een dekkend onderwijsondersteuningsaanbod wordt gerealiseerd, waardoor de zorgplicht die bij de scholen ligt, kan worden gewaarborgd. In op overeenstemming gericht overleg (OOGO) met de gemeenten wordt de aansluiting met de (jeugd)hulpverlening gezocht en afgestemd. De visie van het samenwerkingsverband is de verplichte wettelijke taken te beleggen bij een smalle bovenschoolse uitvoeringsorganisatie en de ondersteuningsmiddelen in te zetten op vergroten en verbreden van expertise in de scholen binnen het samenwerkingsverband. Hierdoor zullen leerlingen zich gesteund en docenten zich handelingsbekwaam gaan voelen bij het voorzien in specifieke ondersteuningsbehoeften van leerlingen. Gezien de omvang van het voortgezet speciaal onderwijs en de beoogde terugloop hiervan wordt speciaal ingezet om deskundigheid (uit het vso) de leerling (in het vo) te laten volgen. Jaarrekening 2014-2015 In de bestuursvergadering van 28 juni 2016 heeft het bestuur van het samenwerkingsverband de jaarrekening vastgesteld na ontvangst van de accountantsverklaring van Mr. A. Winter RA van BDO en toelichting door BDO van deze accounttantsverklaring. samenwerkingsverband passend onderwijs Maastricht Heuvelland VO 3
Financiële paragraaf Deze financiële paragraaf bevat een analyse van de relatie tussen het gevoerde beleid en de staat van baten en lasten. Tevens is een analyse opgenomen van de afzonderlijke posten en de kengetallen. Op 1 augustus 2014 is de Wet Passend Onderwijs in werking getreden. Het Samenwerkingsverband Passend Onderwijs VO Maastricht e.o. (VO 31-05) heeft gekozen voor een verlengd boekjaar. Dit is derhalve het eerste jaarverslag, waardoor vergelijkende cijfers ontbreken. De jaren 2014 en 2015 waren in meerdere opzichten een overgangsperiode. In de eerste plaats zijn de verantwoordelijkheden en de bijbehorende budgetten gefaseerd overgedragen aan het samenwerkingsverband. Vanaf 1 januari 2016 heeft het samenwerkingsverband zijn volle omvang. Vanaf dat moment vallen ook de toeleiding naar en de bekostiging van LWOO en PrO onder de verantwoordelijkheid. Dit betekent dat de realisatiecijfers van 2014-15 niet direct zijn door te vertalen naar de consequenties voor de toekomst. Wel is het zo dat het inzicht in de leerlingstromen is verbeterd. Verder was er bij het opstellen van de begrotingen voor 2014 en 2015 geen ervaring met de materie. De begrotingen zijn deels gebaseerd op beredeneerde aannames. De komende jaren zal de planning en controlcyclus aan kwaliteit winnen, door de verrijking met ervaringsgegevens. De voorgeschreven presentatie van de cijfers in de jaarrekening biedt weinig inzicht in de beleidsmatige uitwerking van het ondersteuningsplan naar de financiële consequenties. Daarom wordt voor de interne beleidscyclus gewerkt met een programmabegroting. De begroting van 2015 is nog niet geheel volgens deze indeling opgesteld. Daarom is op basis van de begrotingsposten een herrekening gemaakt naar de programmabegroting. Deze vertaling van de cijfers in de jaarrekening geeft het volgende beeld: begroting realisatie verschil Baten Rijksbijdragen 3.916.423 4.609.968 693.545 Overige overheidsbijdragen 58.000 61.358 3.358 Overige baten 63.715 39-63.676 Totale baten 4.038.138 4.671.365 633.227 Lasten pr.1: Basisondersteuning 0 0 0 pr.2: Interne arrangementen pr.2a: Ondersteuning en begeleiding 883.999 1.270.764-386.765 pr.2b: LWOO 0 0 0 pr.2c: Praktijkonderwijs 0 0 0 pr.3: Ondersteuning in tussenvoorziening 330.902 181.130 149.772 pr.4: VSO 2.083.638 2.300.685-217.047 pr.5: Toelaatbaarheid 187.778 101.856 85.922 pr.6: Ontwikkeling en innovatie 92.049 63.164 28.885 pr.7: Bedrijfsvoering 202.094 208.751-6.657 Totale lasten 3.780.460 4.126.350-345.890 Resultaat 257.678 545.015 287.337 De belangrijkste verschillen ten opzichte van de begroting zijn: Ondersteuning en begeleiding (Programma 2a) In de begroting is rekening gehouden met een beperkte overgangsmaatregel van de oude leerlinggebonden financiering. In werkelijkheid is de compensatie ruimhartiger toegepast. Daarnaast is de overdrachts- samenwerkingsverband passend onderwijs Maastricht Heuvelland VO 4
verplichting voor ambulante begeleiding te laag begroot. Ondersteuning in tussenvoorziening (programma 3) De nieuwe arrangementen zijn in de verslagperiode nog niet geheel ingericht. In de begroting werd verondersteld dat dit tegen dezelfde totale kosten zou gebeuren als de oude voorzieningen. In werkelijkheid zijn de kosten lager. In de meerjarenbegroting is hier rekening mee gehouden. VSO (programma 4) In de begroting was ervan uitgegaan dat de beoogde daling van de deelname VSO eerder zou inzetten. In werkelijkheid is de deelname in eerste instantie nog gestegen en is de later ingezette daling minder sterk dan verwacht. Daar komt bij dat de tarieven per leerling in werkelijkheid hoger zijn dan begroot. Toelaatbaarheid (programma 5) In de begroting is vanaf het begin rekening gehouden met de volledige omvang van COB en PCL, terwijl LWOO en PrO pas vanaf 2016 in het stelsel passend onderwijs zijn ingebracht. Ook is rekening gehouden met een hogere inzet voor de herindicaties, die vinden echter met name plaats in het schooljaar 2015/16. Financiële kengetallen Het duiden en analyseren van de financiële kengetallen van samenwerkingsverbanden is nauwelijks mogelijk door het ontbreken van algemeen gedeelde en onderbouwde normeringen. Een gevalideerd referentiekader is nog niet ontwikkeld. Daarnaast beslaat de verslagperiode de opstartfase, een fase met een meer initieel dan structureel karakter. Ten slotte zijn de cijfers niet te vergelijken met het voorgaande jaar, omdat passend onderwijs pas sinds 1 augustus 2014 in werking is getreden. Begripsbepaling baten en lasten Een aantal kengetallen wordt gerelateerd aan de baten. De begripsdefinitie van de baten is nog niet eenduidig vastgesteld voor samenwerkingsverbanden. De algemene regelgeving voor onderwijsinstellingen schrijft het volgende voor. Op de baten worden de verplichte afdrachten aan het VSO, de verplichte afdrachten LWOO en PrO (beide vanaf 2016) en de doorbetalingen rijksbijdragen aan schoolbesturen t.b.v. detachering en basisondersteuning volgens formele boekingsregels in mindering gebracht (lasten worden geboekt als negatieve baten). Hierdoor resteert ogenschijnlijk een laag bedrag aan baten, terwijl de feitelijke baten veel hoger zijn. Deze regel onverkort toepassen - zoals voorgeschreven en toegepast in de jaarrekening - geeft een onrealistisch beeld van zowel de baten als de lasten. Onderstaand een realistische weergave van de kengetallen, waar nodig gerelateerd aan de totale omvang van de baten voor aftrek van verplichte afdrachten en doorbetalingen, zijnde het totaal integraal beschikbare budget voor passend onderwijs. JR Feitelijk Berekening Definitie Rentabiliteit 36,0% 11,7% exploitatieresultaat uit gewone bedrijfsvoering / baten Weerstandsvermogen 37,5% 11,8% (eigen vermogen - vaste activa) / rijksbijdrage Zicht op het rendemend. Geeft aan of er sprake is van een positief dan wel negatief bedrijfsresultaat. Graadmeter voor de mate waarin een bestuur zich een tekort in de exploitatie kan permitteren in relatie tot de opgebouwde reserves. Liquiditeit 2,0 2,0 (kortlopende vorderingen + liquide middelen) / kortlopende schulden De "current ratio" illustreert het vermogen van een organisatie om crediteuren tijdig (op korte termijn) te kunnen betalen. Solvabiliteit 51,5% 51,5% eigen vermogen / totaal vermogen Graadmeter voor de financiële onafhankelijkheid van een organsiatie. Geeft aan of de organisatie aan haar financiële verplichtingen kan voldoen. samenwerkingsverband passend onderwijs Maastricht Heuvelland VO 5
Het samenwerkingsverband is in staat om zowel lopende verplichtingen als mogelijke tegenvallers op te vangen. Continuïteitsparagraaf Meerjarenperspectief De meerjarenbegroting is gebaseerd op het ondersteuningsplan. De volgende doelstellingen worden hierin geconcretiseerd: Uitgegaan wordt van een krimpend leerlingaantal met de eerste jaren gemiddeld 2% per jaar. Het aantal leerlingen met een aanwijzing voor LWOO vertoont de laatste jaren per saldo een dalende tendens. het aantal leerlingen PrO is, na een stabiele periode, het laatste jaar relatief fors gestegen. Voor beide groepen tezamen wordt de komende jaren per saldo een stabilisatie van het deelnamepercentage verwacht. Het beleid van het samenwerkingsverband is gericht op een daling van het aantal leerlingen dat naar het VSO wordt verwezen. Het uiteindelijke doel is een deelnamepercentage van 3,45% vanaf 1 oktober 2019. Bovenstaande leidt tot het volgende overzicht: 1-10-2014 1-10-2015 1-10-2016 1-10-2017 1-10-2018 leerlingen VO overig 9.589 9.806 9.265 9.111 8.931 leerlingen LWOO 448 390 357 347 339 leerlingen PrO 180 202 202 202 200 Totaal leerlingen VO 10.217 10.398 9.824 9.660 9.470 Leerlingen VSO categorie 1 (laag) 384 386 340 313 287 categorie 2 (midden) 26 20 20 20 20 categorie 3 (hoog) 44 34 34 34 34 Totaal leerlingen VSO 454 440 394 367 341 Deelnamepercentages deelnamepercentage LWOO 4,38% 3,75% 3,63% 3,59% 3,58% deelnamepercentage PrO 1,76% 1,94% 2,06% 2,09% 2,11% Deelnamepercentage VSO 4,44% 4,23% 4,01% 3,80% 3,60% De goedgekeurde meerjarenbegroting geeft het volgende beeld: Naast de genoemde uitgangspunten en de toelichting in de financiële paragraaf zijn aanvullend de volgende opmerkingen te maken: Vanaf 1 januari 2016 worden LWOO en PrO onderdeel van passend onderwijs. Hierdoor stijgen vanaf 2016 de baten en de verplichte afdrachten fors. De verplichte afdracht aan het VSO (programma 4) is ingegaan vanaf schooljaar 2015/16. Vanaf kalenderjaar 2016 heeft dit dus zijn volle omvang. Vanaf 2017 is er sprake van dalende positieve resultaten, uiteraard mits de beoogde effecten van het ingezette beleid worden gerealiseerd. Aan het einde van de vereveningsperiode resteert een bescheiden positief resultaat (ruim 50.000). Rekening houdend met de hierna beschreven risico s betekent dit dat er voor de eerste jaren sprake is van nog in te vullen beleidsruimte. Voor de invulling hiervan zullen plannen worden ontwikkeld. Het samenwerkingsverband heeft immers geen winstoogmerk. Aan de andere kant dienen de middelen wel op een verantwoorde wijze te worden ingezet. Bovenstaand overzicht is opgesteld volgens de interne begrotingssystematiek, omdat op deze manier de relatie tussen beleid en financiën inzichtelijk wordt gemaakt. Vertaald naar de inde- samenwerkingsverband passend onderwijs Maastricht Heuvelland VO 6
ling conform de Regeling Jaarverslaggeving ontstaat het volgende beeld: 2014/15 2016 2017 2018 Baten Rijksbijdragen 1.452 1.409 1.126 1.043 Overige overheidsbijdragen 61 0 0 0 Overige baten 0 0 0 0 Totale baten 1.513 1.409 1.126 1.043 Lasten Personele lasten 810 796 415 415 Afschrijvingen 3 5 5 5 Huisvestingslasten 13 9 9 9 Overige instellingslasten 143 215 273 273 Totale lasten 968 1.025 702 702 Resultaat 545 384 425 342 Dit leidt tot de volgende meerjarenbalans: 2014/15 2016 2017 2018 Activa Materiële vaste activa 45 45 45 45 Vorderingen 232 232 232 232 Liquide middelen 780 1.164 1.589 1.931 Totaal activa 1.058 1.442 1.866 2.208 Passiva Eigen vermogen 545 929 1.354 1.695 Kortlopende schulden 513 513 513 513 Totaal passiva 1.058 1.442 1.866 2.208 De financiële positie van het samenwerkingsverband is op dit moment voldoende. Het eigen vermogen per 31 december 2015 bedraagt 545.000. Dit bedrag is nodig om onverwachte situaties het hoofd te bieden. Om de benodigde omvang van het vermogen te kunnen bepalen is het wenselijk dat een uitgebreide risicoanalyse wordt uitgevoerd. Vooruitlopend hierop is reeds een aantal beleidsmatige en financiële risico s in kaart gebracht. Aangezien Passend Onderwijs pas kort geleden van start is gegaan, is de meerjarenbegroting voor een deel gebaseerd op beredeneerde aannames. De ontwikkelingen in de realiteit zullen nauwgezet gemonitord worden. Indien noodzakelijk kan dan worden ingegrepen. Uiteindelijk zal de verrijking met ervaringscijfers leiden tot een steeds beleidsrijkere begroting. Het SWV heeft geen eigen personeel. Alle personeel dat werkzaam is voor het SWV wordt gedetacheerd vanuit de aangesloten leden. Vooralsnog zijn er geen plannen hier verandering in te brengen. Risico s Een algemeen risico is dat de begroting nog niet geheel onderbouwd kan worden met meerjarige ervaringscijfers. Wel zijn de ervaringen van het eerste jaar meegenomen, maar daarin was samenwerkingsverband passend onderwijs Maastricht Heuvelland VO 7
ook sprake van incidentele zaken en was de uitvoering van beleidslijnen nog niet geheel doorontwikkeld. Pas in de loop der jaren zullen de cijfers met meer zekerheid opgesteld kunnen worden. In de voorliggende begroting zijn daarnaast de volgende risico s te onderscheiden: Korting op lumpsum schoolbesturen In het stelsel passend onderwijs is erin voorzien dat wanneer de verplichte afdrachten aan het VSO het totale budget zware ondersteuning (inclusief verevening) te boven gaan, er door DUO een automatische korting op de lumpsum van de deelnemende schoolbesturen wordt toegepast. Datzelfde geldt in geval de verplichte afdrachten voor LWOO en PrO het totale budget lichte ondersteuning (algemeen, LWOO en PrO) te boven gaan. In onderstaand overzicht wordt dit risico in beeld gebracht. Wanneer de uitputtingspercentages stijgen en in de buurt van de 100% komen, is er sprake van een reëel risico. Afdracht de maximale lichte afdracht ondersteuning LWOO en PRO bedraagt (budget lichte 2016 2017 2018 2019 ondersteuning inclusief verevening): 3.723.301 3.570.930 3.511.318 3.442.255 de werkelijke afdracht (via DUO) is: 68% 67% 67% 67% Afdracht zware ondersteuning de maximale afdracht VSO de werkelijke afdracht (via DUO en SWV) is: 6.205.354 6.090.254 5.767.296 5.517.640 81% 77% 74% 73% Het uitputtingspercentage voor LWOO en PrO blijft stabiel rond de 67%. Het uitputtingspercentage voor VSO daalt geleidelijk. Hier is dus sprake van een verwaarloosbaar risico. Beïnvloedbaarheid van de begrotingsposten De grootste begrotingsposten zijn slechts op de langere termijn beïnvloedbaar, omdat ze direct bepaald worden door het aantal leerlingen. Het is dus essentieel dat de leerlingstromen worden gemonitord. Met name de residentiële leerlingen moeten nauwlettend worden gevolgd. De omvang van de verplichte afdrachten is op dit moment 76% van de baten. Dit daalt naar ruim 70% in 2019. Dit betekent dat er meer flexibiliteit in de begroting ontstaat. Ontwikkeling deelname LWOO, PrO In de meerjarenbegroting wordt uitgegaan van een stabilisatie van het deelnamepercentage LWOO en PrO tezamen. Hierbij is uitgegaan van een doorzettende daling van het aantal LWOO-leerlingen en een stabilisatie van het aantal PrO-leerlingen. Hier was de laatste twee jaren sprake van een forse sitjging. Wanneer de daling van het aantal LWOO-leerlingen niet doorzet, zal dit leiden tot een tegenvaller. Dit geldt ook wanner de stijging van het aantal PrO-leerlingen zich doorzet in plaats van dat er sprake is van een stabilisatie. Ontwikkeling deelname VSO In de afgelopen jaren is de deelname aan het VSO gestegen in eerste instantie gestegen van 4,22% in 2011 naar 4,90% in 20113. Vervolgens was er een sterke daling naar 4,44% in 2014. Deze daling zette zich in bescheidener omvang door in 2015: 4,23%. In het meerjarenperspectief is uitgegaan van een verdergaande daling tot uiteindelijk het landelijk gemiddelde. Het risico is dat deze daling zich niet doorzet. Tussentijdse groei VSO Verder brengt de regeling tussentijdse groei (per peildatum 1 februari) een risico met zich mee. De groei wordt berekend aan de hand van nieuwe toelaatbaarheidsverklaringen. Hier worden de vertrekkende leerlingen van afgetrokken. De berekening wordt gemaakt per BRIN. Wanneer alle leerlingen met een nieuwe TLV naar school A gaan en de vertrekkers verlaten alleen samenwerkingsverband passend onderwijs Maastricht Heuvelland VO 8
school B, dan kan weliswaar de groei in het SWV nul zijn, maar moet er toch groei bekostigd worden. Ook dit vraagt consequente monitoring van de leerlingstromen. De groeitelling per 1 februari 2015 leidde tot een te bekostigen aantal van 3 leerlingen categorie 1. Dit is tot nu toe het enige ervaringscijfer. Met dit aantal is ook gerekend als verwachting voor de komende jaren. Aangezien verdere ervaringscijfers ontbreken, is hier sprake van een risico. Bovenschoolse Tussenvoorziening De BTV (kort en lang) brengt een aantal vaste kosten met zich mee. Hierbij is gerekend met een benodigde capaciteit van gemiddeld 10 leerlingen (BTV kort) en naar verwachting een klas (16 leerlingen) BTV lang met ingang van 1 augustus 2016. Wanneer de vraag de beschikbare capaciteit overschrijdt, zal dit leiden tot extra lasten voor het SWV. Kwantificering van de risico s De genoemde risico s zijn als volgt te kwantificeren. Onderwerp Risico Impact Kans (%) Bedrag Bekostiging Bekostiging kan lager (of hoger) 100 lln à 635 90.433 75 67.824 uitvallen, omdat: (norm) - ontwikkeling leerlingaantallen anders dan verwacht + (4,56%+1,74%) x 100 lln à 4.275 - overheid past bekostiging aan (LWOO/PrO) Deelname LWOO en PrO - Deelname LWOO stabiliseert i.p.v. 33 lln à 4.275 141.075 50 70.538 doorzettende daling - Deelname PrO stijgt door i.p.v. 22 lln à 4.275 94.050 50 47.025 stabliseert Deelname VSO Deelname loopt niet terug maar 45 lln à 9.755 438.975 50 219.488 stabiliseert Tussentijdse groei is hoger dan 5 lln à 9.755 48.775 50 24.388 geraamd Tussenvoorziening - Beroep op voorziening groeit 25% van de totale 47.500 50 23.750 lasten - Capaciteit is ontoereikend Bedrijfsvoering kwetsbaarheid door omvang 75.000 20 15.000 BTW 0 TOTAAL 468.012 Deze kwantificering laat zien dat het SWV een risicobuffer nodig heeft van ca. 470.000. Dit is een grove berekening. Voor een berekening van het totaal benodigde vermogen (risicobuffer, transactiefunctie, financieringsfunctie) is een nadere analyse nodig. Daarnaast zullen in een uitgebreidere risicoanalyse ook de bedrijfsvoerings- en governancerisico s aan de orde komen. Ook zullen hierin de beheersdoelstellingen en de beheersmaatregelen moeten worden opgenomen. Die zitten nu verweven in het ondersteuningsplan, maar moeten nog expliciet aan de risico s worden gekoppeld. Treasuryverslag In het Treasury statuut van Samenwerkingsverband Passend Onderwijs VO Maastricht e.o. is het beleid inzake beleggen en belenen verwoord. Er worden geen gelden in reserve gehouden. Primaire taak van het samenwerkingsverband is om passend onderwijs te realiseren binnen de scholen en voorzieningen. De middelen moeten zoveel als mogelijk ingezet worden in het primaire proces. Er dient alleen voldoende weerstandsvermogen te zijn om eventuele tegenvallers en risico s te kunnen pareren. De gereserveerde middelen worden weggezet op een zakelijke spaarrekening en zijn direct en snel beschikbaar. Eventuele middelen boven de noodzakelijk geachte reserve worden terug uitgekeerd aan de schoolbesturen. Met de middelen van het samenwerkingsverband wordt derhalve niet belegd, beleend of geïnvesteerd. samenwerkingsverband passend onderwijs Maastricht Heuvelland VO 9
samenwerkingsverband passend onderwijs Maastricht Heuvelland VO 10
samenwerkingsverband passend onderwijs Maastricht Heuvelland VO 11
Stichting samenwerkingsverband VO Passend Onderwijs Maastricht e.o. 31.05 Nieuw-Eyckholt 290 E 6419 DJ Heerlen info-vo@swvzl.nl samenwerkingsverband passend onderwijs Maastricht Heuvelland VO 12