16 Boodskappe Luister en praat Hou n klasbespreking. l l Hoe stuur mense boodskappe? Hoe stuur jy n boodskap? n Brief, n e-pos, n poskaart, n SMS, n telefoonoproep,... Leestyd: n Artikel oor boodskappe As jy vir iemand n boodskap (message ) stuur, wil jy vir hom of haar iets spesifi eks sê of laat weet. Dinkvrae vooraf. 1. Kyk na die titel en die prentjies. Raai waaroor die artikel gaan. 2. In watter vak leer ons van goed wat lank gelede gebeur het? (Aardrykskunde/Biologie/Geskiedenis) 3. Terwyl julle lees, dink aan die voordele (advantages) en nadele (disadvantages) van elke manier waarop boodskappe gestuur is. Lees nou die artikel oor boodskappe. Boodskappe deur die eeue heen 1. Lank gelede het mense vure gemaak en rookseine (smoke signals ) gebruik om belangrike boodskappe te stuur. 174
Lesreeks 16 2. Boodskappers (messengers) het te voet boodskappe van een plek na n ander aangedra. 3. Boodskappe is ook gestuur deur klein briefies aan duiwe (pigeons) se pote vas te maak. 4. Later is boodskappe te perd met n posbode (postman) gestuur. 5. Daarna is poskoetse (mailcoaches) gebruik om boodskappe per brief te stuur. 175
Kwartaal 4 6. Ná die poskoetse is pos per trein gestuur. Dit was vinniger. 7. Morsekode is op skepe (ships ) gebruik om belangrike boodskappe te stuur. 8. Toe telefone ontdek is, kon mense vir mekaar mondeling (orally) oor lang afstande boodskappe gee. n Mens in Engeland kon duidelik met iemand anders in Amerika praat. 9. Die eerste briewe per lugpos (airmail) is tussen Washington en New York gestuur. 10. Vandag stuur ons e-posse per internet op n rekenaar (computer) om vinnig n boodskap te stuur. 176
Lesreeks 16 11. Die meeste mense stuur n SMS per selfoon om n kort boodskap te stuur. n Mens kan nou n mondelinge en skriftelike boodskap op n selfoon stuur. 12. Wat bring die toekoms (future)? l Wat, dink jy, gaan in die toekoms met boodskappe gebeur? Vrae Beantwoord die vrae eers mondeling en dan skriftelik. 1. Watter een pas NIE? Boodskappers wat te voet boodskappe aangedra het, het (gestap/ gehardloop/gery). 2. Gee die woorde vir die prentjies. Soek die woorde in die leesstuk. Skryf 10 woorde wat jy reeds in die lesreeks geleer het, alfabeties in jou persoonlike woordeboek neer. Teken ook prentjies by as jy wil, bv. duif, selfoon, vuur, trein, vliegtuig of wat ook al! 177
Kwartaal 4 Skryftyd: Voltooi die tabel Tipe boodskap Voordele Nadele 1. rookseine (vure) Mense kan die seine van die rook ver sien As dit reën, gaan die vure dood. 2. boodskapper (te voet) 3. duiwe (briefies) 4. posbode (te perd) 5. poskoetse 6. treine 7. skepe (morsekode) 8. telefone 9. vliegtuie (lugpos) 10. e-posse (rekenaar) 11. SMS (selfoon) Dit kan oor lang afstande gestuur word. As dit mistig is, kan niemand die rook sien nie. Luisterspelet jie: Telefoont jie Verdeel in groepe van 10. Sit in n kring. Leerder 1 dink aan n boodskap wat hy of sy wil stuur, bv. Die posduif dra n briefie aan sy linkerbeen. Leerder 1 fluister die boodskap vir leerder 2 en so aan. Leerder 10 moet sê wat hy hoor. Hy sê: Ek pos vir my liefie n blink steen! Is die boodskap nog dieselfde as wat leerder 1 gefluister het? Wat het verander? 178 Die posduif dra n briefie aan sy linkerbeen. Ek pos vir my liefie n blink steen!
Lesreeks 16 Lees- en praattyd Lees die storie in die Storiewoordeboek. Beantwoord daarna die vrae. Boodskap Wat doen jy, Mossie? vra Uil. Mossie sit naby sy nessie en kyk in die lug op. Ek wag vir n boodskap van my tant Mossie. Sy kom weer kuier. Sy sal eers n boodskap stuur om te sê wanneer sy kom. Uil skud sy kop: Hoekom kyk jy dan in die lug op? Jou tant Mossie sal vir jou n brief, n poskaart, n kaartjie of n e-pos stuur. Miskien bel sy selfs. Mossie vra verbaas: Kan jy dit alles gebruik om n boodskap te stuur? Slim ou Uil sê: Ja, natuurlik! Jy kan enige boodskap op n poskaart of kaartjie of in n brief of e-pos of oor die telefoon stuur. n E-pos is n rekenaarboodskap. n Brief skryf jy op n stuk papier en sit dit in n koevert met n seël op, dan pos jy dit. n Kaartjie ook, maar n poskaart kom oop in die pos, met n seël op. Tjirp! Tjirp! Nou verstaan ek, sê Mossie bly. Dan spring Uil op, want sy selfoon lui. Hoe-hoe! Hallo! Hallo! (Uit: My HAT Storiewoordeboek, Pearson, 2010) Vrae l Kry jy ook soms boodskappe van iemand? Van wie? l Hoe kry jy jou boodskappe? l Dink gou aan n boodskap wat jy vir iemand kan stuur. l Let op! Ons skryf seël met n deelteken en e-pos met n koppelteken. 179
Kwartaal 4 Pret met taal A B C Verbind die sinne met want en maar (voegwoorde). Voorbeeld: Die boodskapper moet gou maak. Dit is belangrike nuus. (want) Antwoord: Die boodskapper moet gou maak, want dit is belangrike nuus. 1. Die rookseine is sigbaar. Die vuur brand hoog. (want) 2. Sy probeer n boodskap stuur. Die sein is swak. (maar) 3. Ons stuur vandag e-posse. Dit is baie vinnig. (want) Verbind die sinne met omdat en voordat (voegwoorde). Voorbeeld: Die boodskapper moet gou maak. Dit is belangrike nuus. (omdat) Antwoord: Die boodskapper moet gou maak omdat dit belangrike nuus is. 1. Die rookseine is sigbaar. Die vuur brand hoog. (omdat) 2. Hy staan op. Hy praat op sy selfoon. (omdat) 3. Hy luister goed. Hy neem n boodskap. (voordat) Skryf die sinne oor. Begin met die woorde in vet druk (lydende vorm/teenwoordige tyd). Voorbeeld: Simon skryf die boodskap. Antwoord: Die boodskap word deur Simon geskryf. 1. Die posduif bring die boodskap. 2. Die drawwer dra die brief. 3. Die posduif lewer die briewe af. Onthou: Gebruik n komma voor want en maar. Onthou ook, die sin na want en maar se volgorde bly dieselfde. Onthou: Die sin ná omdat en voordat se volgorde verander. Die werkwoord gaan na die einde van die sin. Onthou: Gebruik word deur en ge- in die teenwoordige tyd. 180
Lesreeks 16 D E F G Skryf die sinne oor. Begin met die woorde in vet druk (lydende vorm/verlede tyd). Voorbeeld: Simon het die boodskap geskryf. Antwoord: Die boodskap is deur Simon geskryf. 1. Die posduif het die boodskap gebring. 2. Die drawwer het die brief gedra. 3. Die posduif het die briewe afgelewer. Kies die korrekte voornaamwoord tussen hakies. Voorbeeld: Simon se ouma stuur vir (haar/hom) n brief. Antwoord: hom 1. Simon stuur vir (sy/haar) vriend n e-pos. 2. Die posbode lewer al (hulle se/hulle) briewe af. 3. Jessica praat op (sy/haar) selfoon. 4. Simon koop vir (haar/hom) n selfoon. Die selfoon is (hare/ syne). Voltooi die volgende sinne met moet (hulpwerkwoorde). Voorbeeld: Skryf die brief! Ek moet... Antwoord: Ek moet die brief skryf. 1. Stuur die e-pos! Ek moet... 2. Vra die vraag! Ek moet... 3. Pos die brief! Ek moet... 4. Antwoord die telefoon! Ek moet... Brei die volgende sinne uit (hulpwerkwoorde). Voorbeeld: Ek skryf vir my ouma n brief. Ek sal... Antwoord: Ek sal vir my ouma n brief skryf. 1. Ek stuur vir my ma n e-posboodskap. (wil) 2. Ek bel my beste maat. (moet) 3. Ek stuur die boodskap per SMS. (kan) 4. Ek kry my pos by die poskantoor. (sal) Onthou: Gebruik is deur en ge- in die verlede tyd. 181
Kwartaal 4 Skryftyd: n Brief A Voltooi die volgende raam en skryf n brief van 60 tot 80 woorde aan jou ouma en oupa. Vertel hulle hoe dit by die skool gaan en wat jy al op die rekenaar kan doen. Straatnaam: Straatnommer: Dorp of stad: Kodenommer: Datum: Liewe Inleiding: Paragraaf 1: Paragraaf 2: Slot: Liefde 182 Skryf die eerste weergawe neer. Herskryf dit netjies nadat dit nagesien is.
Lesreeks 16 B Voltooi die raam en skryf n e-pos aan jou maat. Skryf vir jou maat n e-pos van 30 tot 40 woorde. Onthou om jou eie en jou maat se e-posadres in te vul. Onthou om die ONDERWERP waaroor jy skryf, in te vul. Vertel jou maat hoe dit by die skool gaan en van die aktiwiteite wat julle in die klas doen. l Wat is die grootste verskil tussen n brief en n e-pos? Skryftyd: n Plakkaat Werk in pare. Maak n plakkaat in twee kolomme: Briewe/ E-posse. Dit is die opskrif van die plakkaat. Wat het jy nodig om n brief te skryf? Wat het jy nodig om n e-pos te stuur? Plak prente in om jou plakkaat mooi te maak. Gee byskrifte vir die prente op die plakkaat. Kies uit die lys woorde hieronder wat julle links en regs gaan skryf. rekenaar papier brief e-pos pen skerm toetsbord koevert muis seël Onthou om netjies te werk. Voorbeeld: Briewe E-posse (10 punte) 183
Kwartaal 4 Praattyd: n Rympie Leer die rympie en sê dit vir die klas op. n Muis is nie n regte muis nie Hier is my nuwe rekenaar En ek vra vir jou waar, of waar Sit hy aan of af? Ek weet ek is laf, Maar waar, of waar, sit hy aan of af? O daar! Dit is daar Dáár is die aan- en afskakelaar. switch Wat is dit? Wat is dit? mouse Dit is n muis ek moet sit! n Muis? n Muis? In my huis? moustache Waar is sy stert en waar is sy snor? Sal hy soos n regte muis piep of sal hy knor? Die muis wys die pyltjie op die skerm En ek moet ophou kerm, Met hom stuur ek n boodskap Sonder om n tree te stap! Dié muis is nie n regte muis nie En in mý huis is net hierdie muis tuis! l 184 Soek al die rymwoorde in die rympie, bv. rekenaar waar, af laf. Selflees: Stories oor rekenaars arrow screen Gaan gerus biblioteek toe en lees Liewe Heksie en die Rekenaar deur Verna Vels en Die Geel Komplot deur George Weideman. Dit is lekker stories oor mense en heksies en muise en rekenaars!
Lesreeks 16 Hersiening: Wat ken jy nou? A B C D Verbind die sinne met die woorde tussen hakies (voegwoorde). 1. Die posduif bring nuus. Daar is n briefie aan sy poot. (want) 2. Die posduif bring nuus. Daar is n briefie aan sy poot. (omdat) 3. Die boodskapper verdwaal. Hy ken nie die pad nie. (want) 4. Die boodskapper verdwaal. Hy ken nie die pad nie. (omdat) 5. Ek stuur n e-pos. Dit is baie vinnig. (want) 6. Ek stuur n e-pos. Dit is baie vinnig. (omdat) Skryf die sinne oor, maar begin met die woorde in vet druk (lydende vorm). 1. Die posbode bring n boodskap. 2. Die posbode het n boodskap gebring. 3. Ouma skryf n brief. 4. Ouma het n brief geskryf. 5. Simon stuur n lang e-pos. 6. Simon het n lang e-pos geskryf. Onthou, gebruik word in die teenwoordige tyd en is in die verlede tyd. Voltooi die volgende sinne met jou eie woorde (hulpwerkwoorde). Hier is my sinne: 1. Ek wil... Ek wil in die modder rol. 2. Ek moet... Ek kan vinnig hardloop. 3. Ek kan... Ek moet baie gras eet. Gee die korrekte voornaamwoord vir die woorde tussen hakies. Kies uit die blokkie. 1. Jessica stuur n SMS vir (Jessica se) vriendin. sy 2. Ouma gaan vir (Ouma) n nuwe rekenaar koop. haar 3. Ek stuur vir (ek se) vriend n boodskap. 4. Simon hou van (Simon se) nuwe rekenaarspeletjie. my haar 185