Niet culturen, maar mensen ontmoeten elkaar Edwin Hoffman
De thema s: 1. Een culturaliserende benadering en de kritiek hierop 2. Een systeemtheoretische benadering: Multicollectiviteit, multiculturaliteit en meervoudige identiteit 3. Persoon of cultuur? 4. De circulariteit van de communicatie 5. Botsende waarden: monisme, relativisme, pluralisme 6. Inclusief denken en handelen 7. Samenvattende tips 8. Het T.O.P.O.I. model
Thema 1 Een culturaliserende benadering en haar risico s
Culturaliserende benadering De nationale, etnisch-culturele of religieuze achtergrond van een persoon is het belangrijkste kenmerk van iemands identiteit en de belangrijkste verklaring voor haar of zijn gedrag
David Pinto: F- en G-structuren of culturen Fijnmazige culturen Grofmazige culturen Collectivistische Individualistische Groepsculturen Persoonsgerichte Wij-culturen Ik-culturen individu individu Eer Erkenning Impliciete communicatie Expliciete communicatie In- outgroup In- outgroup
Kennis van culturele en migratie-achtergronden Helpt om dingen te begrijpen in de communicatie Decentreert je referentiekader Voorkomt etnocentrisme
Kritiek op culturaliserende benadering Reductie van een persoon tot alléén zijn/haar nationale, etnische of religieuze identiteit Cultuur determineert en bepaalt alles: mens niet alléén produkt maar ook producent van haar/zijn cultuur géén oog voor sociaal-economische factoren Focust op verschillen niet op de overeenkomsten Exotiseert: maakt gedrag buiten-gewoon anders Legt betekenissen eenzijdig vast Generaliseert en stereotypeert (wij versus zij) Is bevoogdend en niet-gelijkwaardig Haalt mensen uit hun kracht
Kernvraag Mogen mensen zich - ondanks hun evidente categoriale kenmerken laten zien zoals zij dat wensen?
Thema 2 Een systeemtheoretische benadering: - multicollectiviteit - multiculturaliteit meervoudige identiteit van ieder persoon.
Multicollectiviteit en multiculturaliteit van ieder individu. Sexe Nationaliteit Leeftijd Beroep Religie Etnische groep Politieke voorkeur Ouderschap Stad/ land Sexuele voorkeur
Iedere communicatie kan interculturaliteit ofwel vreemdheidservaringen opleveren.
Iedere communicatie zelfs tussen twee broers - kan interculturaliteit ofwel vreemheidservaringen opleveren. He te ro Mannen Vaders Vegetariërs s s o m o H.... Atheïsten Boeddhisten Biolandbouw Modewereld Broers familie x Stad La nd
Internationale communicatie levert niet per definitie vreemdheidservaringen (interculturaliteit) op. In 50 ers do ne sië r Mannen Moslim SportLiefhebbers lg e B Katholiek Leidinggevende Middenstander Stad Vaders La nd
Meervoudige identiteit
Hypothese van het Beste Ander/ verschillend gedrag = negatief Positieve inzet: bedoelingen behoeften, waarden, belangen, gevoelens, motieven,..
Bij ervaring van verschil: negatieve interpretatie Ander/ verschillend gedrag = negatief Slechte bedoelingen/ negatieve inzet
Waarheidsgevechten of afstraffing Waarheid b Waarheid a Waarheid b Waarheid a Ander/ Verschillend gedrag = negatief Positieve inzet behoeften, waarden, belangen, gevoelens, motieven,.. Afstraffing
De kortste weg is de omweg Erkenning Ander/ verschillend gedrag = negatief Positieve Erkenning Inzet behoeften, waarden, belangen, gevoelens, motieven,..
Meervoudige identiteit: sociale identiteiten
Meervoudige identiteit: veelkleurig, veelvormig en bewegend mozaïek Etniciteit Partner Professional Cliënt
Meervoudige identiteit: veelkleurig, veelvormig en bewegend mozaïek Etniciteit Partner Ouderschap Cliënt
Thema 3 Persoon of cultuur?
Niet culturen, maar mensen ontmoeten elkaar Unieke A B C Ik ben zoals geen personen Sociale systemen: collectieven, groepen, culturen, sociale identiteiten Persoonlijkheden Culturen ander Ik ben als sommige mensen Ik ben als alle mensen Menselijke natuur Menshei d Universele basisbehoeften, basisemoties en basisvermogens
Thema 4 Communicatie: een circulair proces
Communicatie: een circulair proces Gelijktijdige en wederzijdse beïnvloeding van en door de gesprekspartners (ieder heeft aandeel) een voortdurende invloed van de heersende sociale dialogen in de samenleving(en). Sociale dialoog Persoon A Persoon B
Circulaire werking van de communicatie Je moet je net als alle anderen aanpassen De samenleving Zwarte allochtoon, Surinamer Witte Nederlander De school Student - conciërge
Thema 5 Botsende waarden en behoeften: monisme. relativisme en pluralisme
Praktijken en waarden praktijken waarden
Culturele verschillen in begroetingswijze Hand geven Knikje Hand op het hart Respect Lichte buiging Glimlach
Universalisme: Monisme (Universalisme) Er is één universele - vaak superieure cultuur: culturele dominantie, etnocentrisme, assimilatie Cultuur A Cultuur B Cultuur C Cultuur D
Relativisme Culturen zijn gelijkwaardig: respect, tolerantie, integratie met behoud van de eigen cultuur Cultuur A Cultuur B Cultuur C Cultuur D
Rechter: tuchtigen mag van Koran DE VOLKSKRANT, VOORPAGINA, 23 MAART 2007 (PAGINA 01) Van onze correspondent Sander van Walsum Duitse kantonrechter weigert Marokkaanse vrouw scheiding. Vonnis vernietigend signaal voor islamitische vrouwen. BERLIJN Een kantonrechter in Frankfurt heeft onder verwijzing naar de Koran geweigerd het huwelijk van een Marokkaans echtpaar versneld te ontbinden. De mishandeling waarvan de vrouw het slachtoffer is, rechtvaardigt volgens de (vrouwelijke) rechter geen echtscheiding, omdat het in de cultuurkring van de betrokkenen niet ongebruikelijk is dat de man tegenover de vrouw het recht op tuchtiging uitoefent. Ook in een aantal recente gevallen van eerwraak heeft de rechter de culturele achtergrond van de daders als een verzachtende omstandigheid aangemerkt.
Pluralisme Niet-onderhandelbaar, transcultureel kader van universele fundamentele waarden Interactie, ontmoeting, dialoog, wederzijdse verantwoording, erkenning
Erkenning binnen grenzen Schendend gedrag Positieve Erkenning Inzet behoeften, waarden, belangen, gevoelens, motieven,..
Pluralisme Onderhandelbaar kader van regels, afspraken, vereisten, standaarden, procedures, Functionele onderhandeling: overleg, redelijke aanpassingen, inclusief denken en handelen
Thema 6 Inclusief denken en handelen
Kwaliteit Erkende verschillen Erkende gelijkheid Inclusief denken en handelen Gelijkwaardigheid
Thema 7 Samenvattende tips
Samenvattende tips Wees jezelf, onbevangen en echt: doorslaggevend zijn je inzet, aandachtige betrokkenheid en openheid. Dat zien en voelen mensen. fouten mogen, kunnen dan gebeuren (Wrijving geeft glans en warmte ). Werk circulair: reflecteer je eigen aandeel en de invloed van de sociale omgeving, werk met de effecten van je communicatie (niet met je bedoelingen). Sta open voor verschillen: wees voorbereid op verschillen (Het TOPOI-model) ga daarbij uit van een positieve inzet. Open grenzen en stel grenzen. Handel inclusief. Maak zaken bespreekbaar.
Thema 8 Het TOPOI-model
T.O.P.O.I. Taal Ordening Personen Watzlawick Digitale en analoge communicatie De interpunctie Het betrekkingsniveau Symmetrisch of complementair Organisatie Inzet Je kunt niet-niet communiceren
Het TOPOI-model Taal Betekenissen van ieders verbale en non-verbale taal (ook de geschreven taal). Ordening (Inhoudsniveau) De zienswijze en logica van eenieder. Personen (Betrekkingsniveau) Identiteit en betrekking: wie eenieder voor zichzelf is en voor elkaar en hoe de onderlinge relatie is. Organisatie Functionele kader: hoe het georganiseerd is en hoe de machtsverhoudingen zijn. Inzet Motieven of beweegredenen van eenieder.
Verkorte toepassing van het TOPOI-model op een ingebrachte praktijksituatie Een Surinaams-Chinese studente zit in het tweede jaar van de opleiding Personeel en Arbeid van een hbo-instelling. Ze heeft een lichte lichamelijke handicap. De studente is stilletjes en wat teruggetrokken in de klas. Ze heeft tijdens discussies in de lesgroep moeite voor haar mening uit te komen en anderen kritische vragen te stellen. Ze zegt er zelf ook last van te hebben. Als haar mentor had ik hierover een gesprek met haar. Ik vroeg haar of haar moeite met assertiviteit te maken zou kunnen hebben met haar culturele achtergrond. De studente beaamde dit opgelucht en zei dat ze zich thuis onmogelijke assertief kan opstellen tegenover haar ouders. Ik voel me nu voor een dilemma geplaatst: enerzijds vind ik het van belang dat de studenten zich kritisch en assertief opstellen. Anderzijds past assertiviteit blijkbaar niet in de cultuur van deze Surinaams-Chinese studente en wellicht ook niet in die van andere studenten van buitenlandse afkomst. Wat kan ik doen? Wat moet de opleiding doen=
TOPOI Taal Analyse Interventie Betekenis van assertiviteit, opluchting? Onderzoek en uitleg wat mentor en studente hieronder verstaan. Ordening Cultureel probleem of studieprobleem? Personen Surinaams-Chinese? Dochter van? Jonge vrouw? Gehandicapte? Studente? Binnen de context van een hbo haar in de eerste plaats als studente benaderen. Organisatie Betekenis, noodzaak en toepassing binnen de opleiding van assertiviteit als opleidingseis? Discussie en explicitering Inhoud, noodzaak en toe passing van deze opleidingseis. Inzet Betekenis uitspraak: Ze heeft er zelf ook last van? Binnen de context van een hbo het allereerst als een studieprobleem benaderen Verheldering wat studente met die uitspraak bedoelt.
Het TOPOI-model Taal Betekenissen van ieders verbale en non-verbale taal (ook de geschreven taal). Ordening (Inhoudsniveau) De zienswijze en logica van eenieder. Personen (Betrekkingsniveau) Identiteit en betrekking: wie eenieder voor zichzelf is en voor elkaar en hoe de onderlinge relatie is. Organisatie Functionele kader: hoe het georganiseerd is en hoe de machtsverhoudingen zijn. Inzet Motieven of beweegredenen van eenieder.
Er is geen methode, alleen aandacht (Krishnamurti)
Voor nader contact en informatie Contact Edwin Hoffman Aussichtspromenade 22 9220 Velden Oostenrijk Website:www.jakschehoffman.at edwin@jakschehoffman + 43 69917166995 E. Hoffman (2009) Interculturele Gespreksvoering theorie en praktijk van het TOPOI-model. Bohn Stafleu Van Loghum