Alles over slaap Presentatie NVAB 11 juni 2018 Reinier de Groot, longarts-somnoloog
Disclosures Geen
Nederlands Slaap Instituut Focuskliniek diagnostiek en behandeling slaapstoornissen De grootste slaapkliniek van Nederland (ISO 9001/2015) Zeer korte doorlooptijden voor diagnostiek en therapie Alle medisch specialisten zijn somnoloog (kwaliteit) Diagnostiek aan huis Zeer ruime ervaring diagnostisch projecten 1 e en 2 e lijn
Altijd maar slaap
Kon ik maar slapen
Storend gedrag in de slaap
Somnoloog Slaap geneeskunde is een vak met specifieke kennis, vaardigheden en ervaring Longarts KNO arts Neuroloog Kaakchirurg Tandarts -> ESRS Somnoloog
Slaap & Slaapstoornissen Biologie van de slaap Regulatie van de slaap Etc. Etc. Diagnostiek van de slaap Slaapstoornissen Indeling Diagnostiek Therapie
Classificatie van slaapstoornissen Het oude systeem, op basis van primaire symptomen (1979,90,97) Insomnie: slechte slaap Hypersomnie: teveel slaap en EDS Parasomnia: abnormaal gedraag tijdens de slaap International Classification of Sleep Disorders (2005:2014); op basis van pathofysiologie DSM-V (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders ICD-10 (International Classification of Diseases - WHO
Classificatie van slaapstoornissen Slaapstoornissen komen bij 10% van de bevolking voor met een evidente impact op het dagelijks functioneren. Meest frequent: Insomnie (medicatie gebruik) Sleep Related Breathing Disorders (SRBD) Restless legs syndrome
Prevalentie ICSD 3 (AASM): 7 categorieën Insomnia 10% Sleep Related Breathing Disorders 3-7% Central Disorders of Hypersomnolence 0,02-0.18% Circadian Rhythm Sleep-Wake Disorders 7-16% Parasomnias 3-17% Sleep Related Movement Disorders 5-10% Other Sleep Disorders
Insomnie (1) Subjectief: patiënten klagen over een slechte slaap Verschillende dimensie: Problemen met het inslapen Problemen met doorslapen Te vroeg wakker worden Geen verfrissende slaap Combinaties Impact op het dagelijks functioneren: slaapdruk, vermoeidheid, stemming, cognitieve functies
Insomnie - Subtypes Short-term Insomnia Disorder Dat is: acute insomnie; bestaat korter dan 3 maanden, minder dan 3 keer per week gemiddeld. Chronic Insomnia Disorder; langer dan 3 maanden en meer dan 3 keer per week Psychofysiologisch, paradoxaal, idiopathisch, gerelateerd aan psychische stoornis, slechte slaaphygiene, gedrag, drugs, alcohol, medisch probleem Other insomnia Disorders restgroep Geïsoleerde symptomen en normale varianten Excessieve tijd in bed, korte slaper
Chronische Insomnie Minstens Probleem met inslapen (> 30 minuten) Probleem in slaap te blijven (> 30 minuten) Probleem te vroeg wakker worden (EMA, <6,5 uur slaap) Kinderen: verzet tegen normale slaaptijden Afhankelijkheid van derden om in slaap te vallen (dementie) Symptomen op de dag (EDS) Ondanks voldoende tijd en gelegenheid voor een goede slaap Minstens 3x week, gedurende 3 maanden Geen verklaring vanuit den andere slaapstoornis
Idiopathische Insomnie Vanaf de geboorte of vroege jeugd Geen aanwijsbare oorzaak Geen lange remissies 0,7% van de adolescenten Uitlokkende factoren zijn niet bekend; associatie met leerproblemen en ADHD (neurologisch defect?) Vaak ersntige objectieve insomnie
Circadiane Ritmestoornissen Regulering slaapritme De biologische klok Melatonine Licht en donker Symptomen Slaapdagboek Actigrafie Biomarker Dim Light Melatonin Onset (DLMO)
Slaapdagboekje Circadiane Ritmestoornissen
Actigrafie Circadiane Ritmestoornissen
DLMO Circadiane Ritmestoornissen
Circadiane Ritmestoornissen Voorwaarden voor een goede slaap
Circadiane Ritmestoornissen Verstoring van het ritme (misalignment)
Circadiane Ritmestoornissen Melatonine en de biologische klok
Melatonine ritme Circadiane Ritmestoornissen
Circadiane Ritmestoornissen De stoornissen Delayed Sleep Phase Disorder (DSPD) Advanced Sleep Phase Disorder (ASPD) Free running Onregelmatig ritme (ISWRD) Jetlag en Shift Work Disorder Not Otherwise Specified (NOS) ADHD, autisme, trauma CZS, medicamenten en alcohol
Circadiane Ritmestoornissen Behandeling van de CRSD Medicamenteus Slaapmedicatie Cognitieve Gedragstherapie Vaak in combinatie met melatonine en licht therapie (chronotherapie)
Sleep Related Breathing Disorder Indeling OSAS (Obstructief) CSAS (Centraal) CSR (Cheyne Stokes) OHS (Obesitas) Snurken Klachten Altijd moe, slaapdruk op de dag, cognitieve functies, onrustige slaap, bezorgde partner Epidemiologie 4% mannen, 2% vrouwen AHI>5 en klachten, percentage met alleen een AHI > 5 ligt veel hoger
Sleep Related Breathing Disorder Diagnostiek Anamnese Vragenlijsten (ESS, PQ etc) Lichamelijk onderzoek (BMI, Kaakanatomie en KNO status) (poly)somnografie Behandeling Lifestyle adviezen CPAP (APAP), ASV, BiPAP MRA Chirurgische interventie (UPPP, osteotomie) Nieuwe behandeling pacemaker N XII
OSA: herhaalde obstructie van BLW
Mechanisme van OSA Functionele verstoring door passieve vernauwing van de pharynx (UA) gedurende de slaap. Cyclisch adempatroon met afwisselend reductie van de ventilatie (slaap) en herstel van de ademhaling (arousal) Events duren minimaal 10 seconden Complete blokkade apneu Partiele blokkade hypopneu AHI = Apneu Hypopneu Index = apneus+hypopneus/uren slaap.
OSA: obstructie van BLW
OSA Cyclus: overzicht
Anatomische oorzaken
OSA en aritmie
OSA en bloeddruk
Chronic Intermittant Hypoxia Lavie L Sleep Medicine Reviews 2015; 20:27-45
Ernst van OSAS Op basis van de AHI Normaal (0-4) Mild (5-14) Matig (15-30) Ernstig (>30 Echter Afkapwaarden zijn vrij arbitrair Normaalwaarden zijn bijv. leeftijdsafhankelijk ODI lijkt een veel betere voorspellende factor van symptomen, comorbiditeit en outcome Ruehland WR et al. Sleep 2009; 32(2):150-7
Definitie AASM ICSD-3 OSA = AHI> 5 met klinische symptomen OSA = AHI> 15 Klinische symptomen (elke uit deze lijst) Daytime symptoms Excessive daytime sleepiness (EDS) Cognitieve dysfunction Fatigue Nonrestoritive sleep Nighttime symptoms Insomnia Awakenings with gasping, choking etc Observed snoring, breathing interruptions Complications HT, coronary artery disease, stroke, Afib, DM II, mooddisorders
Traditional OSA diagnosis- Flow based Polysomnography (PSG) Polygraphy (PG)
Simplicity of Pulse Oximetry, Accuracy of PSG
WatchPAT technology in a nutshell 1 2 Normal Blood Flow Constricted Artery 3 PAT Signal
AASM Guidelines A technically adequate HSAT device incorporates a minimum of the following sensors: Nasal pressure, chest and abdominal respiratory inductance plethysmography, and oximetry; Or else PAT with oximetry and actigraphy.
Therapie OSAS LIFESTYLE MRA AHI< 30 CPAP/BiPAP/ASV AHI >30 Operatief UPPP (effect en duur niet voorspelbaar) BiMax osteotomie Overige Nervus hypoglossus stimulatie Sleep Position Trainer (SPT)
OSA: samenvatting OSA: herhaalde periode van SDB ten gevolgde van partiele of complete BLW obstructie. Zowel anatomische als niet-anatomische factoren dragen bij aan de pathogenese van OSA Systemische effecten van OSA zijn o.a. ritmestoornissen, HT, HVZ De ernst van OSA wordt ingedeeld in arbitraire groepen, respons op de ingestelde therapie kan worden gezien als proof of principle for OSAS
Hypersomnie Narcolepsie Type 1 en type 2 MSLT, MWT, Hypocretin 1,5 per 100.000 Idiopathische Hypersomnie Nog minder frequent dan narcolepsie Syndrome van Kleine-Levin Zeer zeldzaam 1:1000.000 Hypersomnie, cognitieve, gedrag, eetstoornis en hypersexualiteit
Parasomnie REM Slaap Nachtmerries RBD Praten, lachen, kreunen nrem slaap Slaapwandelen Nachtelijk eten Night Terror Confusional arousal
REM en NREM en Waak/N1/N2 Tandenknarsen Hypnic Jerks Bedplassen Slaapparalyse EHS Parasomnie
Bewegingsstoornissen tijdens de slaap PLMD RLS Kaak Bruxisme Behandeling Medicamenteus (pramipexol) of bitje bij knarsen