Postadres Postbus 16200, 3500 CE Utrecht Telefoon 14 030 www.utrecht.nl Gemeenteraad Behandeld door A.A.H. Verkerke Doorkiesnummer 06-24 88 08 19 E-mail a.verkerke@utrecht.nl Onderwerp Veiligheidsbeeld 2016 en Midterm Bijlage(n) 1 review Integraal Veiligheidsplan 2015-2018 Uw kenmerk Verzonden Uw brief van Bij antwoord datum, kenmerk en onderwerp vermelden Geachte heer, mevrouw, Met deze brief informeren wij u over de stand van zaken van de veiligheid in onze stad. Wij doen dat aan de hand van de thema s van het Integraal Veiligheidsplan 2015-2018 (verder te noemen: IVP). Na een schets van algemene ontwikkelingen op het gebied van veiligheid presenteren wij de veiligheidscijfers over 2016. Daarna beschrijven wij het resultaat van de Midterm Review van het IVP. Ontwikkelingen Onder het motto In Utrecht werken we samen aan een stad waar mensen veilig zijn en zich veilig voelen heeft u op 12 februari 2015 het IVP vastgesteld. U heeft toen besloten: 1. De veiligheidsthema's High Impact Crimes (HIC) en Jeugdoverlast en -criminaliteit als prioriteit in de aanpak van veiligheidsproblemen te benoemen voor de komende vier jaar; 2. De aanpak van de veiligheidsthema's veilige wijken, georganiseerde ondermijnende criminaliteit, openbare orde en maatschappelijke onrust en fysieke veiligheid te continueren en waar nodig te intensiveren; 3. In de aanpak van veiligheidsproblemen nog meer de nadruk te leggen op participatie, informatiegestuurd werken en een persoonsgerichte aanpak. Inmiddels zijn we halverwege de uitvoering van het IVP. Uitgangspunten van het IVP zijn dat professionele veiligheidspartners intensief samenwerken met alle relevante partners in de stad, dat het beleid en de aanpak preventief zijn waar dat kan en repressief waar het moet, en dat we werken met een gebiedsgerichte én persoonsgerichte aanpak. Mede door de betrokkenheid en inzet van onze veiligheidspartners, bewoners, ondernemers, instellingen en organisaties geven de criminaliteitscijfers jaar na jaar een steeds positiever beeld. Dat geldt echter niet voor het veiligheidsgevoel. Mensen ervaren onveiligheid en dat gevoel neemt de laatste jaren niet af. Gevoel van veiligheid (of onveiligheid) heeft te maken met een groot aantal
factoren. De afgelopen tijd is een aantal van die factoren heel prominent en zichtbaar geworden in onze samenleving. Te denken valt aan gebeurtenissen op mondiale schaal zoals oorlogen, aanslagen, terrorismedreiging en machtswisselingen. De beschikbare informatie en de snelheid van (media)informatie is enorm. Dat heeft invloed op de samenleving als geheel en op individuen. Mensen trekken zich terug in hun eigen wereld. Verdraagzaamheid staat onder druk waardoor een voedingsbodem ontstaat voor gevoelens van onbehagen en polarisatie. Deze ontwikkelingen hebben grote invloed op lokaal niveau, zowel op de feitelijke als op de ervaren veiligheid. We zien een toename van spanningen in de wijken (bijvoorbeeld rond de jaarwisseling en in de zomerperiode) en een toename van dreigingen op nationaal en lokaal niveau. De afgelopen jaren hebben we vooral gestuurd op basis van de criminaliteitscijfers van de politie en de meldingen bij de gemeente, met als prioriteiten de HIC-delicten en Jeugdoverlast en criminaliteit. Steeds duidelijker wordt dat deze criminaliteitscijfers slechts een deel van de werkelijkheid laten zien. We krijgen meer zicht op de tot nu toe grotendeels onzichtbare criminele activiteiten en onderliggende structuren die onze samenleving ondermijnen. We zien ook dat achter veel geweldsincidenten een netwerk of structuur van criminele ondermijnende activiteiten schuil gaat. De huidige aanpak blijkt voor deze vormen van criminaliteit ontoereikend. Het combineren van bestaande werkwijzen met een vernieuwende aanpak leidt tot een integrale en effectievere aanpak. Die vernieuwende aanpak bestaat onder andere uit het verkrijgen van een beter inzicht in ongewenste hardnekkige symptomen en patronen en het op basis van dat inzicht toepassen van bestuursrecht, strafrecht en fiscaal recht door de samenwerkingspartners op de meer onzichtbare vormen van criminaliteit. Veiligheidsbeeld 2016 In de Infographic (bijlage 1) zijn cijfers ten aanzien van de IVP-thema s opgenomen. Het thema High Impact Crimes laat de volgende cijfers zien: - Het aantal woninginbraken is in 2016 nagenoeg gelijk gebleven aan 2015; - Het aantal geweldsmisdrijven is in 2016 met 5% gedaald; - Het aantal straatroven (6% minder dan in 2015) en overvallen (18% minder dan in 2015) blijft relatief laag; - In 2016 is de aangiftebereidheid onder slachtoffers van geweld 56%. De langdurige en intensieve inzet op de vermindering van High Impact Crimes bestaat uit een brede mix van preventieve, communicatieve en fysieke maatregelen die door de veiligheidspartners in goede samenwerking zijn ontwikkeld en toegepast. Om te zorgen dat de resultaten goed blijven willen wij de aanpak continueren. Verminderen van de inzet vinden wij onverantwoord. Dat betekent niet alleen doorgaan op de oude voet maar ook blijven zoeken naar zinvolle en effectieve nieuwe interventies. Een voorbeeld daarvan is het ontwikkelen van een informatiemodel voor het inschatten van woninginbraken. 2/8
De scores bij het thema Jeugdoverlast en criminaliteit zijn als volgt: - In 2016 gaf 23,5 % van de respondenten aan vaak jongerenoverlast in de buurt te ervaren. In 2015 was dat 20,3%; - Het aandeel jeugdige verdachten (12-24 jaar) van het totaal aantal jeugdigen dat in Utrecht woont is in 2016 gedaald tot 1,7%. In 2015 was dat nog 2,1%. De meldingen van jongerenoverlast zijn vaak een verzameling van verschillende soorten overlast, waaronder overlast van drugsgebruik, afval op straat, verkeers- en parkeeroverlast en geluidsoverlast. Het is bovendien niet altijd duidelijk of overlast van jongeren (volgens de Jeugdwet tot 18 jaar) komt, van jongvolwassenen (volgens de landelijke systematiek en politieregistratie tot 23 jaar) of van volwassenen ouder dan 23 jaar. Het aandeel aangehouden jeugdige verdachten ten opzichte van het totaal aantal jeugdigen in Utrecht is de afgelopen jaren geleidelijk afgenomen. Dit komt overeen met de landelijke dalende trend van geregistreerde jeugdcriminaliteit. Vanaf 2014 hebben de justitiepartners extra aandacht besteed aan verbetering van het proces waarbij jeugdigen niet direct als aangehouden verdachte worden geregistreerd, maar voor een gesprek worden ontboden op het politiebureau. Dit heeft mogelijk bijgedragen aan de daling van het percentage in die jaren. Bij het thema Veilige wijken/veelvoorkomende criminaliteit zijn de cijfers van 2016 ten opzichte van die van 2015 als volgt: - Het aantal autokraken is met 4% toegenomen; - Zakkenrollen nam af met 20%; - Het aantal fietsdiefstallen nam af met 1%; - Winkeldiefstallen namen toe met 5%; - Het percentage mensen dat zich wel eens onveilig voelt in de eigen buurt is licht gestegen van 32% naar 33%; - 46% van de bewoners is tevreden over het functioneren van de gemeente in de aanpak van veiligheidsproblemen. In 2015 was dat 40%; - 40% van de bewoners is tevreden over het functioneren van de politie in de aanpak van veiligheidsproblemen. In 2015 was dat nog 35%. Voor alle Utrechtse wijken zijn de wijkveiligheidsplannen uitgevoerd. Veel bestaande en nieuwe activiteiten van en met bewoners, ondernemers en organisaties hebben plaatsgevonden. Daarbij gaat het onder andere om: wijkgerichte aanpak autokraak, politiekids/politielab, bewoners-app-groepen, veiligheidsschouwen en opruimacties, vrijwilligersacties tijdens Ramadan en jaarwisseling, bewonersbijeenkomsten over veiligheid, een kunstproject, preventievoorlichtingsbijeenkomsten. Door regie te voeren op bemiddeling/mediation worden conflicten en spanningen voorkomen en opgelost. Veel aandacht is ook besteed aan de gebiedsgerichte integrale aanpakken op de kop van Lombok, de Amsterdamsestraatweg en het versnellingsplan Overvecht. Daarover bent u middels separate brieven door ons geïnformeerd. 3/8
Autokraak en fietsendiefstal blijken hardnekkige problemen. Voor beide delicten is in 2016 gestart met de uitvoering van een actieplan waarbij vooral aandacht is voor communicatie en andere preventieve maatregelen. Om fietsendiefstal tegen te gaan wordt gekeken of met een private partij een nieuw instrument ontwikkeld kan worden dat de fiets verbindt met de digitale wereld. In 2016 is onder andere in Utrecht en in Rotterdam wetenschappelijk onderzoek gedaan naar de betekenis en duiding van cijfers over (on)veiligheidsgevoel. Op basis van die onderzoeksresultaten zullen we voorstellen gaan formuleren over acties om dat veiligheidsgevoel te verbeteren. Op het gebied van Openbare orde en maatschappelijke onrust was 2016 een jaar met veel openbare manifestaties/demonstraties, voetbalwedstrijden en evenementen die veel inzet vroegen van politie en gemeente. Koningsdag is uitgebreid voorbereid met diverse in- en externe partners. Extra aandacht is besteed aan het verbeteren van de inrichting van het vrijmarktgebied door deze zo veel mogelijk te ontdoen van obstakels in de loopstromen. Om nog effectiever te kunnen zijn werkten tijdens de vrijmarkt gemeentelijke toezichthouders en handhavers voor het eerst samen in integrale teams. Ook is een bewoners- en bezoekersonderzoek uitgevoerd over de beleving van Koningsdag. Bij de voorbereiding van de jaarwisseling is ook intensief samengewerkt. Op wijkniveau vond afstemming plaats in de handhavingsoverleggen. Er is ingezet op het versterken van bewonersparticipatie en de aanpak van illegaal vuurwerk en vuurwerkoverlast, met behulp van onder meer een vuurwerkdetectiesysteem, vuurwerkteams en de invoering van vuurwerkvrije en vuurwerkluwe zones. Zie ook de raadsbrief Terugblik jaarwisseling 2016-2017 (dd 24 januari 2017, ons kenmerk 17.4169963). In het kader van Utrecht zijn we samen (UZWS) is een bijdrage geleverd aan het voorkomen en bestrijden van polarisatie en radicalisering. Trainingen zijn gegeven, een congres over UZWS is georganiseerd, via het casusoverleg is de persoonsgerichte aanpak uitgevoerd, maatschappelijke rust is bewaard door de inzet van het bondgenoten- en sleutelfigurennetwerk. Cameratoezicht is uitgevoerd op basis van het uitvoeringsplan. Flexibel cameratoezicht is voor het eerst toegepast. De activiteiten met betrekking tot het thema Georganiseerde ondermijnende criminaliteit lagen onder andere op het gebied van mensenhandel (realisatie schone raamprostitutie, beheer schone straatprostitutie), drugshandel (aanpak hennepplantages, het sluiten van panden op basis van Opiumwet). Op grond van de Wet Bibob zijn 47 dossiers onderzocht; 34 van die onderzoeken zijn afgerond. Voor het thema Fysieke Veiligheid is in 2016 gewerkt aan het voorkomen en bestrijden van incidenten en crises. Daarvoor zijn enkele incidenten bestreden, zijn incidentbestrijdingsplannen vastgesteld, is veel tijd en energie gestoken in de voorbereiding op terrorisme door onder andere 4/8
opleiding/training/oefening van bestuurders en ambtenaren en is de Veiligheidsregio Utrecht gefaciliteerd om haar taak goed uit te kunnen oefenen. Midterm review van het IVP De Midterm Review van het IVP is niet alleen gebaseerd op het hierboven beschreven en toegelichte veiligheidsbeeld maar ook op de informatie uit de vele gesprekken die wij voerden, de bezoeken die we aflegden, de verhalen van onze medewerkers in de wijk, de resultaten uit de inwonersenquête en de analyse veiligheidsbeleving 2015. Dit alles geeft ons inzicht in hoe bewoners, ondernemers en andere maatschappelijk betrokkenen het gevoerde veiligheidsbeleid ervaren. Ook is gesproken met de meest betrokken professionele partners bij het IVP: de politie, het Openbaar Ministerie, het Bureau Regionale Veiligheidsstrategie, de gemeente Utrecht (Veiligheid; Vergunningen, Toezicht, Handhaving), het Ministerie van Veiligheid en Justitie en een aantal andere Nederlandse grote steden. De resultaten van de Midterm Review zijn hieronder beschreven. Samenwerking De samenwerking met politie en Openbaar Ministerie is hecht en goed. Binnen de beschikbare capacitaire mogelijkheden werd en wordt flexibel omgesprongen met acute nieuwe ontwikkelingen als een hoge instroom van asielzoekers en dreiging van terrorisme. Ook op verzoeken om grote inzet voor evenementen en demonstraties wordt adequaat gereageerd. Prioritering Het IVP geeft focus in de activiteiten. Continuïteit in de aanpak en meerjarige aandacht op de prioriteiten HIC en Jeugd werkt. De dalende trend van HIC wordt daaraan deels toegeschreven. We willen deze focus vasthouden. Extra aandacht is nodig voor de cijfermatige doelstellingen van het IVP die nog niet op koers liggen zoals het veiligheidsgevoel, autokraak, fietsdiefstal, ervaren jeugdoverlast en bewonerstevredenheid. Daaraan wordt nu al gewerkt door bijvoorbeeld het uitvoeren van de actieplannen fietsendiefstal en autokraak en het, samen met wetenschappers, formuleren en uitvoeren van voorstellen over acties om het veiligheidsgevoel te verbeteren. Om beter zicht te krijgen op onzichtbare criminaliteit willen we verkennen of een aanpak cybersecurity/cybercrime daarbij helpt. Ook het maken van ondermijningsbeelden en het uitvoeren van daaruit voortvloeiende acties moet daaraan bijdragen. Persoonsgerichte aanpak Ook de persoonsgerichte aanpak begint zijn vruchten af te werpen. Voorbeelden daarvan zijn de aanpak van ernstig overlastgevende gezinnen, van personen met verward gedrag, de zogenaamde Top X-aanpak en ook het casusoverleg radicalisering. Vanwege de nauwe samenhang tussen veiligheid en sociale omstandigheden worden alternatieven ontwikkeld om te voorkomen dat mensen in de criminaliteit belanden of blijven. 5/8
Informatiegestuurd werken Wij werken steeds vaker informatiegestuurd bijvoorbeeld door het gebruik in de wijken van het informatiesysteem criminaliteit en de informatiegestuurde inzet van de flexteams met gemeentelijke toezichthouders. Ook de afname van zeer hardnekkige overlastsituaties door inzet van het Coördinatieteam Incidentenmanagement (CIM) en de ontwikkeling en uitvoering van het Digitaal opkopersregister ter bestrijding van heling (DOR) valt grotendeels te verklaren door efficiënt gebruik van de bij de partners beschikbare informatie. Wij innoveren onder andere door een methode te ontwikkelen die op basis van ervaringsgegevens probeert in te schatten waar en wanneer woninginbraak kan voorkomen. Op basis van die informatie kunnen preventieve maatregelen worden genomen. Een vergelijkbare methode wordt bedacht ter voorkoming van ondermijnende criminaliteit. Uiteraard wordt de vertrouwelijkheid van persoonsgegevens nauwlettend in het oog gehouden. Participatie Bij veel activiteiten ter bevordering van veiligheid wordt nauw samengewerkt met bewoners en ondernemers zoals bij de voorbereiding van de jaarwisseling, Ramadan, allerlei wijkoverleggen, bewonersavonden, buurtnetwerken, bewoners-app-groepen. De wens klinkt om nog meer dan nu al gebeurt de belanghebbenden bij veiligheidsissues te stimuleren om mee te doen met analyse, duiding, ontwerpen en uitvoeren van interventies. Dat kan door bewustwording te vergroten, door een andere manier van kijken en doen en door het uitbreiden van netwerken. Op die manier wordt de weerbaarheid van de Utrechters vergroot en inclusie en verbinding bevorderd. Wij verwachten dat dat positief bijdraagt aan het veiligheidsgevoel. Hoe verder in 2017 en 2018? Conform onze IVP-doelstellingen willen wij nu en in de toekomst onze inwoners een leefomgeving bieden waar zij veilig zijn en zich veilig voelen. Daarvoor is het nodig dat wij enerzijds de prioriteiten handhaven en de ingezette aanpak voortzetten maar anderzijds ook flexibel inspelen op de hierboven geschetste ontwikkelingen. Extra aandacht voor het bewaren van de maatschappelijke rust en het voorkomen van polarisatie ligt voor de hand. Om veiligheidsvraagstukken in de wijken effectief en duurzaam aan te pakken willen we bovendien investeren in het versterken van gebiedsgerichte aanpakken en in het meer en anders samenwerken met bewoners en ondernemers. Hoogachtend, Burgemeester en wethouders van Utrecht, de secretaris, de burgemeester, 6/8
Bijlage 1 Infographic IVP 7/8
8/8