Nieuwsflits Landelijk Expertisecentrum Transportveiligheid mei - juni 2015 Het Landelijk Expertisecentrum (LEC) Transportveiligheid bevordert het veilig transporteren van goederen over water, weg, spoor en buisleidingen en van grote groepen mensen over water, weg en spoor. Wij zijn actief op alle onderdelen van de veiligheidsketen, zowel risicobeheersing als incidentbestrijding, en richten ons op die incidenten waarbij een bovengemiddeld beroep wordt gedaan op de hulpdiensten. Het LEC Transportveiligheid is onderdeel van het Instituut Fysieke Veiligheid (IFV). Oprichting Ketenoverleg veiligheid binnenwateren Op 17 april 2015 vond bij het IFV in Zoetermeer de Expertmeeting Binnenvaartveiligheid plaats. Initiatiefnemers van de expertmeeting waren het Landelijk Expertisecentrum Transportveiligheid van het IFV, de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) en Rijkswaterstaat (RWS). Deelnemers aan de meeting waren vertegenwoordigers van havenbedrijven, Reddingsbrigade, RWS, ILT, Centraal Bureau voor de Binnen- en Rijnvaart (CBRB), Binnenvaart Logistiek Nederland (BLN), veiligheidsregio s, het Ministerie van Infrastructuur en Milieu, Deltalinqs en het IFV. De bijeenkomst had tot doel kennis, expertise en informatie te delen over het voorkomen, beperken en bestrijden van calamiteiten op de binnenvaart. Een tweede doelstelling was na te gaan of oprichting van een Ketenoverleg Binnenvaartveiligheid wenselijk en haalbaar is. Bron: Rijkswaterstaat De deelnemers gaven aan het belangrijk te vinden om de veiligheidsrisico s op de binnenwateren goed in beeld te krijgen. Informatiedeling is daarvoor van groot belang. Zowel de risicobeheersing als incidentbestrijding verdient de nodige aandacht. Het is belangrijk te weten welke organisaties betrokken zijn bij veiligheid op de binnenwateren, welke taken en verantwoordelijkheden zij hebben en over welke informatie zij beschikken. De deelnemers willen graag hun eigen kennis delen met anderen en deel uitmaken van een breder netwerk, om ervoor te zorgen dat ongevallen op de binnenwateren worden teruggedrongen en er minder dodelijke incidenten zijn. Intakk Om deze reden is door de deelnemers besloten de bijeenkomst voort te zetten in een ketenoverleg veiligheid binnenwateren. Het overleg richt zich op de hele veiligheidsketen en vooral op landelijk beleid en afspraken. Het is niet de bedoeling te treden in regionale of lokale verantwoordelijkheden. Inmiddels hebben ook andere organisaties kenbaar gemaakt, betrokken te willen worden bij het ketenoverleg.
Adviesraad Transportveiligheid Op 13 mei 2015 is de Adviesraad Transportveiligheid voor de vierde keer bij elkaar gekomen. De adviesraad staat onder leiding van Jan van Belzen (burgemeester Barendrecht). Leden zijn afkomstig van gemeenten, veiligheidsregio s, Rijkswaterstaat, het bedrijfsleven en de wetenschap. In de nieuwsflits van januari-februari 2015 hebben wij u geïnformeerd over de verschillende portefeuilles die de adviesraad wil uitwerken. Rode draad is de publiek-private samenwerking. Een aantal portefeuilles is inmiddels verder uitgewerkt. Wat betreft de portefeuille Informatie-uitwisseling transportactiviteiten en infrastructurele projecten is de werkgroep gekomen met een Informatie-gestuurd veiligheidsconcept transport. Dit veiligheidsconcept is toepasbaar op verschillende terreinen, zoals het opstellen van handreikingen, het verlenen van vergunningen en het vastleggen van wetten en regels. De werkgroep van dit concept gaat verder met een verdiepingsslag aan de hand van één of meer casussen. De werkgroep die de portefeuille Samenwerking bij incidentbestrijding en verantwoordelijkheden (specialismen) onder zich heeft, wil een bundel maken met beschrijvingen en analyses van transportincidenten van het afgelopen jaar. Het doel is te leren van incidenten en op basis van aanbevelingen bestaande inzetprocedures en protocollen aan te passen vanuit het oogpunt dat we de incidentbestrijding kunnen verbeteren. Wat betreft twee andere besproken portefeuilles zal de adviesraad komen met aanbevelingen. Het betreft de onderwerpen safety en security en multimodale transportketens. Eerste bijeenkomst Kennistafel Basisnet Op 22 juni 2015 is het netwerk Kennistafel Basisnet voor het eerst bijeen geweest. Het netwerk is een initiatief van het Relevant-netwerk externe veiligheid. Op het programma stonden o.a. een toelichting van Rijkswaterstaat op de monitoring van het Basisnet, zoals deze uitgevoerd gaat worden voor weg en water. Daarnaast was er een presentatie van de casus Ooijen-Wanssum een provinciaal inpassingsplan (PIP), waarin het vervoer van gevaarlijke stoffen over een te verleggen provinciale weg een belangrijke rol speelt. Vragen die daarbij onder meer aan de orde kwamen: is routering van gevaarlijke stoffen zinvol? Hoe ga je om met de relatie Basisnet provinciale weg? De Kennistafel Basisnet heeft als doel kennis en ervaring vanuit de praktijk met het Basisnet met elkaar te delen in interactieve sessies. Verder heeft de kennistafel een signaalfunctie voor knelpunten en 2
aandachtspunten die zich in de praktijk voordoen met beleid en regelgeving rond het Basisnet. Tijdens de kennistafelbijeenkomsten komen vragen, casussen en ontwikkelingen rondom het Basisnet aan de orde. Op www.relevant.nl zijn praktijkervaringen, oplossingen etc. van de kennistafel beschikbaar en toegankelijk voor andere professionals. De kennistafel komt twee tot drie keer per jaar bij elkaar en organiseert daarnaast eenmaal per jaar een themabijeenkomst. Iedereen die denkt een bijdrage te kunnen leveren aan een goede uitvoering van het Basisnet is van harte welkom om deel te nemen aan de bijeenkomsten van de kennistafel. Ook is het mogelijk om agendalid te worden of om eenmalig een vraag of casus voor te leggen aan de kennistafel. De deelnemers aan de kennistafel hebben zeer verschillende achtergronden en zijn afkomstig uit bedrijfsleven (bedrijven en brancheorganisaties) en overheid (omgevingsdiensten, provincies, gemeenten, RWS, veiligheidsregio s). Neem voor meer informatie of om u aan te melden als deelnemer contact op met: Secretaris Kennistafel Basisnet: merle.de.lange@rhdhv.com, telefoon 06 46 37 17 79 Voorzitter Kennistafel Basisnet: simone.van.dijk@rhdhv.com, telefoon 06 15 09 30 48 Herziening handreikingen Kennisborging is een wettelijke taak van het IFV. In de vorige nieuwsflits informeerden wij u over de drie documenten die het Landelijk Expertisecentrum Transportveiligheid herziet in samenwerking met deskundigen uit de veiligheidsregio s en crisispartners (RWS, Brandweer Nederland, GGD GHOR Nederland, VNCI/EVO, Nationale Politie en de Inspectie Leefomgeving en Transport). Het gaat om de documenten: > Incidentmanagement bij verkeersongevallen met gevaarlijke stoffen > Handreiking Buisleidingincidenten > Handreiking voorbereiding treinincidentbestrijding. In deze nieuwsflits een toelichting op de herziening van de publicatie Incidentmanagement bij verkeersongevallen met gevaarlijke stoffen uit 2000. De herziening is gericht op het bieden van handvatten voor de stakeholders ter voorbereiding op de bestrijding van incidenten met gevaarlijke stoffen op (autosnel)wegen. Het uitgangspunt is inhoud te geven aan zes à zeven beeldvormende scenario s van ongevallen met gevaarlijke stoffen op de weg. De beschrijving van deze scenario s moet de lezer een beeld geven van hetgeen je aan kunt treffen bij een dergelijk incident. Ook moet het een beeld geven waarmee in de voorbereiding op de bestrijding van het incident, rekening gehouden kan worden. De verschillende ketenpartners worden benoemd, en we werken in stroomschema s uit op welke wijze relevante informatie over lading, voertuig en infrastructuur verkregen kan worden en gebruikt kan worden 3
bij de bestrijding van incidenten. We gaan niet in op de wijze van de incidentbestrijding (repressie zelf), omdat deze afhankelijk is van het specifieke scenario, de lokale infra en aanwezige kennis en materieel bij de crisispartners ter plekke. Eind juni 2015 zijn de scenario s gereed en worden de stroomschema s verder uitgewerkt. Het derde projectteamoverleg vindt eind september 2015 plaats. info: nils.rosmuller@tno.nl Masterclass Transportveiligheid De eerder aangekondigde masterclass Publiek-private samenwerking (PPS) in transportveiligheid zal in oktober 2015 plaatsvinden. Ervaringen opgedaan op het congres Relevant in december 2014 en op een recente lesdag voor studenten van de masteropleiding MCPM laten zien dat er grote behoefte bestaat aan informatie over deze vorm van samen werken en samenwerking. Onderwerpen die aan bod komen: > Welke ontwikkelingen zijn er binnen transportveiligheid en de betrokken partijen? > Op welke onderdelen komen publieke en private partijen elkaar tegen? > Welke rollen en belangen hebben diverse partijen? > Welke wet- en regelgeving is hieraan verbonden? > Welke voor- en nadelen gaan met PPS gepaard? > Wanneer werkt PPS wel, en wanneer niet? Hoofddocent is Nils Rosmuller. Daarnaast zullen we voor enkele casussen gebruikmaken van kennis en ervaring uit het domein van de transportsector en de hulpverlening zelf. Het definitieve programma volgt eind juni 2015, net als de mogelijkheid om u hiervoor in te schrijven. info: nils.rosmuller@tno.nl Doortrekken van de A15 Rijkswaterstaat heeft het voornemen om de autosnelweg A15 vanaf knooppunt Ressen verder door te trekken in de richting van Zevenaar en Duiven. Deze verlenging zal voor een deel parallel en strak gebundeld (transportcorridor) met de bestaande Betuweroute worden aangelegd. Dit heeft ook gevolgen voor de A12 bij Zevenaar/Duiven (intakking en verbreding) en voor het deel van de A15 tot bij Valburg (verbreding). Intakking A12 4
Er zijn meerdere gemeenten (Lingewaard, Overbetuwe, Duiven, Zevenaar) die hiermee te maken krijgen. Daarnaast is met name Veiligheids- en Gezondheidsregio Gelderland-Midden (VGGM) betrokken. De door te trekken A15 is een initiatief van het Rijk, de provincie Gelderland en de voormalige stadsregio Arnhem Nijmegen. Rijkswaterstaat is de uitvoerder. De betrokken gemeenten en de VVGM vragen zich af wat de aanleg van de A15 strak naast de Betuweroute betekent voor de veiligheid. Hierbij zijn de volgende onderwerpen in beeld: > ongevalsscenario s > vervoer gevaarlijke stoffen > bereikbaarheid van de infrastructuur > bluswatervoorzieningen > combinatie met gastransporteldingen en hoogspanning ter plaatse. De gemeenten Overbetuwe, Lingewaard, Duiven, Zevenaar, VGGM en het Landelijk Expertisecentrum Transportveiligheid werken samen om de veiligheidsgevolgen van de doortrekking van de A15 goed in beeld te krijgen. info: nils.rosmuller@tno.nl LNG informatiemarkt op 19 november 2015 Op het gebied van veiligheid rondom Liquefied Natural Gas (LNG) is er de afgelopen jaren veel ontwikkeld en onderzoek gedaan. Het Nationaal LNG Platform maakt promotie over LNG als brandstof voor vrachtwagens en schepen. Daarnaast heeft het platform een veiligheidsprogramma opgezet om meer inzicht te krijgen in de risico s met LNG. In het verlengde hiervan is in 2013 de LNG Regiegroep Incidentbestrijding opgericht, om ook de hulpverlening te voorzien van handelingsperspectieven bij mogelijke incidenten met LNG. De regiegroep richt zich daarnaast op het terrein van de risicobeheersing, met name vergunningverlening voor LNGtankstations. De LNG Regiegroep wil eind dit jaar de resultaten van haar werkzaamheden aan een brede doelgroep van publieke en private partijen laten zien. Om de kennis en informatie met elkaar te laten delen, houdt de LNG Regiegroep op 19 november 2015 een LNG-Informatiemarkt. De organisatie is in handen van het Landelijk Expertisecentrum Transportveiligheid. De informatiemarkt biedt publieke en private organisaties die betrokken zijn bij de LNG Regiegroep gelegenheid hun visie, kennis en ervaring over LNG en veiligheid te presenteren. Er is een plenair gedeelte en daarna krijgen deelnemers de mogelijkheid om workshops naar eigen keuze te volgen. De workshops zijn interactief, de deelnemers kunnen in en uit lopen en er is ruimte om actief mee te discussiëren en informatie op te vragen. 5
Voor wie? De informatiemarkt wordt speciaal georganiseerd voor mensen die betrokken zijn bij veiligheidsvoorzieningen en -maatregelen rondom LNG. Maar ook degenen die nieuwsgierig zijn naar veiligheid rondom LNGtoepassingen zijn van harte welkom. Kosten Deelname inclusief lunch is gratis maar niet vrijblijvend. De organisatie vraagt actieve deelname en betrokkenheid van de deelnemers. Locatie en tijdstip De bijeenkomst vindt plaats op 19 november 2015, tussen 11.30 en 16.00 uur bij het Instituut Fysieke Veiligheid, Kemperbergerweg 783 in Arnhem. Aanmelden U kunt zich nog niet aanmelden voor de informatiemarkt, maar noteert u 19 november alvast in uw agenda? Als ontvanger van deze nieuwsflits krijgt u te zijner tijd een uitnodiging voor de informatiemarkt. Voor inhoudelijke informatie, verzoeken, tips en suggesties: jyoti.mahabier@ifv.nl Kennistafel LNG Op de valreep van het opstellen van deze nieuwsflits is bekend geworden dat de huidige LNG-Regiegroep Incidentbestrijding de komende jaren voort kan gaan als Kennistafel LNG onder het netwerk Relevant. In de volgende nieuwsflits gaan wij verder in op deze kennistafel. Plug-in sessie spoorveiligheid Op het juiste spoor Op 16 juni 2015 hielden het Landelijk Expertisecentrum Transportveiligheid en Infopunt Veiligheid een plug-in sessie over spoorveiligheid. Onder leiding van lector Transportveiligheid Nils Rosmuller praatten zeven sprekers de deelnemers bij over actuele ontwikkelingen rond spoorveiligheid. Korte bestuurlijke reflecties werden gegeven door de Barendrechtse burgemeester Jan van Belzen en afgesloten werd met een forumdiscussie. Er wordt op diverse fronten hard gewerkt aan het optimaliseren van de spoorveiligheid, maar tot nu toe had niemand een totaalbeeld van de ontwikkelingen die spelen. Dankzij de plug-in sessie zitten de ketenpartners in veiligheid weer op het juiste spoor! Informatie Gevaarlijke Stoffen Marcel van Brussel, IGS-manager bij ProRail, beet het spits af met de stand van zaken rond het project Informatie Gevaarlijke Stoffen (IGS). Snelle accurate ladinginformatie aan 6
hulpdiensten bij incidenten met gevaarlijke stoffen op emplacementen is het doel. IGS is sinds januari 2014 in gebruik. De invoering bleek complexer dan gedacht en de informatie is nog niet volledig. Daarom is een optimalisatietraject gestart met als highlights: betere inspecties en rapportages op emplacementen en investeren in middelen en systeemrobuustheid. In 2016 moet IGS up-to-date zijn. Druppellekkages bij spoorketelwagons Henk Bril, safety consultant bij SABIC Europe, ging in op het thema druppellekkages bij spoorketelwagons. Die lekkages blijken soms een bron van onduidelijkheid, waardoor na een melding de hulpverlening niet altijd op maat wordt opgestart. Ook is de regelgeving ten aanzien van lekkagepreventie niet duidelijk. Een werkgroep is inmiddels aan de slag gegaan met aanbevelingen voor verbeteringen. Onder andere: bij meldingen een beter onderscheid maken tussen condens of echte lekkage en vermelding van de hoeveelheid vrijgekomen stof, betere samenwerking met de Inspectie Leefomgeving en Transport en betere lekkagepreventie in de branche. Ontvluchting en bereikbaarheid Wim de Visser, beleidsadviseur Veiligheid bij ProRail, lichtte het thema ontvluchting en bereikbaarheid toe. ProRail plaatst hekwerken en geluidsschermen langs het spoor. Samen met de hulpverleningssector voert ProRail plannen uit om de ontvluchting en bereikbaarheid voor de hulpverlening bij treinincidenten op de vrije baan structureel te verbeteren. Aandachtspunten zijn de loopruimte langs het spoor, bereikbaarheid voor hulpverleningsvoertuigen en het hoogteverschil tussen de trein en het spoorbed, een knelpunt bij snelle ontruiming. Ontvluchtingsvoorzieningen op de trein zouden een uitkomst kunnen bieden. De vlucht- en bereikbaarheidsvoorzieningen in het veiligheidsconcept voor de HSL en Betuweroute worden als blauwdruk gebruikt. Veiligheidscontracten Wat betreft de HSL en Betuweroute zijn zeven jaar geleden veiligheidscontracten gesloten met de gemeenten en veiligheidsregio s langs beide tracés. Burgemeester Van Belzen van Barendrecht was destijds bestuurlijk trekker van het interregionale spoorveiligheidsproject Railplan. Hij vertelde dat de veiligheidscontracten worden herijkt en geactualiseerd. Om alle veiligheidspartners scherp te houden, is per tracé een Operationeel Veiligheidsteam (OVT) gevormd, dat de gemaakte afspraken over het op niveau houden van veiligheidsvoorzieningen en operationele voorbereiding periodiek controleert. Dit is een waarborg dat gemaakte afspraken over het veiligheidsniveau geen papieren werkelijkheid blijven. Project Veiligheid en Geluid spoorwegemplacementen Volgende punt in het programma was het project Veiligheid en Geluid spoorwegemplacementen. Een actueel thema, volgens Erwin de Bruin van Veiligheidsregio Rotterdam-Rijnmond, want Nederland telt circa honderd emplacementen, waarvan ongeveer dertig behoren tot een industriële inrichting. Veel spooremplacementen staan thans voor herziening van hun milieuvergunning. Het Ministerie van IenM wil komen tot landelijke regelgeving voor alle spooremplacementen. Dit is reden voor een gestructureerde en uniforme aanpak van dit proces. Van belang is dat alle betrokken ketenpartners elkaar vinden in een gemeenschappelijk en proportioneel veiligheidsbelang en discussie voeren vanuit de inhoud. In die discussie mag ook het lokale bestuur niet ontbreken. Want burgemeesters moeten vanuit hun verantwoordelijkheid ook iets vinden over de veiligheid rond emplacementen. 7
Handreiking Spoorincidentbestrijding Dan de Handreiking Spoorincidentbestrijding in wording; een vereenvoudiging van de huidige Leidraad Voorbereiding Treinincidentbestrijding, volgens Stephan Schouten van het IFV. Deze leidraad is met 120 pagina s en 20 gedetailleerde Trein Incident Scenario s (TIS) complex en mogelijk te dwingend. Een bondiger en meer generieke handreiking met 4 hoofdscenario s ten behoeve van beeldvorming in plaats van voorschrijvend ligt op de tekentafel en moet eind dit jaar gereed zijn. Het uitgangspunt hierbij is dat ervan wordt uitgegaan dat hulpdiensten hun standaard taken goed uitvoeren, en dat enkel de spoorspecifieke aandachtspunten worden uitgewerkt (zoals de stroom op de bovenleidingen en het ballastbed). Er komt een handreiking die, zo bleek tijdens de informatiesessie, door veel partijen in het veiligheidsdomein met open armen wordt verwelkomd. Basisnet spoor Tot slot het Basisnet spoor, dat de risico s van spoorvervoer gevaarlijke stoffen moet optimaliseren binnen Nederland door transportstromen tot enkele goed beveiligde spoorcorridors te beperken. Een zegen voor het land, maar voor sommige gemeenten blijven de risico s nog hoog, bleek bij monde van Arnold Groenewegen, adviseur externe veiligheid van de gemeente Zwijndrecht. Zo krijgen Zwijndrecht en Dordrecht nog steeds een grote hoeveelheid gevaarlijke stoffen op weg naar de Betuweroute door hun gemeente en tevens extra rangeerbewegingen op Kijfhoek als gevolg van het convenant BLEVE-arm rijden. Een dilemma voor deze gemeenten, die het Rijk oproepen om te zorgen voor een grotere veiligheid van het spoorvervoer gevaarlijke stoffen. Daarnaast hield Groenewegen een pleidooi voor heldere risicocommunicatie; de bevolking vertrouwt op de gemeente, en wil vervolgens het handelingsperspectief krijgen van diezelfde gemeente voor als het toch mis gaat. Kennispublicatie Veiligheid op het juiste spoor Zeven actuele thema s rond spoorveiligheid, besproken in een compact programma met alle stakeholders op het gebied van spoorwegveiligheid. Een mooie formule voor kennisdeling binnen het partnernetwerk. Volgens de deelnemers voor herhaling vatbaar. Meer lezen over spoorwegveiligheid? Download de kennispublicatie Veiligheid op het juiste spoor op www.infopuntveiligheid.nl verslag en foto: Rob Jastrzebski Over het Landelijk Expertisecentrum Transportveiligheid Team Nils Rosmuller, lector Transportveiligheid Hans Spobeck, manager Silvio Dekkers, coördinator Operationeel Veiligheidsteam HSL/Betuweroute Jyoti Mahabier Panday, redactie en beleidsondersteuning Meer informatie Kennisdossier op www.infopuntveiligheid.nl Deze nieuwsflits verschijnt eens per twee maanden. Wilt u deze nieuwsflits niet langer ontvangen? Meld u af via info@lectransportveiligheid.nl 8