Nutritionele preventie en management bij prikkelbare darm syndroom, constipatie en diverticulose Stijn Vanden branden OLV Aalst Prikkelbare Darm Syndroom Definitie Pathofysiologie Dieetmaatregelen Restrictiedieet Allergie FODMAP Vezels Pré- en probiotica 1
Definitie PDS (IBS) Chronische darmstoornis waarbij de beweeglijkheid (peristaltiek) van het darmstelsel chronisch verstoord is Functionele darmaandoening Definitie IBS (Rome III) Terugkomende abdominale pijn of -last ten minste 3 dagen/maand, samen met 2 of meer van volgende criteria: Verbetering na stoelgang Verandering van de frequentie van de stoelgang Verandering van de vorm van de stoelgang Voldoen aan deze criteria gedurende de laatste 3 maanden met een begin van de symptomen minstens 6 maanden voor de diagnose Longstreth et al., 2006 2
IBS symptomen: natuurlijk verloop Divorce Enteric Infection IBS patient IBS symptoms Symptom-free Stability Time (year) Epidemiologie IBS: subgroepen Overwegend constipatie Afwisselend diarree/constipatie Overwegend diarree Bommelaer et al, 2000 3
Epidemiologie IBS: 17% 21% 60 jaar < 30 jaar 30-39 jaar 40-49 jaar 50-59 jaar Man 38% 24% 20% Vrouw 62% 18% Man Vrouw Medistrat Survey 2007, n = 1012 Epidemiologie IBS: totale prevalentie 10-20% 4
Prikkelbare Darm Syndroom Definitie Pathofysiologie Dieetmaatregelen Restrictiedieet Allergie FODMAP Vezels Pré- en probiotica Pathofysiologie: niet gekend Psycho-sociale factoren Centraal Zenuw stelsel Enterisch zenuwstelsel Motiliteitstoornissen Darm Hyperviscerale gevoeligheid 5
Huidige symptomatische behandeling IBS Abdominal pain/discomfort Common antispasmodics Antidepressants TCAs/SSRIs Constipation Fiber Laxatives PEG solutions 5HT4 (Tegaserod) Abdominal pain/ discomfort Altered bowel function Bloating/ distention Bloating and distention Antiflatulents Common antispasmodics Dietary modification in & out cellular Ca ++ blokker + tachykinin blokker (Otilonium) Diarrhea Opioids Imodium Cholestyramine 5HT3 (Alosetron) Prikkelbare Darm Syndroom Definitie Pathofysiologie Dieetmaatregelen restrictiedieet Allergie FODMAP Vezels Pré- en probiotica 6
Dieetmaatregelen 40-70% placebo-effect!! Spiller et al. Am J Med 1999;107:91S-97S; Restrictiedieet Correlatie tussen klachten en voedsel in 60-70% van de gevallen Maar.. 25 20 15 10 case (n=99) control (n=119) 5 0 alcohol fructose caffeine lactose tarwe 7
Restrictiedieet Maar.. Systematische review ( Park 2006) N=540 patienten Verbetering klachten ( 12,5% -67%) Ontbreken van controlegroepen -> er valt niets te zeggen over de grootte van het placebo-effect Restrictiedieet Geen overtuigend bewijs dat speciale restrictiediëten een effect hebben op de IBSsymptomen Risico op een onvoldoend evenwichtig eetpatroon 8
allergie Prevalentie algemene bevolking 4% Klassiek Ig E gemedieerd Slechte correlatie tussen type allergie en resultaten allergietesten allergie Grafiek 3 Dainese et al. Discrepancies between reported food intolerance and sensitization test findings in IBS patients Am J Gastroenterol 1999;94:1892-1897 9
Malabsorptie suikers FODMAP hypothese Fermentable Oligo, Di-, Monosaccharides And Polyols. fructose lactose fructane polyolen (zoetvervangers) Slecht geabsorbeerd in dunne darm Hoge osmotische activiteit Snelle fermentatie door intraluminele bacterieën, oa productie methaangas FODMAP-hypothese Enkele placebo gecontroleerde studies bevestigen het gunstig effect van een dieet Nadeel: kleine onderzoekspopulaties!! Algemene conclusie: restriction of FODMAP-rich food may reduce IBS symptoms 10
FODMAP-hypothese vezels Tendens vroeger:hoe meer hoe beter groot aantal placebo-gecontroleerde onderzoeken geen duidelijk gunstiger resultaat zien bij de groep die de met vezels verrijkte voeding gebruikte dan bij de met placebo's behandelde groep. vaker last van opgeblazen gevoel Enkel een gunstig effect met oplosbare vezels (Isphagula) bij patiënten met IBS die ook lijden aan een ernstige vorm van obstipatie 11
vezels Tabel meta-analyse Ford et al. Clin Gastroenterol Hepatol 2008; 6:765-771. Fig 2 Proportion of patients with adequate relief of symptoms each week (intention to treat analysis). *P<0.05. Bijkerk C J et al. BMJ 2009;339:bmj.b3154 12
Pre- en probiotica Prebiotica levensmiddeleningrediënten, die selectief de groei en/of de activiteit van één of meerdere soorten bacteriën in de dikke darm stimuleren Probiotica Levende micro-organismen in voldoende aantallen, dat de microflora in een bepaald orgaan van de gastheer verandert en daarmee een gezondheidsbevorderend effect heeft op de gastheer Anti-inflammatoir effect Pijnstillend effect Verbeteren de mucosale barrière van de darm Verhogen het immuunsysteem probiotica Er is een matige hoeveelheid bewijs voor de werkzaamheid van probiotica Beste resultaten Bifidobacteriae 13
Moayeddi et al. The efficacy of probiotics in the therapy of irritable bowel syndrome Gut 2008,167270. Conclusie IBS en dieet Onvoldoende bewijs voor restrictiediëten Verder onderzoek ivm FODMAP-hypothese is noodzakelijk Geen verband tussen type voedsel dat niet wordt verdragen en resultaat van allergietest Onvoldoende bewijs voor vezels, enkel in de subgroep met ernstige constipatie Matig bewijs voor probiotica, voornamelijk Bifidobacteria 14
constipatie Defaecatiefrequentie < 3/week Minstens 3 maanden / jaar Types Secundaire constipatie ( neurologisch-metabool-mechanisch-medicatie) Primaire constipatie Obstructieve Hypomotiliteit Dieetkenmerken constipatie Voldoende voedingsvezels, minimaal 15g/1000 kcal en/of streven naar 10-15 g meer dan gebruikelijk voeding Combinatie oplosbare en onoplosbare vezels Normale dagelijkse vochtinname, enkel extra vocht bij deshydratatie Regelmatig eten om de gastrocolische reflex te bevorderen» Marel-sluijter S. Handboek dieetbehandelingsrichtlijnen: Elsevier 2009 15
DIVERTICULOSE DIVERTICULOSE Oorzaken Ouderdom (spierlaag rond darm wordt zwakker) Drukstijging door obstipatie/ hard persen < gebrek aan vezels Symptomen Meestal asymptomatisch Vage buikpijn, wijziging stoelgangpatroon Complicatie diverticulitis 16
DIVERTICULOSE Doelstelling dieet Diverticulose: verlichten van symptomen en voorkomen van complicaties Diverticulitis: genezen van infectie en ontsteking en rust voor de darm DIVERTICULOSE Dieetkenmerken diverticulosis voldoende voedingsvezels, streven naar 10-15 g meer dan gebruikelijk voeding normale dagelijkse vochtinname, enkel extra vocht bij deshydratatie Regelmatig eten om de gastrocolische reflex te bevorderen» Marel-sluijter S. Handboek dieetbehandelingsrichtlijnen: Elsevier 2009 17
TAKE HOME MESSAGES Onvoldoende bewijs voor restrictiediëten bij PDS Verder onderzoek ivm FODMAP-hypothese is noodzakelijk Geen verband tussen type voedsel dat niet wordt verdragen en resultaat van allergietest Onvoldoende bewijs voor vezels bij PDS, enkel in de subgroep met ernstige constipatie Matig bewijs voor probiotica bij PDS, voornamelijk Bifidobacteria Gunstig effect vezels bij chronische constipatie Gunstig effect vezels bj diverticulosis coli 18