Een held vertelt. Een project over bijzondere helden en helpers, ver weg, maar ook heel dichtbij. En over de kracht van verhalen; die vertellen wie we zijn en hoe we willen worden Door Eveline Havenith [Geef%de%tekst%op]
Colofon Auteur: EvelineHavenith IRISZ Informatie:www.irisz.me CopyrightIRISZ 2014,EvelineHavenith,Valkenburg [Geef%de%tekst%op]
Inleiding Mijn moeder Ze zorgt al haar hele leven voor mij. Ze is soms grappig en soms streng. Maar ik weet dat ze van mij houdt en daar gaat het om. (Jari, 10 jaar) Waar gaat het eigenlijk om? Een belangrijke vraag om te stellen, voor iedereen die met kinderen werkt. In het organiseren van de dagelijkse praktijk van de klas vergeten we vaak te bedenken wat er eigenlijk écht toe doet bij de begeleiding van de kinderen met wie we werken. Hoe willen we ervoor zorgen dat ze zich straks goed redden en kunnen bijdragen aan de grote, spannende en complexe samenleving waarin ze leven? Daarover gaat dit verhaal. Een held vertelt is de ondertitel van het project Helden en Helpers, dat ik enkele jaren geleden schreef na een bezoek aan de Pegasus Conferentie in Boston. Op die plek maakte ik kennis met het concept Storytelling en de kracht van verhalen. In zo'n verhaal laat je zien wie je bent en graag wilt worden. Het inspireerde mij om met kinderen na te denken over het verhaal dat bij ze past en ze te helpen om dit verhaal te leven. Wat maakt iemand een held? Kinderen kennen natuurlijk meer dan genoeg heldfiguren, dichtbij en veraf, groot en klein, allen met hun eigen verhaal. Vol enthousiasme begint in de klas een zoektocht naar helden. Er ontstaat een muur met een collage van allerlei foto s, krantenberichten en beeldmateriaal van de [Geef%de%tekst%op]
helden. Door het delen van de heldenverhalen krijgen de kinderen een breed perspectief van het begrip held. De verhalen vertellen over de dappere, onoverwinnelijke superheld, maar ook over het meisje uit de klas dat ondanks haar handicap toch in het wandrek klimt. Een held zet door, aldus de kinderen, ook als het moeilijk is. De rol van de helper blijkt ook heel belangrijk; helper als de persoon die niet in het middelpunt van de belangstelling wil staan, maar wat meer op de achtergrond blijft en vanaf die plek daden verricht die van grote betekenis zijn voor zichzelf en de ander. Kinderen ontdekken wie de helpers op hun levenspad zijn en ook voor wie zij zelf een helper zijn. Dat geeft een boost aan hun eigenwaarde en zelfconcept. De vraag wat maakt iemand een held? is daarmee nog niet beantwoord. Staat een held vroeg in de ochtend voor de spiegel om vandaag de held te zijn? Kinderen ontkennen dit volmondig. Maar wat drijft een held dan wel? Tijdens de activiteiten uit het project leren de kinderen dat een held niet op een blauwe maandag beslist een heldendaad te verrichten, zodat hij door anderen bewonderd en geëerd zal worden om zijn daad. Een held kiest om te doen wat hij echt belangrijk vindt zonder zich te laten tegenhouden door anderen. Hij is een helper van zichzelf. Doordat hij keuzes maakt die bij hem passen en doet waar zijn hart naar uitgaat, groeit hij voor anderen uit tot een held. De geboorte van een held begint bij goed [Geef%de%tekst%op]
zorgen voor jezelf; innerlijk leiderschap, een belangrijke eigenschap die kinderen nodig hebben, nu en in de toekomst. We vragen veel van onze kinderen. We verwachten dat ze intrinsiek gemotiveerd zijn, goede resultaten halen, zich kunnen uitdrukken en sociaal vaardig zijn. Leerkrachten signaleren steeds vaker dat de werkhouding, motivatie en concentratie van de kinderen achteruitgaat en er meer sociaal-emotionele problemen ontstaan. Zorgwekkend Met de beste intenties proberen we allerlei vormen van symptoombestrijding: nog meer lesuren rekenen en taal, een verplichte lesmethode over pesten, etiketteren, nog meer controle Maar bereiken we daarmee wat we graag willen? Weten we eigenlijk hoe we kinderen kunnen leren om innerlijk leiderschap te ontwikkelen? Howard Gardner beschrijft in zijn werk Five Minds for the Future de 5 belangrijkste minds die kinderen nodig hebben in de samenleving van de toekomst. Door vroegtijdig met kinderen te werken aan het ontwikkelen van de Respectful Mind en de Ethical Mind kunnen we ze een kans bieden om een sterk eigen zelfconcept te ontplooien. Hierdoor groeit hun eigen unieke identiteit, waardoor ze leren de juiste keuzes te maken en hun eigen heldenverhaal gaan leven. Ik hoor de leerkrachten die dit verhaal lezen nu al denken: Ja maar hoe dan? Een goede vraag om te stellen maar niet als eerste. Bedachtzaamheid hierin is erg belangrijk. Want ondanks onze beste intenties, gaan we door het stellen van de hoe-vraag op zoek naar een kant- en klaar lespakket en komen we niet toe aan de vraag wat er echt toe doet. Werken aan de zijns-ontwikkeling van kinderen is een zoektocht, die bij jezelf begint. Vanuit de waarom-vraag vind je hoeantwoorden. In dit lespakket vind je enkele voorbeelden van mijn zoektocht. Wellicht dat deze helpen en/of inspireren om het verschil te maken voor jouw kinderen. Ondanks alle tekortkomingen die we in het onderwijs signaleren, blijft onze eigen positieve kracht de belangrijkste variabele om het verschil te maken. Het beroep van leerkracht is in mijn ogen het mooiste van de hele wereld. Ik hoop dat we samen met elkaar de complexiteit ervan als uitdaging kunnen blijven zien. Daarom hebben we meer heldenverhalen nodig, verhalen die ons helpen om te blijven zien dat het ook anders kan. Een held vertelt; wat is jouw verhaal? [Geef%de%tekst%op]
Het ontstaan Een terugblik naar het ontstaan van het project In november 2008 heb ik samen met mijn 3 collega s van BS Cortemich de Pegasus Conferentie Synergy at work in Boston bezocht. De Pegasus Conferentie is bedoeld voor mensen, teams en lerende organisaties die op zoek zijn naar manieren om iets nieuws te creëren en het verschil te maken in de systemen waarin ze zich bevinden. Ze zoeken samen naar de ingangen in hun organisaties om te zorgen voor échte betrokkenheid. Ze proberen met elkaar verbindingen aan te gaan om van elkaar te leren en de complexe uitdagingen in deze tijd aan te gaan. De uitgangspunten van de lerende organisatie en de werkvormen van systeemdenken ondersteunen dit proces. Op deze plek ontmoette ik zoveel gepassioneerde mensen over de hele wereld, met allemaal andere perspectieven en werkwijzen, maar met allemaal een gemeenschappelijk doel. Hoe kunnen we samen verschillen omarmen en duurzame oplossingen ontwikkelen om een betere toekomst te creëren? Verbondenheid, inspiratie, saamhorigheid en vertrouwen zijn waarden die mij van deze bijzondere dagen in Boston zijn bijgebleven. Meeting minds and hearts Tijdens de conferentie maakten we kennis met sprekers/leiders, die hun ervaringen en acties over veranderingsprocessen deelden. Een van de momenten die op mij indruk maakten was de inleiding van Betty Sue Flowers over Storytelling, ofwel de kracht van het vertellen van verhalen in het veranderen van de toekomst. Om deze veranderingsstrategie aan den lijve te ervaren, kregen we die ochtend van haar de opdracht die ik benoem als What story am I in?. Ik zal deze kort beschrijven, omdat deze aanleiding is geweest voor mijn vertaling van dit gedachtegoed naar de praktijk van de klas. In de conferentiezaal met honderden deelnemers, werden we verzocht om tweetallen te maken. De opdracht was om in twee minuten tijd je levensverhaal aan je partner te vertellen, in de rol van een held. Ofwel, je leven als een hero-story. Daarna kreeg je weer twee minuten tijd om je levensverhaal te vertellen, nu echter vanuit het perspectief van het slachtoffer. Ofwel, je leven als een victim-story. De derde en laatste keer, je levensverhaal als leerervaring; the learner-story. [Geef%de%tekst%op]
De verschillende rollen; held, slachtoffer, lerende, laten verschillende perspectieven zien in de beleving van bepaalde gebeurtenissen in je leven. Hoe deze rollen door de deelnemers van de conferentie werden ervaren, was erg verschillend. Sommige mensen gaven aan dat het vertellen van een slachtofferverhaal hen heel goed af ging. Anderen gaven aan het vertellen als een held als opschepperig te ervaren en zich niet prettig te voelen in die rol. Er waren deelnemers, zonder verhalen en deelnemers die niet konden stoppen met vertellen. De opdracht maakte reacties los, over rollen, perspectieven en de betekenis van een verhaal. De opdracht zorgde voor emoties, waardoor wederzijds respect en vertrouwen aan de oppervlakte kwam. Die 12 minuten verhalen, in rap tempo, waarbij je diep gaat zoeken in jezelf, hebben een bijzondere indruk op mij gemaakt. Door het vertellen van iets persoonlijks als je levensverhaal, is er een bepaalde verbondenheid in het contact met de ander. Gevoelens van veiligheid en vertouwen zijn belangrijk, je deelt iets wat erg kwetsbaar is. Door je verhaal te vertellen, stel je jezelf open. Je kunt de ander echt zien. Op die manier communiceer je op het hoogste niveau en investeer je in relatie. Zo worden optimale kansen gecreëerd om samen echt het verschil te maken. Betty Sue Flowers versterkte deze ervaring door te vertellen over de kracht van verhalen. Een verhaal laat zien wie je bent en wie je wil zijn of worden. De gedachten die we over gebeurtenissen in ons leven hebben, bepalen vaak de dingen die we doen, zowel in ons werk als in de thuissituatie. We denken dat onze verhalen de waarheid vertellen Het wordt interessant op het moment dat je verhalen gaat delen met een ander. Over dezelfde gebeurtenis kunnen veel verschillende verhalen bestaan Vaak kom je er dan achter dat er ook andere perspectieven/rollen zijn die je kunt aannemen. Het vertellen en nadenken over een verhaal van een ander draagt dan bij aan een stuk zingeving. Het geeft stof tot nadenken, over de dingen die je doet en de mentale modellen die je hebt. Kun je een beter verhaal maken? Krijg je een ander inzicht over wie je eigenlijk wil zijn en wat je graag wil bereiken? Op dat moment is het verhaal een middel om te veranderen, als mens, in de organisatie, in de toekomst Hierdoor krijgt samenwerking meer kans en kun je een nieuwe werkelijkheid creëren binnen het systeem waarin je je bevindt. Betty Sue Flowers zegt hierover: we can create better stories about who we are and what we do [Geef%de%tekst%op]
Een held vertelt. Om de kracht van bovenstaande leerervaring meer betekenis te geven heb ik mijn ideeën om het verhaal terug in de klas te brengen in een project vertaald. In dit project wil ik met kinderen verhalen vertellen.. ofwel, doen wat ze het liefste doen; communiceren met hun leeftijdsgenootjes. Het vertellen van verhalen wordt in dit project gekoppeld aan het thema helden en helpers. Helden in alle mogelijke vormen, de waaghals, de kampioen, de inspirator. Heldendom, in de breedste zin van het woord; een held die opvalt door zijn bijzondere daden. De helpers, als ondersteuners, klein of groot, in het doen van de goede dingen. Na een verkenning gaan de kinderen op zoek naar de held en/of helper in zichzelf en proberen hier een verhaal over te vertellen. Door de identificatie met de held/ helper worden kinderen bewust van hun potentie om het verschil te maken, hun dromen te verwezenlijken en positief te denken over de toekomst. We gaan op zoek naar wat er verborgen ligt in de eigen kracht, het eigen zijn en proberen van hieruit kansen te zien om samen de held- en/of helperrol meer aan te nemen. In de verhalen die hierover verteld gaan worden, krijgen kinderen de kans niet alleen een feitelijke weergave van gebeurtenissen weer te geven, maar een ogenblik jezelf echt te laten zien. Op deze manier krijgen de verhalen een betekenis die een ontwikkeling in gang kan zetten om het systeem waarin de kinderen zich bevinden te veranderen. In het project komen enkele onderdelen uit de conferentie terug, zoals de kennismaking met mindscaping, geïnspireerd door Michelle Boos-Stone. Door het tekenen van verhalen met woord, iconen en beeld hoop ik de kinderen te stimuleren om de samenhang van de informatie beter te begrijpen en zowel linker- als rechterhersenhelft actief te gebruiken. Het gedachtegoed van Howard Gardner over Five minds for the future is ook een grondgedachte voor het brede draagvlak voor dit project. Dit project draagt bij tot het ontwikkelen van the respectful- and the etical mind. In het gebruik maak ik gebruik van de concepten van meervoudige intelligentie, coöperatief leren en systeemdenken om de inhouden betekenis en diepgang te geven. Ik hoop dat dit project in de eerste plaats kinderen, maar ook leerkrachten, ouders en andere betrokkenen kan aanzetten om verhalen te blijven vertellen, de kracht in henzelf te zoeken en de goede dingen te doen. Op die manier kunnen we samen het verschil maken in de mooie, maar complexe samenleving waarin wij leven. [Geef%de%tekst%op]
Inhouden Korte omschrijving In dit project maken de kinderen kennis met helden, helpers en het vertellen van verhalen. Ze gaan op zoek naar de verbinding tussen zichzelf en de rol van held/ helper in de wereld waarin ze leven. Daarna gaan de kinderen kijken naar hun eigen leven en daarin hun eigen held- of helperverhaal ontdekken. Ze vertellen deze verhalen aan elkaar en luisteren naar de ervaringen van anderen. Samen met elkaar worden kansen gezocht om de verhalen een echte rol te laten spelen in de toekomst van jezelf, de ander of de wereld. Ofwel Leef je helden- of helperverhaal Door helpers- en helden om hen heen te erkennen en te waarderen, de verhalen door te vertellen, kan door project een helden- en helpernetwerk ontstaan. Op die manier krijgen de helden- en helperverhalen een echte betekenis, die verder gaat dan alleen het hier en nu. Dit project stimuleert een positieve ontwikkeling in de leefomgeving van de kinderen. Dit alles gebeurt in een veilige, respectvolle sfeer, waarbij kinderen leren naar elkaars verhalen te luisteren en verschillen te zien als kans om van elkaar te leren en samen te werken. De activiteiten dragen bij aan het vermogen van kinderen om relaties met elkaar aan te gaan en deze te waarderen en respecteren. Dit project is bedoeld om kinderen bewust te maken van hun eigen positieve kracht, hun bijzonderheid en de power om het verschil te maken. De activiteiten stimuleren hen hierin te geloven, oude verhalen los te laten en betrokken te zijn bij hun eigen toekomst. [Geef%de%tekst%op]
Held, helper en een verhaal met betekenis In dit project worden de begrippen held en helper naast elkaar gebruikt. Hier volgt een korte beschrijving van de bedoelde betekenis van deze termen. Held Met de held wordt de mens bedoeld die uitblinkt door moed en zielskracht. De daad van de held valt op door bijzonderheid. Het is een dapper iemand die anderen helpt, al dan niet met gevaar voor eigen leven. Het is vaak de hoofdpersoon in verhalen, die iets buitengewoons heeft gedaan. Ook kan de held een kampioen zijn of een uitblinker in de dingen die hij/zij doet. De held is een rolmodel, een gevierd persoon, die inspireert en motiveert. De held wordt bewonderd, gedachten die hierbij opkomen zijn: zo zou ik ook graag willen zijn. helper Een helper is iemand die helpt door dienstbaar te zijn. Helpers blinken niet direct uit door vernieuwende ideeën, maar ondersteunen door hun aandeel, groot of klein. Ze staan meestal niet op de voorgrond en nemen niet snel het initiatief. Helpers ondersteunen de goede dingen en zijn actief tegen het kwade. Helper of held, hebben elkaar nodig, beiden verdienen bewondering Een verhaal hebben Het echt hebben van een helden/helperverhaal is iets bijzonders. Het vraagt van kinderen om zich open te stellen, kwetsbaar te zijn en goed te kijken naar zichzelf. Aan het hebben van een verhaal gaat begripsvorming vooraf. Na de introductie van het project, worden In les 3 t/m 6 van dit project de termen held/helper en het vertellen van verhalen verkend. Mijn helden- of helperverhaal Wanneer kinderen weten wat de begrippen inhouden, kunnen ze starten met het ontdekken van hun eigen helden- of helperverhalen. Op die manier leren de kinderen om de rol van held/helper in eigen woorden te omschrijven. Door te werken in een samenstelling van teams, waarbij de meervoudige intelligenties van de teamleden [Geef%de%tekst%op]
heterogeen zijn, worden optimale leerkansen en veiligheid geboden. (Zie bijlage 1 voor tips bij teamvorming) Het is belangrijk dat de leerkracht eigen verwachtingen tijdens dit project goed bewaakt. Niet alle kinderen zijn al klaar om een eigen helden/helperverhaal te bedenken. Het kan voorkomen dat een kind geen verhaal weet. Accepteer dit en probeer samen in gesprek te gaan. Misschien dat het je lukt een kind op weg te helpen, misschien dat een ander kind dit nog beter kan. Ook kun je proberen deze kinderen te stimuleren te vertellen hoe ze graag een held/helper zouden willen zijn. Maak hierbij onderscheid in een held/helper zijn voor jezelf, de ander en de wereld. Vertellen uit het hart. De kern van het project wordt het vertellen van een eigen helden/helperverhaal. Het vertellen in eigen woorden, uit het hart, is een bijzonder moment, waarin de verteller zichzelf laat zien. De emoties en de sfeer van deze ogenblikken maken de verhalen de moeite waard voor een ander om te beluisteren. Het vertellen zonder woorden op papier kan echter voor de kinderen erg spannend en onwennig zijn. Zoek hierin samen naar een goede, veilige weg, bedenk wat redelijk is om te verwachten; verhalen vertellen is een groeiproces. Neem hierin kleine stappen, dus ook in het afbouwen van papier en het stimuleren van het vertellen uit het hoofd en hart. De betekenis Na de verkenning van de begrippen held/held en het vertellen van het helden/helperverhaal komt de transfer: Ofwel, het vertalen van de verhalen naar het leven en de toekomst van de kinderen. Grote vragen hierbij zijn: Wanneer krijgt een verhaal echt betekenis? Hoe kunnen we kinderen stimuleren om hun verhaal te leven? Hoe kan een held- en helperverhaal ook iets voor een ander betekenen? Visualiseren Een manier om een verhaal echt betekenis te geven is het gebruik van affirmaties, ofwel gedachten als krachten Je kunt de kinderen de kans bieden om hun held- en helpergedachten nog steviger te maken. Een middel hiervoor is om ze te visualiseren in een beeld/ voorwerp. Door dit zelfgemaakte object als een soort talisman bij je te [Geef%de%tekst%op]
dragen, of ergens op een plek te zetten die je vaak tegenkomt, worden kinderen voortdurend herinnerd aan de voornemens. Dit is tevens een herinnering aan het geloven in je eigen kracht, en de voornemens die je hebt, waar te kunnen maken. Door herhaling en herinnering, bewustwording en reflectie in de groep kan de helper/heldenrol gedurende lange tijd in de klas een rol spelen. Een netwerk vormen Om het helden- en helperverhaal ook echt betekenis te geven voor de omgeving waarin het kind leeft zijn er in dit project kansen om een held/helper-netwerk te vormen. Het alleen al beluisteren van de held- en helperverhalen van een ander, kan iemand al inspireren om zelf nog een actievere held- of helper te zijn. In het filmfragment van onderstaande link is zichtbaar hoe een leerkracht in New York haar studenten bewust maakt van hun belangrijkheid. Dit gebeurd door elkaar te waarderen met speciale linten, met daarop the tekst Who I am makes a difference. (Youtube-video: who I am makes a difference http://nl.youtube.com/watch?v=sn_lptnqeqm ) Vertaald naar dit project zou dit kunnen betekenen dat de leerkracht en de kinderen samen een held- en helpernetwerk gaan opbouwen. Hiervoor worden linten of stickers gebruikt, die gegeven worden aan mensen die in de ogen van de gever helden of helpers zijn. De gekozen persoon krijgt vervolgens ook weer 3 stickers en kiest zelf 3 personen die volgens hem/haar waardering verdienen. (Les 10) Door dit te doen ervaren de kinderen de kracht en positieve gevoelens die komen kijken op het moment dat je een ander laat weten dat hij /zij ertoe doet. Het zijn van een held/ helper kan aanstekelijk zijn. Door een netwerk te vormen en te luisteren naar elkaars verhalen kan er een positieve verandering ontstaan in de omgeving van het kind. Hopelijk kan dit idee op school en thuis een ontwikkeling in gang zetten waarbij mensen meer de held of helperrol aannemen en zo een bijdrage leveren aan het verbeteren van de wereld waarin zij leven. [Geef%de%tekst%op]
Bedoelingen Storytelling- en storylistening Hierdoor: - Zingeving Verhalen vertellen wie we zijn en wat we willen worden. Zoeken naar wie je bent als persoon, wat je belangrijk vindt. Nadenken over hoe je graag zou willen zijn. - Contact maken met de ander, inleven in zijn perspectieven, meeleven in zijn verhaal. Op die manier optimale communicatie bereiken en bouwen aan relatie. De ander echt zien, elkaar ontmoeten. - Door verhalen met elkaar te delen nadenken over je waarheden, rolpatronen en kansen zien om een beter verhaal te maken. Het verhaal als middel te gebruiken om een verandering in gang te zetten, in de organisatie of op persoonlijk vlak (als mens) - Hierdoor krijgt samenwerking meer kans en kan het creëren van een nieuwe werkelijkheid in het systeem waarin je je bevindt gerealiseerd worden. - Systeemdenken: oorzaken en gevolgen zien, verschillen tussen elkaar zien als kans, aanleren van nieuwe denkwijzen. - Stimuleren van een open mind; ontmoeten van een ander door te luisteren naar zijn verhaal. - Stimuleren van de etical mind (Howard Gardner), ofwel begrijpen van je plek op onze wereld; Waarom ben ik hier? Wat vraagt de wereld van mij? Welke betekenis wil ik hebben? In welke wereld zou ik graag willen leven en wat kan ik doen om dit voor elkaar te krijgen? (Eco-denken) - Stimuleren van denkgewoonten: o.a. luisteren met begrip en empathie, creëren, innoveren, fantaseren, open staan voor levenslang leren, reageren met verwondering. - Stimuleren van ECO-denken: wat wil ik bijdragen? Maak ik het verschil? Wat doet ertoe? Wat is belangrijk? Wat wil ik leren? [Geef%de%tekst%op]
Verkennen en vertellen van het helden/helperverhaal Het vertalen van je verhaal naar je leven en de toekomst. Hierdoor: - Identificatie van het begrip held/helper met jezelf, de ander en de wereld. - Kansen en mogelijkheden in jezelf zien en gebruiken voor de toekomst: What story am I in? (Betty Sue Flowers) - Zoek de kracht in jezelf; en durf een held te zijn in de toekomst. Step into the water Stimuleren van het doen van de goede dingen. - Het zien van de relatie tussen de held/helper en het veranderen van onze wereld: Er zijn meer helden nodig. - Geloven in je eigen verhaal. Als je gelooft in je verhaal en datgene wat je graag doet, dan volgt de rest vanzelf. Positieve ervaringen/verhalen zorgen voor het aanmaken van endorfine in je hersenen; stimuleert het maken van verbindingen, stimuleert meer succeservaringen - Ervaren van positieve gevoelens die opkomen op het moment dat je de helper- of held bent. Zoeken naar mogelijkheden om hier een netwerk in te vormen; anderen door verhalen stimuleren om deze rollen meer aan te nemen. Op die manier het verschil maken in het systeem waarin je leeft. [Geef%de%tekst%op]
Begrijpen van relaties tussen mensen; begrijpen van elkaar Hierdoor: - Het ontwikkelen van de Respectful mind : Howard Gardner. Het vieren van diversiteit tussen mensen en groepen. Voorkomen van vooroordelen en iemand echt proberen te begrijpen. Op zoek gaan naar mogelijkheden om samen te werken. Waarden en normen uit elkaars verhalen een plek geven, verschillen als kans om te leren. - Sara Lawrence Lightfoot: meeting minds and hearts door verhalen te vertellen. Persoonlijke dingen vertellen; veiligheid creëren, diepere banden krijgen met elkaar. Leren praten vanuit het hart. Vertellen, luisteren en reageren met kwetsbaarheid, vertrouwen en respect - Margaret Wheatley: Relationships wire the brain. Samen met elkaar op zoek gaan naar antwoorden. De dialoog aangaan; leren om vragen te stellen, luisteren en ontvangen. Ideeën naast elkaar plaatsen, als dromen, om te ontdekken en verbinden. Bronnen: Sarah Lawrence Lightfoot- Respect Hal Williamson: Liberating Greatness- The whole brain guide to an extraordinary life Howard Gardner- Five Minds for the future Linda Booth Sweeney & Dennis Meadows- The system thinking playbook Marneta Vliegas -Relax Kids Maandblad Happinez Mindstyle Magazine Kinderkwaliteitenspel [Geef%de%tekst%op]
De activiteiten Het helden- en heldenproject is niet te vergelijken met een methode die je kan uitvoeren. Zoals in de inleiding omschreven, is werken aan de zijns-ontwikkeling een voortdurende zoektocht naar passende activiteiten voor de kinderen waarmee je werkt. In de jaren dat ik met dit project werk, heb ik samen met andere leerkrachten talloze activiteiten uitgeprobeerd die passen binnen het thema. Er is tevens een verfilming uitgebracht door Stichting Innovo en Stichting Movare, waarbij je een aantal activiteiten kan bekijken. Nogmaals wil ik benadrukken dat het niet verstandig is vanuit de hoe-vraag aan dit project te beginnen. Ik gun iedereen de zoektocht naar de waarom-vraag, want van daaruit kun je elke hoe-vraag beantwoorden. Ik heb enkele activiteiten omschreven die wellicht kunnen helpen en/of inspireren. De activiteiten zijn breed in te zetten in de verschillende leeftijdscategorieën van leerlingen van de school. Hier en daar is een aanpassing nodig, waardoor de lessen beter passen bij de doelgroep. Ik heb bij de eerste lessen een onderscheid gemaakt tussen onderbouw en bovenbouw. Bij het onderdeel overige lessuggesties zijn een aantal voorbeelden te vinden die met enige aanpassing geschikt zijn voor verschillende leeftijdscategorieën. Startmeditatie Lesopdrachten onderbouw Les 1: Kikker is een held Les 2: Helden en MI Les 3: Zwemmie de held Les 4: Waarom jij er bent Lesopdrachten bovenbouw Les 1: Andrew Johnston Les 2: Ryan s Well Les 3: Voor wie ben jij een helper? Overige lessuggesties [Geef%de%tekst%op]
Startactiviteit Relaxmeditatie: Ik ben een held Start De activiteit start in een rustige, ontspannen sfeer. De leerkracht zorgt voor zachte, achtergrondmuziek zodat kinderen in de stemming komen. De kinderen gaan ontspannen zitten, nemen een comfortabele houding aan, liefst met hun rug tegen de stoel en de voeten plat op de grond. Je kunt ervoor kiezen om de verlichting uit te maken. De leerkracht vertelt vervolgens een relaxmeditatie over helden. Begin hierbij met de affirmatie: Ik ben een held en zorg ervoor dat deze visueel gemaakt is op het bord/ flapover. De kinderen luisteren naar het verhaal, visualiseren het in hun fantasie. Je kunt ervoor kiezen de kinderen vooraf al te vertellen, dat ze het plaatje dat ze in hun hoofd bedenken, straks mogen gaan tekenen in een mindscape. Voorwaarde is dat de kinderen ervaring hebben in het maken ervan. De relaxmeditatie is gebaseerd op het verhaal Schateiland van Marneta Vliegas uit het boekje relax-kids. Om het meer te richten op het thema helden en helpers heb ik sommige stukken tekst aangepast en toegevoegd. Schateiland Doe je ogen dicht, wees heel stil en stel je voor dat je op een eiland bent. Je wordt wakker in het zand en je hebt geen idee waar je bent. Je bent helemaal alleen. De zon brandt op je huid en je wordt warm van binnen. Voor je voeten ligt een schatkaart. Dit eiland heet: Schateiland en er ligt ergens een kist verborgen. Eigenlijk wil je het liefst zo snel mogelijk terug naar huis, maar je kent iemand die een schat heel goed kan gebruiken. Voor hem of haar ga je op avontuur om de verborgen schat te vinden. Het eiland ziet er mooi uit, maar je weet dat zoeken naar de schat niet zonder gevaar is. Er liggen wilde dieren op de loer. Je moet hoge bergen beklimmen, op blote voeten. Je zwemt over woeste rivieren en zoekt in de donkerste grotten. Je kunt niks vinden. Je wordt moe, het is al donker. Je bent bang. Maar je denkt aan de persoon waarvoor de schatkist is en gaat door Je wilt niks liever dan de schat vinden. Je lijf voelt heel zwaar, maar je gaat door met zoeken. Je blijft maar zoeken, net zolang tot je de schat gevonden hebt. Waar heb je hem gevonden? Moest je heel lang zoeken? Moest je heel diep graven? Lag hij op de bodem van de zee? Waar de schat ook lag, hoe moeilijk het ook was, je hebt hem gepakt, het is je gelukt. [Geef%de%tekst%op]
Je doet de kist open en ziet dat hij helemaal vol zit met diamanten die glanzen in de zon. \ Je kijkt nog eens heel goed en dan zie je dat er iets bijzonders is aan deze schat. Op elk voorwerp uit de kist staat een woord geschreven: kracht, liefde en vertrouwen. Pak maar eens een diamant met het woord kracht erop. Hoe voelt dat? Wees heel stil en voel kracht. Dan pak je een diamant met het woord liefde erop, hoe voelt liefde? Wees heel stil en voel liefde. Pak een glinsterende diamant met het woord vertrouwen erop. Wees heel stil en voel vertrouwen. Al die bijzondere krachten heb jij ook in je. Ze zitten als schatten in je verborgen. Je kunt er de wereld mee veranderen, maar je moet ze wel pakken. Je hoeft er alleen maar aan te denken en je ziet ze op je gezicht en in alles wat je doet. Hoe wil jij graag zijn? Hoe wil jij graag worden? Pak nu nog een diamant uit de schatkist. Op die diamant staat een eigenschap die je graag zou willen hebben of die jij erg belangrijk vindt. Pak de diamant die voor jou is. Welk woord staat erop? Je kunt zo lang op het eiland blijven als je zelf wil met kracht, liefde en vertrouwen. En als je eraan toe bent beweeg dan je vingers en je tenen, rekt je eens lekker uit en doet je ogen open. Affirmatie: Ik ben een held, ik ben een held Kern: opdracht Na het verhaal krijgen de kinderen de opdracht. Het is de bedoeling dat ze het verhaal in een team gaan mindscapen. Dit betekent dat ze op een groot kartonnen vel een tekening maken van het verhaal, met sleutelwoorden, symbolen en kleuren. De meest belangrijke woorden/uitspraken uit het verhaal geven ze een plek in de tekening. De affirmatie ik ben een held staat centraal boven het blad. De kinderen krijgen ook de opdracht om na te denken waarom het verhaal ik ben een held heet. Wat heeft het verhaal met deze titel te maken? Dit mag ook in de mindscape vermeld worden. Maak deze vraag duidelijk op een flap-over, of kies ervoor het gehele lesplan in een mindmap op het bord te visualiseren. De teams presenteren hun mindscapes aan elkaar en vertellen wat er te zien is en hoe ze te werk zijn gegaan. Ook geven ze antwoord op de vraag waarom heet dit verhaal: ik ben een held?. De mindscapes worden opgehangen in de klas, zodat iedereen ze kan bekijken. [Geef%de%tekst%op]
Afsluiting Elk kind krijgt een papieren diamant van de leerkracht (zie bijlage). Deze komt uit de schatkist van het verhaal. Op de diamant schrijven de kinderen hun eigenschap uit het verhaal die zij graag zouden willen hebben of waarin ze nog willen groeien. Ze mogen hierbij het kinderkwaliteitenspel gebruiken. Ze bedenken ook waarom ze dit graag zouden willen. Waarom is deze eigenschap belangrijk voor mij? Ken ik kinderen of mensen die deze eigenschap bezitten? Op de achterkant van de diamant vinden ze vragen waarover ze kunnen nadenken die met de eigenschap te maken hebben. De kinderen vertellen vervolgens in hun team met de coöperatieve werkvorm rondpraat welke diamant ze gekozen hebben en waarom. Het team kiest 1 eigenschap uit die ze erg bijzonder vinden en die ze samen aan de groep willen presenteren. Daarna wordt er in het team beslist welke diamanten passen bij de eigenschappen van een held. Ze plakken deze diamanten op het bord. Verzamelen voor project: Helden- en helpersmuur Het is goed om nu te vertellen dat je de komende tijd met de kinderen zult gaan werken over het thema helden en helpers. Misschien dat de kinderen helden en helpers kennen uit de omgeving? Misschien dat ze mooie verhalen kennen over heldendaden? Stimuleer ze om op zoek te gaan en te verzamelen van boeken, verhalen, plaatjes, krantenknipsels en foto s. Richt een helden/helper tafel of hoek in waar de spullen een plek kunnen krijgen. De kinderen mogen ook kranten meebrengen van thuis en tijdens de leesles op zoek gaan naar berichten waarin helden- of helperdaden vermeld worden. [Geef%de%tekst%op]
Lesopdrachten-onderbouw Lesopdracht 1: Kikker is een held Start: Vertel de kinderen een verhaal waarin een held centraal staat. Er bestaan vele prentenboeken waarin heldenverhalen het thema zijn. Bijvoorbeeld: Max Velthuijs: Kikker is een held. Je kunt ook gebruik maken van verhalen uit de actualiteit of tekenfilmfragmenten (bijv. Winnie the Pooh). Omschrijving prentenboek Kikker is een held : Het regent buiten en Kikker danst van plezier. Hij houdt van regen. Dit plezier vergaat hem snel wanneer de rivier overstroomt. Samen met Varken en Eend gaat hij naar het huisje van Haas dat hoog op de heuvel staat. Wanneer na een paar dagen de proviand op is, besluit Kikker hulp te halen. Net als hij dreigt de verdrinken, komt Rat met zijn boot vol proviand langsvaren en redt hij Kikker en zijn vrienden. Kern: In de kern van deze les wordt direct een belangrijke essentie van heldendom verhelderd. Het gaat er niet om dat kikker de held wil zijn, maar dat hij de held wordt voor anderen door te helpen. Hij wil goed doen voor zichzelf, de ander of de wereld, daardoor wordt hij voor de buitenwereld een held. Maak met de kinderen een gedragspatroongrafiek van het verhaal. De variabele is het helpen van de held. Door samen de lijn te tekenen en woorden en beelden te koppelen aan de helperdaden, kan het heldenbegrip verder toegelicht worden. Bijvoorbeeld, doordat kikker hulp ging halen wordt hij voor Varken en Eend een held. Zie voor een stappenplan gedragspatroongrafiek het lespakket Gezondheid. Achtergrondinformatie voor de leerkracht: De oorspronkelijke bedoeling van mensen is niet om een held te worden, maar om goed te doen; voor zichzelf, de ander of de wereld. De daarbij passende helperdaden worden door de buitenwereld vaak als heldendaad gezien. Helden zijn belangrijk in onze levens, ze dienen als voorbeeld, als rolmodel. Ze verrichten kleine, maar soms ook grote daden, soms zelfs onbewust. Een held hoeft niet altijd een superheld te zijn, maar kan ook in zeer kleine vorm aanwezig zijn. Denk aan het principe van de juiste grootte ; kleine helperdaden zijn net zo belangrijk en soms zelfs effectiever dan grote. Het is belangrijk voor kinderen te ervaren dat je niet goed doet, omdat je een held wil worden. De essentie is dat je het beste kiest voor jezelf, de ander of de wereld. Voor zeer jonge kinderen is dit echter nog lastig te begrijpen. Zij mogen ook best ervaren dat bepaald gedrag een positieve reactie losmaakt bij anderen. Dit hoort ook bij leren voor duurzame ontwikkeling. [Geef%de%tekst%op]
Afsluiting: In de klas wordt een heldenmuur gemaakt. Dit is een muur waar allemaal afbeeldingen van helden worden opgehangen. Grote helden, kleine helden, dichtbij en ver af. Elk kind mag een foto meebrengen van thuis waar iemand opstaat die voor het kind een held is. Dit kan een gezinslid zijn, maar ook een idool of figuur uit een tekenfilm. Wanneer de held wordt toegevoegd op de muur, mag het kind vertellen waarom die persoon voor hem/haar een held is. Op deze manier worden heldendaden belicht. Kinderen krijgen vervolgens een breed begrip van heldendom, dat verder gaat dan de superheld uit de tekenfilm. Afbeelding : BS Pieterwijten Waalwijk; je bent een held omdat jij me helpt [Geef%de%tekst%op]
Lesopdracht 2: Helden en MI Start: Hoe weet je of iemand een held is? Kun je dat aan de buitenkant zien? Soms worden helden in het zonnetje gezet; ze krijgen dan bijvoorbeeld een medaille voor hun daden van de burgemeester. Is het belangrijk dat de buitenwereld ziet of je een held bent? Of gaat het ergens anders over? We gaan vandaag in deze les de held in onszelf ontdekken. Een held kan op vele verschillende manieren een held zijn. Maak een verbinding met het gedachtegoed van Meervoudige Intelligentie door het vier-traject op te starten. Kern: Vieren betekent het erkennen en waarderen van alle talenten die kinderen in zich hebben. Ieder kind is daarin uniek en bijzonder in zijn soort. Kinderen maken kennis met de 8 intelligenties van Howard Gardners theorie van Meervoudige Intelligentie. Vervolgens kleuren ze hun eigen talenten in de MI-roos. Kinderen krijgen tijdens het vier-traject ook inzicht in de talenten van klasgenootjes en gaan op zoek naar mogelijkheden om talenten zo goed mogelijk te benutten. Afbeelding: De roos van Meervoudige intelligentie. Kinderen kleuren deze vakjes van binnen naar buiten afhankelijk van de hoeveelheid talent ze vinden dat ze per intelligentie hebben. Bron: Lerende Scholen Peter Senge e.a. 2001, Academic Service, Schoonhoven [Geef%de%tekst%op]
Het vierproces van Meervoudige Intelligentie: Verkenning van de talenten Maak een grote cirkel, bijv. van papier en leg deze in het midden van de kring. Zorg voor 8 punten in de cirkel, elke punt staat voor een intelligentie; denkslim, woordslim, beeldslim, mensenslim, zelfslim, muziekslim, natuurslim, lichaamslim. Ga met de kinderen de betekenis van de punten verkennen. Dit kan bijvoorbeeld door: - Spullen uit de klas in de verschillende talenten te leggen. - Plaatjes te knippen uit tijdschriften en deze in de goede punt te plakken. - Tekeningen maken die bij de punten passen. - Het plaatsen van beroemde personen in de punten. - Foto s van kinderen, juffen en meesters in de punten plaatsen. Leren over de talenten: vieren- stretchen- matchen Vertel de kinderen dat alle mensen alle talenten hebben. Er is verschil in aanleg en ontwikkeling van het talent. De een is meer beeldslim en de ander is meer lichaamslim. Dat maakt ons allemaal uniek en bijzonder. Een talent is ook meestal iets wat je goed kan, of leuk vindt om te doen. Vaak zie je daardoor dat hobby s en vrijetijdsbestedingen ook gemakkelijk in de cirkel te plaatsen zijn. Je hoeft niet in alle talenten even knap te zijn. Alle cirkels van kinderen zijn weer anders. Dat is niet goed of fout. De leerkracht geeft in het vierproces altijd een voorbeeld van zijn eigen cirkel en benoemt daarin ook duidelijk het talent waar hij weinig affiniteit mee heeft. Het is belangrijk dat kinderen de veiligheid ervaren om straks ook aan te geven waar ze zichzelf niet sterk voelen. Je mag iets moeilijk of niet leuk vinden is het motto daarbij. De essentie van M.I. (meervoudige intelligentie) vertelt dat wanneer je weet wat je goede talenten zijn, je ze kan gebruiken om een minder goed talent te versterken. Dit noemen we matchen. Dit kan bij jezelf, maar ook bij anderen. Kinderen kunnen gebruik maken van elkaars talenten tijdens het actief leren. Bijvoorbeeld door groepen te maken waar verschillende intelligenties vertegenwoordigd zijn. Een goed vierproces zorgt er ook voor dat kinderen op de hoogte zijn van elkaars talenten en weten bij wie ze terecht kunnen voor hulp. Een mooie toevoeging voor kinderen is dat alle talenten te leren zijn. We noemen dat stretchen. We willen kinderen op school helpen alle talenten zo goed mogelijk te ontwikkelen. Stretchen en matchen kan echter pas plaatsvinden wanneer het kind een eerste zelfbeeld heeft van de talenten. Vieren blijft daarom niet alleen gedurende de eerste weken belangrijk, maar is een proces dat steeds weer terugkeert in de groep. Na een grondig eerste vierproces hebben kinderen een goed beeld van de talenten. Vervolgens zijn ze klaar om hun eerste roos van meervoudige intelligentie in te kleuren. [Geef%de%tekst%op]
Afbeelding: talentencirkel met afbeeldingen en tekeningen om de talenten te verhelderen. Afbeelding: kinderen leggen spullen uit de klas in de cirkel. Kinderen ervaren dat sommige spullen ook in meerdere punten passen. Ook de foto s van kinderen krijgen een plek. [Geef%de%tekst%op]
Afsluiting: De kinderen maken een heldenmedaille. Op deze medaille kan iedereen zien wat dit kind tot een held maakt. De kern van de medaille is de cirkel van Meervoudige intelligentie met de 8 talenten. Onder begeleiding van de leerkracht kleuren de kinderen de cirkel in. Per talent bepalen kinderen zelf hoe knap ze zichzelf vinden door een vakje in te kleuren. Werkwijze: hoe knapper, hoe meer kleur. De veilige omgeving is in deze activiteit erg belangrijk. Kinderen mogen de talenten inkleuren zoals zij dat zelf ervaren. Hun beleving staat centraal. Door later meer te gaan werken met de talenten wordt dit beeld voor kinderen steeds duidelijker. Het is daarom ook aan te raden enkele malen per jaar een cirkel met kinderen in te kleuren. De cirkels zeggen veel over het zelfbeeld van een kind en zijn daarom een goed middel om tijdens oudergesprekken te gebruiken. Muziektip: Liedje: je mag er zijn van Herman Boon http://www.youtube.com/watch?v=fxf60frw_ee liedje: We hebben allemaal wat van Elly en Rikkert http://www.youtube.com/watch?v=xwms4dullvk [Geef%de%tekst%op]
Lesopdracht 3: Zwemmie de held Start: Vertel een verhaal of bied een prentenboek aan waarbij een heldendaad centraal staat, denk daarbij bijvoorbeeld Zwemmie van Leo Lionni. Omschrijving: Zwemmie is een klein zwart visje, terwijl al zijn broertjes en zusjes rood zijn. Hij is de enige overlevende, nadat alle rode visjes zijn opgegeten door een tonijn. Hij zwemt ver weg en ontdekt dat de zee prachtig is. Hij bedenkt een plan om samen met andere kleine visjes te overleven en van die mooie, maar gevaarlijke zee te genieten. Sfeervol prentenboek met als thema: samen sta je sterk. Motto van deze les is: je kunt je knapheid ergens voor gebruiken. Dat betekent dat kinderen inzicht krijgen in hun betekenis voor de ander of de wereld. Kern: Bespreek met de kinderen het gekozen verhaal. Vraag de kinderen of zij hun knapheid wel eens gebruiken om een ander iets te geven. Noem dit een helper zijn voor een ander of de wereld. Neem de medailles erbij en ga samen op zoek naar voorbeeldverhalen uit de leefwereld van de kinderen. Bijvoorbeeld Paul, ik heb gezien dat jij vanmorgen tijdens de werkles Tanja hebt geholpen met die moeilijke puzzel Vraag kinderen naar het gevoel dat ze krijgen wanneer ze een helper zijn. Wat doet het met je als je iets voor een ander kan betekenen? Afsluiting: Elk kind maakt een klein visje in een knutselactiviteit. Op dit visje komt te staan hoe dit kind een helper is voor een ander. Het kind verbeeldt dit in beeld en woord op het visje. Bij kleuters is de hulp van de leerkracht hiervoor nodig. De visjes worden samen één grote vis in de klas. De vis staat zowel symbool voor samen zijn wij sterk als ik ben een deel van het geheel. Beide thema s zijn zeer passend bij leren voor duurzame ontwikkeling. [Geef%de%tekst%op]
[Geef%de%tekst%op]
Lesopdracht 4: Waarom jij er bent Start: Start met een verhaal of prentenboek dat een verbinding maakt met de helpers in jouw leven. Het prentenboek van Waarom jij er bent van Wolf Erlbruch laat verschillende personen in het leven van het kind antwoord geven op de grote vraag waarom je er bent. Praat met kinderen over het belang van helpers in hun leven. Wat doen ze? Wat betekenen ze? Waarom zijn ze er? Sommige helpers die zijn er vanaf je geboorte, anderen kies je later zelf. Kern: Bespreek met de kinderen wie belangrijke helpers voor hen zijn. Denk hierbij aan ouders, familie, maar ook vriendjes en vriendinnetjes, juffen en meester. Vraag ook aan kinderen wat die personen doen om hen te helpen. Maak ruimte voor de verhalen die hierover ontstaan. De kinderen mogen tijdens de verwerking medailles gaan maken voor de belangrijkste helpers in hun leven. Ze kleuren voor deze mensen ook een M.I.-roos in die op de medaille geplaatst wordt. Afbeelding: het plaatsen van helden en helpers binnen de talentencirkel van meervoudige intelligentie. [Geef%de%tekst%op]
Afsluiting Kinderen vertellen over de gemaakte medailles. Belangrijk is daarbij de vraag wat de persoon doet om het kind te helpen. De medailles worden uitgereikt aan de personen waarvoor ze bestemd zijn. De verschillende helden en helpers die nu verzameld zijn, worden toegevoegd op de heldenmuur uit de eerste lesopdracht. De helden die op de muur verzameld zijn worden ook in de talentencirkel geplaatst. Het digitale prentenboek De liefste kusjes zijn voor jou van Rubinstein http://www.youtube.com/watch?v=rnwjj_kwuto laat zien hoe je een ander kan helpen door lief te zijn. [Geef%de%tekst%op]
Lesopdrachten bovenbouw Lesopdracht 1 : Andrew Johnston Start: Vertel de kinderen dat je een filmfragment laat zien van Andrew Johnston. Omdat het fragment Engelstalig is, is het wellicht ondersteunend in de begripsvorming om kinderen de achtergrond te vertellen. Andrew is een jongen van 13 jaar die auditie doet voor het programma Britain got talent. Dit is een televisieshow waar kinderen met talent aan kunnen meedoen. Andrew vertelt aan de jury dat hij een grote droom heeft, namelijk te zingen voor publiek. Er is echter een probleem; zijn klasgenootjes pesten hem al jaren en dat maakt hem erg verdrietig. Toch is hij vandaag bij de auditie omdat hij graag zijn droom wil volgen. Videofragment: Andrew Johnston: http://www.youtube.com/watch?v=whgtgyjr6x8 Kern: Coöperatieve werkvorm: Placemat Eerst individueel; Kinderen bedenken wie de helden en helpers uit het filmfragment zijn en waarom ze dat zijn. Ze noteren dit in het eigen vlak op de placemat. Gezamenlijk; de kinderen vertellen om beurten wat ze bedacht hebben en komen tot een gezamenlijk antwoord op de vraag: is Andrew een held of een helper? Dit antwoord schrijven ze in het midden van het vlak. Afbeelding: voorbeeld van een placemat [Geef%de%tekst%op]
Afsluiting: De kinderen presenteren hun bevindingen. De leerkracht vult indien nodig de kern aan. Bij leren voor duurzame ontwikkeling is de essentie van het verhaal van Andrew als volgt: Andrew doet de dingen die goed voor hem zijn, die bij zijn talent passen, hij volgt zijn droom, ondanks dat hij gepest wordt. Daardoor bewonderen wij hem en groeit hij voor ons uit tot een held. Zelf heeft hij een andere bedoeling. Hij doet dit niet om een held te worden, maar omdat hij het graag wil en het goed voor hem is. Daardoor wordt hij een helper voor zichzelf. Er zijn nog meer helpers in het verhaal, dat zijn mensen die je nodig hebt om de goede dingen te doen. Bijvoorbeeld de moeder, de jury, het publiek. Het gaat er dus niet om of je een held of een helper bent, maar of je de goede dingen voor jezelf doet. Overige lessuggesties: Deze les is een goede aanleiding om het met kinderen te hebben over zelfvertrouwen en eigenwaarde. Observeer samen met de kinderen de lichaamstaal van Andrew Johnston en luister goed naar het commentaar van de jury. Welke tips hebben de kinderen voor Andrew wanneer hij naar de volgende ronde van het programma gaat? Wat denken de kinderen dat Andrew nodig heeft? Wat zouden ze graag tegen hem willen zeggen als ze een van zijn helpers waren? Maak vervolgens de verbinding met de kinderen zelf. Welke eigenschap of talent hebben zij waar ze mee stralen als een diamant? Maak deze visueel met kinderen en geef ze een centrale plek in de klas. Afbeelding: Tips en Tops voor Andrew Johnston Afbeelding: diamanten van kinderen [Geef%de%tekst%op]
Creëer een plek in de klas waar kinderen foto s en teksten kunnen ophangen van personen of verhalen die helden- of helperdaden typeren. Afbeeldingen: helden- en helpermuur Afbeelding: de verzameling van helden en helpers door kinderen binnen de 8 intelligenties van Howard Gardner; beeldslim, woordslim, denkslim, muziekslim, natuurslim, lichaamslim, zelfslim en mensenslim. [Geef%de%tekst%op]
Lesopdracht 2: Ryan s Well Start: Vertel de kinderen het verhaal van Ryan. Ryan is een jongen uit Canada van 6 jaar oud. Toen hij in groep 3 zat vertelde zijn juffrouw aan de klas over arme kinderen in Afrika. Ryan hoorde dat daar kinderen dood gingen omdat ze geen schoon water hadden. Ryan kreeg daar een rotgevoel van en besloot dat hij daar iets aan wilde doen. Hij had 70 dollar nodig om in Afrika een waterbron te krijgen. Daarom vroeg hij zijn ouders, broers, en familie om hulp. Hij kreeg de kans de 70 dollar te verdienen met klusjes in het huis. Dus Ryan begon met ramen wassen, afwassen, stofzuigen, auto s poetsen. Zijn broertjes hielpen hem in het begin mee, maar na een tijdje hadden ze daar geen zin meer in en stond Ryan er alleen voor. Ryan gaf niet op en ging door om de mensen in Afrika te helpen. Na 4 maanden had hij 70 dollar gespaard en hij zocht samen met zijn ouders contact met de organisatie Watercamp die zou kunnen helpen met het maken van de bron. Een grote teleurstelling. Het bedrag van 70 dollar was niet genoeg. De juf had zich vergist Een bron kostte 2000 dollar. Dit was een grote teleurstelling en natuurlijk veel meer geld dan Ryan had verwacht. Op dat moment hoorde de krant over het verhaal van Ryan en een journalist schreef een artikel over Ryan s droom. Veel mensen lazen het artikel en wilden meehelpen met sparen. Een jaar later lukte het Ryan om het bedrag bij elkaar te sparen en werd er in Uganda in Afrika een bron van zijn geld gemaakt. In het videofragment zie je alle mensen uit het dorp die op hem wachten om de bron te openen. Filmfragment http://www.youtube.com/watch?v=fwk2_lz1zfm Laat de kinderen een stukje van het filmfragment zien. Om de voorkennis uit de vorige lesopdracht te activeren krijgen de kinderen de vraag om in hun team te bedenken of Ryan een held of helper is. Terugkoppeling in de groep. [Geef%de%tekst%op]
Kern: Vervolgens wordt het helper-begrip verder uitgediept in een mindmap. Zie voor een stappenplan Mindmapping het lespakket Gezondheid op deze site. Zet op een flapover of bord groot de term helper en vul deze met de kinderen in. Belangrijk is dat er ter sprake komt dat je een helper voor jezelf, de ander en de omgeving kan zijn. Probeer samen met kinderen voorbeelden te verzinnen bij deze drie onderdelen en schrijf ze op in woord en beeld. Een tweede essentie is dat iedereen een helper kan zijn, oud of jong, groot of klein. Het gaat niet om de grootte van je daad, het gaat erom dat je iets wil betekenen voor een ander. Dus kleine helperdaden zijn net zo belangrijk als grote. Ze hebben soms zelfs nog grote effecten Je kunt dit vergelijken met een mier in een mierenhoop. De biomassa van alle mieren ter wereld is groter dan het totale biomassa van alle diersoorten op aarde Zo zie je dat kleine daden samen een grote daad kunnen vormen. Vervolgens is het belangrijk aandacht te geven aan het verloop van helpers in mensenlevens. Met sommige helpers word je geboren, zoals je vader en moeder, andere helpers komen later in je leven zoals je vrienden, familie, juf of meester. Sommige helpers zijn er voor altijd, maar ook als ze er niet meer zijn, kunnen hun verhalen een belangrijke rol in je leven blijven spelen. Afbeelding: voorbeeld van een mindmap over helpers die samen in een groep kan ontstaan. Afsluiting: De kinderen krijgen de opdracht om op een groot vel papier een levenslijn te tekenen. Op deze lijn gaan zij belangrijke helpers aangeven die tot nu toe op hun levenspad zijn gekomen. Van alle helpers geven zij aan wat zij betekenen of betekend hebben. Wanneer de kinderen foto s van thuis willen gebruiken, mag dat natuurlijk toegevoegd worden. Wanneer de levenslijnen klaar zijn, vertellen de kinderen aan elkaar de verhalen die erbij horen. [Geef%de%tekst%op]