Statistische sociale kaart Een eerste oriëntatie
Inhoudsopgave Aanleiding... 3 Samenvatting en conclusies... 4 1. Bevolking van de gemeente Bergen... 6 2. Zorg en welzijn... 13 3. Volksgezondheid... 15 4. Leefstijl... 18 5. Sociale zaken... 20 6. Werkgelegenheid... 22 7. Onderwijs... 24 8. Wonen... 27 9. Recreatie en toerisme... 29 2
Aanleiding De Progressieve Kombinatie (verder genoemd als PK) is een politieke partij in de gemeente Bergen en heeft het initiatief genomen om een onderzoek naar de sociale armoede binnen de gemeente Bergen uit te voeren. De gemeente Bergen is officieel aangesteld als opdrachtgever, echter zal er gedurende het onderzoek overleg plaatsvinden met de PK. In samenwerking met de gemeente en de PK wordt er onderzoek gedaan naar de statistische sociale kaart van de gemeente Bergen. Hierbij wordt gekeken naar de inkomensverdeling binnen de gemeente. Tevens zullen cijfers met betrekking tot zorg en welzijn, volksgezondheid, leefstijl, sociale zaken, werkgelegenheid, onderwijs en wonen aan bod komen. De aanleiding voor dit onderzoek is gelegen in het feit dat bepaalde zaken vanuit de overheid naar de gemeente toe komen. Hierbij kan gedacht worden aan zaken met betrekking tot de nieuwe participatiewet, de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO), de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ) en de Wet Werk en Arbeidsondersteuning Jonggehandicapten (Wet Wajong). Dit betekent dat de gemeente Bergen op bepaalde onderdelen een onbekend terrein zal gaan betreden. De gemeente Bergen verwacht dat bepaalde zaken anders georganiseerd moeten worden omdat er minder middelen vanuit de overheid beschikbaar worden gesteld. Vanuit deze onbekende positie is het dus wenselijk een goed beeld te krijgen van de inwoners van de gemeente Bergen om een nieuw beleid te kunnen maken. Een beleid wat is afgestemd op de inwoners en diens situatie. In het belang van het onderzoek kunnen niet alle zaken aan bod komen, beperkt zal worden tot een algemeen overzicht van alle gegevens in de statistische sociale kaart (SSK) zoals die door onderzoeksbureau ITS geïntroduceerd is. Hierin worden landelijk bekende cijfers opgenomen en aangevuld met cijfers van de gemeente zelf. Echter wordt er wel verdiept op de diversiteit aan nationaliteiten, het gebruik van jeugdzorg naar soort en het opleidingsniveau van de beroepsbevolking. 3
Samenvatting en conclusies De gemeente Bergen telt op 1 januari 2013 13.275 inwoners, daarvan is 26,7 procent ouder dan 60 jaar, dit percentage ligt hoger dan in heel Nederland. In Nederland is namelijk 23,1 ouder dan 60 jaar. Ook bij de jeugd zijn er verschillen te ontdekken, in de gemeente Bergen is er 21,6 procent jonger dan 20 jaar, in Nederland ligt dat percentage op 23,1 procent. Dit is ook terug te zien in de prognose van figuur 1.3, de beroepsbevolking gaat in de komende jaren sterk dalen. Het gemiddeld besteedbaar inkomen ligt in de gemeente Bergen ( 13.600) een stuk lager dan provinciaal ( 14.400) of landelijk ( 14.800) gezien. Reden hiervoor kan wellicht worden gevonden in de redelijk laaggeschoolde beroepsbevolking en weinig studenten studeren aan de HBO of WO, om dat te kunnen studeren moeten ze zich ook buiten de gemeente Bergen vestigen waardoor het percentage laaggeschoolde personen hoger ligt. Het aantal mantelzorgers in de gemeente Bergen is goed voor 13 procent van de inwoners, daarvan voelt 15 procent zich zwaar belast door het geven van mantelzorg, dit percentage ligt hoger dan in heel Nederland. Het aantal jongeren (15 en 16 jaar) dat rookt in cluster twee (in de GGD monitors worden de volgende gemeente samengetrokken; gemeenten Bergen, Horst aan de Maas, Gennep en Venray) ligt een stuk hoger dan in de provincie Limburg zelf, 28 procent ten opzichte van 22 procent in de provincie. Het aantal WAO-uitkeringen en WW-uitkeringen ligt procentueel gezien periodiek steeds hoger dan in Nederland. Tevens zijn er jaarlijks veel mensen met een AOW-uitkering, achterliggende gedachte is de vergrijzing van de samenleving binnen de gemeente Bergen. Op het gebied van werkgelegenheid kan geconcludeerd worden dat er vrij veel werkzame personen (4.290) zijn vergeleken met de gemeente Beesel (3.660). Dit is een significant verschil aangezien de gemeente Beesel nagenoeg hetzelfde aantal inwoners heeft. Qua opleiding zijn er relatief weinig personen die het hoger onderwijs volgen vergeleken met Limburg en Nederland. Groot verschil is er in het wettenschappelijk onderwijs vergeleken met het provinciale en landelijke percentage van studenten. Wellicht is de reden hiervoor dat veel studenten buiten de gemeente moeten verhuizen omdat er geen instellingen zijn die dit niveau aanbieden. Studenten schrijven zich dan in, in de gemeente waar ze de opleiding volgen en worden niet meer meegeteld bij het hoger onderwijs of wettenschappelijk onderwijs van de gemeente Bergen. Het percentage eigen woningen ligt beduidend hoger in de gemeente Bergen (op 70 procent) dan in de provincie (60 procent) en landelijke (56 procent). Logischerwijs is het percentage huurwoningen dus lager dan provinciaal en landelijk. Reden voor het hoge percentage eigen woningen kan te maken hebben met de, van oudsher, lage grondprijs waardoor de woningprijs ook lager ligt en het dus voor meer personen makkelijker en haalbaarder wordt een eigen woning aan te schaffen. 4
Voornaamste conclusie die getrokken kan worden is dat meer onderzoek wenselijk is, dit rapport is een eerste oriëntatie op het gebied van de statistische sociale kaart. Met name op het gebied van recreatie en toerisme kunnen veel gegevens boven tafel gehaald worden en uiteraard op het gebied van sociaal isolement. Dit betekent dat er meer tijd moet worden gestoken in het verrichten van fieldresearch. Tevens zou er onder ouderenwoningen en verzorginstellingen gekeken moeten worden naar het aantal alleenstaande ouderen en daarvan weer het aantal wat geen bezoek ontvangt en niet participeert met activiteiten. Vervolgens kan er gedacht worden aan oplossingen, dit uiteraard alleen als onderzoek uitwijst dat er (veel) personen in isolement leven. 5
1. Bevolking van de gemeente Bergen Tabel 1.1: bevolking naar leeftijd in procenten op 1 januari 2013, ten opzichte van Limburg en Nederland Bergen Limburg Nederland Jonger dan 10 jaar 9,3 8,9 11,1 10 tot 20 jaar 12,3 11,1 12,0 20 tot 30 jaar 9,5 11,4 12,4 30 tot 40 jaar 9,3 10,4 12,2 40 tot 50 jaar 16,1 15,1 15,3 50 tot 60 jaar 16,9 15,9 14,0 60 tot 70 jaar 14,0 13,7 11,9 70 tot 80 jaar 8,3 8,7 7,0 80 tot 90 jaar 3,7 4,2 3,6 90 jaar of ouder 0,6 0,6 0,6 Absoluut aantal 13.275 1.121.891 16.779.575 Leesvoorbeeld tabel 1.1 Op 1 januari 2013 telde de gemeente Bergen 13.275 inwoners, daarvan is 16,1 procent tussen de 40 en 50 jaar. Tabel 1.2: Bevolking naar leeftijd en geslacht in procenten op 1 januari 2013, ten opzichte van Limburg en Nederland Bergen Limburg Nederland Mannen Vrouwen Mannen Vrouwen Mannen Vrouwen Jonger dan 10 9,4 9,3 10,3 8,6 11,5 10,7 jaar 10 tot 20 jaar 11,9 12,7 13,0 10,8 12,4 11,6 20 tot 30 jaar 10,1 8,9 0,0 11,0 12,6 12,2 30 tot 40 jaar 9,5 9,0 12,0 10,2 12,3 12,0 40 tot 50 jaar 16,1 16,2 17,3 14,9 15,5 15,0 50 tot 60 jaar 17,1 16,6 18,3 15,6 14,2 13,8 60 tot 70 jaar 14,6 13,4 15,9 13,4 12,0 11,8 70 tot 80 jaar 8,3 8,4 9,3 9,2 6,6 7,4 80 tot 90 jaar 2,7 4,7 3,5 5,2 2,7 4,4 90 jaar of ouder 0,4 0,8 0,3 1,0 0,3 0,9 Absoluut aantal 6.656 6.619 491.011 565.430 8.307.339 8.472.236 6
1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008 2010 2012 2014 2016 2018 2020 2022 2024 2026 2028 2030 2032 2034 2036 2038 2040 2042 2044 2046 2048 2050 Figuur 1.3: Bevolkingsontwikkeling en prognose, gemeente Bergen, 1996-2050 16.000 14.000 12.000 10.000 8.000 65 jaar e.o. 6.000 4.000 2.000 0 15-64 jaar 0-14 jaar Bron: ETIL rapport gemeente Bergen 2013 (prognose ETIL en realisatie CBS) Tabel 1.4a: Alleenstaande (senioren) per regio in procenten in 2012 % eenpersoonshuishoudens (ten opzichte van het totaal aantal huishoudens Bergen Limburg Nederland 26,3 35,0 36,8 % alleenstaande 65 plussers 12,8 12,6 11,3 Absoluut aantal huishoudens 5502 512426 7512824 Leesvoorbeeld tabel 1.4a De bevolking van de gemeente Bergen bestaat voor 12,8 procent uit alleenstaande 65 plussers. In Limburg is dat 12,6 procent en in Nederland is 11,3 procent alleenstaande 65 plusser. 7
Tabel 1.4b: Alleenstaande (senioren) in Bergen, 2004 2012, in procenten 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 % eenpersoonshuishoudens (ten opzichte van het totaal aantal huishoudens) 22,4 22,6 23,1 24,1 24,8 24,8 25,1 26,1 26,3 % alleenstaande 65 11,4 11,3 11,7 11,6 11,9 12,0 12,1 12,3 12,8 plussers Absoluut aantal 5277 5327 5371 5409 5441 5426 5449 5492 5502 huishoudens Leesvoorbeeld tabel 1.4b In 2004 bestond de bevolking van de gemeente Bergen voor 11,4 procent uit alleenstaande 65 plussers. In 2012 is dit opgelopen naar 12,8 procent van de bevolking van de gemeente Bergen. Figuur 1.5: Huishoudenssamenstelling van de gemeente Bergen in 2008-2012 6.000 5.000 4.000 1.861 1.892 1.907 1.903 1.938 Meerpersoonshuishoudens zonder kinderen 3.000 2.000 1.000 0 2.232 2.187 2.177 2.153 2.117 1.348 1.347 1.365 1.436 1.447 2008 2009 2010 2011 2012 Meerpersoonshuishoudens met kinderen Eenpersoonshuishouden Bron: ETIL rapport gemeente Bergen 2013 8
Tabel 1.6a: Nationaliteit in absolute aantallen naar regio in 2013 Bergen Limburg Nederland Nederlands 12 913 1 067 575 15 944 291 Niet-Nederlands 373 55 500 786 057 Totaal Afrikaanse nationaliteiten 6 3 548 85 675 Totaal Amerikaanse 4 1 789 42 309 nationaliteiten Totaal Aziatische nationaliteiten 26 4 506 92 969 Totaal Europese nationaliteiten 269 39 158 470 909 (exclusief Nederlands) Totaal Oceanische nationaliteiten - 174 3 874 Europese Unie (exclusief 245 34 881 360 847 Nederlands) Amerikaans 3 851 15 348 Belgisch 3 3 327 27 601 Brits 31 2 254 41 424 Chinees 4 1 016 23 900 Duits 160 17 105 72 815 Frans - 660 18 138 Grieks 1 685 10 100 Indonesisch 2 492 11 766 Irakees - 422 5 530 Italiaans 7 1 825 22 590 Japans - 205 5 322 Joegoslavisch - 57 658 Marokkaans 2 2 362 56 595 Pools 35 4 614 65 086 Portugees - 485 16 430 Spaans - 813 20 294 Surinaams - 53 6 438 Turks 5 2 684 84 830 Overige Afrikaanse 4 1 186 29 080 nationaliteiten Overige Amerikaanse 1 885 20 523 nationaliteiten Overige Aziatische nationaliteiten 20 2 371 46 451 Overige Europese nationaliteiten 27 4 649 90 943 Staatloos / onbekend 68 6 325 90 321 Totaal nationaliteit 13 286 1 123 075 16 730 348 9
Tabel 1.6b: Westerse en niet westerse allochtonen naar regio in procenten, in 2013 Bergen Limburg Nederland % Westerse allochtonen 13,3 14,6 11,7 % Niet westerse allochtonen 1,9 5,9 9,4 Leesvoorbeeld tabel 1.6b De bevolking van de gemeente Bergen bestond in 2013 voor 1,9 uit niet westerse allochtonen, voor Limburg was dit 5,9 procent. Tabel 1.6c: Westerse en niet westerse allochtonen in Bergen, 2004 2013, in procenten % Westerse allochtonen % Niet westerse allochtonen 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 14,6 14,4 14,2 13,9 14,0 13,7 13,6 13,5 13,4 13,3 1,6 1,7 1,9 1,9 1,7 1,6 1,7 2,0 1,8 1,9 Leesvoorbeeld tabel 1.6c Het aantal niet westerse allochtonen is in de afgelopen jaren gedaald, van 14,6 procent in 2004 naar 13,3 procent in 2013. Het percentage westerse allochtonen is nagenoeg gelijk gebleven. 10
Tabel 1.7a: Inkomen naar regio in 2010, in gemiddeld besteedbaar inkomen (*1000 euro) en procenten Gemiddeld besteedbaar inkomen *1000 euro (alle inwoners) Gemiddeld besteedbaar inkomen *1000 euro (personen met inkomen) Bergen Limburg Nederland 13,6 14,4 14,8 18,0 18,7 20,3 Personen met een inkomen in procenten 74,0 74,0 72,0 Personen onder de lage inkomensgrens in procenten 4,7 7,0 6,8 Personen met een inkomen tot 101% van het sociaal 4,1 5,6 5,4 minimum Besteedbaar inkomen is het bruto-inkomen verminderd met betaalde inkomensoverdrachten, premies inkomensverzekeringen, premies ziektekostenverzekeringen en belastingen op inkomen en vermogen. Leesvoorbeeld tabel 1.7a Het gemiddeld besteedbaar inkomen in de gemeente Bergen in 2010 was 13.600 euro, in Nederland was het gemiddeld besteedbaar inkomen 14.800 euro. Het bruto modaal inkomen in 2012 was 33.000 euro. Tabel 1.7b: Inkomen Bergen, 2006 2009, in gemiddeld besteedbaar inkomen (*1000 euro) en procenten Gemiddeld besteedbaar inkomen *1000 euro (alle inwoners) Gemiddeld besteedbaar inkomen *1000 euro (personen met inkomen) 2006 2007 2008 2009 12,0 12,8 13,2 13,5 16,4 17,4 17,5 18,1 Personen met een inkomen in procenten 71,0 71,0 73,0 73,0 Personen onder de lage inkomensgrens in procenten 5,3 5,1 5,4 5,2 Personen met een inkomen tot 101% van het sociaal 4,6 4,2 4,8 4,2 minimum in procenten Leesvoorbeeld tabel 1.7b In 2006 had 71% van de bevolking van de gemeente Bergen een inkomen. In 2009 is dit percentage met 2% gestegen naar 73% van de inwoners met een inkomen. 11
Tabel 1.8a: Uitkeringen naar regio in december 2011 in absolute aantallen en procenten Bergen Limburg Nederland Absolute aantallen Totaal aantal personen met een uitkering 1120 118750 1498070 Personen tot 65 jaar met een uitkering 1110 116320 1439870 Personen vanaf 65 jaar met een uitkering 10 2430 48300 Als procenten t.o.v. de bevolking Totaal aantal personen met een uitkering in procenten 8,4 10,6 8,9 Personen tot 65 jaar met een uitkering in procenten 8,4 10,4 8,6 Personen vanaf 65 jaar met een uitkering in procenten 0,1 0,2 0,3 Bron: Nationale Atlas Volksgezondheid (www.zorgatlas.nl) Leesvoorbeeld tabel 1.8a In december 2011 waren er in de gemeente Bergen 1.110 personen tot 65 jaar met een uitkering (Het gaat hier om uitkeringen die te maken hebben met arbeidsongeschiktheid, werkloosheid of bijstand). Ten opzichte van het totale aantal inwoners is dit 8,4 procent, dus 8,4 procent van alle inwoners van de gemeente Bergen tot 65 jaar heeft een uitkering. Tabel 1.8b: bijstandsuitkeringen in Bergen en Nederland, 2002 2011 Absoluut aantal bijstandsuitkeringen Bergen 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 100 100 110 120 110 110 100 100 120 100 Als percentage t.o.v. de bevolking Percentage Bergen 1,1 1,1 1,2 1,3 1,2 1,2 1,1 1,1 1,3 1,1 Percentage Nederland 3,2 3,2 3,3 3,3 3,2 3 2,7 2,6 2,8 2,8 Leesvoorbeeld tabel 1.8b In 2011 hadden 100 inwoners van de gemeente Bergen een bijstandsuitkering. Dit betreft 1,1 procent van de bevolking. In Nederland lag het percentage in 2011 op 2,8 procent. 12
2. Zorg en welzijn Figuur 2.1: Geven van mantelzorg per leeftijd in de GGD regio Noord-Limburg in 2009 20% 18% 16% 14% 12% 10% 8% 6% 4% 2% 0% Bron: Regionaal kompas volksgezondheid volwassenmonitor 2009 Leesvoorbeeld figuur 2.1 15% van de bevolking van de gemeente Bergen tussen de 40 en de 55 jaar verleende in 2009 mantelzorg. De provincie Limburg wordt binnen de monitors van het GGD in clusters van gemeenten verdeeld. De gemeente Bergen valt in cluster twee samen met de gemeente Horst aan de maas; Gennep en Venray. Helaas was het niet mogelijk om deze gegevens voor de gemeente Bergen apart te verkrijgen vandaar dat in sommige tabellen is gekozen voor de gezamenlijke gegevens van cluster twee. Tabel 2.2: Mantelzorg en vrijwilligerswerk naar regio in procenten Groep Meetmoment Onderwerp Cluster 2 Ouderen (65 plus) Volwassenen 19 65 jaar 6% 9% Percentage per leeftijd 15% 2012 % Heeft het afgelopen jaar mantelzorg gegeven % Zwaar belast door de mantelzorg % Heeft het afgelopen jaar mantelzorg ontvangen 2012 % Heeft het afgelopen jaar mantelzorg gegeven GGD Limburg -Noord Nederland - 13,2 12,8-15,0 14,1 - - - 16,0 13,0 11,9 % Zwaar belast door de - 14,7 14,4 mantelzorg Volwassenen 17 65 jaar 2009 % Heeft afgelopen jaar mantelzorg ontvangen 3,0 3,0 - - Volwassenen 2009 % Doet vrijwilligerswerk 32,0 31,0-17 65 jaar en GGD volwassenenmonitor 2009 19% 13% 17-25 jaar 25-40 jaar 40-55 jaar 55-65 jaar Totaal Percentage per leeftijd 13
Tabel 2.3a: Gebruik van jeugdzorg in absolute aantallen en percentages in 2011 Bergen Limburg Nederland Totaal gebruik 40 7375 99450 Verblijf pleegzorg 5 1310 18305 Jeugdbescherming 20 3815 46070 Jeugdreclassering 5 1395 16290 Aanmeldingen bij bureau jeugdzorg 55 6230 56135 % Verblijf pleegzorg 12,5 17,8 18,4 % Jeugdbescherming 50,0 51,7 46,3 % Jeugdreclassering 12,5 18,9 16,4 % Aanmeldingen bij bureau jeugdzorg 137,5 84,5 56,4 Bron: Anti bureau jeugdzorg Tabel 2.3b: Gebruik jeugdzorg in de gemeente Bergen in vergelijking met de gemeente Beesel, 2011 of 2012 Bergen Beesel Aanmeldingen bureau jeugdzorg 2012 46 72 Aanspraak bureau jeugdzorg 2012 26 41 Aantal meldingen bij het advies en meldpunt kindermishandeling 5 16 (AMK) 2012 Aantal verzoeken voor jeugdbeschermingsmaatregelen (zowel 6 10 ondertoezichtstelling als ontheffing of ontzetting uit de ouderlijke macht) 2012 Aantal lopende jeugdreclasseringsmaatregelen in 2011 5 15 Aantal eerstelijns zorg 2011 22 20 Aantal tweedelijns zorg 2011 164 165 Bron: Rapport feiten en cijfers Noord-Limburg 2013 Tabel 2.4: Gebruik van geestelijke gezondheidszorg in 2009 in absolute aantallen Bergen Het aantal kinderen van 0 t/m 22 jaar dat in een jaar 203 gebruik heeft gemaakt van de geestelijke gezondheidszorg Waarvan: - eerstelijnspsychologische zorg 31 - een Diagnose Behandeling Combinatie (DBC) zonder verblijf 172 - een Diagnose Behandeling Combinatie (DBC) met verblijf 10 of minder Bron: College voor Zorgverzekeringen en Vektis (bewerking door APE) Leesvoorbeeld tabel 2.4 In de gemeente Bergen maakten 203 kinderen tussen de 0 en de 22 jaar in 2009 gebruik van de geestelijke gezondheidszorg. 14
3. Volksgezondheid Tabel 3.1: Gezondheidsindicatoren naar regio in Comparative Mortality Figure (CMF), levensverwachting en procenten Groep Meetmoment Onderwerp Bergen GGD Limburg- Noord Totale Bevolking 2007-2010 CMF* (indicator voor sterfte, index met Nederland = 100) Nederland 107-100 Levensverwachting bij de geboorte in jaren Levensverwachting bij 65 jaar in jaren * Gecorrigeerd voor leeftijd en geslacht Bron: Nationale Atlas Volksgezondheid (www.zorgatlas.nl) 79,3 80,4 80,5 18,6 19,1 19,2 Leesvoorbeeld tabel 3.1 De CMF geeft de gestandaardiseerde sterfte aan, waarbij gecorrigeerd is voor verschillen in leeftijd en geslacht. De sterfte in heel Nederland wordt gesteld op 100. Een gestandaardiseerde sterfte boven of onder de 100 duidt op respectievelijk een hogere of lagere sterfte dan in Nederland. De CMF voor de gemeente Bergen in de periode 2007-2010 was 107, dit is hoger dan de gemiddelde waarde voor heel Nederland, die op 100 ligt. Tabel 3.2a: Ervaren gezondheid en lichamelijke beperkingen naar regio in procenten Meetmoment Onderwerp Bergen GGD Limburg Nederland Limburg- Noord 2008-2011 % Een of meer lichamelijke 16,4 17,3 12,9 beperkingen 2009 % Een of meer lichamelijke beperkingen 7,9 en Nationale Atlas Volksgezondheid (www.zorgatlas.nl) Leesvoorbeeld tabel 3.2a In 2006 gaf 7,6 procent van de bevolking in de gemeente Bergen aan te kampen met een of meer lichamelijke beperkingen. In de periode 2008-2011 lag dat cijfer voor de provincie Limburg op 17,3 procent. 15
Tabel 3.2b: Ervaren (psychische) gezondheid en eenzaamheid naar regio in procenten Groep Meetmoment Onderwerp Cluster 2 Volwassenen 19 65 jaar Ouderen 65 plussers 2012 % Goede of zeer goede ervaren gezondheid 2012 % Goede of zeer goede ervaren gezondheid GGD Limburg - Noord Nederland - 80,1 80,7-58,1 60,6 Volwassenen 17 65 jaar Ouderen 55 plussers 2009 % Matige of slechte ervaren gezondheid 2008 % Matige of slechte ervaren gezondheid 12,0 13,0-22,0 27,0 - Volwassenen 2009 % (Zeer) ernstig eenzaam 4,0 6,0-17 65 jaar Ouderen 2008 % (Zeer) ernstig eenzaam 6,0 8,0-55 plussers en GGD monitors Leesvoorbeeld tabel 3.2b In 2008 was 6 procent van de 55 plussers in de gemeenten Bergen; Horst aan de Maas; Gennep en Venray (zeer) ernstig eenzaam, in de hele regio Limburg-Noord was dat 8 procent. Tabel 3.3a: Personen met een CIZ indicatie in Bergen op 1 januari 2013, in absolute aantallen Dominante grondslag Bergen Limburg Nederland Somatische aandoening 235 18.155 212.270 Psychogeriatrische aandoening 10 1.495 18.135 Psychiatrische aandoening 40 6.895 79.610 Lichamelijke handicap 30 2.975 28.975 Verstandelijke handicap 20 2.860 40.725 Zintuiglijke handicap 5 345 4.285 Onbekend - - 10 Totaal 360 34.700 406.050 Bron: Centrum Indicatiestelling Zorg (www.ciz.nl) Leesvoorbeeld tabel 3.3a Op 1 januari 2013 waren er in de gemeente Bergen 235 met een indicatie op basis van een somatische aandoening, dat is 70 procent van het totaal van 360 personen met een indicatie. 16
Tabel 3.3b: Personen met een CIZ indicatie in Bergen op 1 januari 2013, in percentages Dominante grondslag Bergen Limburg Nederland Somatische aandoening 70% 55% 55% Psychogeriatrische aandoening 5% 5% 5% Psychiatrische aandoening 10% 20% 20% Lichamelijke handicap 10% 10% 10% Verstandelijke handicap 5% 10% 10% Zintuiglijke handicap 0% 0% 0% Onbekend 0% 0% 0% Percentage van de bevolking met een CIZ indicatie 2,7% 3,1% 2,4% Bron: Centrum Indicatiestelling Zorg (www.ciz.nl) Leesvoorbeeld tabel 3.3b Op 1 januari 2013 waren er in de gemeente Bergen 360 personen met een CIZ indicatie, dat is 2,7 procent van de totale bevolking van de gemeente. Dit cijfer ligt iets hoger dan het landelijke cijfer maar minder dan het aantal personen in de provincie Limburg met een CIZ indicatie. Tabel 3.4: Doodsoorzaken in Bergen, 2003-2012, in absolute aantallen Totaal alle doodsoorzaken 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 104 109 124 116 128 98 113 87 100 Nieuwvormingen* 35 38 41 39 49 28 41 23 31 Ziekten van hart en vaatstelsel Ziekten van ademhalingsstelsel Uitwendige doodsoorzaken 32 36 39 37 38 26 31 27 26 9 12 11 8 4 15 11 8 10 5 3 5 5 10 4 3 8 4 Overige 23 20 28 27 27 25 27 21 29 doosoorzaken * Nieuwvormingen kunnen worden verdeeld in kwaadaardige nieuwvormingen (kanker) en niet-kwaadaardige nieuwvormingen. Leesvoorbeeld tabel 3.4 In 2012 overleden 100 inwoners van de gemeente Bergen. Daarvan overleden 26 personen aan de gevolgen van hart en vaatziekten. 17
4. Leefstijl Tabel 4.1: Leefstijl naar regio in procenten Groep Meetmoment Onderwerp Cluster 2 Totale bevolking GGD Limburg -Noord Limburg Nederland 2008-2011 % Rokers - 24,2 25,8 26,3 2008-2011 % Overgewicht - 48,9 50,9 47,8 % Ernstig - 11,2 13,2 11,6 overgewicht % Overgewicht bij kinderen - 13,1 13,6 13,3 Jongeren 13-14 jaar Jongeren 15-16 jaar 2009 % Rokers 10,0 8,0 9,0-2009 % Rokers 28,0 23,0 22,0 - Jongeren 13-14 jaar Jongeren 15-16 jaar 2009 % Heeft afgelopen 4 weken alcohol gedronken 2009 % Heeft afgelopen 4 weken alcohol gedronken en GGD jongerenmonitor 2009 31,0 27,0 27,0-79,0 72,0 69,0 - Leesvoorbeeld tabel 4.1 In de gemeenten Bergen; Horst aan de Maas; Gennep en Venray rookt 28 procent van de jongeren van 15 en 16 jaar. In de GGD regio Limburg Noord is dat 23 procent. Tabel 4.2a: Nabijheid van huisartsenpraktijken naar regio in 2011 Bergen Limburg Nederland Afstand tot dichtstbijzijnde (km) 2,2 0,9 0,9 Aantal binnen 1 km 0,5 1,3 1,8 Aantal binnen 3 km 0,7 6,0 9,9 Aantal binnen 5 km 1,3 12,3 20,7 Leesvoorbeeld tabel 4.2a Inwoners van de gemeente Bergen zijn gemiddeld 2,2 km verwijderd van een huisartsenpraktijk. In heel Nederland ligt dit gemiddelde een stuk lager op 0,9 km. Binnen een straal van 5 km kan een inwoner van de gemeente Bergen 1,3 huisartsenpraktijken vinden, in Nederland zijn dat er 20,7. 18
Tabel 4.2b: Nabijheid van ziekenhuizen naar regio in 2011 Bergen Limburg Nederland Afstand tot dichtstbijzijnde (km) 12,5 5,2 4,8 Aantal binnen 5 km 0,0 0,6 1,1 Aantal binnen 10 km 0,2 1,3 2,8 Aantal binnen 20 km 2,2 3,4 8,0 Leesvoorbeeld tabel 4.2b Binnen een straal van 20 kilometer kan een inwoner van de gemeente Bergen 2,2 ziekenhuizen vinden, in heel Nederland zijn er binnen een straal van 20 kilometer 8,0 ziekenhuizen. 19
5. Sociale zaken Tabel 5.1: Gebruik van (WMO) voorzieningen in absolute aantallen, 2013 2013 Huishoudelijke hulp 413 - Huishoudelijke hulp 1 in natura 331 - Huishoudelijke hulp 1 in pgb 24 - Huishoudelijke hulp 2 in natura 37 - Huishoudelijke hulp 2 in pgb 1 - Huishoudelijke hulp 1 alpha pgb 20 Gehandicaptenparkeerkaarten 175 - Bestuurders/passagierskaart 23 - Bestuurderskaart 99 - Passagierskaart 52 - Anders 1 Rolstoelen 167 - Accessoires rolstoel 1 - Elektrische rolstoel 14 - Handmatig bewogen rolstoel 150 - Sportrolstoel 1 - Onderhoud / reparatie rolstoel 1 Vervoer 603 - Aanpassing eigen auto 2 - Ander verplaatsingsmiddel (fiets e.d.) 21 - Anders 2 - Gebruik rolstoeltaxi 1 - Scootmobiel 145 - Taxi of eigen auto 2 - Vervoer financieel / regio pas 429 - Vervoer algemeen in natura 1 Woonvoorzieningen 254 - Anders 6 - Keuring woonvoorziening 1 - Niet bouwkundig woon technisch 89 - Onderhoud woonvoorziening 3 - Tijdelijke huisvesting 1 - Verhuizing/inrichting 25 - Woningaanpassing 67 - Roerende woonvoorziening 62 Huishoudelijke hulp 1 is eenvoudige ondersteuning in het huidhouden; zoals poetsen en strijken e.d. Bij categorie 2 wordt naast de eenvoudige ondersteuning wordt ook ondersteuning geboden in complexe situaties. Huishoudelijke hulp 1 alpha is de hulpverlener hoeft niet in dienst te zijn van een zorginstelling maar op basis van werkgeverschap/werknemerschap. Bron: GWS Gemeente Bergen Leesvoorbeeld tabel 5.1 In de gemeente Bergen zijn er in 2013 150 rolstoelen en 14 elektrische rolstoelen uitgegeven. 20
Tabel 5.2: Arbeidsongeschiktheidsuitkeringen en WW-uitkeringen Bergen, eerste kwartaal 2005-2013, in absolute aantallen en procenten* Arbeidsongeschiktheidsuitkeringen Bergen in absolute aantallen 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 870 810 770 730 700 760 750 750 740 % WAO-uitkeringen Bergen** 9,6 8,9 8,5 8,1 7,8 8,5 8,4 8,6 8,5 % WAO-uitkeringen Nederland** 8,4 7,9 7,5 7,4 7,3 7,2 7,2 7,2 7,2 WW-uitkeringen Bergen in absolute aantallen 300 270 240 170 180 230 230 260 310 % WW-uitkeringen Bergen** 3,3 3,0 2,6 1,9 2,0 2,6 2,6 3,0 3,6 % WW-uitkeringen Nederland** 2,9 2,8 2,3 1,7 1,5 2,4 2,4 2,4 3,1 * Steeds het eerste kwartaal genomen ** Berekend ten opzichte van de bevolking tussen de 15 en 65 jaar Leesvoorbeeld tabel 5.2 In de gemeente Bergen waren er in 2012 260 personen met een WW-uitkering, dat is 3 procent t.o.v. de bevolking tussen de 15 en de 65 jaar. Het percentage voor heel Nederland lag in dat jaar lager, namelijk op 2,4 procent. De gemeente Bergen scoort ook hoger wat betreft de AOW-uitkeringen, die liggen in 2012 op 8,6 procent en in heel Nederland dat jaar op 7,2 procent. Tabel 5.3: uitkeringen Bergen in absolute getallen, eerste kwartaal 2009-2013 2009 2010 2011 2012 2013 WAO uitkeringen 510 480 440 400 360 WGA uitkeringen (deels arbeidsongeschikt) - 60 90 100 110 IVA uitkeringen (volledig arbeidsongeschikt) - 20 30 30 40 WAZ uitkeringen (arbeidsongeschikt zelfstandigen) 60 50 50 50 50 Wajong uitkeringen 130 150 150 170 180 WW uitkeringen 180 230 230 260 310 WWB uitkeringen (bijstand)* 125 131 139 150 175** AOW uitkeringen (ouderdomswet) 2140 2220 2280 2390 2510 ANW uitkeringen (nabestaandenwet) 100 100 100 90 - * Afkomstig vanuit GWS systeem gemeente Bergen ** Prognose op basis van gegevens tot en met september 2013 21
19.190 17.790 15.280 10.590 8.160 4.290 4.290 3.730 3.660 3.510 1.920 28.080 59.330 6. Werkgelegenheid Figuur 6.1: Aantal werkzame personen in 2012, gemeenten Noord-Limburg en Land van Cuijk 70.000 60.000 50.000 40.000 30.000 20.000 10.000 0 Bron: ETIL rapport gemeente Bergen 2013 Leesvoorbeeld figuur 6.1 In de gemeente Bergen waren er in 2012 4.290 werkzame personen, in de gemeente Beesel zijn dit er 3.660. Er wonen in 2013 in de gemeente Bergen 13.275 mensen, de gemeente Beesel is vergelijkbaar met een inwoneraantal van 13.688 (CBS Statline). Figuur 6.2: Werkgelegenheidsontwikkeling gemeente Bergen, 2008-2012 5.000 4.500 4.480 4.350 4.330 4.410 4.290 4.000 3.500 3.000 2.500 2.000 2008 2009 2010 2011 2012 Bron: ETIL rapport gemeente Bergen 2013 Leesvoorbeeld tabel 6.2 De werkgelegenheid binnen de gemeente Bergen is in de periode 2011 2012 met 3 procent afgenomen, namelijk met 120 arbeidsplaatsen. In 2012 ligt het aantal op 4.290. 22
Figuur 6.3: Werkgelegenheid naar sector in de gemeente Bergen, 2008 2012 Landbouw en visserij Industrie Bouw Handel en reparatie Transport en communicatie Horeca Bank- en verzekeringswezen Zakelijke dienstverlening 2008 2009 2010 2011 2012 Overheid en onderwijs Gezondheids- en welzijnszorg Overige diensten. 0 200 400 600 800 1.000 1.200 Bron: ETIL rapport gemeente Bergen 2013 Figuur 6.4: Werkloosheidsontwikkeling: werkloosheidspercentage, 2003-2012 (jaargemiddelde) 12% 10% 8% 6% 4% 2% 0% 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Bergen Noord-Limburg Limburg Nederland Bron: ETIL rapport gemeente Bergen 2013 23
7. Onderwijs Tabel 7.1: achterstandsleerlingen en voortijdige schoolverlaters naar regio in 2010 in percentages Bergen GGD Limburg Nederland Limburg- Noord % Achterstandsleerlingen 12,8 11,9 12,3 12,8 % Voortijdige schoolverlaters 2,9 3,0 3,5 3,5 Bron: Verweij-Jonker instituut, databoek Kinderen in Tel Leesvoorbeeld tabel 7.1 Van de leerlingen op de basisschool uit de gemeente Bergen was in 2010 12,8 procent achterstandsleerlingen. Een achterstandsleerling is een leerling uit het basisonderwijs met een gewichtsscore hoger dan 0. Het percentage voortijdige schoolverlaters in 2010 was 2,9 procent, dit percentage ligt beduidend lager dan de provincie en het landelijke cijfer. Een voortijdige schoolverlater is iemand die uitstroomt uit het bekostigd onderwijs zonder diploma op minimaal havo niveau of mbo 2 niveau. Dit aantal wordt afgezet tegen het aantal dat op 1 oktober van een schooljaar jonger is dan 23 jaar en een geldige inschrijving voor het voorgezet onderwijs of mbo heeft. Tabel 7.2 Aantal leerlingen naar schooltype en regio, schooljaar 2011/2012, in procenten t.o.v. het totaal aantal leerlingen Bergen Limburg Nederland Totaal aantal leerlingen (absoluut aantal) 1546 131527 2155140 % Totaal voortgezet onderwijs 50,6 44,3 44,0 % Vavo 0,6 0,5 0,6 % Totaal middelbaar beroepsonderwijs 34,2 26,5 24,3 % Hoger beroepsonderwijs 12,3 18,7 19,7 % Wetenschappelijk onderwijs 2,3 10,0 11,4 Leesvoorbeeld tabel 7.2 In het schooljaar 2011/2012 telde de gemeente Bergen 1546 niet basisschool leerlingen, daarvan ging 2,3 procent naar het WO, in Nederland was dit percentage t.o.v. het totaal 11,4 procent. 24
Tabel 7.3: Perspectief op baan voor schoolverlaters naar opleidingstype, Limburg en Noord-Limburg, eind 2016 Opleidingstype Limburg Noord-Limburg Vmbo tl goed goed Vmbo groen redelijk goed Vmbo techniek goed goed Vmbo economie redelijk redelijk Vmbo verzorging goed goed Havo/vwo matig matig Mbo groen goed goed Mbo techniek goed goed Mbo sociaal-cultureel redelijk matig Mbo gezondheidszorg redelijk matig Mbo economie redelijk redelijk Hbo onderwijs goed goed Hbo groen redelijk redelijk Hbo techniek goed goed Hbo (para)medisch goed goed Hbo economie matig matig Hbo sociaal-cultureel matig matig Bron: ETIL rapport gemeente Bergen 2013 Figuur 7.4: Opleidingsniveau beroepsbevolking naar regio in 2011 in procenten Onderwijsniveau beroepsbevolking onbekend 11,7 13,9 19,3 Onderwijsniveau beroepsbevolking hoog Onderwijsniveau beroepsbevolking middelbaar 20,4 18,2 44,2 45,2 50,9 Nederland Limburg Bergen Onderwijsniveau beroepsbevolking laag 23,3 22,6 29,8 0 20 40 60 Bron: Kwaliteitsinstituut Nederlandse gemeenten (www.waarstaatjegemeente.nl) 25
Figuur 7.5: Vestiging basisscholen naar regio in 2009 % Vestiging Overige bijzonder 7,2 5,6 % Vestiging Protestant Christelijke basisscholen 3,2 29,9 Nederland % vestiging Roomskatholieken basisscholen 29,7 78 85,7 Limburg Bergen % Vestiging Openbare basisscholen 13,2 14,3 33,2 0 50 100 Bron: Kwaliteitsinstituut Nederlandse gemeenten (www.waarstaatjegemeente.nl) Leesvoorbeeld figuur 7.5 14,3 procent van de scholen binnen de gemeente Bergen is openbaar, de resterende scholen (85,7 procent) is rooms-katholiek. Er zijn geen protestants christelijke basisscholen binnen de gemeente Bergen. Het percentage roomskatholieke basisscholen ligt een stuk hoger dan het landelijke percentage. 26
8. Wonen Tabel 8.1: Verhuizingen vanuit en naar Bergen, 2008 2012, in absolute aantallen Verhuisd vanuit Bergen Verhuisd naar Bergen Saldo 2012 404 389-15 2011 477 379-98 2010 414 303-111 2009 438 376-62 2008 405 374-31 Leesvoorbeeld tabel 8.1 In 2012 verhuisden 389 mensen naar de gemeente Bergen en verhuisden er 404 mensen vanuit de gemeente Bergen, dit houdt in dat er dus 15 mensen minder naar de gemeente Bergen zijn verhuisd dan het aantal dat vanuit de gemeente Bergen verhuisde. Het saldo is al jaren negatief maar er lijkt een stijgende lijn te zitten in de mensen die naar de gemeente Bergen verhuizen en een daling in de mensen die vanuit de gemeente Bergen verhuizen wat dus neerkomt op een vermindering van het saldo. Tabel 8.2: Woningvoorraad naar eigendom en regio, 2012, in absolute aantallen en percentages Bergen Limburg Nederland Absolute aantallen Totale woningvoorraad 5470 507645 7266295 Totaal eigen woningen 3823 302921 4083808 Totaal huurwoning 1643 201968 3130363 - In bezit woningcorporatie 1322 139399 2236587 - In bezit overige verhuurders 321 62569 893776 Eigendom onbekend 4 2756 52124 Percentage van het totaal Totale woningvoorraad 100 100 100 Totaal eigen woningen 70 60 56 Totaal huurwoning 30 40 43 - In bezit woningcorporatie 24 27 31 - In bezit overige verhuurders 6 12 12 Eigendom onbekend 0 1 1 Leesvoorbeeld tabel 8.2 In de gemeente Bergen waren er in 2012 5.470 woningen, daarvan was 70 procent in eigen bezit en 30 procent van de woningen werden verhuurd. 27
Tabel 8.3: Gemiddelde woningwaarde per regio, 2010-2012, in euro s (*1000) Onderwerp Periode Bergen Limburg Nederland Gemiddelde woningwaarde (*1000 euro) 2012 220 196 232 Gemiddelde woningwaarde (*1000 euro) 2011 235 200 237 Gemiddelde woningwaarde (*1000 euro) 2010 247 206 242 Leesvoorbeeld tabel 8.3 De gemiddelde waarde van een woning in Nederland was in 2012 232.000. De gemiddelde woningwaarde in dat jaartal in de gemeente Bergen lag op 220.000. Tabel 8.4: Tevredenheid met de woning en woonomgeving naar regio, in procenten Meetmoment Onderwerp Bergen GGD Landelijk Limburg- Noord 2009 % (Zeer) tevreden met de woonomgeving 78,6 81,9 Bron: Nationale Atlas Volksgezondheid (www.zorgatlas.nl) Uit bovenstaande tabel kan geconcludeerd worden dat om en nabij driekwart van de GGD regio Limburg-Noord (zeer) tevreden is met de woonomgeving, deze cijfers zijn echter niet voor de gemeente Bergen bekend maar aangenomen mag worden dat het percentage niet veel afwijkt van het percentage voor de GGD regio. 28
9. Recreatie en toerisme Tabel 9.1: Lidmaatschap van jongeren van een sportvereniging naar regio in procenten Groep Meetmoment Onderwerp Cluster 2 Jongeren 13 14 jaar 2009 % Lid van een sportvereniging GGD Limburg- Noord Limburg 74 71 67 Jongeren 15 16 jaar 2009 % Lid van een sportvereniging Bron: GGD jongerenmonitor 2009 68 65 63 Leesvoorbeeld tabel 9.1 In 2009 was 68 procent van de jongeren van 15 en 16 jaar in de gemeenten Bergen; Horst aan de Maas; Gennep en Venray lid van een sport vereniging. 74 procent van de jongeren van 13 en 14 jaar waren in datzelfde jaar lid van een sportvereniging. 29
Tabel 9.2: Aantal jeugdleden 4 tot 18 jaar sportverenigingen gemeente Bergen (subsidie (subsidie L.O.S. 2012*) L.O.S. ** 2009*) ** Plaats Sport 2011 2011 2008 2008 Afferden Biljart - 10 Paardensport - 11 Tennis 62 78 Vissen - 12 Voetbal 103 113 Volley 35 83 Wandelsport 18 11 Totaal 218 378 318 417 Percentage 57,67% 76,26% Bergen Budo 132 114 Paardensport 12 - Schaken - 10 Tennis 40 57 Voetbal 148 172 Volley 39 43 Zwemmen 45 48 Totaal 416 797 444 862 Percentage 52,20% 51,51% Siebengewald Tennis 49 69 Vissen 62 38 Voetbal 124 136 Pony - - Totaal 235 352 243 380 Percentage 66,76% 63,95% Well Korfbal - 27 Tennis 49 69 Voetbal 113 115 Totaal 162 434 211 491 Percentage 37,33% 42,97% Wellerlooi Voetbal 100 117 Totaal 100 231 117 241 Percentage 43,29% 48,55% Gemeente totaal 1131 2192 1333 2391 Percentage 51,60% 55,75% * = Voor subsidie 2012 is aantal jeugdleden 2011 bepalend ** = Leeftijdsopbouwstatiek van plaats op 1-1 aangegeven jaar 4 t/m 17 jarigen - = Minder dan 10 leden geen subsidie, hier is aantal dus onbekend % = Jeugdleden in relatie tot leeftijdsopbouwstatistiek om factor krimp uit te sluiten Bron: gemeente Bergen 30