Voeding bij Diabetes mellitus

Transcriptie

1 Voeding bij Diabetes mellitus Overzicht gegevens Naam Geboortedatum Datum Diëtist Behandelend arts Telefonisch spreekuur maandag tot en met vrijdag van uur Deze brochure is een gezamenlijke uitgave met de Zorgboog en Diëtistenpraktijk Roos Knijnenburg Pagina 1 van 18

2 Inhoud Wat is diabetes mellitus... blz blz. 3 Behandeling van diabetes mellitus... blz. 3 Rookgedrag... blz. 3 Zorg voor een goed lichaamsgewicht... blz. 4 Lichaamsbeweging... blz. 4 Relatie ziekte/koorts... blz. 4 Voeding en diabetes mellitus... blz. 4 De schijf van vijf... blz. 4 Wat heeft u dagelijks nodig... blz. 5 Wees matig met vet en vetrijke producten... blz. 6 Praktische tips... blz. 6 o Kaas... blz. 6 o Vleeswaren... blz. 6 o Overig broodbeleg... blz. 6 o Melk en melkproducten... blz. 6 o Vlees en gevogelte... blz. 6 o Aardappelen... blz. 6 o Dranken... blz. 6 Suiker... blz. 6 Zoetstoffen... blz. 6 Dranken... blz. 7 Alcoholische dranken... blz. 7 Praktische tips voor de variatie... blz. 8 o Brood en broodproducten... blz. 8 o Zoet beleg... blz. 9 o Melk en melkproducten... blz. 9 o Aardappelen en aardappelvervangers... blz. 9 o Nagerechten... blz. 9 o Fruit... blz. 10 o Versnaperingen... blz. 10 lijst... blz. 10 o Brood en broodproducten... blz. 11 o Broodsmeersels... blz. 11 o Beleg... blz. 11 o Pap... blz. 12 o Dranken... blz. 12 o Soepen... blz. 13 o Vlees, vis, kip en vleesvervangers... blz. 13 o Sauzen... blz. 14 o Groente... blz. 14 o Aardappelen en aardappelvervangers... blz. 15 o Nagerechten... blz. 15 o Fruit... blz. 16 o Diversen... blz. 16 o Versnaperingen... blz. 17 Evaluatie voorlichting... blz. 17 Aantekeningen... blz. 18 Pagina 2 van 18

3 Wat is Diabetes mellitus Diabetes mellitus of vroeger genaamd suikerziekte is een aandoening waarbij het glucosegehalte in het bloed moeilijk op peil gehouden kan worden. Glucose is afkomstig van koolhydraten in de voeding. In de darmen worden koolhydraten omgezet in glucose en via de darmwand in het bloed opgenomen. Het bloed vervoert glucose naar alle lichaamscellen. Daar dient de glucose als energiebron en is dus noodzakelijk voor het lichaam. Kort samengevat: uit de voeding Glucose in het bloed Energie voor het lichaam Om glucose vanuit het bloed de cellen binnen te laten gaan is insuline nodig. Insuline is een hormoon dat in de alvleesklier (pancreas) wordt gemaakt. Diabetes mellitus ontstaat door een tekort aan insuline of door het niet goed werken van de beschikbare insuline. In beide gevallen kan glucose de cel niet in en blijft het in het bloed. De nieren zullen dan een deel van de glucose uit het bloed halen en met de urine uitscheiden. Een deel blijft echter in het bloed. Te veel glucose in het bloed geeft klachten zoals dorst, droge tong, veel drinken, veel plassen, moeheid en jeuk. Voedsel bestaat onder andere uit eiwitten, vetten en koolhydraten. vormen de belangrijkste energiebron voor het lichaam. Er bestaan verschillende soorten koolhydraten, zoals zetmeel, vruchtensuiker, melksuiker en gewone suiker. Zetmeel komt onder andere voor in: brood, aardappelen, rijst, deegwaren, bruine en witte bonen, groente, koek en gebak. Vruchtensuiker komt voor in: vers fruit en (ongezoete) vruchtensappen. Melksuiker komt voor in: melk, karnemelk, kwark, yoghurt, pap, vla en pudding. Gewone suiker komt voor in: vla, pudding, vruchtendrank, snoep, koek, gebak, zoet broodbeleg, frisdrank en ijs. Behandeling van Diabetes mellitus De behandeling van diabetes is erop gericht de hoeveelheid glucose in het bloed zo normaal mogelijk te laten zijn. Gestreefd wordt naar een bloedglucosegehalte tussen 4 en 10 mmol per liter. Dit kan onder andere door voeding worden beïnvloed. Omdat een maaltijd koolhydraten bevat, moet er voldoende insuline aanwezig zijn. Het is dus noodzakelijk dat de hoeveelheid insuline en koolhydraten op elkaar afgestemd zijn (dit wordt ook wel het instellen genoemd). Het basisprincipe hierbij is een spreiding van koolhydraten over de dag. Dit wordt bereikt door meerdere maaltijden per dag te gebruiken. Een vaste hoeveelheid koolhydraten per maaltijd is daarbij van belang. Met de koolhydraatvariatielijst (zie bladzijde 20) kunt u binnen deze vaste verdeling van koolhydraten zelf uw maaltijden samenstellen. Rookgedrag Van roken staat onomstotelijk vast dat het de belangrijkste risicofactor is op het krijgen van harten vaatziekten. Mensen met diabetes hebben een extra groot risico voor het krijgen van hart- en vaatziekten. Stoppen met roken is dus altijd de moeite waard, al is het niet zo eenvoudig. Mocht u wat aankomen, troost u dan met de gedachte dat overgewicht aanzienlijk minder schadelijk is dan roken. Pagina 3 van 18

4 Zorg voor een goed lichaamsgewicht Is uw gewicht op peil, probeer dit dan zo te houden. Bent u te zwaar, probeer dan af te vallen. Door een te hoog lichaamsgewicht kan insuline namelijk niet goed werken. Daardoor blijft het bloedglucosegehalte te hoog. Het verlies van enkele kilo s kan het bloedglucosegehalte al verbeteren. Lichaamsbeweging Meer lichaamsbeweging stimuleert het afvallen en bevordert de werking van de insuline in het lichaam. Dit helpt mee om het bloedglucosegehalte te verlagen. Probeer dagelijks een half uur extra te bewegen. Kies een vorm van bewegen die u leuk vindt (fietsen, zwemmen, wandelen, aerobics etc.). Relatie ziekte/koorts Indien u ziek bent of koorts heeft is het belangrijk om uw bloedglucosegehalte te meten. Door ziekte en/of koorts kan de bloedglucosewaarde in uw bloed stijgen. Het is dan echter toch belangrijk om uw koolhydraten volgens het voorbeeld dagmenu te blijven eten (lukt dit niet in vaste vorm, probeer dit dan in vloeibare vorm) en uw medicatie te blijven gebruiken. Meten = weten. Bij twijfel kunt u contact opnemen met uw arts. Voeding bij Diabetes mellitus Gezonde voeding vormt ook bij Diabetes mellitus de basis. Voedingsmiddelen bestaan uit een combinatie van voedingsstoffen. Er bestaat niet één voedings-middel dat alle voedingsstoffen tegelijk levert. Daarom is een voedingsmiddel ook nooit gezond of ongezond; een totale voeding is gezond als zij bestaat uit voedingsmiddelen die samen alle voedingsstoffen bevatten die u nodig heeft. De schijf van vijf De schijf van vijf bestaat uit 5 vakken, maar ook uit vijf regels. Eet gevarieerd, kies elke dag uit ieder vak: In de Schijf van Vijf staan groepen voedings-middelen die samen de basis vormen voor een gezonde voeding. De vijf vakken geven aan hoe u variatie aan kunt brengen in de voeding. a. Brood, (ontbijt)granen, aardappelen, rijst, deegwaren of peulvruchten b. Groente en fruit c. Zuivel, vlees(waren), vis, ei of vleesvervangers d. Halvarine, margarine en olie e. Drinken (vocht); vrij te gebruiken dranken zijn: thee, koffie, bouillon, (bron)water; met mate te gebruiken: light frisdrank Pagina 4 van 18

5 Niet te veel Een goed dagmenu bestaat uit 3 hoofdmaaltijden en niet vaker dan 4 keer iets tussendoor. Sla geen ontbijt, lunch en warme maaltijd over, de kans bestaat dat u dan meer extra's tussendoor gaat eten. Minder verzadigd vet Bij diabetes bestaat een groter risico op hart- en vaatziekten. Het gebruik van teveel verzadigd vet verhoogd het risico nog extra. Kies voor op het brood en voor het bakken, braden en frituren de zachte of vloeibare vetsoorten, zoals halvarine in een kuipje, vloeibare bakproducten en olie. Hierin zit vooral onverzadigd (is gezonder) vet, dat risico verlagend werkt. Harde margarine, volvette kaas, worst, koek, gebak, chocolade en dergelijke bevatten vooral verzadigd vet. Visvet beschermt tegen hart- en vaatziekten. Aanbevolen wordt om minstens 1 à 2 keer per week (vette) vis te eten. Veel groente, fruit en brood Van groente, fruit en brood kunt u ruime hoeveel-heden eten. Ze bevatten veel voedingsstoffen en ze geven een verzadigd gevoel. Voedingsvezels bevorderen de stoelgang. Een ruime consumptie van groente en fruit verlaagd het risico op chronische ziekten. Veilig Jaarlijks lopen velen mensen een voedselinfectie op. Om dit te voorkomen gelden een aantal eenvoudige maatregelen: a. Volg de houdbaarheidsdata en bewaaradviezen op. b. Zet bederfelijke producten meteen na gebruik terug in de koelkast. c. Vervoer gekoelde producten in een koeltas. d. Zet de temperatuur van de koelkast tussen de 4 en 7 graden Celsius. e. Was groente en fruit. f. Verhit kip, ei en varkensvlees door en door. g. Vermijd tijdens het koken elk contact tussen rauw en bereid eten, dit om kruisbesmetting te voorkomen. h. Gebruik steeds schone messen, snijplanken, lepels en dergelijke. i. Was regelmatig uw handen met water en zeep. j. In elk geval voor het koken, na aanraking met rauw vlees en na gebruik van het toilet. k. Bewaar kliekjes maximaal 2 dagen in de koelkast, resten van afhaalmaaltijden niet bewaren. l. Neem iedere dag een schone vaatdoek. Wat heeft u dagelijks nodig U kunt met de diëtist bespreken of deze hoeveelheden voor u voldoende zijn of niet. Gemiddeld aanbevolen hoeveelheden voedingsmiddelen per dag vanaf 12 jaar: Basisvoeding Hoeveelheid Brood 4 7 sneetjes Aardappelen (of rijst of deegwaren) 3 5 aardappelen ( gram) Groente 3 4 groentelepels ( gram) Fruit 2 stuks Zuivel 2 3 glazen melk(-producten) ( ml) en 20 gram kaas (1 plak) Vlees(waren), vis, kip, ei of vleesvervangers gram vleeswaren en bereid vlees samen 1 2 keer per week (vette) vis Halvarine, margarine, bak- en braadproducten gram Drinken (vocht) Minimaal 1½ liter Pagina 5 van 18

6 Wees matig met vet en vetrijke producten In de voeding bij diabetes speelt de hoeveelheid vet een belangrijke rol. Bij diabetes is er een groter risico op hart en vaatziekten. Om dit te voorkomen, is het verstandig niet te veel vet te eten. Van groter belang is het soort vet. Verzadigd vet verhoogt het risico op hart- en vaatziekten, terwijl onverzadigd vet juist verlagend werkt. Verzadigd vet komt zowel voor in voedingsmiddelen van dierlijke herkomst, zoals vlees, melk en kaas als sommige plantaardige voedingsmiddelen zoals kokos en cacao. Kies bij voorkeur de magere vleessoorten, magere of halfvolle melkproducten en minder vette kaas. Onverzadigd vet komt voor in olie, dieethalvarine (en halvarineproducten met minder dan 16 gram verzadigd vet per 100 gram product), dieetmargarine (en vergelijkbare producten met minder dan 20 gram verzadigd vet per 100 gram product), (vette) vis en noten. Aanbevolen wordt om minstens 1 à 2 maal per week (vette) vis te eten. Praktische tips Enkele voorbeelden van minder vette voedingsmiddelen: Kaas 20+ kaas, 20+ smeerkaas, 30+ kaas, cottage cheese Vleeswaren rauwe of gekookte ham, fricandeau, kip/kalkoen-filet, rookvlees, rosbief, magere rollade, casselerrib, filet americain Overig broodbeleg fruit, groentespread, (halva)jam, honing, (appel)stroop, vruchtenhagel Melk en melkproducten magere of halfvolle melk, karnemelk, magere (Bulgaarse) of halfvolle yoghurt, magere chocolade melk, magere vruchtenyoghurt, magere kwark, magere vla Vlees en gevogelte bieflappen, tartaar, haaskarbonade, hamlappen, magere varkenslappen, ongepaneerde schnitzel, rundervink, kipfilet, kalkoenfilet, kip zonder vel Aardappelen aardappelvervangingen zoals (zilvervlies)rijst, (volkoren)macaroni, peulvruchten Dranken (mineraal)water, koffie of thee zonder suiker (eventueel met zoetstof, tomatensap, vetarme bouillon, light frisdranken Suiker Suiker is een koolhydraat waarvan men vroeger dacht dat het binnen het diabetesdieet niet toegestaan was. Tegenwoordig denkt men hier anders over; suiker is toegestaan mits er rekening gehouden wordt met de hoeveelheid koolhydraten die suiker levert. Teveel suiker is echter voor niemand goed. Behalve energie levert het geen waardevolle voedingsstoffen voor het lichaam zoals vitamines en mineralen. Alle soorten suiker en honing leveren evenveel koolhydraten als gewone suiker. Zoetstoffen Zoetstoffen dienen ter vervanging van de zoete smaak van suiker en zijn in verschillende soorten verkrijgbaar. Er zijn zoetstoffen die geen energie leveren en zoetstoffen die wel energie leveren. Zoetstoffen die geen energie leveren (acesulfaam-k, aspartaam, cyclamaat en saccharine) bevatten geen koolhydraten. Ze worden veel gebruikt in producten zoals light-frisdrank, zoetjes en vloeibare zoetstof. Pagina 6 van 18

7 Zoetstoffen die wel energie leveren (sorbitol, mannitol, xylitol, isomalt, maltitol en lactitol) hebben weinig invloed op het bloedglucosegehalte, maar helpen niet om af te vallen. Ze worden vaak gebruikt in suikervrije snoepjes, chocolade en gebak. Deze met zoetstof gezoete producten kunnen toch koolhydraten bevatten. Daarnaast bevatten ze vaak veel verzadigd vet en zijn ze meestal duur. In de meeste gevallen is het goed mogelijk versnaperingen met suiker in uw dagmenu in te passen. Dranken Een aantal dranken bevat geen koolhydraten. Dit zijn thee en koffie zonder suiker, water uit de kraan, bron- en mineraalwater, bouillon of magere, ongebonden, heldere soep. Deze dranken kunt u vrij gebruiken. Light-frisdranken met mate gebruiken. Tevens kunt u een glas tomatensap of groentesap per dag gebruiken zonder er iets anders voor weg te laten. Vruchtensappen met het opschrift ongezoet of light bevatten wel koolhydraten in de vorm van vruchtensuiker. Deze vruchtensappen kunt u gebruiken, mits er rekening gehouden wordt met de hoeveelheden koolhydraten. Bijvoorbeeld 1 glas vruchtensap in plaats van 1 portie fruit. Alcoholische dranken Alcohol heeft een bloedglucoseverlagende werking. Dit effect kan zeer lang aanhouden, ongeveer 10 uur. Alcoholgebruik geeft dus ook na een aantal uren meer kans op een te laag bloedglucosegehalte. Daarnaast levert alcohol calorieën. Sommige dranken zoals bier, zoete wijn en likeur bevatten naast alcohol ook koolhydraten. Het gebruik hiervan moet dus altijd ingepast worden in het dieet. Overleg over het gebruik eerst met uw arts of diëtist. Het kan nodig zijn enige tijd later, bijvoorbeeld voor het slapen gaan, wel een kleine maaltijd te gebruiken die koolhydraten bevatten. Dit om te voorkomen dat de glucosewaarde in de nacht te laag wordt door het effect van de alcohol. Beperk het gebruik tot maximaal 2 (voor vrouwen) à 3 (voor mannen) consumpties per dag en drink het liefst niet iedere dag. Alcoholvrij-bier veroorzaakt door een grote hoeveelheid koolhydraten een flinke stijging van het bloedglucosegehalte en kan daarom niet vrij gebruikt worden. Praktische tips voor de variatie U kunt variatie in uw maaltijden aanbrengen door een voedingsmiddel met koolhydraten van het dagmenu te vervangen. U kiest een ander gerecht of voedingsmiddel dat ongeveer evenveel koolhydraten levert. In de onderstaande variatielijst wordt voor een aantal voedingsmiddelen aangegeven door welk ander voedingsmiddel (met ongeveer dezelfde hoeveelheid koolhydraten) u het kunt vervangen. Daarbij is ook rekening gehouden met de hoeveelheid vet dat het voedingsmiddel bevat. Een koolhydratenvariatielijst vindt u achter in deze brochure. Brood en broodproducten In plaats van 1 snee brood (16 gram koolhydraten) kunt u nemen: o 2 (volkoren) beschuiten o 2 sneetjes (bruin) knäckebröd o 3 stukjes stokbrood o ½ broodje o ½ krentenbol o 1 snee krenten- of rozijnen- of mueslibrood o 1 schaaltje magere yoghurt met 1 eetlepel muesli o 1 schaaltje pap van halfvolle melk zonder suiker Pagina 7 van 18

8 Wanneer u 1 snee brood als tussendoortje gebruikt, kunt u dit ook vervangen door: o 1 sneetje (volkoren) ontbijtkoek o 2 volkorenbiscuits o 1 Evergreenkoek o 1½ Sultanabiscuit o 1 portie fruit Zoet beleg Zoet beleg voor 1 snee brood levert ongeveer 10 gram koolhydraten. Met zoet beleg wordt onder andere bedoeld: o Jam o (appel)stroop o Honing o Marmelade o (chocolade)hagelslag Een portie light- of halvajam bevat 5 gram koolhydraten. Melk en melkproducten In plaats van 1 glas halfvolle melk van 150 ml (7 gram koolhydraten) kunt u nemen: o 1 glas karnemelk o 1 schaaltje magere yoghurt o 1 glas drinkyoghurt zonder toegevoegd suiker o 1 glas halfvolle chocolademelk zonder toegevoegd suiker Aardappelen en aardappelvervangers Aardappelen en vervangers hiervoor zoals rijst en deegwaren zijn de belangrijkste koolhydratenleveranciers van de warme maaltijd. In plaats van 2 kleine aardappelen (100 gram, ongeveer 16 gram koolhydraten) kunt u nemen: o 2 grote lepels aardappelpuree o 2 grote lepels gebakken aardappels grote lepel patat frites o 2 grote lepels gekookte deegwaren zoals macaroni en spaghetti zonder saus o 2 grote lepels gekookte peulvruchten zoals bruine of witte bonen, kapucijners of linzen o 1 grote lepel gekookte rijst o 1 snee bruin brood o 3 stukjes stokbrood Met een grote lepel wordt een gevulde opscheplepel van 50 gram bedoeld. Nagerechten In plaats van 1 schaaltje magere vla van 150 ml (21 gram koolhydraten) kunt u nemen: o 1 schaaltje (magere) yoghurt met 1 portie fruit o 1 schaaltje (magere) vruchtenyoghurt o 1 schaaltje rijstepap met 1 theelepel suiker, honing of stroop o 1 schaaltje havermoutpap met 2 theelepels suiker, honing of stroop o 1 schaaltje magere yoghurt met 2 eetlepels muesli Pagina 8 van 18

9 Fruit Een gemiddelde portie fruit (ongeveer 14 gram koolhydraten) kan bestaan uit: o 1 appel, sinaasappel, peer of grapefruit o 2 nectarines of kiwi s o 3 mandarijnen o 1 schijf (verse) ananas o 1 schaaltje kersen (100 gram) o 1 kleine banaan o 3 pruimen o 7 abrikozen o 10 druiven (100 gram) o 1 glas (150 ml) sinaasappel-, grapefruit- of appelsap o ½ schaaltje vruchten op siroop o 200 gram aardbeien of meloen Versnaperingen In plaats van 2 koekjes (ongeveer 14 gram koolhydraten) kunt u nemen: o 3 biscuits zoals een mariabiscuit of lange vinger o 1 plak ontbijtkoek o 2 speculaasjes o 1 Evergreenkoek Het is belangrijk dat u nooit een maaltijd overslaat. Koolhydraatvariatielijst Bij het dieet dat u gebruikt gaat u uit van een vast dagmenu. Hierop kunt u variatie aanbrengen door te gaan rekenen met koolhydraten. De koolhydraten worden achter de voedingsmiddelen vermeld per verstrekkingseenheid, dat wil zeggen per lepel, per stuk, per schaaltje, enzovoorts. De koolhydraten worden per maaltijd opgeteld. De hoeveelheid koolhydraten per maaltijd is belangrijk bij het variëren. Als u gaat variëren houdt u dezelfde hoeveelheid koolhydraten aan als u anders zou gebruiken, alleen kiest u hiervoor andere producten. U kunt per maaltijd tot 2-5 gram koolhydraten afwijken. Ook kunt u informatie vinden in de Eettabel (brochure nr. 806) van het Voedingscentrum of via Het Voedingscentrum is telefonisch bereikbaar onder nummer De Diabetes Vereniging Nederland (DVN) geeft informatie over diabetes in het algemeen via of telefoon Pagina 9 van 18

10 Voedingsmiddelen Gewicht/ inhoud Eenheden gram Brood en broodproducten brood (bruin, wit, volkoren) snee roggebrood licht snee 25 9 roggebrood donker snee broodje stuk krenten-, rozijnen-, mueslibrood snee krentenbol stuk knäckebröd snee 10 6 beschuit stuk 10 7 stokbrood stuk 10 5 ontbijtkoek plak toastje stuk 5 3 rijstwafel stuk 5 4 Evergreenkoek stuk Broodsmeersels halvarine, margarine, roomboter 0 Beleg kaas, vleeswaren 0 ei 0 zoet beleg per snee honing per snee vruchtenhagelslag per snee halvajam, light jam per snee 15 5 pindakaas per snee 15 2 sandwichspread per snee 15 2 Pagina 10 van 18

11 Voedingsmiddelen Een-heden Gewicht/ inhoud gram Pap havermoutpap zonder suiker schaaltje rijstepap zonder suiker schaaltje Brinta eetlepel 5 3 cornflakes eetlepel 4 3 muesli/cruesli eetlepel 10 6 Dranken melk glas karnemelk glas magere chocolademelk glas chocolademelk zonder glas toegevoegd suiker drinkyoghurt glas drinkyoghurt zonder toegevoegd glas suiker appelsap glas sinaasappelsap glas uitgeperst sinaasappelsap glas vruchten-, tweedrank glas frisdrank glas light frisdrank glas bier (pils) glas bier bruin glas bier alcoholvrij glas jenever, whisky glas 35 0 sherry glas 50 2 port glas 50 7 Pagina 11 van 18

12 Voedingsmiddelen Gewicht/ inhoud Eenheden gram Vervolg dranken witte wijn (droog) glas witte wijn (zoet) glas rosé glas rode wijn glas Soepen heldere groentesoep bord vermicelli soep bord gebonden soep bord erwtensoep bord bruine bonensoep bord peulvruchtensoep bord Cup a soup kop Vlees, vis, kip en vleesvervangers gehakt, vlees, vis (rauw) stuk gehaktbal met paneermeel bal gepaneerd vlees/vis stuk visstick stuk 25 3 gebonden saus met vlees opscheplepel 50 5 (ragout) saté (3 stokjes) met saus portie vegetarische schnitzel stuk vegetarische hamburger stuk 75 7 tahoe plak 75 1 tempé plak 75 4 Quorn stuk 60 4 Valess Stuk 80 3 Pagina 12 van 18

13 Voedingsmiddelen Gewicht/ inhoud Eenheden gram Sauzen jus ongebonden sauslepel 25 0 jus gebonden sauslepel 25 1 groentesaus sauslepel 25 2 tomatensaus sauslepel 25 1 satésaus sauslepel 25 6 Ketjap manis eetlepel 15 7 ketchup eetlepel 25 6 mayonaise eetlepel 15 0 mayonaise halfvet eetlepel 15 1 fritessaus eetlepel 15 3 slasaus eetlepel 20 2 mosterd theelepel 5 0 piccalilly eetlepel 25 2 Groente doperwten, mais, witte bonen in opscheplepel 50 6 tomatensaus groente gekookt opscheplepel 50 2 rauwkost bladgroente schaaltje 35 1 rauwkost vaste groente schaaltje 70 1 Pagina 13 van 18

14 Voedingsmiddelen Gewicht / inhoud Eenheden gram Aardappelen en aardappelvervangers aardappelen gekookt stuk 50 8 aardappelen gebakken opscheplepel 50 8 aardappelen puree opscheplepel 50 7 stamppotten opscheplepel 50 6 patates frites opscheplepel rijst gekookt opscheplepel macaroni, spaghetti (zonder saus) opscheplepel nasi opscheplepel bami opscheplepel pannenkoek stuk flensje stuk pizza stuk peulvruchten (witte en bruine opscheplepel bonen) witte bonen in tomatensaus opscheplepel 50 6 Nagerechten pudding schaaltje (magere) vla schaaltje vla zonder suiker schaaltje Optimel vla schaaltje (magere) yoghurt schaaltje vruchtenyoghurt schaaltje (magere) kwark schaaltje (magere) vruchtenkwark schaaltje ijs bolletje ijslollie/waterijs stuk Magnum (ijs) stuk Pagina 14 van 18

15 Voedingsmiddelen Gewicht / inhoud Eenheden gram Fruit appel, peer, sinaasappel stuk banaan stuk druiven trosje pruim stuk 40 4 pruimen, geweekt schaaltje abrikoos, vers stuk 20 2 aardbeien, frambozen, bessen, bramen kiwi stuk 75 7 nectarine stuk 90 6 perzik stuk ananas, vers schijf kersen schaaltje meloen schijf mandarijn stuk 55 5 grapefruit stuk vruchten op siroop schaaltje Diversen appelmoes met suiker eetlepel 15 3 appelpuree zonder suiker eetlepel 15 2 suiker (klontje) stuk 5 5 suiker (zakje) stuk suiker theelepel 3 3 Pagina 15 van 18

16 Voedingsmiddelen Gewicht / inhoud Eenheden gram Versnaperingen appeltaart punt vruchtenvlaai(tje) punt/stuk slagroomgebak punt/stuk slagroomsoesje stuk 45 7 appelflap stuk wafel stuk kwarktaart punt cake plak gevulde koek stuk stroopwafel stuk koekjes allerhande stuk 10 7 biscuit stuk 5 4 volkoren biscuit stuk 10 7 lange vinger stuk 5 4 Sultanabiscuit stuk Sultana Yofruit stuk Evergreenkoek stuk bonbon stuk chocolade (melk, puur) blokje 5 3 Mars, Nuts stuk Mars, Nuts (mini) stuk drop, kauwgom, toffee, zuurtje stuk 5 5 kauwgom stuk 2 1 pepermunt stuk 3 3 rozijnen eetlepel 10 7 suikervrij snoepje stuk 5 0 Pagina 16 van 18

17 Voedingsmiddelen Gewicht / inhoud Eenheden gram Vervolg versnaperingen bami/nasibal stuk frikadel stuk 80 6 kroket stuk bitterbal stuk 20 5 loempia stuk huzarenslaatje bol 50 7 saucijzenbroodje stuk worstenbroodje stuk shoarmabroodje stuk 24 kroepoek schaaltje 10 7 pinda eetlepel 20 2 chips zakje handje 10 5 augurk stuk 25 1 Evaluatie voorlichting Bent u van mening dat in deze folder bepaalde informatie ontbreekt, onduidelijk of onjuist is, dan horen wij dit graag. U kunt dit aangeven bij het Patiëntenvoorlichtingsbureau. Pagina 17 van 18

18 Aantekeningen Telefoonnummers en adressen Diëtetiek T: maandag tot en met vrijdag van uur De Zorgboog T: Afdeling diëtetiek I: Postbus AA Bakel Roos Knijnenburg, diëtist Leliestraat 15g Fabriekstraat WK Helmond 5753 AH Deurne T: T: E: Patiëntenvoorlichting T: E: Elkerliek ziekenhuis Locatie Helmond Locatie Deurne Locatie Gemert Wesselmanlaan 25 Dunantweg 16 Julianastraat HA Helmond 5751 CB Deurne 5421 DB Gemert model ag 1011 Pagina 18 van 18