Veemarkt Utrecht toonaangevend duurzaam: DPL score van het stedenbouwkundig programma van eisen

Transcriptie

1 Veemarkt Utrecht toonaangevend duurzaam: DPL score van het stedenbouwkundig programma van eisen Jaap Kortman IVAM Freek Deuss Gemeente Utrecht Amsterdam, februari 2011 IVAM research and consultancy on sustainability Plantage Muidergracht WB Amsterdam - Postbus ZB Amsterdam Tel , Fax , internet: office@ivam.uva.nl

2 Colofon ISO Doc. nr. Titel Auteur(s) Duurzaamheidsprestatie van de plannen voor de Veemarkt, Utrecht Jaap Kortman en Freek Deuss Dit onderzoek is uitgevoerd in opdracht van de gemeente Utrecht Contactpersoon opdrachtgever: Freek Deuss Voor meer informatie over deze rapportage kunt u contact opnemen met: jkortman@ivam.uva.nl Gegevens uit deze rapportage mogen worden overgenomen mits onder uitdrukkelijke bronvermelding. IVAM UvA B.V. aanvaardt geen aansprakelijkheid voor eventuele schade voortvloeiend uit het gebruik van de resultaten van dit onderzoek of de toepassing van de adviezen. 1

3 Inhoud Inhoud 2 1. Inleiding 3 2. Werkwijze 5 3. Duurzaamheidsprestatie van het SPvE 7 3. Conclusie 13 2

4 1. Inleiding Pal ten westen van de Rijksweg A27 en ten noorden van de Biltse Rading in Utrecht ligt het Veemarkt terrein (zie figuur 1). De gemeente Utrecht wil van de Veemarkt een 'toonaangevend duurzame wijk' maken met circa 500 woningen en voorzieningen waar de kansen voor duurzaamheid optimaal worden benut. Het plangebied van de nieuwe wijk wordt begrensd door de Sartreweg in het westen, de A27 in het oosten, de bestaande bebouwing van Voordorp in het noorden en de Biltse Rading in het zuiden. De gemeente stelt een bestemmingsplan op en werkt dat uit in een Stedenbouwkundig Programma van Eisen (SPvE). Op basis van het Stedenbouwkundig programma van Eisen is een proefverkaveling gemaakt. Met het DPL (DuurzaamheidsProfiel van een Locatie) is de duurzame prestatie van het Stedenbouwkundig Programma van Eisen (SPvE) met bijbehorende proefverkaveling bepaald. In deze rapportage is de duurzame prestatie beschreven. Figuur 1. Luchtfoto van het Veemarkt terrein Twee ambities bepalen in hoge mate de planinvulling van het Veemarkt terrein: het gebied moet toonaangevend duurzaam worden en het project moet met innovatieve participatie tot stand komen. Daarnaast moet het project vanzelfsprekend financieel haalbaar zijn. De gemeente heeft IVAM gevraagd haar te begeleiden bij het uitwerken van de ambitie 'toonaangevend duurzaam'. Haar tweede ambitie volgend, geeft de gemeente Utrecht participatie in het planproces bijzondere aandacht. Vanaf het begin is een grote groep actieve toekomstige bewoners en andere participanten bij de ontwikkeling van het Veemarkt terrein betrokken. De bedoeling is ook dat bewoners elkaar leren kennen waardoor een eerste sociaal netwerk kan ontstaan. Het participatietraject tot en met het SPvE bestond uit een tiental bijeenkomsten, zowel plenair als over specifieke onderwerpen (met name zelfbouw en verkeer) en interactie via de website De participatie zal in de verdere planontwikkeling worden voortgezet. 3

5 Dit rapport is een momentopname. Het beschrijft de DPL prestatie aan het eind van het SPvE. Streven is om de DPL-score bij het verdere ontwerp en de realisatie van de wijk opnieuw te bepalen. Om zo te zien hoe onze ambities uiteindelijk uitpakken. 4

6 2. Werkwijze De werkgroep Duurzame Ontwikkeling (DO) van de gemeente heeft de eerste ambitie van de gemeente, de duurzaamheidsopgave, voor Veemarkt uitgewerkt in samenwerking met IVAM. De resultaten van het participatietraject voedden het werk van deze gemeentelijke werkgroep. Daarbij zijn de volgende werkzaamheden uitgevoerd: 1. De ambitie toonaangevend duurzaam is vertaald naar duurzaamheidsaspecten geschikt voor het formuleren van ambities Veemarkt terrein; 2. Per aspect zijn voor de Veemarkt zinvolle maatregelen geïnventariseerd om ambities te behalen; 3. In de ambities is een prioritering aangebracht, ook weer op basis van het oordeel van deelnemers en deskundigen; 4. Voor alle aspecten is de DPL maatlat bepaald en de prestatie van het Veemarkt terrein ingeschaald; 5. Voor de gemiddelde DPL ambitieniveaus 7 en 8 zijn combinaties van maatregelen voor het Veemarktterrein geselecteerd om een idee te krijgen van wat onder toonaangevend duurzaam kan worden verstaan; 6. Voor deze combinaties van maatregelen zijn de totale geschatte extra investeringskosten in beeld gebracht. De resultaten van de eerste 6 stappen zijn verwerkt in het rapport Duurzaamheidsambitie voor de plannen van de Veemarkt, Utrecht. Met het instrument DPL is vervolgens de duurzame prestatie van het Stedenbouwkundig Programma van Eisen (SPvE) met bijbehorende proefverkaveling bepaald. Dit prestatiegerichte praktijkinstrument DPL biedt een taal voor duurzame gebiedsontwikkeling die is gebaseerd op de definitie van duurzame ontwikkeling uit het Brundtland rapport Our Common Future. Duurzaamheid is uitgewerkt in drie elementen: milieu (Planet), sociaal (People) en economie (Profit). Deze drie elementen zijn onderverdeeld in 11 thema s en 24 duurzaamheidsaspecten waarmee DPL de duurzaamheid van een wijk meet (zie figuur 2). Deze 24 standaardaspecten zijn geselecteerd met behulp van een begeleidingscommissie bestaande uit vertegenwoordigers van gemeenten, provincies, het ministerie van VROM en projectontwikkelaars. Figuur 2. DPL s People, Planet en Profit piramide met 24 aspecten 5

7 DPL VEEMARKT UTRECHT Hieraan zijn belangrijke aspecten voor de gemeente Utrecht toegevoegd die nog niet in DPL waren opgenomen, te weten participatie, beeldkwaliteit, kwaliteit openbare ruimte en sociale diversiteit. Speciaal voor het Veemarkt terrein is een DPL versie gemaakt waarin deze extra aspecten zijn opgenomen en uitgewerkt in nieuwe rekenregels en indicatoren. Met deze uitgebreide versie van DPL is vervolgens de duurzame prestatie van het Stedenbouwkundig Programma van Eisen (SPvE) met bijbehorende proefverkaveling bepaald. De bijbehorende investeringen zijn meegenomen in de grondexploitatie van het plan. Financieel onverantwoorde maatregelen zijn daarbij achterwege gelaten of aangepast tot een betaalbaar kostenniveau. Op deze manier is geprobeerd de hoge duurzaamheidsambitie van Veemarkt in balans te brengen met de wensen van de participatie en de realiteit van een beperkt budget voor de uitvoering van het plan. Dit rapport beschrijft de duurzaamheidsprestatie van het SPvE voor het Veemarktterrein. 6

8 3. Duurzaamheidsprestatie van het SPvE Om de mogelijke ambities voor het Veemarktterrein te bepalen is per aspect nagegaan welke concrete plannen er zijn in het bestemmingsplan, het Stedenbouwkundig Programma van Eisen en de proefverkaveling (versie 52). Op basis van deze maatregelen is de prestatie voor 20 van de 28 aspecten bepaald. Voor de overgebleven 8 aspecten kon de prestatie (nog) niet berekend worden. De prestaties van Veemarkt worden vergeleken met de referentiewijk Woonwijk, laag en middelbouw, rond 2008 uit het DPL programma. Een referentiewijk in DPL is een theoretisch geconstrueerde wijk waarin geen bijzondere maatregelen zijn getroffen voor duurzaamheid en waarin net wordt voldaan aan de eisen uit regelgeving. Referentiewijken scoren in het DPL programma altijd net een voldoende, het schoolcijfer 6, op elk van de DPL aspecten. De werkelijke prestatie wordt met de bouw en de ingebruikname van de nieuwe wijk bepaald. Aspect 1. Ruimtegebruik Voor het vaststellen van de intensiteit van het ruimtegebruik wordt in DPL gebruik gemaakt van de standaard berekeningsmethode Floor Space Index (FSI), waarin het totale vloeroppervlak bebouwd in de wijk wordt gedeeld door het grondoppervlak van de wijk (excl. open water). Per referentiewijk is de referentiebasis verschillend: voor de Veemarkt is de referentiewijk Woonwijk, laag en middelbouw, rond 2008 uit DPL gebruikt. Hoe hoger de Floor Space Index (dus hoe hoger de bebouwingsdichtheid), hoe hoger de score. Het grondoppervlak van de wijk is berekend op basis van het gebied binnen de exploitatiegrens, met een oppervlak van 19, 7 hectare. Het vloeroppervlak van de woningen is berekend op basis van het aantal woningen uit de proefverkaveling en de aangenomen oppervlaktes uit de programma tabel ( ): m 2. Het vloeroppervlak van de voorzieningen is overgenomen uit het bestemmingsplan, het aantal bebouwde parkeerplaatsen is ingeschat op circa 200 ( HdW) en ook het nieuwe sportterrein is meegerekend als vloeroppervlak. Het totale vloeroppervlak komt daarmee op m 2. Dat geeft een Floor Space Index van 0,48 en een DPL score van 7,2. Aspect 2. Energie Gebiedsontwikkeling is een belangrijk aangrijpingspunt voor energiebesparing. Energiebesparing kan gerealiseerd worden door het terugdringen van onnodig energieverbruik, het zuinig en efficiënt gebruik maken van fossiele bronnen en het inzetten van duurzame energie. De DPL score voor dit aspect wordt gebaseerd op de EPC ambitie voor de nieuwe gebouwen. De ambitie voor Veemarkt is een toonaangevende duurzame energiehuishouding, nu energiezuiniger dan het bouwbesluit (EPC 0,3) en voor de toekomst de woningen en wijk gereed te maken voor veelbelovende energietechnieken, zoals zonnecellen op daken en gevels zodat er een energieneutrale wijk kan ontstaan. Het idee is de laatste technieken toe te passen zodra ze economisch verantwoord zijn. Voor woningen is gerekend met een EPC van 0,3. Bij de andere functies is de ambitie tenminste 33% onder de wettelijke EPC-eis van het moment van bouwaanvraag. Deze ambitie krijgt in DPL een score van 7,9. Aspect 3. Duurzame materialen De milieubelasting ten gevolge van het materiaalgebruik in gebouwen hangt af van een complex aan factoren, zoals type materiaal, levensduur, benodigde hoeveelheid, onderhoud en recyclingmogelijkheden. Daarom wordt in DPL gebruik gemaakt van het prestatie-instrument GPR Gebouw, waar een materiaalmodule in zit. De ambitie voor de Veemarkt is zoveel mogelijk gebruik te maken van vernieuwbare materialen met een lange levensduur, onderhoudsarm en met minimale milieuschade. Richtlijn voor de gebouwgebonden materiaalprestatie is een GPR score 8,0. Die overeenkomt met de DPL-score. Voor een deel kan die ambitie bereikt worden met bestaande regels en afspraken die in de gemeente Utrecht van toepassing zijn, zoals het gebruik van FSC hout en geen gebruik van koper, lood of 7

9 zink. Het instrument GPR kan worden gebruikt om de duurzaamheidsprestatie van woningen te bepalen en te optimaliseren. Aspect 4. Waterbeheer Bij het aspect waterbeheer wordt in DPL beoordeeld hoe het regenwater opgevangen en afgevoerd wordt. Met een gescheiden rioolstelsel wordt voorkomen dat het regenwater vermengd wordt met vervuild afvalwater en vervolgens gezuiverd moet worden. Bovendien wordt overstort van vervuild water op het oppervlaktewater voorkomen, wat bij gemengde rioolstelsels vaak noodzakelijk is door overbelasting bij heftige regenval. Gescheiden riolering wordt in Utrecht in ieder geval toegepast. De ambitie is om daarbovenop voor een deel van het Veemarktterrein infiltratie van neerslag in de bodem en op eigen terrein te realiseren (aangenomen is 50%). Van de rest van het terrein wordt het overtollige water afgewaterd naar de watergangen langs de Sartreweg en de Voorveldselaan. De DPL score komt daarmee op een 9. Aspect 5. Afval Door gescheiden inzameling van afval en recycling kan de hoeveelheid restafval verminderd worden en blijven meer materialen in de kringloop. De ambitie voor afvalinzameling voor de Veemarkt is dat deze wordt afgewikkeld via ondergrondse afvalcontainers voor glas, papier, kunststof. Verder wordt restafval en GFT afval wekelijks opgehaald en is het mogelijk grofvuil op afroep af te laten halen. De chemokar komt langs maar met een lagere frequentie dan wekelijks. De DPL score komt daarmee op een 7,2. Aspect 6. Bodemkwaliteit Een voldoende schone bodem is essentieel als gezonde ondergrond om op te leven, en als waterreservoir voor menselijk gebruik en natuur. In het verleden heeft bedrijvigheid en afvalstort veel bodemverontreiniging veroorzaakt. Uit het verkennend bodem- en asfaltonderzoek voor Veemarkt blijkt dat, zoals vrijwel altijd in een stedelijke omgeving, bodemverontreinigingen aanwezig zijn, maar dat de bodem van voldoende kwaliteit is om het plan zonder problemen het plan uit te voeren. Wel is een groot deel van het asfalt van het parkeerterrein teerhoudend; dit moet worden afgevoerd. Op basis van het rapport kan de DPL score niet worden berekend; geschat wordt dat deze in elk geval voldoende is en rond de 6,5 ligt. Aspect 7. Luchtkwaliteit Luchtkwaliteit is essentieel voor de gezondheid. Bouwprojecten mogen alleen uitgevoerd worden als de luchtkwaliteit boven de Europese norm blijft, en een eventueel negatief effect wordt gecompenseerd. Het bouwprogramma op Veemarkt en de bijbehorende verkeersproductie is relatief beperkt, en beïnvloedt de concentratie NO2 en fijn stof (PM10) 'Niet In Betekenende Mate'. Verder is van belang de aanwezigheid van andere gevoelige bestemmingen dan wonen. In Veemarkt zijn dit de geplande school en mogelijk kinderopvang. Deze komen, in overeenstemming met de richtlijn van de Utrechtse GG&GD, op meer dan 300 meter van de snelweg en meer dan 50 meter van drukke gemeentelijke wegen zoals de Biltse Rading. De DPL score voor luchtkwaliteit komt hiermee uit op net voldoende = 6,0. Aspect 8. Geluidshinder De afwezigheid van geluidshinder van verkeer of bedrijven vormt een belangrijke kwaliteit voor de leefomgeving van bewoners. Veemarkt wordt belast door geluid van de A27, de Biltse Rading en in mindere mate van de Sartreweg. Daarnaast kunnen de sportvelden, de school, de winkel en eventuele bedrijven geluidshinder veroorzaken. Veemarkt wordt hierdoor geen stille woonwijk, maar het plan moet in ieder geval voldoen aan de eisen van de Wet geluidhinder en een goede ruimtelijke ordening. In dat verband is de geluidsbelasting onderzocht en is bepaald welke maatregelen nodig zijn. De belangrijkste maatregel om het verkeersgeluid te beperken is het doortrekken van het geluidsscherm langs de A27. De geluidsbelasting op de gevels blijft daarmee weliswaar boven de voorkeursgrenswaarde, 8

10 maar komt onder de maximaal toegestane waarde. Deze belasting is acceptabel mits alle woningen ook geluidluwe gevels krijgen, dat wil zeggen onder de voorkeursgrenswaarde. Dankzij de gesloten bouwblokken maakt het voorgestelde plan dit overal mogelijk. Op enkele plaatsen, met name bij hoekpanden of waar bebouwing boven de omliggende afschermende bebouwing uitkomt, zijn bouwkundige maatregelen nodig om een geluidluwe gevel te creëren. Dit is ook het geval bij de woningen aan de Sartreweg, die aan de kant van de volkstuinen een geluidluwe gevel nodig hebben, maar daar ook geluidbelasting van de Kardinaal de Jongweg ondervinden. Alles samen beoordeeld komt de DPL score uit op een voldoende 6,0. Aspect 9. Geurhinder Geuroverlast van bedrijven in of nabij de wijk kan een bron van hinder zijn voor bewoners. Er liggen geen geurcontouren van bedrijven over het plangebied; geurhinder van wegverkeer is niet uit te sluiten. De invoer voor DPL is niet beschikbaar en er is geen berekening gemaakt. Aspect 10. Externe veiligheid Vervoer van gevaarlijke stoffen over de A27 en de aangrenzende wegen is zodanig van omvang dat de plannen voor de Veemarkt voldoen aan de wettelijke norm voor de externe veiligheid in het plangebied. Wel van belang is het tankstation aan de Biltse Rading, omdat dit LPG levert. Het zogenaamde plaatsgebonden risico verbonden aan het LPG station moet voldoen aan de wettelijke norm; daaraan wordt de verkaveling aangepast. Het groepsrisico blijft onder de wettelijke streefwaarde (de 'oriënterende waarde') mits aan bepaalde voorwaarden wordt voldaan. LPG tankauto's die het station bevoorraden zullen voorzien moeten zijn van een hittewerende coating. Dit moet worden vastgelegd in de milieuvergunning voor het tankstation. Daarnaast moeten binnen 150m. van opslagtank en vulpunt niet meer dan ca. 175 woningen worden gebouwd. De in dit SPvE voorgestelde verkaveling voldoet hieraan. Het uiteindelijke bouwplan moet opnieuw getoetst worden door middel van de voorgeschreven risicoberekening. Boven beschreven situatie resulteert naar verwachting in een DPL score voor het gebied als geheel van ongeveer 6,5. Aspect 12. Verkeersveiligheid Ook de verkeersveiligheid is een belangrijk aspect bij het ontwerp van een wijk. De verkeersveiligheid kan in deze planfase in DPL worden bepaald door de weglengte en maximale snelheid in het gebied. De ambitie voor Veemarkt is een grote verkeersveiligheid te bereiken door het instellen van een 30 kilometer zone en autovrije gebieden. Alleen voor de Sartreweg wordt een snelheid van 50 km per uur ingesteld. Daarmee komt de score op 7.5. Aspect 13. Voorzieningen Voor bewoners is het prettig en gemakkelijk voorzieningen, zoals winkels, basisscholen of een huisarts, in de buurt te hebben. Dit kan bovendien het autoverkeer verminderen en de zelfstandigheid van ouderen en andere groepen bevorderen. Daarnaast kunnen sociale en culturele voorzieningen contacten bevorderen, aanzetten tot sporten en de levendigheid van de buurt vergroten. In DPL wordt beoordeeld hoeveel voorzieningen er in de wijk aanwezig zijn in relatie tot het te verwachten aantal bewoners, en hoe dit aantal is verdeeld over verschillende CBS categorieën (basisscholen, winkels voor dagelijkse boodschappen, gezondheidszorg, etc.). De ambitie voor Veemarkt is het realiseren van een voor bewoners aantrekkelijke mix van wijkvoorzieningen, bestaande uit een basisschool, gymzaal, een buurtsuper, 9 speelplekken, buitenschoolse opvang (BSO), een extra sportveld van kunstgras en mogelijkheid voor een gezondheidscentrum en horeca. Met deze voorzieningen komt Veemarkt op een score van 9,0 uit. Aspect 14. Bereikbaarheid OV en fiets Goed openbaar vervoer en aantrekkelijke fietsvoorzieningen kunnen bewoners en bezoekers van de wijk stimuleren de auto vaker te laten staan, wat gunstig is voor luchtkwaliteit, energieverbruik, klimaat en 9

11 gezondheid. Voor bewoners en ondernemers in de wijk is een goede bereikbaarheid per OV ook een pluspunt. Het station centraal station ligt op ongeveer 3,5 kilometer van de wijk. De busverbindingen (4x) tussen Veemarkt en het centrum zijn vrij goed. De ambitie voor de inrichting van de Veemarkt is vlottere fietsverbindingen naar het centrum en het groene buitengebied. In de proefverkaveling is 0,6 kilometer vrij liggend fietspad en 1 kilometer apart fietspad langs autowegen aangegeven. Alles bij elkaar brengt dit de score tot 7,7. Aspect 15. Groen in de wijk Een groene wijk heeft een mooie en leefbare uitstraling. Daarnaast draagt groen bij aan een gezondere leefomgeving en bevordert het lichaamsbeweging. De DPL maat voor groen is de oppervlakte groen en het aantal speciale biotopen in het verkavelingsplan. De ambitie voor het Veemarktterrein is een aantrekkelijke groene buitenruimte met een goed ontwikkelde stedelijke flora en fauna. In de proefverkaveling wordt naast circa 2 hectare bestaand groen veel extra groene ruimte gerealiseerd, circa 3 hectare. Daarbij worden verschillende plannen aangegeven om een hoge kwaliteit te verkrijgen, zoals het handhaven van platanen en het creëren van gevelbegroeiing op de te handhaven constructie van de Veemarkthallen. De DPL score komt daarmee op een 9,0. Aspect 16. Water in de wijk Ook de aanwezigheid van water in een wijk is van invloed op de beleving van bewoners van hun wijk. Water geeft ook koelte in hete tijden. In DPL wordt de kwaliteit gemeten met behulp van de oppervlakte, maar ook de aanwezigheid van bijzondere waterbiotopen is bepalend voor de score. De ambitie voor het Veemarkt terrein is, naast behoud van het water langs de Sartreweg en Voorveldselaan (0,7 hectare), uitbreiding van water in het noordoosten van het plangebied (0,4538 hectare) en de aanleg van natuurvriendelijke oevers. Verder zijn er speciale biotopen binnen de wijk gepland zoals natuurvriendelijke oevers en wadi s. De DPL score komt daarmee op een 9. Aspect 20 Lokale werkgelegenheid Op basis van het programma uit het bestemmingsplan (supermarkt 600 m2, 12 klassen in de basisschool, BSO, gezondheidscentrum, 1500 m2 bedrijfsruimten en nog een extra plint voor voorzieningen van 720 m2, de mogelijkheid voor werkruimte aan huis (maximaal 60 m2 binnen de woonfunctie) is de te verwachten werkgelegenheid (los van werken aan huis) voor het plangebied grof geschat op circa 80 personen. De DPL score komt daarmee op 6,0. Dit aspect kan zich in de loop van de uitwerking verder ontwikkelen Aspect 21. Diversiteit bedrijvigheid Diversiteit aan bedrijvigheid draagt bij aan een economisch sterke en afwisselende, levendige wijk. Denk hierbij aan kleine bedrijfjes, deels aan huis, met een dienstverlenend of ambachtelijk karakter, zonder noemenswaardige overlast voor de omgeving. DPL meet de diversiteit aan bedrijvigheid door middel van het aantal aanwezige bedrijven uit verschillende CBS categorieën. De ambitie voor Veemarkt is een diversiteit aan kleinschalige bedrijfjes, passend in een woonwijk, die bijdraagt aan een levendige, afwisselende wijk. Het bestemmingsplan biedt de mogelijkheid voor een bedrijfsverzamelgebouw met kleine bedrijfjes. Verder is er een school, een gezondheidscentrum en een BSO en de mogelijkheid om tot 60 m2 werken aan huis te realiseren. Gerekend is met 15 bedrijven; de DPL score is dan 7,6. Dit aspect kan zich in de loop van de uitwerking verder ontwikkelen. Aspect 23. Functiemenging Functiemenging verlevendigt de wijk en voorkomt het ontstaan van woonwijken die vooral slaapwijken zijn, waar het overdag uitgestorven is. Een goede menging van functies leidt tot minder mobiliteit en een hogere leefkwaliteit, door de aanwezigheid van voorzieningen en werk dicht in de buurt van woningen. Vooral in wijken met een stedelijk karakter blijkt functiemenging gunstig te zijn. De eventuele overlast die 10

12 functiemenging met zich meebrengt wordt gecompenseerd door de toegenomen levendigheid. DPL meet functiemenging aan de hand van de verdeling van het gebouwd oppervlak over de functies wonen, winkels, bedrijven/kantoren en voorzieningen. De ambitie voor Veemarkt is naast de belangrijke woonfunctie een redelijk aandeel voorzieningen, kleine bedrijfjes en een extra sportveld te realiseren. Op basis van deze functies komt de DPL score uit op een 9.0. Aspect 24. Flexibiliteit De vraag naar een bepaald type functies en gebouwen (woningen, bedrijfsruimte, scholen) kan in de loop der tijd variëren. Een duurzame wijk kan hierop inspelen door dusdanig te bouwen dat de functie van een gebouw aangepast kan worden. Daarnaast moet het bestemmingsplan verschillende functies toestaan. Hiermee kan voorkomen worden dat gebouwen voortijdig gesloopt moeten worden waarbij veel materiaal en energie verloren gaat. Flexibiliteit vergroot ook de economische duurzaamheid van een wijk. DPL meet de oppervlakte juridisch flexibele bestemming en het vloeroppervlak aan flexibele gebouwen. In het bestemmingsplan krijgt het grootste deel van het gebied de bestemming Gemengd, waaronder een groot aantal functies vallen. Daarnaast bieden CPO en PO mogelijkheden bij dit aspect. Gezamenlijk is de DPL score hiermee een 9,0. Aspect 25. Participatie Betrokkenheid van bewoners bij hun wijk bepaalt in hoge mate of ze er graag wonen. Betrokkenheid in de planfase en bij het woningontwerp draagt bij aan een wijk en woningen die aantrekkelijk zijn voor bewoners. Participatie in de huidige planfase vindt bij Veemarkt al plaats. Mogelijkheden voor betrokkenheid bij het woningontwerp zijn particulier opdrachtgeverschap, consumentgericht bouwen of inspraak van huurders. Ook bij het ontwerp en beheer van de buitenruimte kunnen bewoners betrokken worden. Ervaringen elders (Amsterdam, Leiden, Culemborg, Leidsche Rijn) laten zien dat dit leidt tot een uitstekende beeldkwaliteit, met een grote variatie aan woningen op een menselijke schaal. DPL meet het aandeel woningen tot stand gebracht met verschillende participatieniveaus. Deze niveaus zijn gedefinieerd met de SEV-participatieladder. De ambitie voor het Veemarktterrein is om, na de participatie in de planfase, de bewoners ook maximaal bij realisatie en beheer van de wijk te betrekken, zowel als bijdrage aan een voor bewoners aantrekkelijke woonomgeving als om een basis te leggen voor een sociaal duurzame wijk. De ambitie van de gemeente Utrecht is dat voor 100 woningen bewoners eigen initiatief nemen (huidig aantal potentiële zelfbouwers, door toenemende publiciteit zal dit aantal nog groeien maar er komen ook afvallers), daarnaast zal aan marktpartijen de ambitie voor PO/CPO opgelegd worden. De rest van de woningen valt in de categorie adviseren (de inbreng vanuit de participatie weegt zwaar en bepaalt het plan in substantiële mate, zie toepassing zelfbouw). De DPL score is daarmee 8,1. Aspect 26. Sociale Diversiteit Sociale diversiteit wordt in de planfase bepaald door het tot stand brengen van een grote variatie aan woningen, met name de verdeling van woningen over huur en koop en de verdeling over verschillende typen woningen. De gedachte daarachter is dat daarmee een wijk ontstaat met een grote diversiteit aan bewonersgroepen. DPL gebruikt die verdeling als maatlat. De ambitie voor Veemarkt is een sociaal diverse, levendige wijk te realiseren door een grote diversiteit aan woningen. De verscheidenheid aan woningtypen ligt al grotendeels vast in het beoogde woningbouwprogramma. De DPL score komt daarmee op 8,5. 11

13 Type Aantal koop Aantal sociale koop Aantal huur Aantal sociale huur Aantal totaal Rijwoning Twee-onder-een kap - Maisonette Vrijstaande woning - Portiekwoning / Urban villa Galerijwoning - subtotaal aantal Aspect 27. Kwaliteit openbare ruimte Bij het Veemarkt terrein is de ambitie een visueel aantrekkelijke, veelzijdig bruikbare buitenruimte met een groene uitstraling te realiseren, door meer aandacht voor ontwerp en materialen, en zo weinig mogelijk gebruik van de openbare ruimte als parkeerplaats. Er zijn nog onvoldoende gegevens voor DPL beschikbaar om een score te geven. Aspect 28. Beeldkwaliteit De beeldkwaliteit van een wijk wordt bepaald door het ontwerp van de woningen en de buitenruimte, inclusief kleuren en materiaalgebruik, en het stedenbouwkundig plan. Een aantal andere DPL aspecten grijpen hierop in, zoals Duurzame materialen, Groen en Kwaliteit openbare ruimte. Een beeldkwaliteitsplan is vanouds een sturingsmogelijkheid voor gemeenten. Een heel andere manier om beeldkwaliteit te realiseren is participatie; ervaringen elders laten zien dat inspraak in ontwerp leidt tot gevarieerde, aantrekkelijke woningen. Eigen identiteit van een gebied kan bijdragen aan de beeldkwaliteit. Als maat voor beeldkwaliteit gebruiken we een intersubjectieve score op een 10-punts schaal. De ambitie voor Veemarkt is een hoge score te bereiken door participatie, met een eigen identiteit versterkt door hergebruik van een deel van de Veemarkthal. Er zijn nog onvoldoende gegevens voor DPL beschikbaar om een score te geven. 12

14 3. Conclusie Doel van het project Veemarkt is het realiseren van een wijk met circa vijfhonderd woningen, een basisschool, voorzieningen en een sportveld. Voor deze ontwikkeling zijn twee hoofddoelstellingen belangrijk voor de planvorming.ten eerste moet de wijk toonaangevend duurzaam worden. Daarbij wordt duurzame ontwikkeling gezien als een evenwichtige ontwikkeling in milieu (Planet), sociaal (People) en economisch (Profit) opzicht. Ten tweede moet het plan tot stand komen met innovatieve participatie. Daarnaast is financiële haalbaarheid belangrijk. De hoge duurzaamheidsambitie van Veemarkt is in balans gebracht met de wensen van de participatie en de realiteit van een beperkt budget voor de uitvoering van het plan. Bij het zoeken naar de optimale ambitie is met behulp van DPL het begrip duurzaamheid breed geoperationaliseerd. Vervolgens is gezocht naar uitvoerbare en betaalbare duurzaamheids-maatregelen om de ambitie toonaangevend duurzaam te realiseren. De grootste duurzaamheid blijkt gerealiseerd te kunnen worden met een mix van Planet-, People- en Profit maatregelen. De gemeente heeft een ontwerp bestemmingsplan opgesteld en dat uitgewerkt in Stedenbouwkundig Programma van Eisen (SPvE). Hierbij betrekt de gemeente door middel van een intensief participatietraject mogelijke bewoners, de wijkraad en andere belanghebbenden. Het Stedenbouwkundig Programma van Eisen is uitgewerkt in proefverkavelingen. Deze DPL berekening is uitgevoerd op basis van het SPvE, het bestemmingsplan en het verkavelingsmodel v52.vwx dd Deze plannen leiden tot het volgende DPL profiel: Als de plannen en bijbehorende ambities daadwerkelijk worden uitgevoerd, wordt een hoge ambitie gehaald: 7,7 Planet Bij het project Veemarkt is de sturing vooral gericht op beperking van het energiegebruik en zorgvuldig ruimtegebruik. Daarbij krijgt de openbare ruimte de functie van ontmoetingsplaats en ruimte om te spelen; een deel van auto s wordt gestald op de eigen kavel in bijvoorbeeld een garage onder de woningen. Gebouwen worden optimaal geïsoleerd, voorzien van lage temperatuur verwarming en gereed gemaakt 13

15 voor betaalbare, nu of in de toekomst beschikbare installaties, bijvoorbeeld zonnecellen. Ook de ambities voor Materialen en Waterbeheer zijn hoog. People Participatie krijgt bijzondere aandacht. In het participatieproces is een groep actieve betrokkenen inclusief een groep mogelijk toekomstige bewoners ontstaan. Bewoners, omwonenden, maatschappelijke partijen en sportverenigingen leren elkaar kennen waardoor een sociaal netwerk ontstaat. Het belang bij comfortabele, duurzame woningen, vergroot de investeringsbereidheid in energiemaatregelen. Participatie is zodoende van betekenis voor zowel de leefbaarheid in de nieuwe buurt als de ambities uit het Planet domein. Maar ook voor de andere aspecten zoals voorzieningen, groen en water wordt een hoge kwaliteit nagestreefd. Geluidshinder en luchtverontreiniging vormen een probleem met de A27 in de nabijheid. Met maatregelen als een geluidscherm en gesloten bebouwing scoren ook deze aspecten een voldoende. Profit De Veemarkt wordt voornamelijk een woonwijk maar de plannen bevatten veel elementen om er een levendige wijk van te maken Met het voorzieningenpakket en het bedrijfsverzamelgebouw wordt voldoende werkgelegenheid gecreëerd en ook de extra sportvoorzieningen zorgen voor extra vertier en een behoorlijk gemengde wijk. 14