De fractie van de ChristenUnie doet in deze adviesnotitie de volgende aanbevelingen:

Transcriptie

1 6. CONCLUSIE Schulden zijn voor de schuldenaren maar ook voor maatschappij en overheid een grote uitdaging. De toenemende schuldenlast van huishoudens in Hoogezand-Sappemeer heeft gevolgen voor de betrokken individuen maar ook voor de samenleving aangezien deze personen niet in staat zijn om op dezelfde wijze deel te nemen aan het maatschappelijke verkeer. Het is daarom van belang dat de gemeente een overtuigend beleid op het gebied van schuldhulpverlening voorstaat. De schuldhulpverlening in Hoogezand-Sappemeer kan in de organisatorische en dienstverlenende sfeer verbeterd worden. Doel moet zijn een integrale aanpak te ontwikkelen waarbij de betrokken instanties en organisaties samenwerken aan een breed pakket maatregelen op het gebied van de schuldhulpverlening. Ook de soort dienstverlening die wordt aangeboden dient zo breed als mogelijk te zijn. De fractie van de ChristenUnie doet in deze adviesnotitie de volgende aanbevelingen: 1. Optimaliseer de toegankelijkheid van en dienstverlening door de GKB. 2. Vergroot de informatievoorziening en bewustwording over schulden door meer doelgroep gerichte informatie aan te bieden en door als gemeente actief de inwoners individueel te bezoeken en zo te verwijzen naar de benodigde instanties cq regelingen waarvoor men in aanmerking komt. 3. De GKB moet meer in contact treden met de mensen in het veld die voor schuldenaren het eerste aanspreekpunt zijn. Doelstelling hierbij is onder andere het uitwisselen van informatie en het creëren van korte lijntjes. 4. Verbeter en verbreed de dienstverlening van de GKB door dienstverlening ook aan te bieden aan groepen die niet vallen onder de strikte criteria van financiële schuldhulpverlening. 5. Verbeter de effectiviteit van de schuldhulpverlening door ook aandacht te hebben voor de psychologische gevolgen van problematische schulden. 6. Vergroot (indien noodzakelijk) het aanbod van preventief werken o.a. door het aantal budgetcursussen en budgetbeheerregelingen uit te breiden. En stel deze verplicht bij deelname GKB. 7. Bouw het convenant met woningbouwcorporaties uit door ook de leveranciers van nutsvoorzieningen te betrekken bij het vroegtijdig signaleren van betalingsachterstanden. 8. Volg de vorderingen van schuldenaren bij de vermindering van hun schuldenlast met behulp van een dossiervolgsysteem. 9. Ontwikkel een gerichte aanpak voor schuldenaren met multiproblematiek door tegelijkertijd ook andere soorten hulpverlening ( geestelijke gezondheidszorg en/ of verslavingszorg) aan te bieden. 10. De signalen vanuit het Meldpunt Overlast zullen in aanpak een meer integrale inbedding kunnen krijgen bij de aanpak van de multi-problematiek. Onze fractie vraagt het college van Burgemeester en Wethouders deze adviezen over te nemen en de aanbevelingen in praktijk te brengen. We zijn van mening dat de door ons gepresenteerde aanbevelingen aansluiten bij de ervaringen van de betrokken organisaties en instellingen in Hoogezand-Sappemeer. Wij menen dat de schuldhulpverlening in Hoogezand-Sappemeer hiermee een nieuwe impuls krijgt en in staat wordt gesteld effectiever doch vooral preventiever op te treden. 7

2 Er is al veel samenwerking tussen de GKB van Hoogezand-Sappemeer en andere organisaties op lokaal niveau. Dat is een goede zaak. Maar de ChristenUnie ziet ook graag dat de nutsbedrijven zich zullen willen aansluiten bij het project Woonkans. Hierbij merken wij op dat wij ook hier een vroegtijdige signalering voorstaan. Opnieuw: preventief werken. Het is tevens wenselijk een dossiervolgsysteem op te zetten, zodat de GKB inzicht heeft in de feitelijke ontwikkeling van de schuldenvermindering. Gegevens over een schuldenaar worden op een centraal punt- bij de GKB- in het dossiervolgsysteem opgenomen. De gegevens worden door alle betrokken partners verzorgd en met inachtneming van de privacy van schuldenaren door de GKB beheert. De GKB neemt de verantwoordelijkheid op zich schuldenaren aan te spreken wanneer uit het dossiervolgsysteem blijkt dat er onvoldoende schuldvermindering plaatsvindt. Alleen de GKB heeft dus een totaaloverzicht van alle persoonlijke gegevens. 4. MULTIPROBLEMATIEK (Complexiteit in problematiek) Speciale aandacht willen wij vragen voor de compensatieschulden: schulden die ontstaan door psychologische problemen en/ of verslaving en vaker waargenomen worden bij diegenen die leven op of onder het sociaal minimum. Door een combinatie van verschillende oorzaken, zoals psychische problemen of beperkte maatschappelijke participatie, zijn sommige personen vaak niet in staat om er op eigen kracht weer bovenop te komen. Dit vraagt dan ook om een specifieke aanpak. Bezien dient te worden in hoeverre andere problemen van invloed zijn op het verminderen van de financiële schuld. In vele gevallen dienen eerst de randvoorwaarden voor daadwerkelijke schuldhulpverlening geschapen te worden. Met andere woorden, bij vele schuldenaren met multiproblematiek moet eerst een ander traject worden doorlopen voordat schuldhulpverlening mogelijk is. Ook zijn er personen die parallel aan een schuldhulpverleningstraject een ander traject kunnen doorlopen. Dit vraagt om een heel andere benadering dan de reguliere werkwijze: hulpverleners dienen hiertoe doelgericht door te verwijzen of heel gericht een andere hulpverlener in het proces te betrekken. Casemanagement is van groot belang wil de grote groep mensen met compensatieschulden daadwerkelijk in omvang afnemen. 5. EEN PLATFORM Ten behoeve van een effectieve schuldhulpverlening is een integrale aanpak noodzakelijk. Dit betekent dat op gemeentelijk niveau organisaties en instellingen die te maken hebben met het onderwerp samenwerken. Naast de gemeentelijke hulpverlening door de Dienst Sociale Zaken en de GKB zijn er tal van organisaties en instellingen in de semi-publieke en sociaal-maatschappelijke sector die zich ook met hulpverlening bij schulden bezig houden. De fractie van de ChristenUnie pleite ervoor een platform in het leven te roepen waar de genoemde organisaties en instellingen op directie-, managementniveau alsmede de gemeente Hoogezand- Sappemeer vertegenwoordigd zijn. De bedoeling moet zijn regelmatig bij elkaar te komen om informatie uit te wisselen, ontwikkelingen te bespreken en afspraken over de concrete invulling van taken te maken. Wij verwachten dat er korte lijntjes ontstaan tusen de deelnemers van dit platform. Wij verwachten ook dat een dergelijke integrale aanpak ertoe zal leiden dat schuldenaars veel gerichter geholpen kunnen worden omdat schuldproblematiek vaak tot verschillende oorzaken te herleiden is en dus van verschillende kanten benaderd moet worden. De gemeente moet in onze visie als trekker van een dergelijk platform optreden. Bovenstaande zal kunnen betekenen dat het Meldpunt Overlast op genoemde onderwerpen in deze adviesnota beter tot haar recht zal kunnen komen. 6

3 Schuldhulpverlening begint in onze visie met een intake gesprek. In het intake gesprek kunnen de oorzaken van financiële problemen nader geanalyseerd en besproken worden en kan het loket schuldhulpverlening een uitgebreid advies geven. Bij moeilijkere gevalen zijn waarschijnlijk ook meerdere gesprekken noodzakelijk. Onderkend wordt dat geen of te weinig aflossingcapaciteit een probleem vormt, maar betekend niet dat hulp geweigerd wordt maar de definitieve oplossing komt verder weg te liggen of is soms niet haalbaar. Er wordt in alle gevallen budgettering (inkomensbeheer) aan geboden. Voor dat men in complexiteit van problematiek terecht komt pleit de ChristenUnie voor een preventieve aanpak. Vaak is het aanpassen van de uitgaven voor schuldenaren makkelijker dan het aflossen van de schulden door een verhoging van de inkomsten. Adviezen dienen daarom ook nadrukkelijk in te gaan op de mogelijkheden van personen om schulden zelf op te lossen. Het is ook van groot belang voor het succes van de dienstverlening door de GKB om de cursusen Omgaan Met Geld en de budgetbeheerregelingen voor een breder publiek toegankelijk te maken en niet te beperken tot de laagste inkomensgroepen of meest schrijnende gevallen. Ons is gebleken dat het hebben van problematische schulden psychologische gevolgen heeft, die niet onderschat mogen worden. Apathie en schaamte werden het meest genoemd. We menen dat de GKB deze dienstverlening ruimer in zijn pakket moet opnemen, zodat de kans van slagen van een schuldhulpverleningstraject vergroot wordt. Inschakeling van o.a. het maatschappelijk werk of GGz bij complexiteit in schulden zal een mogelijkheid kunnen zijn. Tot slot willen wij erop wijzen dat een betere dienstverlening ook betekent dat hulpverlening snel en onbureaucratisch tot stand komt. Wachttijden voor toegezegde kredieten mogen bijvoorbeeld niet overdreven lang duren. De door ons voorgestelde dienstverlening is gericht op een wezenlijk bredere doelgroep en vraagt van de GKB een andere werkwijze en in zekere mate ook een mentaliteitsverandering. Hulpverlening moet voor iedereen met een hulpbehoefte toegankelijker en uitgebreider worden. Wij menen dat betere toegankelijkheid een preventieve werking zal hebben. 3. CONVENANT Het aantal inwoners van Hoogezand-Sappemeer dat door een (tijdelijke) problematische schuldensituatie wordt afgesloten van gas, water en licht of zelfs uit huis wordt gezet, is de afgelopen jaren toegenomen. De fractie van de ChristenUnie vindt dit geen goede zaak. Wij zijnblij met het feit dat het project Woonkans van beide woningbouwcorporaties geleid heeft tot een convenant met onze gemeente. Daartegenover staat voor de betrokken schuldenaar, volgens ons, dat hij of zij zich vrijwilig verplicht aan een schulphulpverleningstraject deel te nemen. De goede wil van de schuldenaar staat in dit geval tegenover de verplichting van woningbouwcorporaties geen uitzettingen meer te doen of basisbehoeften af te sluiten. Wanneer de schuldenaar onvoldoende medewerking verleent bij het oplossen van zijn schuldproblematiek moet de mogelijkheid zwaardere middelen in te zetten echter niet worden uitgesloten. Door het convenant worden de betrokkenen in eerste instantie verplicht oplossingen te zoeken zonder dat de schuldsituatie van huishoudens fatsoenlijke huisvesting aantast. Eén en ander begint bij vroegtijdige signalering en zou woningbouwverenigingen moeten verplichten huurachterstanden van huurders op een vroeg stadium te melden zodat preventief kan worden opgetreden voordat problematische schulden ontstaan. De GKB vervult hierin al een cruciale rol, maar zal wellicht versterkt kunnen worden. 5

4 4. De mensen in het veld Vaak zijn de medewerkers en vrijwilligers van maatschappelijke organisaties en instellingen de eersten die met de doelgroep van schuldhulpverlening in contact komen. Gedacht kan worden aan pastoors/ dominees en diaconaal werkers, leraren, huisartsen, maatschappelijk werkers, bijstandsambtenaren etc. Zij kunnen een belangrijke rol vervullen bij de eerste horde van de schuldhulpverlening: de toeleiding naar hulpverlening door de gemeente. Om met de achterliggende problematiek van schulden beter bekend te raken en gerichter naar de gemeentelijke schuldhulpverlening te kunnen verwijzen, stellen wijvoor aan de mensen in het veld door de gemeente verzorgde informatieavonden aan te bieden. Op dergelijke avonden kan niet alleen nuttige informatie worden verstrekt, maar kunnen ook waardevolle contacten tot stand komen. Tevens kunnen problemen waar de mensen in het veld tegen aanlopen besproken worden. Zo wordt er tussen de betrokkenen nuttige informatie uitgewisseld. 2. VERBETEREN DIENSTVERLENING De Kredietverlening in Hoogezand-Sappemeer richt zich voornamelijk op sociale kredietverstrekking aan inwoners met een inkomen tot 130% van het minimum, die veelal bij de reguliere banken niet voor een krediet in aanmerking komen. De toegankelijkheid van de gemeentelijke schuldhulpverlening zal verbeterd kunnen worden. Iedere inwoner van Hoogezand-Sappemeer kan weliswaar bij het loket aankloppen, maar soms is het voor de aanvrager onvoldoende duidelijk dat de stapel formulieren die hij/zij meekrijgt om in te vullen de enige en juiste manier is om informatie te verzamelen om van daaruit een start te maken met de aanbieding van het bijpasende product. Schuldhulpverlening is een gespecialiseerde hulp aan inwoners met een problematische schuldenlast waarbij meestal ook sprake is van een crisissituatie i.v.m. dreigende huisuitzetting en of afsluiting van de nutsvoorzieningen. We spreken van problematische schulden als iemand niet meer in staat is zijn verplichtingen na te komen, er niet meer betaald wordt aan schulden en of de vaste lasten voldaan kunnen worden en dat professionele hulp nodig is om tot een oplossing te komen. De fractie van de ChristenUnie maakt zich ook zorgen over het feit dat schuldsaneringtrajecten voor de groep huishoudens met problematische schulden soms niet worden opgestart omdat de aflossingscapaciteit van de huishoudens in kwestie te gering is. Wanneer het afbetalen van schulden voor de schuldeisers te lang duurt, komen minnelijke trajecten maar moeilijk tot stand. We pleiten er dan ook voor meer aandacht te besteden aan dit probleem door bijvoorbeeld minnelijke trajecten over langere periodes plaats te laten vinden of te bekijken hoe de aflossingscapaciteit verhoogd kan worden. Onze gemeente is lid van de Nederlandse Vereniging voor Volkskrediet, de NVVK, de koepelorganisatie van alle gemeentelijke kredietbank in Nederland Als lid van de NVVK, spreekt het volgens de ChristenUnie voor zich dat afspraken gemaakt door de leden, van deze koepelorganisatie, leidend is. Samenvattend geldt dat huishoudens die niet voldoen aan de criteria voor schuldhulpverlening door de GKB, die onvoldoende aflossingscapaciteit hebben voor minnelijke trajecten een krediet te verkrijgen, nauwelijks in staat zijn om hun schulden onder controle te brengen of te houden. Iedereen moet naar onze opvatting- ongeacht de hoogte van het inkomen of de grootte van de schuldeen uitgebreide intake krijgen door medewerkers van het loket. Voor ons is het belangrijkste criterium bij het bieden van advies het gevaar dat iemand loopt om op (korte) termijn problematische schulden te ontwikkelen. Door dit criterium te hanteren werkt de gemeente bewuster aan preventie. Voor diegenen met een inkomen boven de 130% van het minimumloon die nog geen problematische schulden hebben, kunnen wij ons voorstellen dat om een eigen bijdrage gevraagd wordt wanneer uitgebreide dienstverlening wordt geboden. 4

5 1. INFORMATIEVOORZIENING & BEWUSTWORDING De gemeente communiceert op verschillende manieren met inwoners van Hoogezand-Sappemeer die schulden hebben of mogelijk schulden zullen krijgen. Op internet is informatie te verkrijgen, de Dienst Sociale Zaken of de Gemeentelijke Kredietbank (GKB) kan schriftelijk via de Postbus 75 of telefonisch worden bereikt. Folders worden op verschillende plaatsen ter beschikking gesteld, enz. Toch blijkt dat niet alle inwoners van Hoogezand-Sappemeer die hulp behoeven bij het oplossen van hun schuldproblematiek de weg naar de juiste instantie(s) kunnen of willen vinden. Deze conclusie is gebaseerd op informatie die wij hebben verkregen van organisaties en instellingen uit de schuldhulpverlening. Ook moeten veel mensen een persoonlijke drempel overbruggen om aan te kloppen bij het loket. Daarbij is het aan te bevelen de landelijke ontwikkelde preventiemiddelen te vertalen naar de eigen samenleving van Hoogezand-Sappemeer. Doelstelling van de gemeentelijke schuldhulpverlening moet zijn om alle mensen die problemen met schulden hebben of mogelijk zullen krijgen van nauwkeurige informatie te voorzien. Op deze manier kunnen problematische schulden worden voorkomen en kunnen diegenen die hulp behoeven naar het juiste adres worden verwezen. Meer concreet willen wij de volgende aanbevelingen doen: 1. Maatwerk bij informatievoorziening Het door de gemeente gepubliceerde informatiemateriaal moet zich qua inhoud en taalgebruik aanpassen aan de verschillende doelgroepen. Graag zien wij informatiemateriaal dat zich toespitst op groepen zoals jongeren, vluchtelingen, bijstandsgerechtigden, mensen die langdurig op het sociaal minimum zitten en mensen met een plotselinge inkomstenterugval. De reden voor deze diverse wijze van informatievoorziening is gelegen in het feit dat de verschillende doelgroepen verschillende typen schulden hebben. Jongeren hebben bijvoorbeeld vaak overbestedingschulden, terwijl inwoners van etnische afkomst, vaak schulden maken om geld te sturen naar hun families in het thuisland. Mensen die langdurig op een sociaal minimum zitten komen na verloop van tijd financieel steeds meer onder druk te staan en maken schulden om de rekeningen te kunnen betalen. Mensen die geconfronteerd worden met een inkomstenterugval zitten vaak met aanpassingsschulden. Informatievoorziening door de gemeente moet zich aanpassen aan de verschillende oorzaken van schuldenproblematiek en de verschillende hulpbehoeftes die deze doelgroepen hebben. 2. Betere verspreiding van informatie Door de gemeente gepubliceerd informatiemateriaal wordt ter beschikking gesteld op allerlei plaatsen waar de doelgroepen komen: scholen, buurthuizen, bibliotheken en stadsdeelkantoren. Dit moet breder worden aangepakt. Wij kunnen ons voorstellen dat informatie ook ter beschikking wordt gesteld via kerken, moskeeën, huisartsen, (sport)verenigingen of uitgaansgelegenheden. Media kunnen een belangrijke rol spelen bij het verspreiden van informatie. Ook informatievoorziening via instellingen en organisaties UWV/CWI, Loket Wonen Zorg en Welzijn, GGz, Noordermaat, Prisma, Humanitas en wellicht de Voedselbank. 3. De gemeente op pad De gemeentelijke hulpverlening moet veel proactiever worden en erop uit gaan. Ambtenaren van de GKB kunnen aan doelgroepen informatie geven door op bezoek te gaan op plaatsen waar doelgroepen komen. We denken hierbij aan scholen, wijkaccommodaties, etc. Ter plekke wordt aan de aanwezigen informatie verschaft, vragen beantwoord en de bewustwording over schulden gestimuleerd. De ChristenUnie is blij dat hier aan gewerktwordt anders was de klacht van onze GKB niet bovengekomen die spreekt van: kost extra tijd en lastig binnen komen bij de doelgroep. 3

6 INLEIDING Steeds meer huishoudens in Nederland hebben moeite met rondkomen. Het aantal huishoudens dat met een incassobureau of deurwaarder in aanraking komt, is bijna verdubbeld. De schuldenlast onder ouderen neemt toe, het inkomen van zieken en bijstandsgerechtigden gaat fors achteruit en mobiele bellers hebben samen voor 250 miljoen schuld. Dit is een greep uit een onderzoekvan het NIBUD (Nationaal Instituut voor Budgetvoorlichting) over het jaar Voor onze gemeente gelden de volgende cijfers: Aanvragen voor schuldhulpverlening: Aantal budgetrekeningen voor inkomensbeheer: Aantal aanvragen voor een lening: Aantal consumptieve kredietverstrekkingen: Geslaagde schuldregelingen: Wachtlijst maximaal De fractie van de ChristenUnie krijgt steeds meer signalen dat- in lijn met de nationale trend- het aantal inwoners van Hoogezand-Sappemeer met problematische schulden groeit; een bijzonder zorgelijke ontwikkeling. Cijfers wijzen dit uit. (zie bovenstaande tabel). Deze adviesnota beoogt knelpunten in de schuldhulpverlening binnen Hoogezand-Sappemeer zichtbaar te maken en bespreekt het beleid dat door de gemeente gevoerd kan worden om een verdere toename van de schuldenlast van huishoudens in Hoogezand-Sappemeer tegen te gaan. Daarbij staat de zogenaamde integrale aanpak centraal, dat wil zeggen een aanpak die erop gericht is om van preventie tot nazorg alle betrokken partners en instanties ten behoeve van de schuldhulpverlening in te zetten. Om enige greep te krijgen op de materie van de schulpverlening onderkent de fractie, in lijn met de categorisatie van het NIBUD, een viertal type schulden (De Greef): Overlevingsschulden: De schuldenaar heeft te weinig inkomsten in verhouding tot zijn vaste lasten. Dit type schulden komt vooral voor bij mensen die rond het sociaal minimum leven. Overbestedingschulden: De schuldenaar heeft in beginsel genoeg geld, maar heeft te veel kredieten afgesloten en is hierdoor in de financiële problemen gekomen. Aanpassingsschulden: De schulden zijn een gevolg van een aanzienlijke verandering aan de uitgavenen of inkomstenkant. Denk aan situaties als echtscheiding, werkloosheid, arbeidsongeschiktheid, ziekte en dergelijke. Deze personen hebben moeite om hun uitgaven aan de nieuwe situatie aan te passen. Compensatieschulden: Deze schulden ontstaan door psychologische problemen zoals drugs- of koopverslaving. Hierbij zullen de problemen die de basis vormen van de problematische schuldsituatie moeten worden opgelost. De fractie heeft geen zicht op de (procentuele) verdeling van de inwoners van Hoogezand-Sappemeer met schulden in de bovengenoemde categorieën. Wel stellen wij vast dat de oorzaak van al deze schulden verschillend is en dat iedere schuldsituatie daarom ook een andere aanpak vereist. 2

7 Hoogezand-Sappemeer ADVIESNOTITIE SCHULDHULPVERLENING Voor Verbetering Vatbaar Adviezen voor schuldhulpverlening in Hoogezand-Sappemeer Wanneer een van julie tot armoede vervalt en zich niet kan handhaven, moet je hem bijstand verlenen, zoals je ook een vreemdeling zou helpen die bij je te gast is; je mag hem niet laten verkommeren. 1