Het Nieuw Vlaardingse Jeugdstelsel: Gewoon Doortastend, Ondersteunend, Eenvoudig, Nodig (DOEN)

Transcriptie

1 Het Nieuw Vlaardingse Jeugdstelsel: Gewoon Doortastend, Ondersteunend, Eenvoudig, Nodig (DOEN) Achtergronden Vanaf 2015 is de gemeente Vlaardingen verantwoordelijk voor de volgende jeugdzorgtaken die nu nog vallen onder de provincie, het Rijk, de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten en de Zorgverzekeringswet: Provinciale (geïndiceerde) jeugdzorg Gesloten jeugdzorg Geestelijke gezondheidzorg voor jeugdigen Zorg voor jeugdigen met een verstandelijke beperking Begeleiding en persoonlijke verzorging van jeugdigen Vervoer bij begeleiding en persoonlijke verzorging van jeugdigen Kortdurend verblijf ten behoeve van jeugdigen ggz in het kader van het jeugdstrafrecht Uitvoering Advies- en Meldpunt Huiselijk geweld Kindermishandeling Jeugdbescherming Jeugdreclassering Kindertelefoon. Deze taken komen bij de gemeente terecht, omdat gezinnen en kinderen zo sneller betere ondersteuning krijgen. Daarbij komt nog een bezuiniging oplopend tot bijna 20% in Een deel van deze korting wordt opgevangen door een daling van onnodige uitgaven die veroorzaakt worden door de versnippering in het huidige jeugdzorgstelsel. Daarnaast gaat de nieuwe Jeugdwet uit van een andere verhouding tussen overheid en burgers. Mensen moeten zelf meer doen. Ook in Vlaardingen. Ook op het gebied van jeugdzorg. Daarom moet het Vlaardingse jeugdstelsel wezenlijk anders. Deze brochure laat zien hoe het college van Burgemeester en wethouders denkt dat de zorg voor de Vlaardingse jeugd in de toekomst het best gegarandeerd is. Bij de opbouw van het nieuwe Vlaardingse jeugdstelsel zijn de volgende uitgangspunten gebruikt: Eerst kijken of je het op eigen kracht kunt oplossen, daarna kijken of de omgeving kan helpen. Als dat niet lukt komen de professionals in actie.

2 Het nieuwe Vlaardingse Jeugdstelsel De basis: ouders en kinderen Ouders zijn bij uitstek de experts op het gebied van hun eigen kinderen en hebben de grootste invloed op de opvoeding. Toch hebben ouders soms vragen. Daarom zullen wij laagdrempelige, betrouwbare en heldere informatie, adviezen en voorlichting bieden. Wij maken hiervoor in de toekomst meer dan nu gebruik van digitale kanalen. Daarbij gaan we door met publiekscampagnes en voorlichtingsbijeenkomsten. De basis versterkt: de omgeving De rol die de omgeving van een kind speelt bij de opvoeding wordt in de toekomst vanzelfsprekender en groter dan nu. Deze zogenaamde pedagogische gemeenschap bestaat onder meer uit familie, leraren, sportcoaches en de geloofsgemeenschap. Om deze verandering mogelijk te maken, is een cultuuromslag nodig. Bij de burger, die zelfredzamer moet worden. En bij de professionele ondersteuner, die niet langer een vis geeft, maar de burger leert vissen. Basisvoorzieningen Professionele opvoeders vormen de derde pijler in het jeugdstelsel. Denk bijvoorbeeld aan de jeugdgezondheidszorg, de kinderopvang, peuterspeelzalen, het onderwijs, jongerenwerk, het Centrum voor Jeugd en Gezin, de huisarts en het welzijnswerk. Deze opvoeders blijven ook in de toekomst hun reguliere aanbod bieden, inclusief hun preventieve programma s. Wij vragen van hen echter ook dat zij de zelfredzaamheid van mensen helpen versterken. De gemeente helpt bij deze verandering. Bijvoorbeeld door de buitenruimte kindvriendelijk in te richten en burgerinitiatieven te steunen. Aangezien de ervaring leert dat 85% van de jeugd zonder grote problemen opgroeit, voldoet voor deze groep het basisaanbod. Het jeugd en gezinsteam als onderdeel van een sociaal wijkteam Voor de resterende 15% is dat niet het geval. Voor deze groep roepen wij de jeugd- en gezinsondersteuners in het leven. Zij zijn onderdeel van een jeugd & gezinsteam dat op zijn beurt deel is van breder sociaal wijkteam. Dit staat met beide benen midden in de wijk. Deze ondersteuners geven in eerste instantie advies, zodat kind en gezin zelfstandig verder kunnen. Lukt dit niet, dan begeleiden zij ouders en kind bij verdergaande hulp. Met de jeugd- en gezinsondersteuners maken wij lokale hulp voor opvoeden en opgroeien doortastender, eenvoudiger en sneller. De kwaliteit gaat omhoog en het gebruik van (dure, specialistische) zorg neemt af. Deze ondersteuners staan tussen de drie pijlers: het gezin, de pedagogische gemeenschap en professionele opvoeders. Hierdoor wordt de jeugdzorg praktischer en overzichtelijker voor alle betrokkenen. En kan de gemeente de jeugdzorg makkelijker aansturen.

3

4 De jeugd- en gezinsondersteuner De jeugd- en gezinsondersteuner is straks hét aanspreekpunt voor het kind en het gezin. Voor de familie en de buurt. Voor de huisarts en de school. Bij een probleem speelt de jeugd- en gezinsondersteuner vanaf de eerste signalen tot de begeleiding van eventuele specialistische zorg een hoofdrol. De gezinsondersteuner stelt vragen als: is het probleem op te lossen met een een cursus, advies of consult? Of moet de ondersteuner een specialist uit andere domein inschakelen, bijvoorbeeld een schuldhulpverlener? Kan de ondersteuner zelf helpen? Of is het slimmer het sociale netwerk van het gezin in te schakelen? Is eerst een diagnose noodzakelijk? En stelt de ondersteuner deze diagnose zelf of roept hij de hulp in van het diagnostisch team van het CJG? Bestaat het vermoeden van kindermishandeling? Het jeugd en gezinsteam De jeugd- en gezinsondersteuners vormen samen een team, aangestuurd door een coach. Het team beschikt over brede kennis en ervaring op het gebied van opvoeden en opgroeien. In het huidige stelsel is deze expertise versnipperd. Door te bundelen kan dit team minimaal 80% van alle vragen en problemen adequaat, snel en zelfstandig afhandelen. Problemen met kinderen beginnen vaak bij de ouders. Bijvoorbeeld door schulden, werkloosheid of psychiatrische problemen. Het is daarom belangrijk dat jeugd- en gezinsondersteuners niet met oogkleppen op werken. Zij moeten samenwerken met huisartsen en specialisten op het gebied van WMO, werk, schuldhulpverlening, volwassenenzorg en onderwijs. Alleen dan kunnen we spreken van één gezin, één plan. Het jeugd- & gezinsteam werkt gebiedsgericht. De ondersteuner wordt de vaste contactpersoon van diverse organisaties in de wijk zoals buurtverenigingen, burgerinitiatieven, sportverenigingen, scouting en opbouwwerk. Zij bouwen hierdoor geleidelijk specifieke kennis op over de wijk en krijgen binding met de wijk. Vanuit deze positie kunnen zij samen met onze gebiedsmanagers en wijkcoördinatoren de sociale samenhang versterken en maatwerk organiseren. Daarnaast zijn de ondersteuners kind aan huis bij instanties als het consultatiebureau, het kinderdagverblijf, scholen en de huisarts. Hier zijn eventuele problemen bij kinderen en gezinnen het eerst zichtbaar. Zodra de ondersteuners voor deze instanties en mensen in de wijk een vertrouwd gezicht zijn, ontstaat een vertrouwensband. Op deze manier komen mensen sneller in contact met het team. Het team maakt gebruik van door de gemeente ingekochte jeugdhulp. Het oordeel of hulp proportioneel is (ook qua kosten), ligt bij de jeugd- en gezinsondersteuner, al dan niet na consultatie van het diagnostisch team. De nieuwe jeugdhulp draait minder om kant-en-klare producten en meer om specifieke zorg. Daarom maakt de gemeente afspraken met de zorgaanbieders. We gaan, in het kort, van confectie naar maatwerk. Niet in alle wijken en op alle scholen is evenveel vraag naar jeugdzorg. Daarom moet het ene team het andere bij kunnen staan. Het is nog niet bekend hoeveel teams nodig zijn voor de vijf Vlaardingse gebieden. Het diagnostisch team De jeugd- en gezinsondersteuners halen zelf specialisten er bij. Daardoor kent het nieuw Vlaardingse jeugdstelsel weinig bureaucratie. De huidige indicaties van Bureau Jeugdzorg voor specialistische jeugdhulp komen te vervallen. Dat is goed nieuws voor de gezinnen en de jeugdzorg. Als de ondersteuners experts willen inschakelen, moet er natuurlijk wel eerst een deugdelijke diagnose zijn. Daarvoor roepen wij een diagnostisch team in het leven. Hierin is de kennis en kunde gebundeld van de jeugdarts, jeugdverpleegkundige, pedagoog, jeugdzorg, geestelijke jeugdgezondheidszorg, gehandicaptenzorg, jeugdbescherming en reclassering. Om de effectiviteit hoog en de kosten laag te houden, onderzoeken wij of er één diagnostisch team voor Maassluis, Vlaardingen en Schiedam mogelijk is. Specialistische ondersteuning In de gevallen dat de jeugd- en gezinsondersteuners de hulp van experts moeten inschakelen zijn er twee soorten specialistische ondersteuning: binnen de wijk en buiten de wijk. Ondersteuning binnen de wijk omvat elke vorm van hulp die zich afspeelt in het dagelijks leven van het kind of het gezin. Dat kan thuis, op school of in een andere bekende omgeving. Daarnaast vallen ook de zogenoemde gezinsbegeleiders (niet te verwarren met de jeugd- en gezinsondersteuners) onder de ondersteuning binnen de wijk. Deze gezinsbegeleiders worden ingeschakeld als een kind of gezin langdurige of intensieve hulp nodig heeft. De gezinsbegeleider neemt in zo n geval de rol van

5 aanspreekpunt over van de jeugd- en gezinsondersteuner. De gezinsbegeleider vervangt (deels) de huidige gezinscoaches en praktische thuisbegeleiders. De gezinsbegeleider maakt een alomvattend plan, waarbij niet alleen de opvoeding, maar alle mogelijke problemen worden betrokken. Wij willen vaste gezinsbegeleiders koppelen aan de verschillende jeugd & gezins teams. Ook sluiten wij niet uit dat zij onderdeel gaan uitmaken van het team, zodat de lijnen kort zijn en de gezinsbegeleiders in de wijk een netwerk kunnen opbouwen. Bij ondersteuning buiten de wijk is de zorg niet verweven met het dagelijks leven van het gezin. Denk hierbij aan residentiële jeugdzorg, pleegzorg, crisiszorg, gespecialiseerde dagbehandeling, gezinshuizen, specialistische jeugdpsychiatrie en zorg voor verstandelijk gehandicapten. De jeugd- en gezinsondersteuner stelt vast of iemand in aanmerking komt voor ondersteuning buiten de wijk. Dit doet hij samen met het diagnostisch team, wat betekent dat de huidige indicaties van Bureau Jeugdzorg en CIZ verdwijnen. Gedwongen zorg Er kunnen situaties voorkomen waarbij de veiligheid of de ontwikkeling van het kind in gevaar is. Situaties waarbij vrijwillige hulp niet (meer) voldoet of waarbij ouders geen hulp accepteren. In die uiterste gevallen kan de rechtbank kinderen gedwongen hulp opleggen. In zo n geval denk aan de jeugdbescherming en jeugdreclassering is het oordeel aan de rechtbank, het openbaar ministerie, de directeur van een justitiële jeugdinrichting of de raad voor de kinderbescherming. Als eenmaal bekend is welke maatregel het kind krijgt opgelegd, neemt een daartoe aangewezen organisatie voor jeugdbescherming & jeugdreclassering de uitvoering over. De gemeente is in zo n geval verplicht de benodigde gedwongen ondersteuning te leveren. We organiseren dit regionaal, omdat de Jeugdwet ons hiertoe verplicht en omdat de ruimte voor lokaal maatwerk beperkt is bij een rechterlijke uitspraak. Het is een bijkomend voordeel dat de regionale variant goedkoper is en dat op deze manier de benodigde expertise in de regio beschikbaar blijft. Advies en Meldpunt Huiselijk Geweld en Kindermishandeling Als kinderen gevaar lopen door kindermishandeling of huiselijk geweld, moet de gemeente in actie komen. Door de decentralisatie van de jeugdzorg moeten gemeenten dit organiseren via een Advies en Meldpunt Huiselijk Geweld en Kindermishandeling (AMHK). Het huidige Advies en Meldpunt Kindermishandeling (AMK) en het Steunpunt Huiselijk Geweld (SHG) gaan hierin op. Het AMHK ontvangt meldingen, geeft advies, doet onderzoek en informeert de politie, de raad voor de kinderbescherming en andere hulpverlenende instellingen. Ook het AMHK moeten we regionaal organiseren. Hierover vinden gesprekken plaats. Onze voorkeur gaat uit naar samenwerking met de gemeenten in de Nieuwe Waterweg Noord. Ook bij huiselijk geweld en kindermishandeling wordt de rol van professionele hulpverleners kleiner en de rol van de omgeving groter. Niet alleen bij het voorkomen, maar ook bij nazorg. Dat pleit ervoor het AMHK zo dicht mogelijk bij de uitvoering, organisatie, coördinatie van de hulpverlening te plaatsen. De huisarts Huisartsen, jeugdartsen en medisch specialisten verwijzen patiënten ook in de toekomst door naar jeugdhulp. Daarom maken wij afspraken met dokters over hun verhouding tot het jeugd & gezinsteam. Zeker in complexe situaties is het belangrijk de ondersteuning van het kind of gezin zo vroeg mogelijk op elkaar af te stemmen. Maar ook als het gaat om doorverwijzingen door de huisarts streven we zoveel mogelijk naar de eigen mogelijkheden van mensen. Daarnaast willen wij dat de jeugdzorg minder leunt op medicatie. Wij beschouwen daarom de huisarts als één van de belangrijkste partners van het team.

6 Organisatie en Financiën De gemeente heeft in het Nieuw Vlaardingse Jeugdstelsel een rol als beleidsregisseur en als opdrachtgever. De beleidsregisseur Het gezin, de omgeving en professionele opvoeders krijgen van de gemeente de ruimte. Maar we maken wel afspraken. Daarom sluiten we met de relevante partijen een maatschappelijk contract. Hiermee verbinden we alle partijen aan het gezamenlijke maatschappelijk doel van het nieuwe stelsel. Omdat het jeugdstelsel altijd in beweging is, zoekt de gemeente samen met de partijen constant naar verbeteringen. Dit doen wij op het niveau van het bestuur, de instellingen en de uitvoering. Op bestuurlijk niveau committeren de partijen zich aan de resultaten en effecten van het Nieuw Vlaardingse Jeugdstelsel. Op instellingsniveau worden de bestuurlijke afspraken vertaald in doelen en methodes. Op uitvoerend niveau helpt de professionele opvoeder de jeugd en het gezin. Monitoring Om effectief als beleidsregisseur te kunnen werken, moet de gemeente beschikken over voldoende, actuele en juiste informatie. Hiervoor is een prestatiemonitor nodig. Op basis van deze monitor kijken we in hoeverre het beleid moet worden aangepast. Als we het stelsel willen verbeteren, moeten we ook weten welk aandeel alle partijen bijdragen aan het resultaat. Toch leggen we niet alles onder het vergrootglas. De gemeente volgt met de monitor het jeugdstelsel op hoofdlijnen. Dit beperkt de administratieve druk bij de instellingen en de gemeente. De monitor treedt bij de start van het nieuwe jeugdstelsel op 1 januari 2015 in werking. Wij maken daarbij ook gebruik van de kennis en ervaring uit de regio. Uitvoering Het succes van ons jeugdstelsel hangt uiteindelijk af van samenwerking bij de uitvoering. De gemeente staat echter bewust op afstand. Een externe partij stuurt de jeugd & gezinsteams en het diagnostisch team aan. De gemeente grijpt wel in als instellingen in gebreke blijven. Dit zal eerder uitzondering dan regel zijn. De opdrachtgever De gemeente is de opdrachtgever van het Nieuw Vlaardingse Jeugdstelsel. We zijn uiteindelijk verantwoordelijk en dragen de kosten. Deze verantwoordelijkheid betekent dat wij samen met de partijen moeten zorgen voor een efficiënte, effectieve en doortastende jeugd- en gezinsondersteuning. We scheppen dus voorwaarden, bijvoorbeeld door goed na te denken over met welke zorgaanbieders we in zee gaan. Dit betekent echter niet dat we alles aan het veld overlaten. We maken afspraken met de instellingen en zorgen ervoor dat deze afspraken ook nagekomen worden. Dat doen we door goed op de kosten te letten, te vergelijken met andere gemeenten en de kwaliteit goed in de gaten te houden. Als het fout dreigt te gaan, dwingen we verandering af. In een aantal gevallen regelen we dit samen met de gemeenten uit de stadsregio, zoals bij de jeugdbescherming, jeugdreclassering en andere ondersteuning buiten de wijk. De gemeente legt in de toekomst nog meer dan nu de nadruk op het resultaat. Goede zorg in de praktijk is belangrijker dan een mooi plan in theorie. Ook de financieringsmethode moet ten dienste staan van de maatschappelijke uitkomsten. Dit betekent dat we vooral kijken naar effecten en resultaten, zoals het ook staat omschreven in de Beleidsgestuurde Contract Financiering (BCF). Op basis van onze ervaringen met BCF zijn wij optimistisch dat we via deze methode de juiste jeugdzorg kunnen aanbieden en controleren tegen een scherpe prijs. Wij besteden de uitvoering zoveel mogelijk uit aan instellingen die hun kwaliteit hebben bewezen. Omdat na de decentralisatie van alle jeugdzorgtaken het budget van de gemeente is verviervoudigd (van 3 miljoen naar 12 miljoen euro), neemt het belang van goed opdrachtgeverschap toe. Dit neemt niet weg dat de transformatie van het Nieuw Vlaardingse Jeugdstelsel voorop staat. Teveel verandering in de financiering zou de focus van instellingen teveel verleggen naar de uitvoering, terwijl het in eerste instantie om een cultuuromslag gaat. Daarom verandert de wijze van financiering in 2015 en 2016 nog niet. In het algemeen moet de jeugdhulp zo dicht mogelijk bij het kind komen te staan. Gezin eerst, dan omgeving en daarna pas professionele opvoeders. En zelfs deze professionele opvoeders trekken de wijk in. Soms is zorg echter te specialistisch of is de situatie in het gezin te onveilig. In die gevallen (ongeveer 40% van het totaal) moeten we ook zorg buiten de wijk kunnen aanbieden. Deze

7 specialistische zorg is duur. Door met andere gemeenten samen te werken, zorgen we ervoor dat ook deze zorg in de regio beschikbaar blijft. Van aanbod naar vraag Het Nieuw Vlaardingse Jeugdstelsel verkleint de druk op gespecialiseerde zorg, zorgt voor betere samenwerking en houdt de kosten beter in bedwang. Dit komt doordat we ons niet meer concentreren op het aanbod, maar op de vraag. Zorg is in het overgrote deel maatwerk. Daarvoor is het huidige inflexibele zorgaanbod niet geschikt. In het nieuwe stelsel moet het aanbod flexibeler worden. De aanbieders moeten de vrager bedienen, niet andersom. Deze omslag kost een aantal jaren, maar is noodzakelijk. Beheersbare zorg De decentralisatie van de jeugdzorg gaat gepaard met een forse bezuiniging. De beoogde besparingen moeten komen van slimmer werken en meer preventie, zodat er later minder zorg nodig is. De jeugd- en gezinsondersteuners, de nieuwe manier van financieren en onze strenge afspraken met de zorginstellingen, maken dit mogelijk. Centraal gekocht, uitgegeven in de wijk De professionele opvoeders de jeugd- en gezinsteams voorop krijgen veel vrijheid van de gemeente. Tegelijkertijd moet het zorgbudget in de begroting van de gemeente passen. Wij creëren een situatie die deze schijnbare tegenstelling oplost. Wij doen dit als volgt: Centrale aankoop We kopen jeugdhulp centraal in. Dat is goedkoper. We kopen hulp die alleen in de wijk voorkomt zelf in. Specialistische hulp die buiten de wijk plaatsvindt, verloopt via de nog op te richten Gemeenschappelijke Regeling. De jeugd- en gezinsteams spelen straks een grote rol bij deze inkoop. Een vaste kern Ieder team krijgt een van tevoren begrensde formatie om jeugdproblemen in de wijk aan te pakken. Dit noemen wij de vaste kernformatie. Deze formatie bepalen wij door goed te kijken naar wat nodig is in de wijk. De jeugd & gezinsteams mogen deze formatie niet overschrijden. Zij moeten dus zo efficiënt mogelijk met de beschikbare middelen omgaan. Dit kan door hard te werken aan de cultuuromslag in de jeugdzorg, waarbij de oplossing voor jeugdproblemen in eerste instantie bij het gezin en de omgeving wordt gezocht. Jaarlijks budget Op basis van de bevolkingssamenstelling en de speerpunten per gebied stelt de gemeente vast hoeveel jeugdhulp er jaarlijks beschikbaar is. Op basis hiervan kan het team de centraal ingekochte zorg inzetten en gebruik maken van het diagnostisch team. Wij volgen het zorggebruik op de voet. Zo kunnen we tussentijds maatregelen nemen als het gebruik afwijkt van de voorspelling. Continu verbeteren Het nieuwe stelsel is voor iedereen nieuw. Ongetwijfeld leren we met vallen en opstaan. De wijkteams wisselen hun ervaringen uit en wij vergelijken en analyseren de wijkteams en hun zorggebruik. Zo verbeteren we de effectiviteit, klanttevredenheid, doorlooptijd en kostenbeheersing van de jeugdzorg continu.