INLEIDING Programma. De persoonlijke aansprakelijkheid van personeelsleden

Transcriptie

1 De persoonlijke aansprakelijkheid van personeelsleden Geert Decorte Els Beeckmans 27 maart 2014 Programma Inleiding Algemene principes Burgerlijke aansprakelijkheid Strafrechtelijke aansprakelijkheid Rechtsbijstand Voorbeelden Verzekering? Conclusies en aanbevelingen Contactgegevens INLEIDING 1

2 Algemene principes Burgerlijke aansprakelijkheid: onrechtmatige daad benadeelde claimt schadeloosstelling Strafrechtelijke aansprakelijkheid: misdrijf parket vordert straf in het algemeen belang Contractuelen Statutairen Burgerlijke aansprakelijkheid: Historiek: Privé-sector: Art. 18 W. 3 juli 1978 Contractuelen Statutairen Arbitragehof: ongelijke behandeling Wet van 10 februari 2003 Basisprincipe: Enkel persoonlijke aansprakelijkheid bij : -BEDROG (OPZET) -ZWARE FOUT -GEWOONLIJK VOORKOMENDE LICHTE FOUT 2

3 Inhoud en draagwijdte van de begrippen: Rechtspraak Opm.: rechtspraak in het algemeen niet in concrete dossiers van de AJD BEDROG OF OPZET - intentionele fout - fout begaan met het oog op het berokkenen van schade - bewuste gewilde miskenning van een verplichting waartoe men gehouden is ZWARE FOUT De fout is zo buitensporig dat men niet kan begrijpen hoe een redelijk persoon ze kan begaan. De fout getuigt van een onvergefelijke lichtzinnigheid. De rechter houdt rekening met eerder gegeven verwittigingen, de uitgeoefende activiteit, de hoedanigheid en verantwoordelijkheden van het personeelslid en de omstandigheden. 3

4 GEWOONLIJK VOORKOMENDE LICHTE FOUT Een fout die zich bij herhaling voordoet; die een gebrek aan beroepsernst vertoont; afzonderlijk is elke fout niet voldoende om de persoonlijke aansprakelijkheid in het gedrang te brengen; binnen een relatief korte tijdspanne Neiging tot foutief handelen Kan blijken uit het personeelsdossier Concrete voorbeelden uit de rechtspraak Opzet: oplichting vrijwillige brandstichting vernieling of beschadiging van eigendommen vrijwillige slagen en verwondingen Zware fout: dronkenschap meedelen vertrouwelijke informatie Concrete voorbeelden uit de rechtspraak Gewoonlijk voorkomende lichte fout: herhaaldelijk niet afsluiten van een dienstwagen waardoor meerdere diefstallen gebeurden het versturen van privé- s gedurende twee maanden 4

5 CONCLUSIE: Enkel in zéér uitzonderlijke gevallen kan een personeelslid persoonlijk aansprakelijk gesteld worden. Gewone fouten, begaan bij de uitoefening van de job geven geen aanleiding tot een persoonlijke burgerlijke aansprakelijkheid. Slachtoffers moeten hun schadeclaim in regel tot de werkgever richten. Kennisgevingsplicht Het personeelslid dat door een derde aangesproken wordt moet de werkgever in kennis stellen. tussenkomst in de procedure Verhaalsrecht Na betaling van de schadevergoeding aan een derde kan enkel tot terugvordering worden overgegaan bij bedrog, zware fout of gewoonlijk voorkomende lichte fout. 5

6 Strafrechtelijke aansprakelijkheid WAT EN WANNEER? * Individuele en persoonlijke fout (opzet of onachtzaamheid) * Inbreuk (daad of verzuim) op een uitdrukkelijke strafbepaling * Strafrecht van gemeen recht en bijzondere strafwetten Voorbeelden gemeen strafrecht: diefstal, slagen en verwondingen, omkoping bijzondere strafwetten: Wegcode, VCRO, decreet bijzonder wegtransport, Wie kan strafrechtelijk aansprakelijk gesteld worden? Regel: zowel natuurlijke personen als rechtspersonen (sinds 2 juli 1999) Uitzondering: politieke rechtspersonen o.a. Vlaamse Gewest Discriminatie t.o.v. andere rechtspersonen??? Volgens Arbitragehof niet Ook bijzondere regeling voor instellen strafvordering tegen ministers 6

7 CASE dodelijk verkeersongeval 13 juli 2010 in Antwerpen beklaagde bestuurder Gewest minister Vlaamse Welk personeelslid van de rechtspersoon kan strafrechtelijk aansprakelijk gesteld worden? *Materiële of feitelijke toerekening aan persoon die materieel handelde of verzuimde *Wettelijke toerekening wet duidt verantwoordelijke aan *Rechterlijke toerekening rechter onderzoekt in concreto aan wie de handeling of het verzuim verwijtbaar is Wie beslist op welke wijze over het instellen van een strafvordering? Autonomie Parket (uitz. burgerlijke partij) Analyse specifieke feitelijke omstandigheden Analyse interne organisatie en bedrijfspolitiek (organigrammen, functiebeschrijvingen, gedragscodes, dienstorders, delegaties, taakverdelingen, ) bonus pater familias -toets als zorgvuldigheidscriterium wie wordt geacht in staat te zijn de tenlastelegging te voorkomen? 7

8 CASE Bouw- en milieumisdrijf WOV (beklaagden 7 personeelsleden) Strafbaarstellingen in de praktijk? Voornamelijk verkeersdelicten Zéér uitzonderlijk: werkgever (fraude en corruptie) personeelslid Extreem uitzonderlijk: parket of derde benadeelde personeelslid (onopzettelijke doding of slagen en verwondingen) CASE Dodelijk verkeersongeval van 4 april 2011 in Waasmunster (beklaagde vrachtwagenbestuurder en transportbedrijf wegentoezichter) 8

9 Werkgever als burgerlijk aansprakelijke partij: Betaling schadeloosstelling benadeelden o.v. bedrog, zware fout of veel voorkomende lichte fout Betaling geldboete enkel in de wettelijk bepaalde gevallen (art. 67 Wegverkeerswet) en met regres Wat als het toch fout loopt? RECHTSBIJSTAND Rechtsbijstand? -Juridische bijstand bij een geschil -Verdediging en verhaal 9

10 Rondzendbrief DVO/BZ/P&O/2007/21 rechtsbijstand voor personeelsleden die gerechtelijk worden vervolgd voor daden die deze moeten stellen vanuit hun openbare functie Vroegere regeling: Dienstorder LIN 2005/07 Ruimere dienstverlening Zowel bij eis als bij verweer Voorwaarde: geschil met een derde; geen tegenstrijdigheid van belangen. eerste lijn: Afdeling Juridische Dienstverlening (AJD) Principes uit het vroegere Dienstorder LIN 2005/07 worden toegepast Bijstand bij minnelijke regeling en bij procedures Mogelijkheid van beroep op technisch raadsman 10

11 Indien geen minnelijke regeling wordt bereikt: AJD stelt een advocaat aan (uit de advocaten waar gebruikelijk mee samengewerkt wordt) en neemt zijn ereloon en kostenvergoeding ten laste AJD volgt procedure op en fungeert als aanspreekpunt Uitgesloten uit de rechtsbijstand: Rechtsbijstand bij opzet, zware fout of gewoonlijk voorkomende lichte fout Boetes en kosten verbonden aan de veroordeling De praktijk: rechtsbijstand doet zich het meest voor bij ongevallen met dienstvoertuigen ook dossiers in verband met agressie tegen collega s waarbij als eiser wordt opgetreden 11

12 Belangrijk: afwegingen in concreto na contact met de betrokken afdeling. geen abstract zwart-wit verhaal Voorbeeld: arbeidsongeval waarbij personeelslid aansprakelijk is Ongeval met dienstvoertuig waarbij schade aan een derde wordt berokkend Personeelslid wordt vervolgd door het Parket Schade aan derde wordt vergoed via AJD Personeelslid krijgt rechtsbijstand via AJD Boete en procedurekosten (niet kosten van de advocaat) zijn persoonlijk Voorbeeld: arbeidsongeval waarbij personeelslid slachtoffer is: AJD zorgt voor terugvordering van tegenpartij Zowel schade van het personeelslid als van de Vlaamse Gemeenschap en het Vlaamse Gewest worden teruggevorderd Bijstand tijdens de minnelijke en gerechtelijke fase van het dossier Ook mogelijkheid van aanstelling medisch deskundige 12

13 VERZEKERING? Opzet is onverzekerbaar Zware fouten en gewoonlijke voorkomende lichte fouten kunnen theoretisch verzekerd worden maar hier gelden hoge premies, vaak met een franchise Strafrechtelijke aansprakelijkheid is onverzekerbaar Rechtsbijstand kan verzekerd worden maar wordt verleend door AJD (behoudens opzet, tegenstrijdigheid van belangen ) Weinig zinvol (risicoperceptie en beleving) Conclusies en aanbevelingen (1) Risicoanalyse frequentieanalyse impactanalyse Burgerrechtelijk: geen probleem bij een gewone fout! Strafrechtelijk: enkel bij wettelijk strafbare gedraging toerekenbaar aan het personeelslid (verkeers- en corruptiezaken uitgezonderd 5 sinds 1992!) In gewone omstandigheden (geen bedrog e.d. of tegenstrijdige belangen) staat AJD u met raad en daad bij Geen toename precedenten (ondanks sterke toename aantal schadeclaims!), wel grotere mediatisering Subjectieve risicoperceptie objectieve risicodruk Conclusies en aanbevelingen (2) Organisatiebeheersing en risicomanagement vanuit een geïntegreerd en organisatiebreed perspectief Interne omgeving en bedrijfscultuur (normen en waarden, integriteit, ) Risicobewustzijn, -identificatie, -beoordeling en - beheersing Informatie en communicatie Rollen en verantwoordelijkheden 13

14 Conclusies en aanbevelingen (3) Handel in overeenstemming met interne richtsnoeren (deontologische code, arbeids- en wagenreglement, dienstorders (o.a. MOW/AWV/2012/12 over alcohol, drugs en geneesmiddelen), protocollen (o.a. met OVAM/LNE), ) Laat je leiden door de bonus pater familias -toets als zorgvuldigheidscriterium het redelijke, vooruitziende, voorzichtige personeelslid met een professioneel verantwoordelijkheidsbesef in dezelfde omstandigheden geplaatst Conclusies en aanbevelingen (4) Handel proactief en planmatig, prioriteer uw activiteiten en middelen Redeneer niet in termen van alles of niets (bv. passende signalisatie in afwachting structurele oplossing) Let op voor niet-vrijblijvende berichten (politie, gemeente, advocaat, AJD, ) Pleeg tijdig overleg over problemen en hun aanpak Contacteer tijdig AJD bij juridische risico s en gewenste rechtsbijstand Contactgegevens AJD 02/ juridischedienst@mow.vlaanderen.be Geert Decorte Els Beeckmans 02/ / /553/ / geert.decorte@mow.vlaanderen.be els.beeckmans@mow.vlaanderen.be 14