Samen actief in uw buurt. Handleiding. Vrachtauto s

Transcriptie

1 Samen actief in uw buurt Handleiding Vrachtauto s

2 Colofon: Dit is een uitgave van Veilig Verkeer Nederland Tekst: Marian van Gog Inhoud: Christel de Heus Fotografie: Archief 3VO Foto omslag: Chiel Wollaert Druk: Tijl Offset

3 Handleiding Vrachtauto s in uw wijk Door (te) veel wijken rijden vrachtauto s, op weg naar industrieterreinen of om winkels te bevoorraden. In diezelfde wijken fietsen Dit was niet gebeurd als de kinderen hadden gewacht tot de vrachtwagen de hoek om was. kinderen naar school, vriendjes en de sportvereniging. Fietsende kinderen krijgen daardoor op hun routes onvermijdelijk te maken met die vrachtwagens. Hierdoor kunnen levensgevaarlijke situaties ontstaan. Vrachtauto s in uw wijk Deze handleiding helpt u om in uw wijk de omvang van dit probleem te inventariseren. De handleiding geeft suggesties voor acties die bedoeld zijn om onnodig vrachtverkeer zoveel mogelijk uit de wijk te weren. Toch is het onvermijdelijk dat kinderen met vrachtauto s te maken zullen krijgen. Het is dus goed dat jongeren leren hoe zij in de buurt van die grote kolossen veilig kunnen fietsen. Ook daaraan besteedt deze handleiding aandacht. Extra aandachtspunt daarbij is de zogenaamde dode hoek. Als fietsers zich in de dode hoek van de vrachtwagen bevinden kan de vrachtwagenchauffeur hen onmogelijk zien en dus ook geen rekening met hen houden. Want fietsen bij vrachtwagens, dat kan alleen maar goed gaan als beide partijen rekening met elkaar houden. Vrachtwagenchauffeurs weten dat meestal wel, kinderen moeten dat nog leren. 1

4 Inhoud Vrachtauto s in uw wijk 1 Acties 1. Wat kunt u doen aan zichtveldproblemen? Voorlichting 1.2 Wat kinderen moeten weten? 2. Routes van vrachtauto s inventariseren Waar rijdt veel vrachtverkeer? 2.2 Wie neemt het initiatief? 2.3 Inventariseren 2.4 Gezamenlijke kaart vrachtverkeer 2.5 Routes van de kinderen 2.6 Onveilige plaatsen 2.7 Gemeente 3. Les over vrachtauto s Omgaan met vrachtwagens 3.2 Theorie 3.3 Praktisch gedeelte 3.4 De vrachtauto 3.5 Terug op school 4. Ondersteuning en materialen 9 Achtergrondinformatie 5. Kinderen en vrachtwagens Vrachtwagens stinken 5.2 Honderd-en-een handelingen 5.3 Als het fout gaat De dode hoek Wat is de dode hoek? 6.2 Aanrijding door dode hoek 6.3 Oplossingen Bijlagen Werkblad - pictogrammen 12 Werkblad - les over vrachtauto s 13 2

5 Handleiding Vrachtauto s in uw wijk 1. Wat kunt u doen aan zichtveldproblemen? Zichtveldproblemen ontstaan door de zogenaamde dode hoek bij vrachtauto s. (Op de achtergrondpagina s leest u hier meer over.) In Nederland houdt een groot aantal organisaties zich met de zichtveldproblematiek bezig. Alle organisaties zijn het over één ding eens: er moet iets gebeuren. In 1999 vielen 176 doden bij een ongeval waarbij een vrachtauto betrokken was. Bestelbussen zorgden voor nog eens 152 slachtoffers. Reden voor ons als VVN om via de Actie Veilig Rijden ons samen met beroepsmatige weggebruikers in te zetten voor een grotere verkeersveiligheid. 1.1 Voorlichting Kinderen moeten weten dat een vrachtwagenchauffeur ze op sommige plaatsen niet kan zien. De beste manier om ze dit te leren, is het ze te laten ervaren: ze dus zelf in zo n cabine te laten plaatsnemen, zodat ze met eigen ogen zien wat de chauffeur in zijn spiegel ziet. Het grootste deel van het goederenvervoer is op het binnenland gericht. Dat betekent dat veel vrachtauto s binnen de bebouwde kom rijden. Dat geldt ook voor bestelauto s, die dezelfde zichtveldproblemen hebben. En juist binnen de bebouwde kom gebeuren de meeste ongelukken. Gerard van der Does, projectleider van de Regio West In mijn dode hoek kan ik jullie niet zien. 3

6 1.2 Wat kinderen moeten weten? In augustus 1998 stond de jaarlijkse actie De scholen zijn weer begonnen bij de VVN-afdeling Oss in het teken van De dode hoek in het vrachtverkeer. De actie was zo n succes dat gevraagd werd om dit project ook op de andere 30 scholen in Oss te doen. Rijscholen, transportbedrijven, politie en gemeente verleenden hun medewerking. Het resultaat is een jaarlijks terugkerend project. Ook u kunt hierover materiaal opvragen (zie pagina 9). Om veilig om te gaan met vrachtauto s moeten kinderen een aantal dingen weten. Als je van achteren toe rijdt naar een vrachtwagen die staat te wachten voor een kruispunt, blijf er dan achter. Laat de vrachtauto eerst oversteken of afslaan en fiets dan pas verder. Ga nooit rechts naast de vrachtauto staan. Als je zelf voor een kruispunt staat te wachten en er komt een vrachtwagen naast je staan, kun je er van uit gaan dat de chauffeur je heeft gezien. Wil je het zeker weten, zoek dan oogcontact. Steek je duim op. Als de chauffeur ook zijn duim opsteekt, weet je zeker dat hij je heeft gezien. Ga nooit tussen een stilstaande vrachtwagen en de trottoirrand staan. De vuistregels 1. Loop nooit vlak voor of achter een vrachtauto langs. 2. Stop altijd voor de stopstreep. 3. Vrachtauto de bocht om? Blijf rechts en ruim er achter. Belangrijk voor kinderen om te weten: maak oogcontact. Steek je duim op. Als de chauffeur ook zijn duim opsteekt, weet je zeker dat hij jou gezien heeft. 4. Maak oogcontact met de chauffeur, direct of via de spiegel. Als jij de chauffeur ziet, ziet hij jou ook! 4

7 Handleiding Vrachtauto s in uw wijk 2. Routes van vrachtauto s inventariseren Bij deze actie brengt u in kaart waar veel vrachtverkeer rijdt. Daarna zijn er twee mogelijkheden: Kinderen kiezen zoveel mogelijk een andere route en komen dus minder in aanraking met vrachtverkeer. Knelpunten worden onder aandacht gebracht van de gemeente en er wordt gezamenlijk naar een oplossing gezocht. 2.1 Waar rijdt veel vrachtverkeer? Kinderen lopen en fietsen naar school, hun vriendjes, de sportvereniging. Vrachtauto s rijden door de wijk naar industrieterreinen en naar winkels om deze te bevoorraden. Fietsende kinderen en vrachtauto s komen elkaar dus tegen. Maar... het kan misschien wel minder. Vrachtauto s kunnen mogelijk op kinderrijke routes geweerd worden. Kinderen kunnen misschien een vrachtwagenluwe route kiezen. Om te beginnen moet u weten wáár veel vrachtverkeer rijdt. 2.2 Wie neemt het initiatief? Iedereen kan initiatiefnemer zijn: verkeersouders, ouders, leerkrachten, wijkagenten enzovoort. U krijgt meer informatie als u uw krachten bundelt. Spreek bijvoorbeeld met een groep ouders en kinderen uit uw wijk af, dat u samen in kaart brengt waar veel vrachtverkeer rijdt. 2.3 Inventariseren Vrachtverkeer rijdt vermoedelijk langs doorgaande wegen, naar een industrieterrein, bij een winkelcentrum. Ga kijken. Vooral rotondes zijn uw aandacht waard, want daar gebeuren de meeste ongelukken. Iedere deelnemer noteert waar hij veel vrachtverkeer tegenkomt. Schrijf het op of teken het aan op een kaart van de eigen omgeving. Kopieer zo n kaart uit een stratenboek of haal hem van internet. 5

8 2.4 Gezamenlijke kaart vrachtverkeer Tip: bij een copyshop kunt u de kaart laten uitvergroten tot posterformaat. Nadat iedereen een eigen inventarisatie heeft gemaakt, maakt u een gezamenlijke vrachtautoroutekaart van de wijk. Kopieer een kaart van uw gemeente (uit een stratenboek of van internet). Vergroot hem het liefst uit. Plak op alle routes een pictogram van een vrachtauto. Plak op punten die extra aandacht nodig hebben (zogenaamde knelpunten, bijvoorbeeld in de buurt van scholen, op drukke kruisingen of rotondes) een pictogram met een uitroepteken. De pictogrammen staan op werkblad 1, in de bijlagen van deze handleiding. Kopieer ze op rood papier, knip ze uit en plak ze op de kaart. U brengt op deze manier de situatie goed in beeld. 2.5 Routes van de kinderen Hang de kaart op, op een plaats waar veel kinderen komen (school of buurthuis). Attendeer ouders, leerkrachten en andere belanghebbenden op de kaart (mondeling, via de schoolkrant of krant). Ouders kunnen met hun kinderen bespreken welke route zij liever moeten vermijden en waar zij veilig kunnen rijden. Beter nog, is om die routes gezamenlijk te bespreken, bijvoorbeeld in de klas of tijdens een ouderavond. 2.6 Onveilige plaatsen Hoewel kinderen veiliger routes kunnen kiezen, zullen er ongetwijfeld punten blijven bestaan waar vrachtauto s en fietsende kinderen elkaar treffen. Ook is het mogelijk dat vrachtverkeer op plaatsen rijdt waar het voor grote problemen zorgt, bijvoorbeeld in de buurt van scholen of op kruispunten en rotondes die op fietsroutes van veel kinderen liggen. Deze knelpunten verdienen uw aandacht. Is hier een oplossing voor te vinden? 2.7 Gemeente 6 Wellicht kan de gemeente helpen. Denk bijvoorbeeld aan het afsluiten van bepaalde straten voor vrachtverkeer, aan het verbreden van kruisingen en rotondes, aan het aanleggen van gescheiden fietspaden, aan speciale oversteekvoorzieningen voor fietsers. Het is dan ook raadzaam om uw kaart in elk geval bij de gemeente onder de aandacht te brengen. Elke gemeente heeft een verkeerscoördinator of een medewerker verkeer. Denk ook aan de wethouder die verkeer in zijn of haar portefeuille heeft. Vraag wat de mogelijkheden zijn of liever: draag zelf oplossingen aan. Stuur de kaart ook naar de raadscommissie verkeer van uw gemeente. Vraag verder hulp aan de wijkcontactfunctionaris, de verkeersadviseur van de politie, de plaatselijke VVN-afdeling, verkeersouders of het Landelijk Steunpunt Verkeersouders. Vindt u dat de gemeente niet met de juiste oplossing komt? Ga dan opnieuw praten en probeer de aandacht van de media te krijgen.

9 Handleiding Vrachtauto s in uw wijk 3. Les over vrachtwagens Bij deze actie ervaren kinderen zelf wat de bestuurder wel of niet ziet. Na een theoretisch gedeelte mogen zij in een vrachtwagen plaatsnemen om zelf te ervaren wat de bestuurder in zijn spiegel ziet. 3.1 Omgaan met vrachtauto s Zelfs in vrachtwagenluwe gebieden zullen kinderen met vrachtauto s te maken krijgen. Het is dus goed als zij weten, hoe zij zich veilig kunnen gedragen in de buurt van vrachtauto s. De chauffeur van de vrachtauto ziet: fietser 1 niet, (niet direct via de ruit en niet via de trottoirspiegel), fietser 2 wel (via de trottoirspiegel), fietser 3 wel (via de hoofd- en breedzichtspiegel) en fietser 4 niet! 3.2 Theorie De actie begint met een theoretisch gedeelte. U legt in de klas uit wat de dode hoek is, waarom kinderen nooit naast vrachtauto s mogen gaan staan en waar zij dan wel veilig kunnen rijden. Maak bij de uitleg gebruik van de theorie uit deze handleiding. Kopieer pagina 4 met de vier vuistregels voor de kinderen en teken de dode hoek op het bord (voorbeeld op pag 11) Naast de uitleg uit deze handleiding zijn er verschillende soorten voorlichtingsmateriaal verkrijgbaar, waaronder videobanden, vragenlijsten en cdroms. Waar deze verkrijgbaar zijn leest u in hoofdstuk 4. U kunt de uitleg zelf geven, maar u kunt ook een beroep doen op een verkeersouder, het transportbedrijf dat vrachtauto s beschikbaar stelt of op een rij-instructeur bij u in de buurt. 7

10 3.3 Praktisch gedeelte Deel werkblad 2 uit (zie bijlagen van deze handleiding). Op de tekening is een vrachtauto van bovenaf te zien. Kinderen maken vraag 1, 2 en 3. Met het blad gaan ze vervolgens naar de vrachtauto. Eén kind neemt in de vrachtauto plaats. Andere kinderen gaan om de vrachtauto heen staan, op de plaatsen die met de letters zijn aangegeven. Daarbij volgen ze de aanwijzingen van de chauffeur op. In de cabine kijken de kinderen om de beurt wie ze wel en wie ze niet zien. Dat vullen ze in bij vraag De vrachtauto Een vrachtwagenchauffeur: Het belangrijkste is: geef vrachtauto s de ruimte, voor je eigen veiligheid. Chauffeurs letten goed op kinderen in het verkeer, maar omgekeerd moet dat ook. Soms slaat je hart driemaal over als je ziet hoe kinderen zich gedragen. Hoe komt u aan vrachtauto s? 1. Benader plaatselijke transportbedrijven. Zij zullen bijna altijd hun medewerking willen geven, want voorlichting is ook in hun belang. Soms is het mogelijk dat kinderen bij het bedrijf op bezoek gaan. 2. Benader rijscholen. Sommige rijscholen hebben leswagens. 3. Benader de politie of gemeente. Zij zullen de actie van harte ondersteunen en kunnen bijvoorbeeld zorgen voor een veilige plek waar de vrachtauto s kunnen staan. Dit moet een plek zijn die door kinderen veilig bereikt kan worden. 4. Soms zal vervoer naar de plek nodig zijn. Benader hiervoor ouders. 3.5 Terug op school 8 Evalueer de actie. Bekijk de werkbladen gezamenlijk. Hadden kinderen goed ingeschat waar je wel en niet te zien bent? Herhaal de vuistregels nogmaals. Wat weten kinderen nu over het rijden in de buurt van vrachtauto s?

11 Handleiding Vrachtauto s in uw wijk 4. Ondersteuning en materialen Onder de naam Veilig op weg leert de Kring van Jonge Ondernemers (KJO) van Transport en Logistiek Nederland (TLN) sinds 1997 kinderen veilig om te gaan met vrachtauto s in het verkeer. Tijdens de voorlichtingsdag maken transportondernemers kinderen vertrouwd met de vier vuistregels die ook in deze handleiding genoemd zijn. Er wordt gebruikgemaakt van een video en lesvel en er wordt een praktijkles gehouden. Veilig op weg heeft een eigen demonstratievrachtauto. Voor meer informatie: De Actie Veilig Rijden (AVR) is een initiatief van VVN. Doel van AVR is om beroepsmatige weggebruikers zo veilig en correct mogelijk te laten rijden. AVR bestaat al meer dan 50 jaar. Er doen ruim beroepschauffeurs aan de actie mee. Materialen Het lespakket Dode hoek, ontwikkeld door de plaatselijke VVN-afdeling in Oss, richt zich op de groepen 7 en 8 van het basisonderwijs en groep 1 van het voortgezet onderwijs. Bij het pakket hoort een videoband, een vragenformulier en een cd-rom. VVN geeft u graag meer informatie. De cd-rom Van groot gewicht - Oog in oog met vrachtverkeer is ontwikkeld door energiebedrijf BP en onderwijsinstelling SLO in samenwerking met VVN. Op deze avontuurlijke cd-rom gaan kinderen zelf met de fiets op stap. Onderweg komen ze allerlei situaties tegen met vrachtauto s. Doen ze het fout, dan wordt uitleg gegeven. Kortom, een leuk en leerzaam spel. (te downloaden via De folder Bericht van kinderen wordt aandacht gevraagd voor de beleving van het verkeer door kinderen en worden volwassenen opgeroepen aandacht te schenken aan de kwetsbaarheid van kinderen in het verkeer. In de video Kinderen hebben eigen spelregels wordt getoond hoe kinderen het verkeer ervaren en wat de mogelijkheden en beperkingen zijn van kinderen in het verkeer. De folder is te bestellen bij VVN. de video, ROV Groningen VOS adviseur VOS staat voor Verkeers Onveilige Situatie. De VOSsendienst bestaat uit zo n dertig verkeerskundigen die u advies kunnen geven. Een VOS-adviseur inventariseert, analyseert en adviseert u op het gebied van verkeersveiligheid en infrastructuur. Alleen wijkbewoners, verkeersouders of leerkrachten kunnen een beroep doen op een VOS-adviseur. Via VVN kunt u in contact komen met een VOS-adviseur. Voor ondersteuning bij uw activiteiten kunt u contact opnemen met VVN of met de plaatselijke VVN-afdeling. Als er verkeersouders in uw buurt actief zijn, kunt u ook met hen contact opnemen voor ondersteuning of om samen een activiteit te organiseren. Verkeersouders zijn ouders op scholen die actief bezig zijn met verkeersveiligheid voor kinderen. Zij vormen een brug tussen school en ouders. Vaak hebben zij contacten met politie en gemeente. Verkeersouders weten veel van de problematiek en hebben misschien zelf al eens acties ondernomen. U kunt met hen in contact komen via het Landelijk Steunpunt Verkeersouders. Adressen en telefoonnummers treft u achterin in de handleiding aan. 9

12 5. Kinderen en vrachtauto s Chauffeur Tineke: Als chauffeur moet je erg goed opletten. Als het mis gaat, gaat het ook behoorlijk mis! Kinderen zijn speels. Vaak zijn ze zo in hun spel verdiept, dat ze alles om zich heen vergeten. Opletten in het verkeer? Even niet aan gedacht. Kinderen zijn onervaren en kunnen sommige situaties gewoon nog niet overzien. Daarbij doen ze vaak onverwachte dingen. In de buurt van vrachtauto s kan dat levensgevaarlijk zijn. 5.1 Vrachtauto s stinken Kinderen vinden het vervelend om in de buurt van vrachtauto s te rijden. Vooral als de vrachtwagen een bocht wil nemen, duurt dat kinderen vaak veel te lang. Ze willen niet wachten, want ze hebben grote haast om bij een vriendje te komen of naar hun favoriete sportclub te gaan. In de ogen van kinderen zijn vrachtauto s groot en hinderlijk. Bovendien stinken ze. Kinderen willen er dus liever niet achter blijven. Daarom proberen ze er vaak nog snel even langs te glippen. Daarbij is de kans groot dat ze worden klemgereden, omdat de chauffeur ze domweg niet heeft gezien. Onderzoek door het SWOV* heeft uitgewezen: Vrachtauto s zijn bij minder dan vijf procent van de verkeersongevallen betrokken. Maar bij dergelijke ongelukken valt wel vijftien procent van het aantal verkeersdoden. * SWOV: Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid. 5.2 Honderd-en-een handelingen Bestuurders van vrachtauto s, bussen en bestelbusjes hebben een beperkt zicht op fietsers en voetgangers die zich vlak naast hun voertuig bevinden. De chauffeurs zijn afhankelijk van hun buitenspiegels en moeten bij het oprijden van een kruispunt of rotonde veel handelingen tegelijk verrichten. De wagen heeft 16 of meer versnellingen en een zware en vaak beweegbare lading. Ook de breedte van het voertuig werkt niet echt mee. Bovendien brengt het uitzwenken bij bepaalde manoeuvres met zich mee dat de chauffeur in zijn spiegels de hele weg in de gaten moet houden. Die spiegels vervormen vaak, omdat ze bol zijn. Daardoor wordt het inschatten van afstand en snelheid nog moeilijker. Vooral bij het rechts afslaan kunnen er problemen ontstaan, als er opeens fietsers naast het voertuig blijken te rijden. Tijdens het afslaan doet zich nog een extra probleem voor: zodra de vrachtauto staat ingedraaid, ziet de chauffeur in zijn spiegel alleen nog maar de zijkant van zijn eigen wagen. 5.3 Als het fout gaat... Een bestuurder van een groot voertuig heeft slecht zicht op verkeer kort voor of vlak naast zijn voertuig. Als een fietser door zo n groot voertuig wordt aangereden kunnen de gevolgen ernstig zijn. Het voorkomen van dit soort aanrijdingen vereist enig verkeersinzicht en dat ontbreekt nu juist bij kinderen. Kinderen moeten op de gevaren worden gewezen en zich bewust worden van hun eigen kwetsbaarheid. 10

13 Achtergrond Informatie 6. De dode hoek Alles draait bij gesloten vrachtauto s om de dode of blinde hoek. 6.1 Wat is de dode hoek? Onder dode hoek verstaan we de plaatsen rondom de vrachtauto die de chauffeur met behulp van zijn spiegels en vanuit zijn cabine niet kan zien. Elke vrachtauto heeft een aantal dode hoeken. Vooral het afslaan naar rechts valt daardoor niet mee. Wat ziet de chauffeur wel, of - en dat is nog veel belangrijker - wat ziet hij niet? De onderstaande tekening brengt de dode hoek aan de rechterkant in beeld (van bovenaf gezien). 6.2 Aanrijding door dode hoek a b c d De donkere gedeelten geven aan wat de chauffeur niet kan zien. Het gedeelte aan de rechter voorzijde is het belangrijkst met betrekking tot fietsende kinderen. Maar ook achter de vrachtauto heeft de chauffeur geen zicht. Ter verduidelijking: gedeelte a ziet hij via de hoofdspiegel; gedeelte b ziet hij via de trottoir-spiegel; gedeelte c ziet hij direct door het zijraam; gedeelte d ziet hij direct door de voorruit Door de dode hoek kunnen aanrijdingen ontstaan met fietsers die zich naast de vrachtauto bevinden. De gevolgen zijn vaak dramatisch. Voor de fietser ernstig lichamelijk letsel of erger. Voor de chauffeur een onuitwisbaar schuldgevoel. 6.3 Oplossingen Er wordt veel aandacht besteed aan het verschijnsel dode hoek. Er zijn verschillende systemen ontwikkeld waarmee de dode hoek van de vrachtauto verkleind kan worden. Het ministerie van Verkeer en Waterstaat stelt er zelfs subsidies voor beschikbaar. Mogelijk zijn: 1. Een extra bolle spiegel, aangebracht op de rechtervoorzijde van de vrachtwagen. 2. De klapspiegel, een standaardspiegel die met een druk op de knop naar buiten en weer naar binnen kan worden gedraaid. 3. Camera s die hun beelden doorsturen naar een monitor in de cabine. Extra spiegels kunnen het probleem van de dode hoek wel verkleinen, maar nooit helemaal verhelpen. Camera s kunnen het probleem voor een groot deel oplossen, maar ze zijn duur en er zijn helaas nog maar weinig vrachtauto s mee uitgerust. En dat is jammer, want je kunt je natuurlijk afvragen: wat is geld in verhouding tot een mensenleven...? 11

14 Bijlage Werkblad - pictogrammen 12

15 Handleiding Vrachtauto s in uw wijk Bijlage Werkblad - les over vrachtauto s 1. Een dode hoek is 2. Kruis aan. Dode hoek komt voor bij: Vrachtauto s. Vrachtauto s en bussen. Vrachtauto s en bestelauto s. Vrachtauto s, bussen en bestelauto s. B A C D 3. Hierboven zie je een vrachtwagen van bovenaf gezien. Bij elke letter staat een kind. Welke kinderen kan de chauffeur zien, denk je? Schrijf de letters op E F 4. In de vrachtauto. Klasgenoten gaan op de plaatsen met de letters staan. Wie zie je? Schrijf de letters op G 13

16 14

17 Handleiding Vrachtauto s in uw wijk Adressen VVN Postbus 423, 1270 AK Huizen Tel. (035) Fax (035) info@vvn.nl Internet Landelijk Steunpunt Verkeersouders Postbus 423, 1270 AK Huizen Tel. (035) Fax (035) Bereikbaar op werkdagen van 9.00 tot uur en van tot uur. verkeersouders@vvn.nl Internet Stichting Consument en Veiligheid Postbus 75169, 1070 AD Amsterdam Tel. (020) Fax (020) infodesk@consafe.nl Internet Transport en Logistiek Nederland TLN Postbus 3008, 2700 KS Zoetermeer Tel. (079) Fax (079) info@tln.nl Internet 15