Sociale Zekerheid. De geschiedenis in een notendop Algemene kenmerken De financiering

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "Sociale Zekerheid. De geschiedenis in een notendop Algemene kenmerken De financiering"

Christiaan Lemmens
6 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 Sociale Zekerheid De geschiedenis in een notendop Algemene kenmerken De financiering 1

2 SZ: Geschiedenis in een notendop Sociale zekerheid voor kapitalisme Familie en dorpsgemeenschap Private en publieke liefdadigheid Industriële revolutie: doorbraak kapitalisme Oude sociale zekerheid verdwijnt Geen werk, geen inkomen, geen sociale zekerheid 2

3 Kapitalistische onzekerheid Strijd voor loon, arbeidsvoorwaarden én sociale zekerheid SZ: onderdeel van de reproductie van de arbeidskracht van de arbeidersklasse als geheel Vandaag: brutoloon + wkgbijdrage SZ (totale loonkost ) vormen een geheel als vergoeding voor het ter beschikking stellen van de arbeidskracht in het productieproces 3

4 Uitbouw en versterking SZ Dubbel(zinnig)e oorsprong: Bismarck Resultaat van strijd, geen spontaan proces Parallel met de versterking van de arbeidersbeweging (syndicaal en politiek) Doorbraakmomenten in tijden van sociale onrust/revolutionair klimaat (1886, WOI, algemene staking 1936, WOII): angst voor machtsverlies leidt tot toegevingen van de heersende klasse 4

5 Sociale zekerheid voor WO I Privaat initiatief, vrijwillige toetreding Verenigingen van onderlinge bijstand Syndicale werkloosheidskassen Toenemende subsidiëring overheid 1896 erkende mutualiteiten 1900 erkende pensioenkassen 1907 rijkstoelage werkloosheidskassen Eerste verplichte verzekeringen 1903 Wet op de arbeidsongevallen 1911 Pensioen mijnwerkers 5

6 Invoering verplichting verzekering Arbeidsongevallen 1903 Werknemers Zelfstandigen Bijstand Pensioenen 1924 / Beroepsziekten 1927 Tegemoetkoming minder validen 1928 Gezinsbijslag Jaarlijkse vakantie 1936 Werkloosheid 1944 Ziekte en invaliditeit Gezondheidszorgen Arbeidsong. Gewaarborgd inkomen bejaarden Recht op bestaansminimum

7 28 dec 1944: Besluitwet betreffende de maatschappelijke zekerheid der arbeiders Sociaal Pact geest van trouwe samenwerking Geen herhaling jaren 30 (sociaal/econom) Angst voor communisme Grote sprong voorwaarts SZ Verplichte ziekte- en werkloosheidsverzekering Financiering door bijdrage op loon + overheid Centrale inning Compromis: opsplitsing wkn- en wkg-bijdrage Werkgeversbijdrage geen deel van (bruto)loon Paritair beheer 7

8 crisis Uitbreiding, hogere uitkeringen, nieuwe reglementeringen Financiering: hogere bijdrage op loon Bijstandsregelingen 1974 Wet op bestaansminimum 8

9 SZ in crisis(tijden) SZ wordt onbetaalbaar Uitkeringen steeds meer gedifferentieerd met het oog op gemiddelde daling of minder snelle stijging Werkgevers en overheid proberen op alle mogelijke manieren hun deel van de stijgende uitgaven te drukken en door te schuiven naar de werknemers Discussie over SZ is discussie over de financiering: wie betaalt? 9

10 Basisprincipes SZ Verzekering Bijdrage geeft recht op uitkering Hoogte bijdrage bepaalt hoogte uitkering Solidariteit Ongelijke risico s, gelijke bijdragepercentages Forfaitaire, gezinsgemoduleerde uitkeringen Min/Max uitkeringen Intergenerationele en nationale solidariteit Solidariteit tussen personen, niet tussen gebieden 10

11 Twee hoofddoelstellingen SZ 1. Behoud levensstandaard Sinds 1975 steeds minder gerealiseerd Afzwakking verzekeringsprincipe Optrekken loonplafonds berekening uitkering Vastleggen hogere vervangingspercentages Dalende vervangingspercentages Welvaartsvastheid Automatische welvaartskoppeling 11

12 Twee hoofddoelstellingen SZ 2. Armoede verhinderen Met SZ: 15,2% zonder SZ: 42% Armoede neemt sinds 15 jaar opnieuw toe Minimumuitkeringen optrekken tot armoededrempel Alle uitkeringen op niveau van gezinsgemoduleerde armoededrempels 12

13 Drie functies SZ Vervangen van inkomen Ziekte, invaliditeit, werkloosheid, ouderdom Aanvullen van inkomen Gezondheidszorg, kinderen Waarborging minimuminkomen Armoedebestrijding Geen verzekering, volledige solidariteit 13

14 Drie stelsels Werknemers Zelfstandigen Beperkt tot pensioenen en kinderbijslag Minder bijdrage en minder goede bescherming Ambtenaren Grotendeels gefinancierd uit belastinggeld Enkel geneeskundige verzorging en overlevingspensioenen voor weduwen en wezen via de SZ 14

15 Structuur SZ werknemers 7 takken 7 instellingen: RIZIV, RVP, RVA, RKW, FAO, FBZ, RJV Hun rol is verschillend: uitbetalen, verder verdelen, controleren, reguleren, adviseren 15

16 16

17 Financiering SZ Kern van alle huidige discussies Privatisering (tweede pijler, hospitalisatieverzekering), activering (werkloosheid, langer werken, afschaffing brugpensioen, onbeperkt bijverdienen na pensioen) uitgavenorm RIZIV Tot 1977: steeds overschot Sinds 1978: meer tekort dan overschot Op korte termijn (crisis) en op (half)lange termijn (vergrijzing): groeiende uitgaven 17

18 Financiering SZ vandaag (2010) Bijdrage op loon: 67,4% Staatstoelagen: 13,45% Alternatieve financiering: 17,45% Compensatie verminderde staatstoelagen en vermindering werkgeversbijdrage Sinds 2001 voor 90% afkomstig van een voorafname van 23,5% op BTW Onzichtbare verschuiving van staatstoelage en werkgeversbijdrage naar netto-uitgave voor werknemers 18

19 Inkomsten SZ werknemers

20 Totale loonkost Brutoloon Nettoloon Bedrijfs Werk- voorheffinnemersbijdrage 13,07% Werkgeversbijdrage 34,06% Directe loon Naar fiscu s Naar RSZ Indirecte loon 20

21 Bijdragen Sociale Zekerheid in procent van Brutoloon Werknemer Werkgever Pensioenen 7,50 8,86 Gezondheidszorg 3,55 3,80 ZIV-uitkeringen 1,15 2,35 Werkloosheid 0,87 1,46 Kinderbijslag 7,00 Arbeidsongevallen 0,32 Beroepsziekten 1,00 GLOBALE BIJDRAGE 13,07 24,79 Loonmatiging 7,48 Werkloosheid 1,69 Tijdel wlh/oudere wl 0,10 TOTALE BIJDRAGE 34,06 21

22 loon (gehuwd, partner werkt, 1 kind) Totale loonkost: / Brutoloon + SZ-Wkg 34% (680/1.360) Brutoloon: / Bruto Belastbaar Loon: / Brutoloon SZ-Wkn 13,07% (260/520) Nettoloon: / BBL Bedrijfsvoorheffing (370/1.184) Een Brutoloon van / levert op voor de SZ 940 / voor de fiscus 370 / aan nettoloon /

23 Loonsubsidies (mio ) Vermindering SZbijdrage werkgevers Loonsubidies Via SZ Via federaal niveau Via gewestniveau Totale vermindering loonkost Vermindering SZbijdrage werknemers

24 Vermindering SZ-werkgevers en loonsubsidies in mio euro en % loonmassa privésector Loonmassa (privésector) Vermindering SZwerkg Loonsubsidies via SZ (zonder sector) Loonsubsidies via fiscus (zonder sector en O&O) Vermindering SZwerkg in % loonmassa Loonsubsidies via SZ in % loonmassa ,6 3,7 3,7 3,5 3,4 0,0 0,1 0,6 1,2 1,6 24

25 Algemene Sociale Bijdrage Heffing op alle soorten inkomens (dus ook op kapitaal) Vervangt deel van bestaande financiering Gekoppeld aan invoering tweepijlersysteem in SZ (arbeidsgebonden en algemeen) Gevaar voor forse vermindering werkgeversbijdrage grotendeels betaald door werknemers Ingewikkeld en beperkte meeropbrengst Ondergraaft huidige zekerheid van financiering SZ door bijdragen op loon. 25

26 De ASB volgens het ACV Bijdrage op alle gekende bruto-inkomens 60% arbeid + 40% rest Vrijstelling eerste schijf en progressiviteit mogelijk Niet naast maar (gedeeltelijk) ipv huidige SZbijdrage Vervanging bijzonder SZ-bijdrage, loonmatiging, gewone RSZ Resultaat: arbeid goedkoper Afspraken met patroons besteding arbeidskostverlaging 26

27 Echte alternatieve financiering SZ Meer mensen aan het werk Door meer bijkomende jobs Niet door afschaffing brugpensioen of onbeperkt bijverdienen na pensioen Afbouw vermindering werkgeversbijdragen Nieuwe heffing op kapitaal(sinkomsten) Noodzakelijke voorwaarde: opheffing bankgeheim en opstelling vermogenskadaster Duidelijkste en meest doelgerichte heffing: vermogensbelasting 27

28 Progressieve Vermogensbelasting Geen belasting op 1 miljoen euro plus eigen woning ( ) 1% op eerste miljoen boven vrijstelling 2% op tweede miljoen boven vrijstelling 3% vanaf derde miljoen boven vrijstelling Voorbeeld: Vermogen 5 miljoen Vrijstelling: 1 mio + woning = 1,5 mio 1% tussen 1,5 en 2,5 mio = % tussen 2,5 en 3,5 mio = % tussen 3,5 en 5 mio = Totaal: (1,5% op 5 mio) Slechts 2% of gezinnen worden belast Totale opbrengst jaarlijks: 8,7 miljard euro 28

29 Uitgaven SZ werknemers

Vergelijkbare documenten

Migratie en Sociale Zekerheid

Migratie en Sociale Zekerheid 19 oktober 2010 Geschiedenis v/d Sociale Zekerheid Sociale Zekerheid = Securité Sociale = Sociale Veiligheid SZ = Solidariteit Werkende en werklozen Jongeren en ouderen Gezonde