Computergebruik (WISB103) Linux/Unix

Transcriptie

1 Computergebruik (WISB103) Linux/Unix André de Meijer 1 September Mathematisch Instituut, Universiteit Utrecht

2 Inhoudsopgave 1 Unix commando s Password veranderen Manual pages Overzicht bestanden en folders Permissies Veranderen permissies Bestanden Aanmaken en wijzigen van een bestand Het kopiëren van een bestand Verplaatsen/hernoemen van een bestand Het verwijderen van een bestand Het afdrukken van de inhoud van een bestand op het scherm Grootte van een bestand Vergelijken van bestanden Zoeken van een woorden of een stuk tekst in bestanden of output Folders History Afbreken van opdrachten Wat te doen als de computer niets meer doet? Printen Printen van een bestand

3 1 Unix commando s Voor deze sessie heb je een terminalwindow nodig. Deze is o.a. te vinden door met de rechtermuisknop (=Menu Button) op het blauwe achtergrond te klikken en Open Terminal te kiezen. Alle opdrachten moeten afgesloten worden door een return. De return is een toets op het toetsenbord met opschrift return of enter. In Unix/Linux opdrachten (commando s) hebben spatie s een betekenis. Het is daarom aan te raden geen spaties in bestands- en foldernamen te gebruiken. Na het openen van een Terminal Window staat meestal de machinenaam gevolgd door een getal afgesloten door >. Dit noemen we de prompt. Dit getal komt later nog ter sprake bij de opdracht history in sectie 1.6 op blz Password veranderen Het password moet bestaan uit minimaal 6 tekens. Het mogen niet alleen kleine letters zijn. Er moeten minstens twee hoofdletters of twee speciale tekens of één hoofdletter en één speciaal teken in zitten. Deze hoofdletters/speciale tekens mogen niet naast elkaar zitten. Het password kan door de gebruiker zelf bepaald worden met inachtneming van bovenstaande regels. Met de opdracht passwd gevolgd door een return kan het password veranderd worden. De gebruiker moet nu één keer het oude password intypen en twee keer het nieuwe, alle keren gevolgd door een return. 1.2 Manual pages Voor de meeste opdrachten die binnen Unix toegestaan zijn zijn er zogenaamde Manual Pages aanwezig. Dit zijn pagina s waarin uitgelegd wordt hoe een opdracht uitgevoerd moet worden en wat het doel is van deze opdracht,zeg maar een handleiding. Het opvragen van de Manual Pages gaat met de opdracht man Als je deze opdracht uitvoert komt de volgende output: What manual page do you want? Uit bovenstaande output blijkt dat de opdracht man niet uit te voeren is, er moet nog iets meer meegegeven worden. Probeer eens man man 2

4 Hierin is beschreven hoe de opdracht man werkt. Meestal zijn dit soort pagina s te lang voor één scherm en verschijnt er links onderin bijv. :. De volgende bladzijde kun je krijgen door op de spatiebalk te drukken. Het beëindigen van te lange bladzijden gaat met de opdracht q. Het begin van deze pagina s ziet er als volgt uit: man(1) man(1) NAME man - format and display the on-line manual pages SYNOPSIS man [-acdffhkktww] [--path] [-m system] [-p string] [-C config_file] [-M pathlist] [-P pager] [-S section_list] [section] name... DESCRIPTION man formats and displays the on-line manual pages. If you specify section, man only looks in that section of the manual. name is normally the name of the manual page, which is typically the name of a command, function, or file. However, if name contains a slash (/) then man interprets it as a file specification, so that you can do man./foo.5 or even man /cd/foo/bar.1.gz. See below for a description of where man looks for the manual page files. OPTIONS -C config_file Specify the configuration file to use; the default is : 1.3 Overzicht bestanden en folders Met de opdracht ls krijg je een overzicht van de bestanden die je hebt in de folder waarin je deze opdracht geeft. Met deze opdracht krijg je alleen de namen van bestanden en folders te zien. Als je dit account voor het eerst gebruikt ziet de uitvoer van ls er ongeveer zo uit: Mail Dit is een zogenaamd kort overzicht. Voor een wat uitgebreider overzicht moeten er één of meer vlaggen meegegeven worden. Bijv. door de opdracht 3

5 ls -l worden de namen van bestanden en folders onder elkaar gezet. total 2 drwx user wiskunde 512 Sep 21 13:49 Mail Bovendien wordt er wat meer informatie over deze bestanden en/of folders gegeven, zoals permissies, eigenaar en datum van aanmaak en/of verandering. Verdere uitleg volgt bij sectie Permissies op blz. 4. De meest uitgebreide lijst krijg je met de opdracht ls -la worden ook de zogenaamde hidden of verborgen bestanden zichtbaar. Dit zijn de bestanden waarvan de naam begint met een punt, zoals.login total 32 drwx user wiskunde 512 Sep 21 13:56. drwxr-xr-x 28 root other 512 Oct 2 13:31.. -rw user wiskunde 0 Sep 21 13:56.Xauthority -rw user wiskunde 366 Sep Xdefaults -rw user wiskunde 6 Sep clockrc -rw user wiskunde 32 Apr cshrc -rw user wiskunde 109 Sep filemgrrc lrwxrwxrwx 1 user wiskunde 30 Sep 21 13:49.fvcmd -> /usr/local/lib/etc/user/. -rw user wiskunde 32 Apr login -rw user wiskunde 33 Apr logout -rw user wiskunde 578 Feb mailrc -rw user wiskunde 57 Sep mailtool-init -rwx user wiskunde 515 Sep openwin-init -rwx user wiskunde 411 Jan openwin-init.prakt -rw user wiskunde 766 Sep xinitrc -rw user wiskunde 132 Sep 21 13:54.xsession-errors drwx user wiskunde 512 Sep 21 13:49 Mail Permissies De eerste positie van elke regel van de output van opdracht ls -la geeft aan om wat voor soort bestand/folder het gaat. Staat in de eerste positie een - dan gaat het om een gewoon bestand. Staat er bijv. een d dan is dit een folder, ook wel directory genoemd. De posities 2 t/m 10 van iedere regel bevatten de permissies van zo n bestand of folder. Verder bevat zo n regel de link count, dit is het aantal verwijzingen naar dit bestand, de gebruikersnaam van de eigenaar, de groep van de eigenaar, het aantal tekens in het bestand, de datum van aanmaak en/of verandering van dit bestand en de bestandsnaam. 4

6 De posities 2,3 en 4 zijn de permissies van de eigenaar, de posities 5,6 en 7 zijn de permissies voor de groep en de posities 8,9 en 10 zeggen iets over de permissies voor diegene die geen eigenaar van dit bestand of deze folder is en niet tot de groep behoren. We zeggen ook wel dat de posities 8,9 en 10 de permissies voor de rest van de wereld zijn. Meestal zijn de permissies van een gewoon bestand -rw Dit betekent dat de eigenaar van dit bestand mag lezen(r) en schrijven(w). De groep en de rest van de wereld mogen niets, dus dit bestand niet lezen en ook niet beschrijven. Soms zijn de permissies voor een bestand zo gezet dat iedereen, dus eigenaar, groep en de rest, alleen mogen lezen en de eigenaar alleen mag schrijven. De permissies zien er dan zo uit: -rw-r--r-- Voor een folder staan de permissies meestal drwx De d geeft aan dat het om een folder of directory gaat. De eigenaar mag lezen en schrijven in deze folder. De x-vlag is de zogenaamde execute-vlag die later in de sectie 1.5 folders op blz. 11 beschreven staat. Als ook andere personen dan de eigenaar aan deze folder mogen komen zie je vaak de volgende permissies staan. drwxr-xr-x of drwx--x--x Veranderen permissies De permissies van bestanden en folders kunnen gewijzigd worden met de opdracht chmod. Voor je deze opdracht uitvoert lees eerst de manual pages van chmod man chmod Via de File Manager gaat het veranderen van de permissies vrij eenvoudig. Selecteer in de File Manager eerst het bestand of de folder waarvan je de permissies wil veranderen door één keer kort te klikken met de Select Button op het ikoon van dit bestand of deze folder. Klik één keer kort met de Menu Button op de knop met opschrift File. Selecteer vervolgens met de Select Button Properties. Er verschijnt dan een window met de bestandsnaam gevolgd door het woord Properties. Klik vervolgens op Permissions waarmee de permissies van het geselecteerde bestand of folder veranderd kunnen worden. Na de verandering moet er nog één keer met de Select Button op de knop met opschrift Select Custom Icon... geklikt worden. Nu zijn de permissies echt veranderd. 5

7 1.4 Bestanden Aanmaken en wijzigen van een bestand Zoals je in de eerste middag hebt kunnen zien heb je voor het aanmaken van een bestand een editor, een tekstbewerker, nodig. Vorige week heb je uitgebreid kunnen oefenen met de Text Editor. Als je niet beschikt over een window-systeem dan kun je ook geen gebruik maken van de Text Editor. Onder Unix zijn er echter een paar tekstbewerkers aanwezig. Iedere tekstbewerker heeft zijn eigen gebruiksaanwijzing en werkt ook weer anders. Ik volsta hier met alleen het noemen vao.a. n een aantal beschikbare tekstbewerkers. Op onze systemen zijn de volgende tekstbewerkers onder Unix beschikbaar emacs gedit (gnome) nedit vi (=vim) Het kopiëren van een bestand Ook onder Unix kan er een kopie gemaakt worden van een bestand. Als de kopie in dezelfde folder als het origineel moet komen is de opdracht cp file1 file2 Hierbij moet de kopie een andere naam hebben dan het origineel. Als je dat niet doet en twee keer dezelfde naam opgeeft protesteert het systeem. Als de opdracht is cp -i file1 file2 voert het systeem de opdracht zonder meer uit als file2 nog niet bestaat. Als file2 wel bestaat zal het systeem vragen of de inhoud van file2 overschreven mag worden. Moet de kopie in een reeds bestaande folder, zeg dirnaam terecht komen dan luidt de opdracht cp file1 dirnaam/file2 Na afloop van deze opdracht is er in de folder dirnaam een bestand met de naam file2. Dit is een kopie van bestand file1. Wil je in de folder dirnaam dat de naam van de kopie ook file1 is dan moet de opdracht zijn Zie ook man cp. cp file1 dirnaam 6

8 1.4.3 Verplaatsen/hernoemen van een bestand Het verplaatsen van een bestand gaat onder Unix met de opdracht mv. Zie ook man mv. Als een bestand verplaatst moet worden van de ene folder naar de andere dan gaat dat met de opdracht mv file1 dirnaam Hiermee wordt het bestand met de naam file1 verplaatst naar de folder met de naam dirnaam. Voorwaarde is wel dat zowel het bestand file1 als de folder dirnaam in de huidige folder aanwezig zijn. De folder dirnaam is dus een subfolder. Na afloop van de opdracht is het bestand file1 uit de huidige folder verdwenen en zit in de folder dirnaam. Als je een bestand verplaatst naar een ander bestand dan doe je eigenlijk niets anders dan de naam van het bestand veranderen. De opdracht mv file1 file2 heeft tot gevolg dat het bestand met de naam file1 verandert van naam. Na afloop van deze operatie is er een bestand met de naam file2 terwijl het bestand file1 verdwenen is. Ook hier geldt dat deze opdracht alleen uit te voeren is als file1 al bestaat. Voorzichtig: Denk erom dat er voordat de opdracht mv file1 file2 gegeven wordt al een bestand is met de naam file2, de inhoud van file2 na deze opdracht verdwenen is en vervangen door de inhoud van file1. Zie ook man mv Het verwijderen van een bestand De opdracht voor het verwijderen van een bestand is rm. rm file1 Heeft tot gevolg dat file1 weg is en niet meer teruggehaald kan worden. Veiliger is de opdracht iets uit te breiden zodat het systeem eerst vraagt of dit bestand wel weg mag Zie ook man rm. rm -i file Het afdrukken van de inhoud van een bestand op het scherm Voor het bekijken van de inhoud van een bestand zijn er een aantal opdrachten beschikbaar. Allereerst kun je de inhoud natuurlijk bekijken via een tekstbewerker. Maar als je niets wil bewerken en alleen maar even de inhoud wil zien probeer dan eens: cat file1 Deze opdracht geeft de inhoud van file1 op het scherm weer. Zie ook man cat. Echter als de inhoud van file1 meer is dan een scherm dan is het niet zo makkelijk te lezen. Door in plaats van cat de opdracht more te gebruiken blijft het zichtbaar maken van de inhoud beperkt tot één scherm totdat de gebruiker de opdracht geeft door te gaan. 7

9 more file1 Als de opdracht more file1 gebruikt wordt en de output te veel is voor één scherm dan verschijnt er links onderin het scherm bijv. --More--(4%). Door nu een? in te typen verschijnt de volgende output op het scherm: Most commands optionally preceded by integer argument k. Defaults in brackets. Star (*) indicates argument becomes new default <space> Display next k lines of text [current screen size] z Display next k lines of text [current screen size]* <return> Display next k lines of text [1]* d or ctrl-d Scroll k lines [current scroll size, initially 11]* q or Q or <interrupt> Exit from more s Skip forward k lines of text [1] f Skip forward k screenfuls of text [1] b or ctrl-b Skip backwards k screenfuls of text [1] Go to place where previous search started = Display current line number /<regular expression> Search for kth occurrence of regular expression [1] n Search for kth occurrence of last r.e [1]!<cmd> or :!<cmd> Execute <cmd> in a subshell v Start up vi at current line h Display this message ctrl-l Redraw screen :n Go to kth next file [1] :p Go to kth previous file [1] :f Display current file name and line number. Repeat previous command Als je na een scherm wil stoppen gebruik dan q om more te beëindigen. Als je een volgend scherm wil zien druk dan op de spatiebalk. Wil je maar één regel meer zien druk dan op return. Ben je geïnteresseerd in het einde van een bestand gebruik dan tail file1 Als je de laatste 25 regels van het bestand wil zien dan is de opdracht De opdracht tail -25 file1 8

10 tail +25 file1 laat de inhoud van file1 zien vanaf regel 25 tot het eind. Zie ook man tail. Zoiets als voor het einde van een bestand is er natuurlijk ook voor het begin van een bestand. head file1 geeft de eerste paar regels van de inhoud van file1 op het scherm weer. Je kunt natuurlijk ook more gebruiken dat begint ook bij het begin van het bestand. Voor meer informatie over head zie man head. Programma s zoals Matlab en Mathematica krijgen hun invoer van het toetsenbord en schrijven hun uitvoer naar het scherm. Onder Unix bestaat er de mogelijkheid om bij dit soort programma s de in- en/of uitvoer te sturen, ook wel redirect genoemd. Met de opdracht cat file1 > file2 wordt de inhoud van file1 niet op het scherm weergegeven, maar de output wordt geschreven in bestand file2. Ook hier geldt weer dat file2 overschreven wordt als deze reeds bestond. Voorzichtig: De opdracht cat file1 > file1 heeft fatale gevolgen. Na deze operatie is de inhoud van file1 verdwenen. Als de invoer van een bepaald programma niet vanaf het toetsenbord moet komen zullen de opdrachten voor dit programma in een bestand moeten staan. De opdracht luidt dan program < infile. Hiermee wordt het programma program gestart en deze haalt de invoer uit het bestand infile. De uitvoer van dit programma wordt naar het scherm geschreven. Als de opdracht luidt program < infile > outfile dan wordt het programma program gestart, de invoer staat in infile en de uitvoer wordt in het bestand outfile geschreven. Als de uitvoer van een programma niet over de inhoud van een bestand geschreven moet worden maar aan een bestand toegevoegd moet worden, moet je i.p.v. > gebruiken >>. De Unix-term hiervoor is append. Om de inhoud van file1 toegevoegd te krijgen aan de inhoud van file2 dan kan de opdracht luiden: cat file1 >> file2 Voorzichtig: De opdracht cat file1 >> file1 heeft wederom fatale gevolgen. Na deze operatie is de inhoud van file1 verdwenen. Unix heeft de mogelijkheid de uitvoer van de ene opdracht als invoer voor de volgende opdracht door te spelen. Dit gaat met het zogenaamde pipe command. Een voorbeeld van een pipe command is te lange/grote uitvoer aan more aan te bieden. Zoals we reeds 9

11 eerder hebben gezien is de uitvoer van cat file1 te veel voor één scherm. Om nu toch cat te gebruiken en toch scherm voor scherm te bekijken kun je van het pipe command gebruik maken door cat file1 more De uitvoer van cat wordt aangeboden aan het programma more Grootte van een bestand Met de Unix-opdracht wc kun je opvragen hoeveel tekens, woorden en regels er in een bestand zitten. wc staat voor word count. levert de volgende uitvoer op file1 wc file1 Deze uitvoer vertelt dat er 133 regels, 924 woorden en 5648 tekens in het bestand file1 zitten. Voor meer mogelijkheden van de opdracht wc zie man wc Vergelijken van bestanden Om te kijken of de inhoud van twee bestanden verschillen kan gebruik gemaakt worden van het Unix-programma diff. De opdracht ziet er als volgt uit diff file1 file2 Zijn er geen verschillen tussen de inhoud van file1 en file2 dan is de uitvoer leeg. Zijn er wel veschillen dan laat diff de regels zien welke verschillen. Regels beginnend met < zijn regels uit file1 en regels beginnend met > zijn regels uit file2. Voor meer informatie over diff bekijk de uitvoer van man diff Zoeken van een woorden of een stuk tekst in bestanden of output Als je op zoek bent naar een bepaald woord of een stuk tekst in een of meer bestanden dan kun je daar de opdracht grep voor gebruiken. Zie man grep. Met de -i vlag zoekt grep zonder verschil in hoofd- en kleine letters. Met bijv.: grep -i cursus file1 zoek naar het woord cursus in bestand file1 en laat alle regels zien waar het woord cursus, zowel in hoofd- als kleine letters, voor komt. grep is ook te gebruiken in output van andere commando s zoals bijv.: cat file1 grep -i cursus 10

12 1.5 Folders Om te weten in welke folder men nu bezig is kan men Unix met behulp van pwd vragen wat de huidige folder is. pwd staat voor print working directory. Aanmaken van een folder Om een folder aan te maken kun je gebruik maken van de opdracht mkdir. Deze opdracht alleen is niet voldoende. Er zal nog een foldernaam bedacht moet worden. Volgende week start het onderdeel Matlab. Het is handig die bestanden die je voor Matlab nodig hebt in een herkenbare folder te stoppen. De folder met de naam Matlab maak je door de opdracht mkdir Matlab Na deze opdracht is in de huidige folder en subfolder met de naam Matlab aanwezig. Veranderen van folder Met cd kunnen andere folders binnengegaan worden. Om nu in de zojuist aangemaakte folder Matlab te komen luidt de opdracht cd Matlab De bestandsstructuur onder Unix ziet er uit als een omgekeerde boom met allemaal vertakkingen. Met cd foldernaam ga je een vertakking verder in de boom in. je gaat dus eigenlijk van de huidige folder naar de subfolder met de naam foldernaam. Je kunt ook terugwandelen in deze structuur. Door de opdracht cd.. ga je weer één vertakking terug in de boom. Je gaat dus uit een subfolder terug naar de bovenliggende folder. Verwijderen van een folder Er is een aantal mogelijkheden om folders te verwijderen. Het veiligste is om gebruik te maken van rmdir. De opdracht rmdir foldernaam is pas succesvol als de folder foldernaam leeg is. Eventuele bestanden en subfolders in de folder foldernaam moeten dan eerst weggegooid worden. Voorzichtig: Met rm en een speciale vlag, de r-vlag, kun je een folder met alle onderliggende bestanden en folders verwijderen. Ook hier geldt weer: WEG IS WEG. 11

13 Kopiëren van een folder Bij het kopiëren van bestanden hebben we gezien hoe de cp werkt. Het is mogelijk om met cp meerdere bestanden te kopiëren naar een folder. Met de opdracht cp * dirnaam kopieer je alle zichtbare bestanden uit de huidige folder naar de subfolder dirnaam. Met cp dirnaam1/* dirnaam2 kopieer je alle zichtbare bestanden uit de subfolder dirnaam1 naar de subfolder dirnaam History Om een overzicht te krijgen van alle opdrachten die je tot nu toe hebt uitgevoerd heb je het programma history nodig. De opdracht is vrij eenvoudig. history levert het overzicht van wat je tot nu toe aan opdrachten uitgevoerd hebt. Als dat er veel zijn raad ik je aan de uitvoer van history via het pipe command aan more aan te bieden. history more Alle opdrachten zijn voorzien van een nummer. Door nu als opdracht bijv.!12 wordt de opdracht met nummer 12 weer uitgevoerd. 1.7 Afbreken van opdrachten Meestal kunnen opdachten afgebroken worden. Over het algemeen kunnen opdrachten of programma s beëindigd of afgebroken worden met ^C. Druk de toets op het toetsenbord met opschrift Ctrl in en houd deze ingedrukt. Druk vervolgens op C. Laat beide toetsen los. Als het niet lukt om met ^C af te breken probeer dan ^D. Gebruik geen ^Z voor het afbreken. ^Z heeft onder Unix de betekenis om een proces tijdelijk te stoppen. Hiermee breek je het proces niet af. 1.8 Wat te doen als de computer niets meer doet? Als op een gegeven moment de computer niets meer doet controleer leer dan een aantal zaken. Als de aanslagen op het toetsenbord niet resulteert in weergave op het scherm, kijk dan of na het indrukken van de toets met opschrift Caps Lock het lampje op deze toets op het toetsenbord gaat branden. Brandt het niet dan hangt waarschijnlijk het toetsenbord 12

14 los, loop dan even naar helpdesk of systeembeheer,kamer 515 of 512, en zij zullen het euvel verhelpen. Als het wel brandt dan moet verder gezocht worden. Als er veel uitvoer naar het scherm gestuurd wordt en je drukt op ^S dan stopt het weergeven van de uitvoer tijdelijk totdat je op ^Q drukt dan gaat het systeem weer door. Helpt het drukken op ^Q niet dan zijn de problemen wat ernstiger. Loop dan naar een vrije machine en log in onder je eigen gebruikersnaam, type je password in, open een bf Terminal Window, aktiveer dit window en type in ssh gevolgd door de computernaam waarop je vast zit. Werk je op de computer met de naam berberis, zit je daar vast log dan in op de andere machine en type ssh berberis. Hiermee log je in op de machine met de naam berberis. Vraag dan vervolgens de processen op door ps -f -u jouwgebruikersnaam Vul bij jouwgebruikersnaam jouw eigen gebruikersnaam in. Probeer nu het volgende: pkill -u jouwgebruikersnaam Als het goed is wordt je nu onmiddellijk op berberis uitgelogd. Als het niet goed is meldt dit dan even op kamer 515/ Printen 2.1 Printen van een bestand Tekstbestanden en postscriptbestanden kunnen naar de printer gestuurd worden met de opdracht lpr. Stel je hebt een bestand verslag.tex, een tekstbestand en verslag.pdf, een postscriptbestand dan is de opdracht om verslag.tex naar de printer te sturen en om verslag.pdf naar de printer te sturen lpr verslag.tex lpr verslag.pdf 13