Planmatige educatie. Inleiding. Planmatige aanpak. Waarom?

Transcriptie

1 Planmatige educatie Inleiding Het IVN houdt zich bezig met natuur- en milieueducatie (NME). Met dat doel worden in de afdelingen activiteiten van uiteenlopende aard opgezet. Er wordt dan ook geregeld gesproken van activiteiten, die worden georganiseerd en uitgevoerd. Over de resultaten hoort men echter veel minder. Toch zouden het de resultaten moeten zijn die bij NME voorop dienen te staan. Educatie is geen vertaling van het Engelse education, maar is een soort koepelbegrip dat zowel onderwijs als opvoeding betekent. Het is onderwijs en scholing, zowel op school als daarbuiten, over zaken die verband houden met de samenleving. Voorbeelden ervan zijn op het gebied van gezondheid, ontwikkelingssamenwerking en zorg voor natuur en milieu. Het gaat hierbij niet alleen om de overdracht van kennis, inzicht en vaardigheden, maar ook om een verandering van houding en gedrag. Bij b.v. gezondheidseducatie gaat het er niet alleen om dat men weet dat het eten van groenten en fruit en het veel bewegen, goed zijn voor de mens en dat patat eten en veel stilzitten slecht is, maar ook, dat men zijn leefpatroon daarmee in overeenstemming brengt. Iets vergelijkbaars geldt ook voor natuur- en milieueducatie. Niet alleen praten over verzuring, verdroging, broeikaseffect, duurzaamheid, maar ook aangeven wat wij als individu hiertegen of hieraan kunnen bijdragen. Om een zo groot mogelijk effect van educatie te verkrijgen is het noodzakelijk dat de educatieve activiteiten worden gepland. Dat geldt voor elke activiteit, ook al behoort die tot het vaste patroon van de afdeling, zoals b.v. de publiekswandeling. Belangrijk hierbij is vooral dat er aandacht is voor de doelgroepen, want in de praktijk kunnen we met heel wat verschillende doelgroepen te maken hebben. Planmatige aanpak Bij het opzetten van een educatieve activiteit wordt gebruik gemaakt van de 5 W s (waarom, wat, wie, waarover, welke) en de 3 H s (hoofd, hart, handen). Waarom? Een NME-activiteit begint met het vaststellen van een onderwerp of een thema. Je hebt dan een beleidskeuze gemaakt en de vraag beantwoord, waarom je juist die activiteit nodig vindt; wil je iets veranderen ten opzichte van de huidige situatie, het gedrag van mensen, de houding, opvattingen? Met andere woorden, wat is het doel van je NME-activiteit? Als je het daarover eens bent, is het nodig dat je de activiteit afstemt op de doelgroep die je wilt bereiken. Dus: Waarom dit onderwerp? Waarom deze activiteit? Wat wil je er mee bereiken?

2 Wie? Op wie richt je je met je activiteit? Je moet dus een keuze maken voor een bepaalde doelgroep. Een doelgroep bestaat uit mensen waarvan men primair afhankelijk is voor het realiseren van een doel. De leden ervan hebben overeenkomstige kenmerken zoals wensen, belangstelling, kennis, vooroordelen, angsten of motieven. Voorbeelden zijn jeugd (maar welke jeugd?), volwassenen (ook hier kun je uiteenlopende groepen onderscheiden), gehandicapten, recreanten. Veel mensen gaan op zondag mee met de publieksexcursies van het IVN in natuurgebieden. Waarom doen zij dat? Misschien is dat omdat ze dat gewoon leuk vinden of omdat ze met anderen willen genieten van de natuur. De gidsen op hun beurt vinden het belangrijk dat zoveel mogelijk mensen de waarde van de natuur om hen heen leren ervaren. Er ontstaat dus een soort ruil waarbij iedere partij iets te winnen heeft. Door al bij de opzet van deze NME-activiteit uit te gaan van de wensen, interessen, behoeften en andere kenmerken van de potentiële doelgroep, kunnen we deze ruil zo effectief mogelijk laten plaatsvinden. In de praktijk gaat het echter nog vaak andersom: men bedenkt eerst allerlei leuke activiteiten en de mensen die daar dan op afkomen beschouwt men als de doelgroep. Wat? Wat is het doel van je activiteit? Gedeeltelijk is dat al aan de orde gekomen als je je afvraagt naar het doel van de activiteit. Daarnaast kunnen er nog andere doelen zijn zoals: veel publiek trekken inkomsten (voor afdeling) meer leden, donateurs, naamsbekendheid kennis verspreiden andere wijze van natuurbeleving Heel andere zaken spelen echter een rol bij de vraag wat de randvoorwaarden zijn, die dienen om je activiteit te onderbouwen. Voorbeelden daarvan zijn: beschikbaarheid en mogelijkheden (financieel, tijdsbeslag, gidsen, menskracht, kwaliteiten) benodigde materialen tijdens de activiteit (hulpmiddelen, lesmaterialen, apparatuur, etc.) de mogelijkheden van het terrein (grootte, toegankelijkheid, kwetsbaarheid) eisen die de activiteit aan de deelnemers stelt, zowel fysiek als psychisch en aanwezige kennis Waarover? Bepaal de inhoud van de activiteit. Waarover moet het gaan? Welke (ecologische) begrippen, problematiek, belevingswaarden, enzovoort moeten in de activiteit aan bod komen? Welke? Bepaal de werkvormen die je wilt gebruiken bij je activiteit. Bepaal de accenten die je in je activiteit wilt leggen Bepaal de waarden die je wilt overbrengen Bepaal de handelingsperspectieven die je de deelnemers aan je activiteit wilt bieden Bepaal de herinneringen die je bij de deelnemers aan de activiteit wilt nalaten

3 Gebruik zoveel mogelijk ook de 3 H s in je activiteit Hoofd (kennis, feiten) welke feiten? welke soorten? welke kennis over historie? welke ecologische verbanden?..... Hart (gevoel, emoties) wat wil je de deelnemers laten beleven? welke ervaringen wil je de deelnemers laten ondergaan?..... Handen (doen) zelfwerkzaamheid van deelnemers onderzoekjes laten doen door de deelnemers practicum.....

4 Stappen bij het programmeren van NME-activiteit Natuur-en Milieueducatie (NME) is een vak- of discipline-overstijgende educatie waarin natuur, milieu en samenleving in samenhang aan de orde komen. (algemene omschrijving) In het Werkvormenboek wordt geen duidelijk onderscheid gemaakt tussen enerzijds verzamelwerkvormen (of activteiten) en basiswerkvormen. Als hier gesproken wordt over werkvormen, worden deze basiswerkvormen bedoeld. Voorbeelden van beide soorten: Activiteiten (Verzamelwerkvormen): excursie tentoonstelling natuurpad lezing cursus Werkvormen (Basiswerkvormen): monoloog dialoog groepsgesprek groepswerk opdracht demonstratie individueel werk stap 1 Nadenken over wat belangrijk is stap 2 Bepalen wat de doelgroep is stap 3 Beschrijven van de na te streven doelen stap 4 Kiezen van didactische aanpak met daarbijbehorende werkvormen (Dydactiek is het systematisch en doelbewust inrichten van het leerproces) (Didactische/educatieve werkvormen zijn middelen die worden toegepast om de doelgroep (deelnemers, cursisten) zich kennis, inzicht, vaardigheden, attitudes en gedrag eigen te maken) stap 5 Uitvoeren van educatieve activiteit stap 6 Evalueren van educatieve activiteit

5 Aandachtspunten bij NME-activiteiten 1. inhoud (waaronder opbouw en tijdsplan); - onderwerp goed kiezen - grote lijn aanhouden - veelzijdige inhoud 2. manier van omgaan van gids met deelnemers; - contact met deelnemers - wachten op elkaar - iedereen aandacht geven - merken wat bij deelnemers gebeurt - deelnemers helpen en reageren op deelnemers - gemoedelijke sfeer - duidelijkheid over bedoeling van demo en opdracht - flexibel opstellen 3. ruimte voor deelnemers voor zelfwerkzaamheid (denken, doen, ontdekken); - niet voorzeggen wat deelnemer zelf kan ontdekken - uitnodigend vragen - beroep doen op alle zintuigen - aandacht voor details 4. technische zaken (woordgebruik, opstelling, presentatie, etc.); - spreekvaardigheid (eenvoudige zinnen; geen moeilijke woorden, verstaanbaarheid - naar deelnemers toe spreken - spreken met zon in gezicht - levendig brengen, enthousiasme, - stemgebruik; variatie in volume, toonhoogte en spreeksnelheid - non-verbaal gedrag; mimiek, gebaren, beweeglijkheid - afwisselen van werkvormen 5. betrokkenheid gids bij onderwerp en omgeving; - niet zonder meer van pad af - raak dingen aan waarover je het hebt - niet nodeloos plukken van planten(delen) en pakken van dieren (uitleggen!) - opgepakte/gelukte niet achteloos weggooien 6. organisatorische zaken. - op tijd aanwezig (ca. 15 min. voor aanvang) - benodigde materialen bij je hebben (hulpmiddelen, materialen, folders, adressen) - inleiding met korte beschrijving van excursie - afgesproken tijd bewaken - iets vertellen over IVN(afdeling) en terreineigenaren met infomateriaal.

6 Aandachtspunten bij organisatie van educatieve activiteiten Bij het opzetten van een educatieve activiteit is niet alleen de inhoud van belang. Ook moet gelet worden op, wat wel wordt genoemd, de vijf beheersaspecten. Deze worden hieronder toegelicht. De hier gekozen volgorde is niet bindend. Probeer wel altijd aan alle aspecten de nodige aandacht te besteden. De vijf beheersaspecten: 1. organisatie; 2. kwaliteit; 3. geld; 4. communicatie; 5. tijd. Organisatie het vormen van een voorbreidingsgroepje; afspraken maken over de werkverdeling en verantwoordelijkheden in dat groepje:» wie maakt er notulen en agenda s van vergaderingen?» wie houdt de administratie bij?» wie zijn de docenten/excursieleiders/presentatoren/ uitvoerders/...?» wie doet wat met betrekking tot de diverse activiteiten of onderdelen? Kwaliteit Bespreken en vaststellen van de kwaliteitseisen waaraan een activiteit moet voldoen. In het IVN wordt dit meestal bepaald door de individuele uitvoerders van de activiteit. Bij grotere activiteiten is het goed, hier ruim van tevoren aandacht aan te besteden en achteraf te evalueren. Geld begroting maken; bekijken hoe de kosten gedekt kunnen worden:» inkomsten van deelnemers;» subsidies, sponsors;» verkoop materiaal;» andere activiteiten. zorgen voor een goede financiële administratie:» afspraken hierover maken met de afdelingspenningmeester of de verantwoordelijke werkgroepcoördinator.

7 Communicatie publiciteit, werving; onderlinge communicatie, afspraken, notulen; communicatie met de deelnemers; terugkoppeling naar derden: afdelingsbestuur, wandelingencoördinator, naburige afdeling, betrokken niet-ivn ers, enz. vastleggen van gegevens, archivering. Tijd Tijdsplanning maken:» van de voorbereiding en» van de activiteit zelf. Hierbij aangeven, hoeveel tijd iets kost en op welk tijdstip bepaalde onderdelen klaar moeten zijn. Waarschuwing Ga geen ingewikkelde planningen maken voor een simpele activiteit. Bedenk echter ook, dat de wat complexere activiteiten niet vanzelf goed lopen!