Advies van de Participatieraad aan het college van burgemeester en wethouders

Transcriptie

1 Bijlage 6 Advies van de Participatieraad aan het college van burgemeester en wethouders Algemeen Datum: 21 december 2016 Onderwerp: Wijziging Verordening maatschappelijke ondersteuning gemeente Stadskanaal 2015 en Nadere regels maatschappelijke ondersteuning gemeente Stadskanaal Contact personen: Mevrouw S. Drent, mevrouw H. Teuben, mevrouw T. Scholtens-Roelfs, de heer R. Eggens, de heer. A. Klarenbeek en de heer T. Scheerhoorn. Doel en status van het advies Gevraagd. Opbouw en indeling van het advies Inleiding De Participatieraad (PRS) is middels uw brief, d.d. 18 november 2016, gevraagd advies uit te brengen inzake Wijziging Verordening maatschappelijke ondersteuning gemeente Stadskanaal 2015 en Nadere regels maatschappelijke ondersteuning gemeente Stadskanaal Voor het uitbrengen van het advies is tevens de aanvullende informatie gebruikt, die beschikbaar was voor de raadscommissievergadering van 12 december Algemene opmerkingen Zoals bekend heeft de PRS in 2014 niet van haar adviesrecht gebruik kunnen maken bij uw besluit de huishoudelijke hulp over te laten aan de markt. In een later stadium heeft de PRS verschillende adviezen rond Wmo onderwerpen uitgebracht, die niet of nauwelijks door uw college zijn overgenomen. Nu ook uw standpunt juridisch niet houdbaar blijkt, komt uw college stapsgewijs tot aanpassing van het beleid. Dit gewijzigde beleid past meer bij de visie op het Sociaal Domein zoals de PRS die heeft. De PRS verwacht van het college een actieve, begripvolle opstelling naar onze inwoners, die ondersteuning nodig hebben. Pagina 1 van 6

2 Gemeenten zijn in toenemende mate verantwoordelijk voor deze ondersteuning. Daarnaast kennen we nog steeds beleidsterreinen waarop andere disciplines primair verantwoordelijk zijn. De PRS onderkent hier een overkoepelende verantwoordelijkheid van de gemeente voor zijn eigen inwoners. Wij zijn ervan overtuigd dat het goed faciliteren van algemene voorzieningen als bijvoorbeeld wijkraden, mantelzorg, schuldhulpverlening maar ook onderwijs noodzakelijk zijn. Advies 1 De WMO 2015 maakt gemeenten, naast beschermd wonen, verantwoordelijk voor maatschappelijke ondersteuning en maatwerkvoorzieningen ten behoeve van zelfredzaamheid en participatie van inwoners, die hiertoe niet of niet volledig zelf toe in staat zijn. Volgens de wet kan rekening gehouden worden met mogelijke oplossingen in het sociaal netwerk. De PRS onderschrijft uw uitgangspunten om bij de noodzakelijke ondersteuning zoveel mogelijk rekening te houden met de eigen regie van belanghebbenden. Uw uitwerking in de toelichting op de Nadere regels maatschappelijke ondersteuning gaat voorbij aan uw zorgplicht en benadrukt onevenredig de eigen verantwoordelijkheid en eigen oplossingen. In ons advies van augustus 2015 over de Nadere regels Wmo heeft de PRS verschillende suggesties ter verbetering gedaan. a. Gebruikelijke hulp Benutten van gebruikelijke hulp vergroot tot op zekere hoogte de zelfredzaamheid van betrokkene, die een ondersteuningsvraag heeft. De keerzijde is echter dat het sociaal netwerk overbelast kan raken en te laat externe ondersteuning wordt gevraagd. Tevens kan door ondeskundige ondersteuning de afhankelijk juist onverantwoord worden vergroot. In de toelichting op artikel 1 lid 6 gaat u hierop nader in. Wij ondersteunen uw uitgangspunt dat in het onderzoek na een ondersteuningsaanvraag getoetst moet worden of de ondersteuning door het eigen netwerk als gebruikelijke hulp kan worden beschouwd. De PRS adviseert in de toelichting als uitgangspunt bij een aanvraag voor maatwerkondersteuning op te nemen dat voor betrokkenen de grens van gebruikelijke hulp is overschreden. Door vanuit de ondersteuningsvraag naar oplossingen te zoeken wordt meer recht gedaan aan de hulpvraag. Dit zal vervolgens veel meer leiden tot acceptatie van de oplossing, ook al is dit wellicht geen maatwerkvoorziening. De PRS adviseert u het positieve gevolg van gebruikelijke hulp, mantelzorg en algemene voorzieningen niet te overschatten en vooral ook het risico voor de afhankelijke inwoners en hun directe omgeving te onderkennen en daarop tijdig te anticiperen. Preventie heeft altijd de voorkeur boven het achteraf oplossen van problemen. b. Mantelzorg In uw toelichting op artikel 1 lid 11 stelt u dat mantelzorg mogelijk wel indiceerbaar is. Mantelzorg is langdurige, onbetaalde ondersteuning van een persoon uit de eigen omgeving die vanwege een handicap, chronische ziekte of andere belemmering in de zelfredzaamheid wordt belemmerd. Deze ondersteuning is noodzakelijk maar wordt vrijwillig gegeven. Mantelzorg komt dus in plaats van professionele zorg en is derhalve altijd indiceerbaar. De PRS adviseert daarom op pagina 5 het woord mogelijk te schrappen. Pagina 2 van 6

3 Bij artikel 4, PGB en het sociaal netwerk, stelt u dat het college pas een maatwerkvoorziening verstrekt nadat in het onderzoek is komen vast te staan dat de cliënt niet in staat is met behulp zijn sociale netwerk of mantelzorg zijn beperkingen op te lossen. Mantelzorg is echter niet afdwingbaar! Nadrukkelijk wijzen wij erop dat het een belanghebbende vrij staat om voor de noodzakelijke ondersteuning gebruik te maken van een PGB en met het beschikbare budget de diensten van een zorgverlener uit het sociaal netwerk in te kopen! De PRS adviseert bij de toelichting op artikel 4 op te nemen dat mantelzorg niet afdwingbaar is! c. Financiële draagkracht De WMO kent een eigen bijdrage regeling voor het gebruik van een maatwerkvoorziening, die wordt uitgevoerd door het CAK. De hoogte van de eigen bijdrage hangt af van: o Het verzamelinkomen en het vermogen in box 3 volgens opgave van de belastingdienst. o De maximale kosten van de maatwerkvoorziening. Advies 2 In de presentatie aan de raadscommissie stelt u als een van de uitgangspunten van de Wmo dat ondersteuning pas wordt geboden wanneer mensen het zelf niet kunnen betalen. Volgens de WMO is echter de ondersteuningsbehoefte leidend. Middels de eigen bijdrage aan het CAK wordt daarna de financiële draagkracht betrokken! De PRS adviseert u dan ook de gemeenteraad correct te informeren en deze toelichting aan te passen. Na de uitspraak op 18 mei 2016 van de Centrale Raad van Beroep heeft u maatregelen moeten nemen om voor de burger in Stadskanaal ook daadwerkelijk een Algemene Voorziening Schoonmaakondersteuning (AVS) te realiseren. Dit behelst een gewijzigde benadering van de AVS én een passende financiële compensatieregeling. Immers ook de huidige vangnetregeling voldoet niet aan de uitgangspunten van de Wmo De PRS ondersteunt uw streven om een goede AVS te realiseren en alle Wmo belanghebbenden in de gelegenheid te stellen zolang mogelijk zelf regie te voeren en zelfredzaam te zijn, waardoor maatwerkvoorzieningen minder noodzakelijk zijn. Een passende financiële compensatie is een belangrijk instrument om dit te realiseren. De voorgestelde regeling zal echter vanwege financiële bereikbaarheid leiden tot een maatwerkvoorziening schoonmaakondersteuning. De PRS pleit ervoor de AVS voor een zo groot mogelijke groep bereikbaar te maken. a. De PRS ondersteunt uw uitgangspunt dat iedere Wmo cliënt bij het gebruik van de AVS naar draagkracht een eigen bijdrage verschuldigd is. b. Vanaf 2017 zijn meerpersoonshuishoudens beneden de pensioengerechtigde leeftijd met een verzamelinkomen tot ,- voor een maatwerkvoorziening geen eigen bijdrage aan het CAK verschuldigd. Wij adviseren deze groep ook in de financiële compensatieregeling separaat te benoemen met een korting van 100%. c. Cliënten, met een verzamelinkomen tot ongeveer 135% van de bijstandsnorm voor alleenstaanden, zijn aan het CAK voor een maatwerkvoorziening een lagere eigen bijdrage verschuldigd dan het eigen behoud volgens de kortingsregeling. De PRS adviseert de splitsing voor de tweede staffel aan te brengen op 140% van de geldende bijstandsnorm. Pagina 3 van 6

4 d. Om in aanmerking te komen voor de financiële compensatieregeling stelt u voor de vermogensgrenzen uit het minimabeleid te hanteren. De PRS heeft zich reeds in een eerder advies uitgesproken tegen vermenging van minimabeleid en Wmo-beleid. De eigen bijdrage voor een maatwerkvoorziening Wmo gaat uit van het vermogen in box 3 van de aangifte inkomstenbelasting. Zoals bekend kent de inkomstenbelasting ook nog een vrijstellingsgrens, in 2017 is dit voor een alleenstaande ,-. Bij een lager inkomen stijgt de eigen bijdrage pas bij een behoorlijk eigen vermogen in box 3. De voorgestelde vermogensgrenzen hebben dus als consequentie dat voor cliënten met een vermogen een maatwerkvoorziening beter bereikbaar is dan de AVS. De PRS adviseert de vermogensgrenzen in de financiële compensatieregeling te schrappen. e. In de Wmo 2015 is geregeld dat gemeenten maatschappelijke ondersteuning mogen regelen middels een algemene voorziening met een eigen bijdrage tot maximaal de werkelijke kosten van deze voorziening. Gemeenten zijn meerdere malen opgeroepen kostenstijgingen door stapeling van bijdragen voor belanghebbenden te voorkomen. De PRS adviseert te regelen dat cliënten, die naast een maatwerkvoorziening gebruik moeten maken van ondersteuning bij het huishouden ook voor deze ondersteuning naar een maatwerkvoorziening toe te leiden. U zou ook kunnen overwegen deze groep in de financiële compensatieregeling een korting van 100% toe te kennen. f. In eerder advies van de PRS over de combinatie van de vangnetregeling en de HHT zijn de consequenties voor bepaalde inkomensgroepen onder uw aandacht gebracht. De PRS heeft gesignaleerd dat hierdoor voor cliënten met een laag inkomen de kosten van de AVS hoger zijn dan de eigen bijdrage aan het CAK terwijl hogere inkomensgroepen minder kosten verschuldigd zijn. Met verbazing hebben wij uw conclusie gelezen dat met deze constatering de PRS heeft geadviseerd de eigen bijdrage voor hogere inkomens te verhogen. De PRS heeft dit enkel als voorbeeld aangehaald om aan te geven dat de gehanteerde inkomens- en vermogensgrenzen beter gekozen hadden moeten worden. Met uw voornemen de financiële compensatieregeling in te laten gaan op 1 januari 2018 blijft de gesignaleerde kloof ook in 2017 helaas nog steeds voortbestaan. Dit terwijl u hiervan al geruime tijd op de hoogte bent. De PRS adviseert u nogmaals cliënten, die gebruik maken van de AVS en hiervoor hogere kosten maken dan zij verschuldigd zullen zijn voor een maatwerkvoorziening, actief op de hoogte te brengen van de mogelijkheid van een maatwerkvoorziening. Advies 3 Net als onder de Wmo 2007 heeft een cliënt ook onder de Wmo 2015 het recht om de noodzakelijke ondersteuning zelf te regelen middels een PGB. In artikel lid 2 Wmo 2015 zijn de voorwaarden voor een persoonsgebonden budget opgenomen. Dit betreft een uitputtende regeling. Verder is in artikel lid 4 Wmo 2015 bepaald dat uitsluitend bij verordening voorwaarden kunnen worden gesteld betreffende het tarief inzake het betrekken van diensten, hulpmiddelen, woningaanpassingen en andere maatregelen van een persoon die behoort tot het sociale netwerk. De regel dat een cliënt het PGB vrij mag besteden zolang het maar wordt besteed aan het vooraf bepaalde doel geldt ook onder de Wmo Een belangrijke wijzing ten opzichte van de Wmo 2007 is echter dat het college onder de Wmo 2015 vóóraf de kwaliteit van de met het PGB in te kopen ondersteuning moet beoordelen voordat de Sociale Verzekeringsbank tot betaling mag overgaan. Pagina 4 van 6

5 Het college zal in elk individueel geval moeten bekijken of de zorg middels het PGB doelmatig, efficiënt en veilig wordt verleend. Indien het college het PGB wil afwijzen, omdat het PGB op een zodanige wijze wordt besteedt dat de kwaliteit niet meer gewaarborgd kan worden, moet het college dat in de beschikking duidelijk motiveren en goed onderbouwen. Wanneer het college echter te strikte kwaliteitseisen gaat stellen, bestaat het gevaar dat de eigen regie van de cliënt wordt uitgehold en de bestedingsvrijheid bij een PGB feitelijk een wassen neus wordt. a. Op pagina 9 van de toelichting bij Artikel 4 PGB en het sociaal netwerk stelt u dat dit aantoonbaar beter, effectiever en doelmatiger moet zijn dan zorg in natura. Voor dit uitgangpunt is in de wet en jurisprudentie geen onderbouwing te vinden. De PRS adviseert deze toelichting aan te passen conform de voorwaarden uit artikel lid 2 Wmo 2016 en daarmee in overeenstemming te brengen met de verordening artikel 4 lid 1 punt d. b. In artikel 4, lid 1 punt a bepaalt u dat de cliënt motiveert welk gedeelte van de informele hulp zou moeten worden betaald. Middels het verplichte onderzoek heeft het college vastgesteld dat cliënt maatwerkondersteuning nodig heeft. Wanneer de cliënt gebruik wil maken van een PGB en aan de voorwaarden voor een goed beheer voldoet, heeft deze het recht zelf zijn zorgverlener in dienst te nemen. Het college kan enkel een aangepast tarief vaststellen. De PRS adviseert dan ook artikel 4, lid 1 punt a te laten vervallen omdat hiermee een aanvullende voorwaarde wordt gesteld, die niet in de wet wordt genoemd. c. Artikel 2 van de verordening behelst een aantal regels rond de verstrekking van een PGB. In lid 3, 4, 5 en 6 regelt u echter niet de verstrekking maar stelt u aanvullende voorwaarden over de besteding. Conform de wet bent u enkel gerechtigd te toetsen of het PGB besteed wordt aan het doel waarvoor het is verstrekt. De PRS adviseert lid 3, 4, 5 en 6 te schrappen in artikel 2. De eventuele bijbetaling zoals bedoeld in lid 3 kunt u wellicht toevoegen aan artikel 3, lid 1. d. Het voorgestelde onderscheid in beschikbaar budget op basis van de sociale relatie tussen de hulpverlener en de PGB-houder vindt de PRS onwenselijk omdat een maatwerkvoorziening pas wordt toegekend wanneer gebruikelijke hulp niet toereikend is om zelfredzaamheid en participatie te waarborgen. Op deze wijze wordt ook een consistent beleid gevoerd in de gehanteerde tarieven, het budget wordt immers ook al gemaximeerd op het door het college voorgestelde aanbod. De PRS adviseert artikel 3 lid punt c te laten vervallen. Advies 4 Conform artikel van de Wmo 2015 stelt de gemeenteraad periodiek een plan op met betrekking tot het te voeren beleid met betrekking tot maatschappelijke ondersteuning. In de najaarsnota 2016 heeft u gemeld niet voornemens te zijn het Wmo beleidsplan te evalueren en zo nodig bij te stellen. Als argument wordt naar voren gebracht dat het beleid nog volop in uitvoering is. a. De PRS adviseert het beleidsplan te evalueren, waar nodig aan te passen en niet gerealiseerde doelen in een haalbaar actieplan om te zetten. Pagina 5 van 6

6 Afsluiting: Helaas heeft het college in de afgelopen periode niet in het belang van de inwoners gehandeld. Uw handelen is vooral gekenmerkt door onduidelijk beleid en dientengevolge onduidelijke communicatie. Hierdoor is het vertrouwen in de overheid behoorlijk beschaamd en zijn mensen buiten de boot gevallen. Daarnaast heeft de onzorgvuldige implementatie tot onnodige extra kosten geleid. Dit terwijl de Wmo 2015 de gemeente een duidelijke opdracht geeft voor maatschappelijke ondersteuning en maatwerkvoorzieningen. De PRS hoopt met dit advies bij te dragen aan een beleid en een vanzelfsprekende praktijk die de het belang van de afhankelijke burger centraal stelt. Pagina 6 van 6