BOEREN, BURGERS EN BUITENLUI OPEN MONUMENTENDAG NIJMEGEN 9 EN 10 SEPTEMBER 2017

Transcriptie

1 BOEREN, BURGERS EN BUITENLUI OPEN MONUMENTENDAG 9 EN 10 SEPTEMBER 2017 NIJMEGEN

2 Met de kreet Boeren, burgers en buitenlui verbond de stadsomroeper de mensen binnen en buiten de stads - muren van Nijmegen met elkaar: de stadsbewoners, de plattelandsbewoners en de mensen met een rondtrekkend bestaan. Zij onderhielden economische en culturele relaties met elkaar. Het raadhuis, waaggebouw, molens, tuinderscomplexen, stadsboerderijen en buitenhuizen zijn hiervan het bewijs. Het thema van de Open Monumentendag dit jaar verbindt uiteenlopende historische perioden met het heden. Hoe zag het leven op de stadsboerderij in Nijmegen er vroeger uit en zijn er nu nog steeds stadsboerderijen? Maar ook hoeden, petten, baretten en mutsen, waar zijn de hoofddeksels in het straatbeeld gebleven? In het avondprogramma op dinsdag 5 september hoort u er alles over. Op 9 en 10 september zijn weer veel Nijmeegse monumenten te bezoeken en kunt u meedoen aan tal van activiteiten. Bezoek een buitenplaats of voormalig schippersinternaat en weeshuis. Ga met een gids op pad naar stadsboerderijen of het voormalige dorp Hees in het Schependom. In Nijmegen Noord komt u alles te weten over Lentse Tuinders warmoezeniers en het Lentseveer en de Waalkade in Nijmegen. Op landgoederen Doornik en Grootstal maakt u kennis met de geschiedenis en toekomst van een landgoed. Voor kinderen is er van alles te doen. Maal zelf je graan op een Romeinse handmolen en bak je broodje, maak je eigen boter of appelsap. En, wat doet een archeoloog en hoe ziet de kamer van de burgemeester eruit? Ontdek het zelf! Dus boeren, burgers en buitenlui, kom naar de Nijmeegse Open Monumentendag! INHOUD MONUMENTEN CENTRUM pagina 3 MONUMENTEN WEST pagina 9 MONUMENTEN MIDDEN/ZUID pagina 10 MONUMENTEN OOST pagina 13 MONUMENTEN NOORD pagina 19 ACTIVITEITEN pagina 22 PLATTEGROND NIJMEGEN pagina 23 PROGRAMMA KINDERACTIVITEITEN pagina 24 PLATTEGROND CENTRUM pagina 25 INFORMATIE EN COLOFON achterzijde Ben van Hees, wethouder cultuurhistorie Gecursiveerde namen bij de monumenten op pagina 3 t/m 20 zijn de architect en/of bouwmeester.

3 CENTRUM BOEREN, BURGERS EN BUITENLUI 42 STEVENSTOREN St. Stevenskerkhof 63 za uur zo uur Bij het bombardement van Nijmegen in februari 1944 is de torenspits in de kerk gevallen. Een enorme betonconstructie in de toren verraadt de naoorlogse herbouw. Ca romanogotisch. Gisbert Schairt van Bommel/ Peter Gerrit Verspeck. Herbouw STEVENSKERK St. Stevenskerkhof 62 za uur zo uur Za en zo rondleiding Rijke stinkerds in de Stevenskerk om 14, 15 en 16 uur Aan dit icoon van Nijmegen is eeuwenlang gebouwd. In de grafkelder bevindt zich het prachtige grafmonument van Catharina van Bourbon, een adellijke dame die na haar dood een groot deel van haar fortuin aan de kerk naliet. Ca , laatromaans, gotisch en laat gotisch restauratie. 43 VM. LATIJNSE SCHOOL St. Stevenskerkhof 2 za uur Doorlopend rondleidingen Deze laatmiddeleeuwse jongensschool hoorde bij de Stevenskerk. De voorgevel is rijkversierd met het stadswapen en 12 (nieuwe) apostelbeelden , Herman van Herengrave. Laatgotisch/renaissance. MEER INFORMATIE 3

4 CENTRUM 4 CHIRURGIJNS- KAMER St. Stevenskerkhof 58 zo uur Alleen toegankelijk met rondleiding (max. 15 pers.). Elk half uur rondleidingen van Het Gilde. Benodigde kaarten ter plaatse afhalen om 12 uur. Op = op! 45 VM. WEESHUIS & DE HESSENBERG Gebroeders van Limburgplein 1 za uur zo uur Alleen toegankelijk met rondleiding (max. 15 pers.). Doorlopend rondleidingen in het pand en de omgeving De Hessenberg. Vermoedelijk is de oudste kern van dit pand uit ongeveer 1400, toen als klooster gebouwd. In 1639 kreeg het de functie van Arme- Kinder-Huis. Lange tijd waren er veel wezen in de stad, zij moesten worden opgevangen. Dit gebeurde door de Protestantse burgers en hier op de Hessenberg later door de Katholieke burgers. De kamer boven de kerkboog werd ook wel Snijkamer ge noemd: het Chirurgijnsgilde oefende hier op lijken van vreemdelingen die in het gasthuis overleden waren. 1606, Thomas Singendock. RONDLEIDING STADSBOERDERIJEN Za 11 u excursie (max 15 pers.) Stadsboerderijen centrum door Klaas Bouwer, langs diverse vm. stadsboerderijen (ca. 1 uur). Vooraf reserveren verplicht bij startpunt: Huis v.d. Nijmeegse Geschiedenis: (024) ST. JACOBSKAPEL Glashuis 4 za uur zo uur De middeleeuwse kapel hoorde waarschijnlijk bij het St. Jacobsgasthuis, bedoeld voor pelgrims. In de 17 e eeuw is er een aantal jaren een luxe glasblazerij in de kapel gevestigd, vandaar de straatnaam Glashuis Stichting St. Jacobsgasthuis Restauratie J.G. Deur. 4 OPEN MONUMENTENDAG NIJMEGEN 2017

5 47 KRONENBURGER- OF KRUITTOREN Parkweg 99 zo uur Deze toren werd rond 1425 gebouwd als onderdeel van de verdedigingswerken rond de stad. Vroeger werd hier munitiekruit opgeslagen, vandaar de bijnaam Kruittoren. Nadat rond 1875 de vestingwerken werden gesloopt, werd de toren als element opgenomen in een nieuw stadspark. 49 ST. JACOBSTOREN Parkweg 5 zo uur De St. Jacobstoren in het Kronenburgerpark vormt samen met de Kronenburgertoren, de Roomsche Voet en een deel van de oude walmuur een deel van het voormalige verdedigingswerk. Het zijn nu prachtige decorstukken in het park. 48 ROOMSCHE VOET Parkweg 65 zo uur Het rondeel De Roomsche Voet in het Kronenburgerpark vormt samen met de Kronenburgertoren, de St. Jacobstoren en een deel van de oude walmuur een restant van de rond 1875 gesloopte 15 e en 16 e eeuwse omwalling van de stad. 410 SYNAGOGE Nonnenstraat 19 zo uur De synagoge uit 1756 is het eerste officiële gebedshuis voor de Joodse Nijmegenaren. Achter de raampjes in de kelderverdieping bevindt zich de mikwe, het rituele bad. Sinds een aantal jaren is het gebouw weer in gebruik als synagoge en 1872, School P. van der Kemp. 5

6 CENTRUM 412 CELLENBROEDERENHUIS 411 BESIENDERS- HUIS Steenstraat 26 za uur zo uur Expositie Besiendershuis & rivier de Waal, over het leven rondom de Waal nu én in het verleden. Za en zo uur, spannende verhalen over smokkelaars en smokkelwaar in stad en regio, door vertelkring Het vijfde seizoen. Het Besiendershuis uit 1525 was oorspronkelijk het voorname woonhuis Op d n Kolven. Dit huis zou eens bewoond zijn door een besiender, iemand die tolgelden vorderde van passerende schepen. Opmerkelijk is de hangkamer, het vertrek hangt aan het plafond en is met een open trap verbonden aan de benedenruimte. St. Anthoniusplaats 9 za uur Doorlopend korte rondleidingen. Op aanvraag is langere rondleiding met uitgebreide historische uitleg mogelijk. Het L-vormige Cellenbroederenhuis is een restant van het Heilige Geesthospitaal en dateert uit de 15 e eeuw. In 1632 vestigen de Cellenbroeders (zij woonden in kleine cellen) hier een dolhuis ter verzorging van geesteszieken. Een tweetal kamertjes waarin zij werden opgesloten met de eerste dwangbuis van Nederland is hier nog te zien. 413 HUIZE BETHLEHEM St. Anthoniusplaats 10 za uur Alleen toegankelijk met rondleiding (max 15 pers.). Architect Paul van Hontem geeft rondleidingen en uitleg over de geschiedenis, architectuur en verbouwingen van het pand. Rondleidingen om 12, 13, 14 en 15 uur. Benodigde kaarten ter plaatse verkrijgbaar vanaf uur. Op = op! Achter een groot 19 e eeuws smeedijzeren hekwerk ligt Huize Bethlehem. De geschiedenis van dit pand gaat terug tot de late middeleeuwen, alleen aan de grondvorm van het pand is dit nog te zien. Architect Charles Estourgie verbouwde het in 1927 van een royaal 18 e eeuws herenhuis tot klooster. Thans hospice. 6 OPEN MONUMENTENDAG NIJMEGEN 2017

7 ST. NICOLAASKAPEL Valkhoftrappen 1 za uur zo uur T HOOG- STRAATJE Hoogstraat 3 za uur zo uur Deze kapel is één van de vroegste bouwwerken in Nederland en uniek door haar zestienhoekige vorm. Het interieur is al even indrukwekkend met rondbogen, zuilen en prachtige muurschilderingen. Nicolaaskapel ca. 1030, romaans. Ca 1900 restauratie J.J. Weve restauratie J.G. Deur. Achter de 19 e eeuwse gevel gaat een middeleeuws stadskasteel schuil. In de 14 e eeuw was dit het huis van Johan Moliart, edelman en adviseur van de Hertog van Gelre. Er zijn nog de resten te zien van een middeleeuwse zaal. 417 STADHUIS 415 VALKHOFBUNKER Lange Baan 2 za uur zo uur De Valkhofbunker is door de Duitse bezetter in 1943 gebouwd ter verdediging van de Waalbrug tegen de geallieerden. Het is een zogeheten mitrailleurbunker met plaats voor twee mitrailleurs. Tijdens Market Garden is op en rond het Valkhof zwaar gevochten. Korte Nieuwstraat 6 za uur zo uur Alleen toegankelijk met rondleiding. Za en zo elk heel uur rondleidingen vanaf 12 uur, laatste start om 16 uur. Benodigde kaarten zijn verkrijgbaar bij receptie vanaf 11 uur. De burgers van Nijmegen konden door de luiken in de voorgevel de zittingen en uitspraken van de schepenen (soort wethouders) in de schepenhal volgen. Ook voor de buitenlui in de schependommen van Nijmegen, Ooij, Hees, Neerbosch en Hatert werd hier recht gesproken vroegrenaissance, Herman van Herengrave. 7

8 CENTRUM 418 MARIËNBURG- KAPEL/HUIS VAN DE NIJMEEGSE GESCHIEDENIS Mariënburg 26 za uur zo uur Doorlopend toelichting over de geschiedenis van het pand. Expositie Stadsboeren in Nijmegen. Zo lezing om 14 uur i.s.m. de Radboud Universiteit over Boeren, burgers en buitenlui. 420 STADSSCHOUW- BURG Keizer Karelplein 32h za uur zo uur Alleen toegankelijk met rondleiding. Za en zo rondleiding om 11, 12.30, 14 en uur. Vooraf reserveren is verplicht via vereeniging.nl. De verdieping in deze middeleeuwse kapel was bedoeld voor de nonnen van het, aanvankelijk buiten de stadsmuur, nabijgelegen klooster. Zo konden zij de mis bijwonen, terwijl de gewone gelovigen (burgers) beneden een plaatsje hadden. Thans Huis van de Nijmeegse geschiedenis. 1431, gotiek. 419 PETRUS CANISIUSKERK Molenstraat 37 za uur zo uur Doorlopend informatie over het pand. Presentatie over de vestiging van de eerste jezuïet in Nijmegen in De trapezium vormige foyer ligt als een venster op de stad. Ruwe materialen als baksteen en beton worden gecombineerd met materialen met een zachtere uitstraling zoals marmeren vloeren, glaspuien en stuc wanden , G.H.M. Holt en B. Bijvoet, Brutalisme. Vanuit de rijk versierde galerij openen drie deuren naar een groot vierkant middenschip, beiden naoorlogs. Het dwarsschip en het priesterkoor zijn de overgebleven delen van de 19 e eeuwse kerk die hier vóór het bombardement van februari 1944 stond N. Molenaar / A. Siebers & W. van Dael. Neogotisch en Delftse school. 8 OPEN MONUMENTENDAG NIJMEGEN 2017

9 WEST BOEREN, BURGERS EN BUITENLUI 423 DE WITTE MOLEN Looimolenweg 15 za uur Demonstratie en uitleg van molenaars over het proces van graan tot meel naar brood. Brood bakken in hout gestookte oven. Winkel is open. 421 VAN T LINDENHOUT- MUSEUM Scherpenkampweg 58 zo uur Nieuwe exposities Wat de pot schaft over 150 jaar eetgeschiedenis op Neerbosch en Kleren maken het kind. Van t Lindenhout nam zijn eerste wezen op in de oude binnenstad, maar al spoedig was dit huis te klein. Aan de rand van Nijmegen bij Neerbosch bouwde hij de eerste weeshuizen. De wezen werden daarmee buitenlui. 422 BEGRAAFPLAATS DORPSSTRAAT Dorpsstraat 110 za uur Doorlopend rondleidingen Het kerkhof bij het witte kerkje sloot in 1890 zijn poorten, omdat er sinds de opening van de Algemene Begraafplaats aan de Graafseweg in 1881 geen over ledenen meer ter aarde waren besteld. Er zijn nog 30 grafstenen aanwezig. Deze molen uit 1760 is de oudste van de twee nog bestaande windmolens in Nijmegen en is nog steeds in gebruik. De molenaars die het graan maalden voor de bakkers en de burgers in de stad, werden gezien als buitenlui. RONDLEIDING HEES & SCHEPENDOM Za en zo Excursie om 12 en 14 uur Hees en Schependom door Gilde Nijmegen (max 20 pers.) langs diverse panden in deze wijken (ca 1 uur). Start- en eindpunt bij Zwembad West, Planetenstraat 65. 9

10 MIDDEN/ZUID BOEREN, BURGERS E 425 THIEMELOODS Leemptstraat 34 za uur zo uur Doorlopend rondleidingen. Lezingen, zie TITUS BRANDSMA GEDACHTENISKERK Keizer Karelplein 19 za uur zo uur Zondag kamermuziek door ensemble Sint Agatha Bijzonder aan het interieur zijn de schilderingen van Joep Nicolas in het koor en het beroemde Apostelraam van Jan Toorop. Deze voormalige St. Josephkerk is één van de weinige neoromaanse kerken in Nijmegen. Nu is hier het Titus Brandsma Memorial centrum gevestigd , B.J. Claase. Neoromaans. De loods is een van de weinige industriële loodsen die nog herinnert aan de tijd dat er bijna 100 produktiebedrijven waren in de wijk Bottendaal. De Thiemeloods is gebouwd in 1905 als houtopslagplaats voor een hout handel. Later werd de loods papieropslagplaats bij de tegenover gelegen drukkerij Thieme GALERIE DE NATRIS Van Dulckenstraat 20 za uur Doorlopend rondleidingen. Theaterworkshops van theatergroep Op Hoop van Zegen om en uur (ca 30 min.) voor max 15 pers. Aanmelden t/m 8 september via elmarvanderee@gmail.com. Voormalige smederij van J. Hoekstra & Zoon uit het begin van de 20 e eeuw. Hier werden o.a. kachels, haarden en fornuizen geassembleerd, gerepareerd en verkocht. Het achterhuis was bedrijfsruimte. De smederij is bewoonbaar gemaakt met handhaving van de karakteristieke elementen zoals smidsvuur en werkbanken. Nu ook galerie. 10 OPEN MONUMENTENDAG NIJMEGEN 2017

11 N BUITENLUI 427 DE TWEELING Groenestraat 210 za uur Jonkheer Rutgers van Rozenburg, vader van de tweeling Agnes en Reineira, schonk na hun geboorte geld voor een goede Christelijke school : de Agnes en Reiniera Fröbelschool. Invloeden van baksteekexpressionisme. 1920, FJG. Vingerhoets en C.N. Hoogterp. 429 BYZANTIJNSE KAPEL Dobbelmannweg 3 za uur zo uur Gezang uit Griekenland, Balkan, Rusland en Roemenië In 1911 bouwde architect A.A.J. Margry aan de Dobbelmannweg een zusterklooster en school in neogotische stijl. Hier komt in 1937 een kapel bij, ontworpen door C. Pouderoyen in een compleet andere stijl. 428 H. ANTONIUS VAN PADUA / ST. ANNAKERK Groenestraat 229 za uur Doorlopend uitleg over de geschiedenis van het pand, met foto s en kaarten. De toren en het kerkhof zijn ook geopend. Het interieur van deze kerk is bont en kleurrijk, typisch voor de neogotiek. De glasin-loodramen in het koor zijn van het Roermonds atelier Frans Nicolas en zonen A.A.J. Margry. 430 MARANATHAKERK Steenbokstraat 86 za uur Diverse activiteiten i.s.m. groenschool Helicon VMBO In de wijk de Hazenkamp staat dit prachtige voorbeeld van modernistische kerkbouw. Architect Ingwersen werkte in een vernieuwende stijl en liet zich hierbij inspireren door de internationaal beroemde architect Le Corbusier

12 MIDDEN/ZUID 431 ARCHEOLOGISCH DEPOT NIJMEGEN Nieuwe Dukenburgseweg 21 zo uur Archeologen geven uitleg over hun werk, een restaurator en een specialist op het gebied van botten van dieren. Wat doen zij met hun vondsten? Nieuwe technieken komen aan bod, zoals het inmeten van sporen op de opgraving en het gebruik van 3D techniek. Elk heel uur rondleidingen, laatste start om 16 uur. In het archeologisch depot Nijmegen worden archeologische vondsten schoongemaakt, onderzocht, gerestaureerd en opgeslagen. 432 LANDGOED GROOTSTAL St. Jacobsweg 13 za uur zo uur Za opening OMD door wethouder Van Hees om 11 uur (openbaar). Verder alleen toegankelijk met rondleiding (max 20 pers.). Za en zo om 13.30, en uur rondwandeling met IVN-gids langs: landhuis, kruidentuin, ecologische bloementuin, moestuin, voedselbosje en dassenburcht (ca 1,5 uur). Vooraf reserveren verplicht via (zoek Landgoed Grootstal). Landgoed op de grens van Nijmegen en Malden, landerijen en historisch landschap. Bijzondere architectuur: neorenaissance Landhuis, Paviljoen en LandgoedLAB. Aandacht voor duurzaamheid: voedselketen en bodemleven, expo Ring van Arcadië en aquarellen van Jolanda Schouten. 433 VM WOONATELIER TED FELEN Zwanenveld 3202 zo uur De tuin is toegankelijk, het voorhuis is van de buitenkant te bekijken (niet van binnen). Schriftelijke toelichting over de geschiedenis van het pand. Deze boerderij behoort tot een van de 20 echt oude behuizingen van Dukenburg. Deze pachtboerderij van de heren van Dukenburg stamt uit In 1971 streek de bekende kunstenaar Ted Felen hier neer, bekend van o.a. grafisch werk en prachtig glas-in-lood (o.a. in de St. Jacobskapel). Zelf noemde hij zijn woonatelier zijn paradijs. 12 OPEN MONUMENTENDAG NIJMEGEN 2017

13 OOST BOEREN, BURGERS EN BUITENLUI 434 HOLLANDSCH-DUITSCH GEMAAL Ubbergseweg 5 za uur Doorlopend rondleidingen in en rondom het pand over de werking van het gemaal. Doorlopend filmbeelden. 435 Samen met het Deichverband Kleve is het gemaal in 1933 gebouwd om de Ooijpolder droog te houden. De machinehal met schroefpompen gaat schuil achter een sober bakstenen gebouw met zadeldak. Het is van de bekende Delftse School architect M.J. Granpré Molière, i.s.m. ingenieur R. Verloren van Themaat. De dienstwoning werd in 1942 gebouwd. CONCERTGEBOUW DE VEREENIGING Keizer Karelplein 2d za uur zo uur Alleen toegankelijk met rondleidingen. Za en zo rondleidingen om 11, 13 en 15 uur. Vooraf reserveren is verplicht via Dit concertgebouw is gebouwd naar een ontwerp van de Nijmeegse architect Oscar Leeuw. De zuilen in de hal zijn bekleed met bladgoud, de monumentale trap wordt koningstrap genoemd. Hier ging destijds de gegoede burgerij, die de villa s en heren huizen aan de singels bewoonde, naar soirees en concerten , O. Leeuw i.s.m. H. Leeuw jr. Rationalisme. 436 EVANGELISCH- LUTHERSE KERK Prins Hendrikstraat 79 za uur Toen het kerkje in 1896 gebouwd werd had het nog een geheel ander aanzicht. Zo werd in 1929 een torentje op de kerk gebouwd dat ruimte moest bieden aan de luidklokken van de oude Lutherse kerk. Het in de kerk aanwezige orgel is het oudste van Nijmegen. In 1756 werd het gebouwd door de Nijmeegse orgelbouwer Matthijs van Deventer. Ca 1896, toren 1929, D. Semmelink. 13

14 OOST 438 VM WINKEL/WOONHUIS DE GRUYTER Mariaplein 6 za uur zo uur Prachtige winkelwoning uit 1919 in opdracht van de kruideniersfirma P. de Gruyter & zn. door W.G. Welsing, destijds de huisarchitect van De Gruyter. Het winkelpand heeft bijzondere art deco invloeden. Handelsmerk was de gevelbekleding van blauw geglazuurde tegels. De burgers die hun intrek namen in de aangrenzende herenhuizen deden hier hun dagelijkse boodschappen. 437 MARIA GEBOORTEKERK Berg en Dalseweg za uur zo uur Doorlopend rondleidingen Deze kerk van de Maastrichtse architecten Kaijser, heeft een interieur met bijzondere elementen zoals het marmeren hoogaltaar met koperen overhuiving van de Nijmeegse edelsmeden de gebroeders Arens , J. Kaijser sr en J. Kaijser. Neogotisch. 439 GELDERS ARCHEOLOGISCH CENTRUM G.M. KAM Museum Kamstraat 45 zo uur MEER INFORMATIE Speciaal voor de archeologische collectie van G.M. Kam ontwierp architect Oscar Leeuw dit museumgebouw. Het museuminterieur is grotendeels bewaard gebleven, met een granieten trap, klassieke zuilen en terrazzovloeren met zwarte bandversieringen , O. Leeuw. Historiserend, expressionisme en art deco. 14 OPEN MONUMENTENDAG NIJMEGEN 2017

15 40 WOONCOMPLEX DE STERRESCHANS Ubbergseveldweg 117 za uur Alleen toegankelijk met rondleiding (max 8 pers.). Doorlopend rondleidingen met aandacht voor de huidige functie van het pand. Korte lezing over de geschiedenis van het pand om 14 en 15 uur in het restaurant (ca. half uur). Oorspronkelijk gebouwd als internaat voor de Christelijke kweekschool De Klokkenberg. Vanaf 1969 bood het monumentale pand jarenlang onderdak aan schipperskinderen. Recent intern verbouwd tot luxe woonzorgappartementen H.A. Pothoven. 42 R.K. BEGRAAFPLAATS DAALSEWEG Daalseweg 110 za uur zo uur Rondleidingen om 13 en 14 uur, start bij de grote toegangspoort. Stadsarchitect J.J. Weve ontwierp deze ommuurde begraafplaats in de vorm van een padenkruis. Aan de hoofdpaden staan grafmonumenten van belangrijke Nijmeegse families als Dreesmann, Terwindt en Dobbelmann en van plaatselijke kunstenaars als C.A.P. Ivens, H. en O. Leeuw en J.J. Weve zelf. 1885, J.J. Weve. Neogotiek. 43 H. ANTONIUS VAN PADUAKERK Groesbeekseweg 96 za uur 41 BEGRAAFPLAATS STENENKRUISSTRAAT Prins Bernhardstraat 16 za uur Doorlopend rondleidingen Deze eerste begraafplaats buiten de stadspoorten kende oorspronkelijk een protestants, katholiek en Joods deel. Bekende Nijmegenaren zoals Quack, Noorduyn en In de Betouw zijn hier begraven Deze kerk, die dit jaar honderd jaar bestaat, is eigenlijk niet helemaal af. De voorgevel aan de Groesbeekseweg had een toren moeten krijgen. Deze is er nooit gekomen en in 1923 is de gegevel aangepast. Binnen is een prachtig stervormig koepelgewelf te zien. De kleurrijke glas- in-loodramen zijn van de kunstenaar Piet Gerrits. 1915, J. Margry. Neogotisch. 15

16 OOST 44 STADSLANDGOED LIMOS & SNIJDERSKAZERNE Molenveldlaan 180 zo uur De tuin en hal zijn geopend. Rondleiding om 14 uur op het voormalig kazerneterrein Limos. Start bij ingang Snijderskazerne Gelderselaan. Dit voormalige kazerneterrein, bekend als de Limos, is inmiddels ontwikkeld tot een stadslandgoed met woningen, maar kent ook andere functies. Op het terrein zijn nog vele sporen te vinden van de oude bestemming zoals de monumentale kazernegebouwen. In het bosgebied zijn sporen te zien van verdwenen bebouwing en 1906 neorenaissance, 1911 rationalisme. 45 BEGRAAFPLAATS RUSTOORD Postweg 60 za uur zo uur Doorlopend informatie over de begraafplaats. Er is een monumentenroute verkrijgbaar, start bij de aula. Koffie/thee is (gratis) verkrijgbaar. Een imposant poortgebouw, met daarboven een fronton met vazen, vormt de toegang tot de protestantse begraafplaats. Het gebouw is verdeeld in drie gescheiden ruimtes; oorspronkelijk vormde de middelste de doorgang voor de lijkkoets, aan de rechterzijde was de aula en links de woning voor de opzichter van de begraafplaats. 1895, W. Maurits en A. Wijers (poortgebouw) / fa. Zocher (aanleg), neoclassicistisch. 46 JOODSE BEGRAAFPLAATS Kwakkenbergweg 1 zo uur MEER INFORMATIE De begraafplaats heeft de vorm van een trapezium en is geheel ommuurd. Aan de voorkant van de begraafplaats is rechts een beheerderswoning en links een aula. Deze laatste twee werden ontworpen door Oscar Leeuw, evenals de ommuring. Rond 1900, Oscar Leeuw. 16 OPEN MONUMENTENDAG NIJMEGEN 2017

17 47 DOMINICUSKERK Prof. Molkenboerstraat 7 za uur De voorganger van deze kerk stond in de Broerstraat, maar werd in 1951 gesloopt. In de kerk zijn de kerkboog met zeven beelden van Jac. Maris en de glas-in-loodramen van E. Laudy de blikvangers. Delftse School, C. Th. Nix. 49 VILLA OUD MARIËNBOOM Groesbeekseweg 424 za uur zo uur Deze villa werd vermoedelijk in 1822 gebouwd in opdracht van Baronesse van Neukirchen-Nievenheim. Bij een verbouwing in 1875 krijgt het pand een neoklassieke uitstraling. Ook het interieur heeft veel klassieke elementen. Thans begrafenis- en uitvaartcentrum. 48 HUIZE HEYENDAAL Geert Grooteplein Noord 9 za uur Alleen toegankelijk met rondleiding (max 15 pers.). Doorlopend rondleidingen in en rondom het pand. Laatste start om 16 uur. De succesvolle margarinefabrikant Frans Jurgens liet dit landhuis met riante voortuin bouwen. Zowel het exterieur als het interieur stralen veel pracht uit, die de status van deze rijke industrieel moest verbeelden. Binnen plafondschilderingen, schoorsteenstukken en een glas-in-loodvenster met de familie in middeleeuwse klederdracht , Charles Estourgie, neorenaissance. 450 PROEFTUIN RADBOUD UNIVERSITEIT Toernooiveld 11 za uur Het kassencomplex, het wortellab en de proefvelden zijn te bezichtigen. Doorlopend rondleidingen en informatie. De vernieuwde Proeftuin bestaat uit een modern kassencomplex, uitgestrekte proefvelden en het unieke Phytotron om wortelontwikkeling onder de grond te bestuderen zonder deze te verstoren. Daarmee is de Proeftuin een faciliteit voor modern plantkundig en ecologisch onderzoek van de Radboud Universiteit. 17

18 OOST 451 HORTUS NIJMEGEN d Almarasweg 22d za uur za uur Botanische Tuin is geopend. Theetuin en terras is beperkt ge opend. Za en zo rondleiding in Botanische Tuin om 11 uur. Vooraf aanmelden via contact@hortus-nijmegen.nl. Bij de ingang ligt een rotsheuvel opgebouwd uit rotsblokken uit de Ardennen, in de jaren 70 aangelegd door biologen van de Radboud Universiteit om onderzoek te doen naar rotsplanten in het Alpengebied. Nu zijn de Botanische tuin en Theetuin een plek voor natuurliefhebbers. 453 NEBO Sionsweg 2 za uur zo uur Alleen toegankelijk met rondleiding. Elk half uur rondleidingen. Laatste start om 16 uur. Indrukwekkend kloostercomplex geïnspireerd op de romaanse bouwstijl van Italië, te herkennen aan de ronde bogen in natuursteen en de tegeltjes onder de dakrand. De verhalende mozaïeken en muurschilderingen in de kerk zijn van Piet Gerrits J. Stuyt. 452 CHALET BRAKKESTEIN Driehuizerweg 285 zo uur Elk heel uur korte lezing met diapresentatie over de geschiedenis van het pand. Op het 17 e eeuws landgoed staat de blokvormige witgepleisterde villa waar ooit Victor Jurgens woonde. Het chalet is een goed en vrij gaaf voorbeeld in ex- en interieur van een villa in een van het neoclassicisme afgeleide stijl. 18 OPEN MONUMENTENDAG NIJMEGEN 2017

19 NOORD BOEREN, BURGERS EN BUITENLUI 454 DORPSSCHUUR LENT 455 WARMOES HISTORISCHE TUINDERIJ LENT Griftdijk Noord 11 za uur zo uur Za Plukdag, pluk zelf fruit of bloemen. Zo Ambachtenmarkt met o.a. een smid, vlechters (wilgentenen), wolspinner en een touwvlechter. Za en zo zijn er in de boomgaard drankjes verkrijgbaar, waar onder appelsap van eigen bodem. Oosterhoutsedijk 29 za uur zo uur Foto expositie Lentse Tuinders, burgers en waterlanders. Za en zo om 14 uur presentatie Het Lentseveer en de Waalkade te Nijmegen, de ontmoetingsplaats van boeren, burgers en buitenlui, door René van Hoften. Deze werkschuur, gebouwd door de voormalige dorpspolder Lent, werd gebruikt voor het haventje bij het veerpunt. In 2001 gerenoveerd door het Polderdistrict Overbetuwe. Nu is de Dorpsschuur Lent een cultureel centrum, beheerd door de Stichting Lent In deze Historische Tuinderij wordt groente en fruit geteeld zoals de warmoezeniers vroeger ook deden. In de iconische hoogstamboomgaard zijn unieke rassen van fruitbomen te vinden. In het museum zijn o.a. werktuigen te vinden van de voormalige Lentse warmoezeniers. MEER INFORMATIE 19

20 NOORD 457 LANDGOED DOORNIK 456 BUITENPLAATS OOSTERHOUT Waaldijk 49 za uur zo uur Alleen toegankelijk met rondleiding in de tuin (max 15 pers.). Za en zo rondleidingen om 11 en 13 uur met korte inleiding over de gebouwen en geschiedenis van de buitenplaats. Start rondleiding bij de poort Oude Groenestraat 1. Kaarten vooraf reserveren verplicht via het Huis van de Nijmeegse Geschiedenis ( ). Parkeren op parkeerterrein van het Medisch Centrum aan de Van Boetzelaerstraat. Doornik 1, Bemmel za uur zo uur Neem een kijkje in en rondom het landgoed en de zalmrokerij. Rondleidingen (max 20 pers.) over de geschiedenis en de huidige functie van het landgoed om 13, en 16 uur. Benodigde kaarten zijn ter plaatse verkrijgbaar vanaf uur. Er is ter plaatse ook gerookte zalm verkrijgbaar. Programma i.s.m. cultureel festival de Oversteek met o.a. muziek, dans en theater aan de oevers van de Waal. Programma zie Verscholen tussen oude en nieuwe bosschages, midden in het park Lingezegen, ligt dit eeuwenoude landgoed. Meermalen verwoest door oorlogsgeweld of door de rivier, wordt er nu gebouwd aan een nieuwe toekomst. Met het nieuwe bos en de Doornikse natuurakkers is het landgoed een rustpunt voor natuurliefhebbers. Ook bekend vanwege de zalmrokerij waar het procedé van koud roken is verfijnd. De voorlopers van dit landgoed werden telkens door overstromingen weggevaagd. De huidige buitenplaats uit 1850 ligt daarom iets verder van het water. Baron Van Boetzelaar liet de buitenplaats opnieuw inrichten, met onder meer een sterrenbos waarvan de acht lanen uitlopen op een zandheuvel die altijd als vluchtplaats voor het water had gediend. 20 OPEN MONUMENTENDAG NIJMEGEN 2017

21 thebigdrawnijmegen.nl Facebook pagina: Thebigdrawnijmegen Iedereen kan tekenen! 7-10 september 2017 THE BIG DRAW NIJMEGEN Van donderdag 7 tot en met zondag 10 september komt het internationale tekenfestival The Big Draw weer naar Nijmegen. Dit betekent dat er 4 dagen lang talloze verassende teken evenementen in de stad georganiseerd worden. Je kunt niet alleen kijken maar ook meedoen! In 2000 startte de stichting The Campaign for Drawing in Londen met een nieuw evenement; The Big Draw. The Big Draw is een internationaal tekenevenement dat jaarlijks in vele grote steden over de hele wereld wordt georganiseerd. Vorig jaar won The Big Draw Nijmegen de International award voor het beste Big Draw festival wereldwijd. LIVING LINES is dit jaar het wereldwijde thema van de The Big Draw. In dit kader zullen er op talloze plekken in de stad teken activiteiten worden georganiseerd. Kunstenaars zullen hun kunsten vertonen en er komt een ramenroute waarbij ruiten van winkels, openbare gebouwen en horecagelegenheden worden voorzien van tekenkunst. Of wat dacht je van enorme rollen papier die uitgerold worden door de straten en door iedereen betekend mogen worden. Meer informatie over het programma vindt u in de festivalkrant van The Big Draw Nijmegen Heeft u geen papieren versie kijk dan op de website of op Facebookpagina Thebigdrawnijmegen voor de programmering en andere details. Ook dit jaar weer georganiseerd door kunstpodium Expoplu. Nijmegen Illustratie: Krista Burger Vormgeving: Haakje Sluiten Design

22 ACTIVITEITEN 9 & 10 SEPTEMBER 2017 DINSDAG 5 SEPTEMBER: AVONDPROGRAMMA BOEREN, BURGERS, BUITENLUI Hoe zag het leven op de stadsboerderij in Nijmegen er vroeger uit? Zijn er nog boerderijen in de stad? Klaas Bouwer vertelt over de geschiedenis van Stadsboerderijen in Nijmegen. Tegenwoordig zie je bijna geen hoofddeksel meer op straat. Hoeden, petten, baretten, mutsen, waar zijn ze gebleven? René van Hoften vertelt u alles over hoofddeksels in het Nijmeegse straatbeeld in de afgelopen 3 eeuwen. Dinsdag 5 september vanaf uur vindt de aftrap plaats van de Open Monumentendag Nijmegen met een avondprogramma in het Huis van de Nijmeegse geschiedenis. De expositie Stadsboeren in Nijmegen is van 5 t/m 10 september te zien. ZATERDAG 9 SEPTEMBER Vanaf uur: Witte Molen: demo & brood bakken (23) Byzantijnse Kapel: muziek (29) uur: Hortus Nijmegen: (51) Stadsboerderijen, start bij (18) Vanaf uur: Weeshuis/Hessenberg: (5) Cellenbroederenhuis: (12) Mariënburgkapel: expo (18) Stadsschouwburg: (20) Begraafplaats Dorpsstr: (22) Galerie de Natris: (26) Antonius van Paduakerk: (28) Hollandsch-Duitsch gemaal: en film (34) De Vereeniging: (35) Maria Geboortekerk: (37) Begraafplaats Stenenkruisstr: (41) Huize Heyendaal: (48) Nebo: (53) Dorpsschuur Lent: expo (54) Historische Tuinderij Lent: plukdag (55) Buitenplaats Oosterhout: (56) uur: Galerie de Natris: theaterworkshop (26) uur: Hees & Schependom, start Planetenstraat 65 Vanaf uur: Vm. Latijnse School: (3) Huize Bethlehem: (13) Stadhuis: (17) Proeftuin Radboud Universiteit: (50) Thiemeloods: (25) Vanaf uur: Besiendershuis: expo en smokkelverhalen (11) Begraafplaats Daalseweg: (42) Landgoed Doornik: (57) Vanaf uur: Landgoed Grootstal: (32) De Sterreschans: (40) uur: De Sterreschans: lezing (40) Dorpsschuur Lent: lezing (54) Hees & Schependom, start Planetenstraat 65 Vanaf uur: Stevenskerk: (1) uur: De Sterreschans: lezing (40) uur: Galerie de Natris: theaterworkshop (26) ZONDAG 10 SEPTEMBER uur: Hortus Nijmegen: (51) Vanaf uur: Weeshuis/Hessenberg: (5) Besiendershuis: expo (11) Stadsschouwburg: (20) Van t Lindenhoutmuseum: expo (21) Archeologisch depot: en uitleg (31) De Vereeniging: (35) Chalet Brakkestein: lezing (52) Nebo: (53) Dorpsschuur Lent: expo (54) Historische Tuinderij Lent: ambachtenmarkt (55) Buitenplaats Oosterhout: (56) uur: Titus Brandsma Gedachteniskerk: muziek (24) Hees & Schependom, start Planetenstraat 65 Vanaf uur: Chirurgijnskamer: (4) Stadhuis: (17) Mariënburgkapel: expo (18) Thiemeloods: (25) Maria Geboortekerk: (37) Vanaf uur: Besiendershuis: expo en smokkelverhalen (11) Byzantijnse Kapel: muziek (29) Landgoed Grootstal: (32) Begraafplaats Daalseweg: (42) Landgoed Doornik: (57) uur: Mariënburgkapel: lezing (18) Stadslandgoed Limos: (44) Dorpsschuur Lent: lezing (54) Hees & Schependom, start Planetenstraat 65 Vanaf uur: Stevenskerk: (1) Uitleg over de activiteiten met alle tijden vindt u in de beschrijving van monumenten. = rondleiding 22 OPEN MONUMENTENDAG NIJMEGEN 2017

23 PROGRAMMA KINDERACTIVITEITEN Ook dit jaar bieden wij een zeer gevarieerd kinderprogramma voor het hele gezin! 16 T HOOGSTRAATJE Za en zo uur: Kies een spannend (voorlees)verhaal over de persoon die ooit in t Hoogstraatje heeft gewoond en ontdek hoe het er toen uit zag. Ook kleurplaten aanwezig. 17 STADHUIS Za en zo 14 uur: Hoe ziet de kamer van de burgemeester eruit? In de rondleiding speciaal voor kinderen kun je een kijkje nemen. Aanmelden bij de receptie. 18 HUIS VAN DE NIJMEEGSE GESCHIEDENIS Za uur: Maak je eigen monumentje, kinderactiviteit i.s.m. The Big Draw. 21 VAN T LINDENHOUTMUSEUM Zo uur: Doe mee met activiteiten bij exposities Wat de pot schaft en Kleren maken t Kind. Ontdek hoe de boerderij, bakkerij, tuinderij en keuken van Neerbosch werkt. Wat eten ze in die tijd, welke producten zijn beschikbaar en hoe ruikt het? Steek je handen uit de mouwen, trek schort en klompen aan, melk een koe en maak echte Neerbossche boter! 23 DE WITTE MOLEN Za uur: Zelf je graan malen met een Romeinse handmolen! Het meel mag je meenemen. Je kunt ter plaatse broodjes maken, versieren en bakken in houtgestookte oven. De molenaar legt uit hoe de molen werkt. 24 TITUS BRANDSMA GEDACHTENISKERK Za uur en zo uur: Kinderspeurtocht. 30 MARANATHAKERK Za uur: Diverse kinderactiviteiten i.s.m. Helicon VMBO. 31 ARCHEOLOGISCH DEPOT NIJMEGEN Zo uur: Ga aan de slag als stadsarcheoloog! Doe mee met een korte-scherven-workshop, start elk heel uur, de laatste om 16 uur. Wat doen archeologen met hun vondsten? Ontdek het zelf! 34 HOLLANDSCH-DUITSCH GEMAAL Za uur: Wat gebeurt er bij een hevige regenbui in de straat? Met de wateroverlasttafel ga je hier zelf mee aan de slag. Doe mee met een korte quiz en maak kans op leuke prijsjes. Ook kleurplaten aanwezig. 37 H. MARIA GEBOORTEKERK Za uur: Kinderspeurtocht. 45 BEGRAAFPLAATS RUSTOORD Za en zo uur: Ga op pad met de educatieve natuuroute, start bij de aula. Limonade is (gratis) verkrijgbaar. 55 WARMOES HISTORISCHE TUINDERIJ LENT Zo uur: Ontdek wat een smid, wolspinner en touwvlechter vroeger deed en probeer het zelf ook eens uit. Je kunt ook zelf fruit (o.a. bessen) plukken en je eigen appelsap maken. 24

24 CENTRUM WAALKADE WAAL WAALBRUG LAGE MARKT STEENSTR NONNENSTRAAT CS TUNNELWEG PARKWEG KRONENBURGER- PARK VAN SCHAECK MATHONSINGEL 7 LANGE HEZELSTRAAT 8 NASSAUSINGEL 20 9 PARKWEG 6 PAPENGAS HESSENBERG GEBROEDERS VAN LIMBURG- PLEIN 5 BEGIJNENSTRAAT BLOEMERSTRAAT GANZENHEUVEL HOUTSTRAAT i STIKKE HEZELSTR AUGUSTIJNENSTRAAT PLEIN 1944 SMIDSTRAAT MOLENSTRAAT 19 GROTE MARKT ZIEKERSTRAAT BROERSTRAAT VAN WELDERENSTRAAT GROTESTRAAT 17 TWEEDE WALSTRAAT MARIKENSTRAAT MARIËNBURG VLEESHOUWERSTRAAT SNIJDERSTRAAT BURCHTSTRAAT 18 GROENE BALKON RIDDERSTRAAT MARIËNBURGSESTRAAT 16 HERTOGSTRAAT 14 ST. CANISIUSSINGEL PRINS HENDRIKSTRAAT VALKHOF DERDE WALSTRAAT 15 KELFKENSBOS GERARD NOODTSTRAAT 36 BERG EN DALSEWEG 37 KEIZER KAREL PLEIN 35 ORANJESINGEL CENTRUM 1 Stevenskerk 2 Stevenstoren 3 Vm Latijnse School 4 Chirurgijnskamer 5 Vm. Weeshuis & De Hessenberg 6 St. Jacobskapel 7 Kronenburger- of Kruittoren 8 Roomsche Voet 9 St. Jacobstoren 10 Synagoge 11 Besiendershuis 12 Cellenbroederenhuis 13 Huize Bethlehem 14 St. Nicolaaskapel 15 Valkhofbunker 16 t Hoogstraatje 17 Stadhuis 18 Mariënburgkapel/Huis van de Nijmeegse geschiedenis 19 Petrus Canisiuskerk 20 Stadsschouwburg WEST 21 Van t Lindenhoutmuseum 22 Begraafplaats Dorpsstraat 23 De Witte Molen MIDDEN/ZUID 24 Titus Brandsma Gedachteniskerk 25 Thiemeloods 26 Galerie de Natris 27 De Tweeling 28 H. Antonius/St. Annakerk 29 Byzantijnse Kapel 30 Maranathakerk 31 Archeologisch depot Nijmegen 32 Landgoed Grootstal 33 Vm. woonatelier Ted Felen OOST 34 Hollandsch-Duitsch gemaal 35 Concertgebouw De Vereeniging 36 Evangelisch-Lutherse kerk 37 Maria Geboortekerk 38 Vm. winkel/woonhuis De Gruyter 39 Gelders Archeologisch Centrum G.M. Kam 40 Wooncomplex De Sterreschans 41 Begraafplaats Stenenkruisstraat 42 R.K. Begraafplaats Daalseweg 43 H. Antonius van Paduakerk 44 Stadslandgoed Limos & Snijderskazerne 45 Begraafplaats Rustoord 46 Joodse begraafplaats 47 Dominicuskerk 48 Huize Heyendaal 49 Villa Oud Mariënboom 50 Proeftuin Radboud Universiteit 51 Hortus Nijmegen 52 Chalet Brakkestein 53 Nebo NOORD 54 Dorpsschuur Lent 55 Warmoes Historische Tuinderij Lent 56 Buitenplaats Oosterhout 57 Landgoed Doornik WANDELINGEN Wandeling Stadsboerderijen, Start bij 18, Mariënburgkapel/ Huis van de Nijmeegse geschiedenis. Meer info op pagina 4. Wandeling Hees & Schependom. Start bij Zwembad West, Planetenstraat 65. Meer info op pagina 8. 25

25 PLATTEGROND NIJMEGEN LSTEINWEG HEIJENDAALSEWEG OOS TERHOUTSESTRAAT STATIONSTRAAT GRIF TDIJK KEIZER HENDRIK V SINGEL VAN JONKERSTRAAT DUKENBURG SCHUYLENBURGWEG 21 VAN APPELTERNWEG WAALDIJK VAN HEEMSTRAWEG WEST 22 DORPSSTR SYMFONIESTR O.C. HUISMANSTRAAT 31 NIEUWE DUKENBURGSEWEG ENERGIEWEG DENNENSTRAAT NEERBOSSCHEWEG GOFFERT MIDDEN/ ZUID DORPSSTRAAT INDUSTRIEWEG PLANETENSTR WEG DOOR JONKERBOSCH HATERTSEWEG WAAL MOLENWEG OUDE GROENESTRAAT WINSELINGSEWEG MUNTWEG MARIALAAN WOLFSKUILSEWEG GRAAFSEWEG AAN 56 WEURTSEWEG WEST SLOTEMAKER DE BRUÏNEWEG GROOTSTALSELAAN NOORD NWE MOLLENHUTSEWEG DE OVERSTEEK WAALBANDIJK 23 HATERTSEWEG SINT JACOBSLAAN GRIFTDIJK CS NOORD GROENESTRAAT MIDDEN/ ZUID VAN PELTLAAN 55 LENT ZALIGESTRAAT OOSTERHOUTSE 24 ST. ANNASTRAAT PRINS MAURITSSSINGEL DIJK N325 ARCHIPELSTRAAT OOST HOUTLAAN SCHEIDINGSWEG LAAUWIKSTRAAT GROENEWOUDSEWEG NOORD HEIJENDAAL OUDE DIJK CENTRUM 35 KAPITTELWEG VROUWE UDA VEUR-LENT 43 STELTSESTRAAT WAALBRUG TOER DRIEHUZER WEG ZANDSES TRAAT VOSSENPEL S STRAAT UBBERGSEWEG 37 DAALSEWEG D ALMARASWEG BEMMEL SEDIJK WAAL BERG EN DALSEWEG OOST POSTWEG OOYSEDIJK N325 BOSWEG WAALDIJ K VAN T SANTSTRAAT HENGSTDALSEWEG NOOIVELD 44 GROESBEEKSEWEG BARBAROSSASTR UBBERGSEVELDWEG DOORNIK NIJMEEGSEBAAN 33 MALDERBURCHTSTRAAT ELSHOFWEG SINT JACOBSWEG 23

26 COLOFON INFORMATIE TIJDENS DE OPEN MONUMENTENDAG Stevenskerk, St. Stevenskerkhof 62 zaterdag van uur en zondag van uur MEER INFO Dit is een uitgave van de gemeente Nijmegen, afdeling Ruimtelijke Ontwikkeling. TEKST EN REDACTIE Monique Zoon, Sarina Wagener en Anne Wevers GRAFISCH ONTWERP Kukel & Kuijpers, Nijmegen DRUK DPN-Rikken Print, Nijmegen FOTO S Gemeente Nijmegen, Buitenplaats Oosterhout en Regionaal Archief Nijmegen ORGANISATIE Comité Open Monumentendag Nijmegen Het is mogelijk dat door omstandigheden het programma is aangepast. Informatie hierover bij de informatiepunten en Het betreden van monumenten en deelname aan activiteiten op de Open Monumentendag gebeurt op eigen risico. De organisatie van de Open Monumentendag en de eigenaren/beheerders van de monumenten zijn niet aansprakelijk voor eventuele schade. Augustus 2017