VEENNET Netwerk van initiatieven

Transcriptie

1 VEENNET Netwerk van initiatieven

2 BOVEN VEENSLOOT NIEUWE PEKELA STADSKANAAL 1E EXLOËRMOND TER APEL km

3 VEENNET Netwerk van initiatieven Wat gebeurt er met de Veenkoloniën als we niets doen? Is dit dan erg? En wie zijn we? De kern van ons betoog: verandering moet komen van de inwoners zelf. Bij hen ligt het initiatief. De overheid kan dit initiatief niet creëren: het ís er of het is er niet. Plannen en visies van bovenaf zijn tot nu toe niet in staat gebleken om mensen werkelijk te mobiliseren. Het is de kunst om initiatieven te ontdekken, te richten en te doen opbloeien. De overheid stapt in de rol van de helper die initiatiefnemers in het zadel zet. Trappen kunnen ze vervolgens zelf. Immers: een plannenmaker hoeft geen professional te zijn. Iedereen maakt plannen, van groot naar klein, van inwoner tot ondernemer en van vereniging tot overheid. Nu nog onbekend, maar de opgetelde energie en investeringskracht is enorm. Het is de kunst om deze energie te mobiliseren en te richten. Hierin ligt de sleutel voor de Veenkoloniën. Veennet is een voorstel tot een investeringsprogramma. Een coöperatie die bestaat uit initiatiefrijke inwoners, ondernemers en de overheden in een netwerk van initiatieven, met één gemeenschappelijk doel: een vitale en weerbare regio. Krimp: alles gebeurt tegelijk Een afname van het aantal inwoners leidt niet alleen tot leegstand van woningen, maar heeft zijn weerslag op tal van onderdelen van de regio en - misschien wel belangrijker - de negatieve gevolgen treden overal tegelijkertijd op. Kleine dorpen met een beperkt aantal voorzieningen zijn kwetsbaar voor de effecten van krimp. De aantrekkelijkheid neemt snel af bij het sluiten van de laatste winkel of school, of leegstand van enkele woningen. Regionale centra zoals Stadskanaal kennen dalende inwoneraantallen, maar zien gelijktijdig hun regiofunctie groeien, wat investeringen vraagt. Het meest voelbaar zijn de gevolgen voor bewoners. Een dag uit het leven van een huishouden ziet er in 2025 in elk geval anders uit dan nu. Veel huishoudens zullen voor hun werk, school of boodschappen meer tijd en geld kwijt zijn aan reizen, of zelfs een tweede auto moeten aanschaffen. Er is niet één oplossing; veel oplossingen zijn onvermijdelijk maatwerk waarbij de betrokkenen zelf uitvoerder (moeten) zijn.

4 Kwaliteiten van de Veenkoloniën: enkele nuchtere observaties De Veenkoloniën hebben gepiekt in de gouden eeuw van de veenwinning gevolgd door de productie van strokarton en aardappelzetmeel. Een combinatie van gunstige omstandigheden - de brandstofbehoefte - en ondernemersgeest heeft deze bloeiperiode in gang gezet. Maar kan de regio nog eens pieken? Wij denken van niet. Het is niet waarschijnlijk dat zich binnen afzienbare tijd een nieuwe ontwikkeling voordoet met eenzelfde impact voor de regio. Ook het aantrekken van nieuwe bewoners naar de regio lijkt niet de oplossing. Het is dus de kunst om de eigen kwaliteiten te herontdekken en die te gebruiken als leidraad voor de eigen toekomst. Wat zijn dan die gebiedseigen kwaliteiten van de Veenkoloniën? Wij zien er twee: Sterke gemeenschapszin: de sociale samenhang in dorpen en tussen ondernemers is sterk en een belangrijke factor om te blijven of terug te keren; Aantrekkelijke woonomgeving: rust, ruimte en betaalbaarheid. Zeker voor gezinnen met jonge kinderen en pensioengerechtigden zijn dit belangrijke vestigingsfactoren. Juist gezinnen met jonge kinderen zijn essentieel voor de regio; in een vergrijzende regio zouden juist deze mensen moeten blijven. Ze zorgen voor een (dorps)dynamiek, versterken het dorpsgevoel en de kinderen groeien op in een regio waar ze zich aan kunnen binden. De kwaliteiten van het gebied zouden juist die mensen aan moeten spreken, de potentie van deze kwaliteiten is nog niet ten volle benut. Doel: vitale en weerbare regio De leefomgeving en de dagelijkse routine van veel individuen zal veranderen door de gevolgen van krimp. De contra-strategie is dan: zorg dat mensen deze veranderingen kunnen bijbenen (meebewegen met krimp) of beter nog, naar hun hand kunnen zetten. Er moet worden voorkomen dat er blijvende littekens ontstaan als gevolg van de krimp: een winkel die verdwijnt uit een dorp komt nooit meer terug. Het doel van onze aanpak is dan ook: De Veenkoloniën helpen evolueren tot een vitale en weerbare regio De contra-strategie moet er voor zorgen dat de regio op langere termijn minder kwetsbaar voor nieuwe veranderingen is. Jonge gezinnen kunnen belangrijke voorzieningen in leven houden en er wordt levendigheid en vitaliteit behouden, investeren in deze groep is dan ook een investering voor de lange termijn. Door initiatieven van groepen bewoners en ondernemers te ondersteunen ontstaan sterkere collectieven die weerbaarder zijn voor veranderingen dan een individu. KRIMP VEENNET NIETS DOEN De terugloop van het aantal inwoners -krimp- kan vertraagd en terug gebracht worden door Veennet.

5 Strategie: mobiliseer en richt initiatief Gezien de aard en omvang van de opgave en de benodigde slagkracht is er maar een strategie mogelijk: mobiliseer initiatief en geef het ruimte en richting. De overheid blijft zelf investeren, maar daarnaast worden individuen en collectieven uitgedaagd initiatieven te ontplooien. Dit nieuw te vormen netwerk van initiatieven en bijbehorende investeringen vormt een nieuw organisch investeringsprogramma voor de Veenkoloniën. Initiatieven kunnen kleinschalig zijn zoals het gezamenlijk beheer van een speeltuin, of grootschalig zoals een nieuwe energiecentrale. Wij voegen aan deze fysieke schaal een maatschappelijke schaal toe: de hoeveelheid mensen voor wie het initiatief betekenis heeft. Daarin kan een speeltuin groot zijn en een energiecentrale klein, schaal gaat niet meer om ruimte maar om mensen. " De Veenkoloniën helpen evolueren tot een vitale en weerbare regio " Sociaal net Economisch net Energienet Waternet individuen... lokale supermarkt levert haar producten aan huis... regenwater opvangen in regenton voor eigen en collectief gebruik collectief naschoolse opvang in voormalige basisschool bewoners verbeteren kwaliteit buitenruimte wat waardevermindering woningen voorkomt eigen woning en omgeving met PV-cellen voorzien van electriciteit... regionaal effect... nieuwe treinverbinding biedt kansen en mogelijkheden voor studenten en hoger opgeleiden in de regio aanleg van een smart grid netwerk regio niet afhankelijk van watertoevoer uit andere gebieden, maar voorziet in eigen behoefte Van strategie naar praktijk Als basis zijn er vier inhoudelijke thema s die kansen bieden voor de Veenkoloniën. Deze functioneren als kapstok waaraan initiatieven gehangen kunnen worden. Allereerst een Sociaal net, een netwerk van activiteiten en voorzieningen in de nabije omgeving die bijdragen aan versterking van de lokale gemeenschap. De doelen zijn: Voor iedereen zijn in 2025 basisvoorzieningen veilig bereikbaar per fi ets Topkwaliteit basisonderwijs, sport, ruimte om te spelen, ontmoeten en recreëren. Een Economisch net, een netwerk van nuttige voorzieningen waar mensen dagelijks gebruik van maken, zoals winkels, huisarts of ziekenhuis. Het doel: in 2025 is de gemiddelde reistijd naar voorzieningen minimaal gelijk gebleven ten opzichte van Een Energienet waarbinnen activiteiten en voorzieningen die bijdragen aan besparing, uitwisseling en duurzame opwekking van energie worden gecreëerd. Als laatste het Waternet, waarbinnen activiteiten en voorzieningen bijdragen aan een duurzamer waterhuishouding. In 2025 moeten de Veenkoloniën voorzien in hun eigen regionale waterbehoefte. Concreet betekend dit: zelf hectare waterberging realiseren.

6 Dit is het moment waarop in iedere strategie ontwerpers een ruimtelijke visie neer leggen. Dat gebeurt nu niet, Veennet vereist eigen initiatieven. Om de abstractie van doel en strategie te vertalen naar de praktijk introduceren wij een structuur, om initiatieven en initiatiefnemers vraaggericht te helpen en in een verband te plaatsen. Deze hulpstructuur bestaat uit 3 onderdelen: een (nog leeg) investeringsprogramma een set hulpmiddelen een set spelregels Een (nog leeg) investeringsprogramma Een investeringsprogramma gaat om keuzes, die zijn nu nog niet gemaakt. Dit is een eerste stap voor de politiek, een keuze op basis van de vier inhoudelijke thema s; energie, economie, water en energie, en afhankelijk van de vragen uit de regio. Een set hulpmiddelen Initiatieven krijgen steun in de vorm van medewerking van de overheid en instituties, inspiratie, kennis, middelen (voor de beste initiatieven) en fi nancieringsmogelijkheden. Daartoe stellen we de volgende hulpmiddelen in: Een publiek-private samenwerking van overheden, ondernemers en organisaties; stelt doelen en aanpak vast, bewaakt deze en stuurt bij: de Coöperatie Veennet. Deelnemers van de stuurgroep Agenda voor de Veenkoloniën steunen de initiatieven. INWONERS VEENKOLONIËN VERENIGINGEN & STICHTINGEN ONDERNEMERS & INSTELLINGEN PROVINCIES EN GEMEENTEN AGENDA VOOR DE VEENKOLONIËN INITIATIEVEN BUDGET DOELSTELLINGEN LOKET toetsing CV VEENKOLONIËN koppeling initiatieven voldoet niet hulp bieden PRIJSVRAAG GARANTIEFONDS RABOBANK uitvoering uitvoering

7 De coöperatie is niets zonder een loket: de plek waar initiatieven binnenkomen. Hiervoor wordt een dynamische website, centrale gegevensbron met initiatievenkaart gecreëerd. Deze informeert en koppelt initiatiefnemers: een online werkplaats. Een programmabureau, de compacte uitvoeringsorganisatie van de Coöperatie. Zij toetst initiatieven aan doelen en spelregels, biedt ondersteuning aan initiatiefnemers in de vorm van: professionele begeleiding en expertise, contacten met gemeente en fi nanciers voor ruimtelijke, juridische en fi nanciële ruimte, contacten met andere initiatiefnemers voor verrijking en ter lering en als laatste exposure van initiatieven En er is een investeringsfonds; deze is opgebouwd uit bijdragen van de deelnemers van de coöperatie en helpt bij het fi nancieren van initiatieven. De coöperatie worden gefi nancierd uit dit fonds: ondersteuningsgeld voor de beste initiatieven middels jaarlijkse prijsvraag, het garantiefonds voor leningen van commerciële banken en het dekt de kosten van het programmabureau zelf. De spelregels Om te kunnen toetsen of initiatieven beantwoorden aan de doelstellingen doen we een voorstel voor een set spelregels. De spelregels worden toegepast op ieder initiatief wat aan de coöperatie wordt voorgelegd, initiatieven die voldoen aan de spelregels komen in aanmerking voor ondersteuning. Deze spelregels worden democratisch vastgesteld Iedereen kan een initiatief indienen, van burger tot onderneming en overheid, al dan niet gezamenlijk met anderen. Het initiatief moet betrekking hebben op de Veenkoloniën. Het initiatief moet bijdragen aan de thema s en de doelen. Het initiatief moet voor zoveel mogelijk mensen in de Veenkoloniën een positief effect hebben en gesteund worden door minimaal 10 mensen in de directe omgeving van het initiatief. Het initiatief draagt bij aan de zelfstandigheid van een gemeenschap, in die zin dat de afhankelijkheid van vervoer afneemt of dat wordt voorzien in de eigen levensbehoeften als energie, water en voedsel.

8 De blik vooruit Voor de periode wordt een investeringsprogramma Veennet gevuld met initiatieven. Na twee jaar worden resultaten geëvalueerd en worden doelen en middelen indien nodig herijkt. We stellen voor om klein te beginnen. Bij succes en vertrouwen kunnen elke keer meer middelen worden vrijgemaakt. De rol van de ontwerper ligt niet meer in de allesomvattende visie, zijn rol is het beschrijven van mogelijke doelen, kansen en het uitwerken van initiatieven. Eerst zijn de initiatiefnemers aan het woord! De verandering van de Veenkoloniën is begonnen; voor deze inzending zijn veel gesprekken gevoerd in de regio. Gesprekken met bewoners, betrokkenen en ondernemers in het gebied leidden direct tot initiatieven. Nieuwe initiatieven die de ruimte verdienen te groeien om de Veenkoloniën als sterke duurzame regio te laten door ontwikkelen Stuurgroep Agenda van de Veenkoloniën roept op tot deelname Veennet coöperatie Alle deelnemende gemeenten, provincies, het waterschap, onderwijsorganisaties, ngo s en ondernemers ondertekenen convenant Veennet & oprichting coöperatie Startschot Investeringsagenda Veennet Er wordt een startkapitaal van 1 mln. euro ingesteld voor een investeringsfonds. Alle overheden leggen 5 euro per inwoner in in het fonds; ook de organisaties en ondernemers dragen bij Lancering prijsvraag voor initiatieven ,- projectondersteuning te verdelen Digitale werkplaats koppelt initiatieven & werkbijeenkomsten met inwoners en experts Ook overheden brengen projecten aan voor de investeringsagenda Realisatie van eerste initiatieven Evaluatie door de coöperatie & Formulering investeringsagenda

9