Eco samenvatting H16 t/m H23

Transcriptie

1 Eco samenvatting H16 t/m H23 Hoofdstuk 16: Beleggen Beleggen houd in dat je geld vastzet in een beleggingsobject in de hoop hier een financieel voordeel uit te halen (een nadeel is ook een reëel mogelijkheid) Vormen van beleggen: - door geld op een spaarrekening te zetten (meestal direct opeisbaar, laag risico, lage rente) - door effecten te kopen in de vorm van obligaties of aandelen o obligaties : leningen met vaste couponrente maar variabele marktwaarde (laag risico, lage rente maar kan meer worden mits goeie marktwaarde en eerder te verkopen, niet direct opeisbaar) o aandelen : deelnamen in een onderneming(nv of in uitzonderlijke gevallen bv s) met eigenvermogen (recht op deel behaalde winst ( Divident ), hoger risico, niet direct opeisbaar, waarde is beurs afhankelijk) Hoofdstuk 17: Het bruto binnenlands product Economische kringloop, een eenvoudige voorstelling van de geld- en goederenstroom tussen verschillende economische sectoren Productie, Het toevoegen van waarden aan een goed Intermediair verbruik, de inkomen die gedaan zijn om te kunnen produceren Toegevoegde waarde = omzet intermediair verbruik Interest, de beloning die je meerekent voor alle beschikbare kapitaalgoederen (machines, gebouw enz) Toegevoegde waarde is ook het totale inkomen, dit kunnen we ook berekenen door het loon van alle werknemers, de berekende winst en de interest bij elkaar op te tellen. Bruto binnenlands product = de totale productie door binnenlandse sectoren (de productie van overheid en ondernemingen binnen een jaar) Nationaal inkomen = het bedrag dat gedurende één jaar aan de bezitters van productiefactoren in een land is betaald De beloning van de productiefactoren is het primaire inkomen

2 Van toegevoegde waarde naar nationaal inkomen Het BBP is geen maatstaaf van welvaart, hiervoor moet je het BBP per hoofd van de bevolking hebben. (het BBP delen door aantal inwoners) Het BBP per hoofd is echter een gebrekkige maatstaaf voor welvaart, omdat alleen geregistreerde economische transacties meegerekend worden. Formele economie = Deel van economie met alleen geregistreerde officiële transacties Informele economie = Deel van economie dat bestaat uit een legaal en illegaal gedeelte - legale gedeelte = het grijze werk, ook wel doe-het-zelf-werk en huishoudelijk werk - illegale gedeelte = activiteiten die op zichzelf legaal zijn maar illegaal worden door bv. De belasting te ontduiken. Toegenomen productie brengt ook externe effecten met zich mee namelijk: - Positieve, beter geschoolde bevolking of goede gezondheidszorg. - Negatieve, bijvoorbeeld milieuvervuiling. Externe effecten maken dat productiegroei en welvaartsgroei verschillende zaken zijn.

3 Hoofdstuk 18: Nationale rekening De nationale rekeningen geven een boekhoudkundige weergave van alles wat er in de economie gebeurd. Het is een boekhoudkundige opstelling van de in een jaar gerealiseerde productie en inkomens. Kapitaalgoederen = goederen bestemd om te gebruiken bij productie, de aanschaf noemen we Investeren Investeringen hebben in de regel maar 2 redenen: 1. Vervanging versleten kapitaalgoederen (Vervangingsinvesteringen) 2. Uitbreiding van de productiecapaciteit (Uitbreidingsinvesteringen) Afschrijvingen = taxatie van de jaarlijkse slijtage van kapitaalgoederen samen met de waardevermindering Factorbeloningen = loon, huur, rente, pacht en winst door niet de volledige toegevoegde waarde te rekenen als factorbeloning maar de waarde afschrijving blijft er geld over om nieuwe vervangingsinvesteringen van kunnen worden gefinancierd. De overheid in de kringloop: Functies van de overheid zijn: - Voorziening van collectieve en quasi collectieve goederen - Verstrekken van inkomensoverdrachten (uitgave voor sociale zekerheid) Collectieve goederen zoals defensie en handhaving openbare orde kan alleen wanneer de overheid bestedingen doet. Overheidsbestedingen, zijn bijvoorbeeld papieren, bureaus en pc s maar ook ambtenaren. Overheidsuitgave: Inkomensoverdracht = uitgave voor sociale zekerheid (bijvoorbeeld: Huurtoeslag, bijstand) Export = het deel van goederen dat gevraagd word in het buitenland Import = het deel van goederen dat gevraagd word vanuit het buitenland door Nederlandse ondernemingen Netto export = het verschil tussen de uitvoer en de invoer van goederen en diensten en is positief als er meer export is dan import en negatief als er meer import is dan export

4 De complete nationale rekening: De complete economische kringloop:

5 Hoofdstuk 19: inkomensverdeling Primair inkomen Primair inkomensverdeling Secundair/besteedbaar inkomen Personele inkomensverdeling = de beloning voor het ter beschikking stellen van Productiefactoren (Voorbeeld: loon, huur, rente, pacht en winst) = de verdeling van de primaire inkomens over de inkomsten trekkers = het primair inkomen verminderd met de loon, inkomen belasting En vermeerderd met inkomensoverdrachten = de verdeling van de inkomens over de individuele inkomenstrekkers Werkwijze maken Lorenzcurve: 1. Rangschik alle inkomenstrekkers van laag naar hoog 2. Verdeel de totale groep in tien even grote groepen elke groep is een deciel 3. Bepaal het aandeel van ieder deciel in het totale inkomen 4. Tel de aandelen van de verschillende decielen bij elkaar op, geeft het gecumuleerde inkomensaandeel 5. Teken de gecumuleerde inkomensaandelen in een grafiek Inkomensnivellering = het verminderen van de relatieve inkomensverschillen Inkomensdenivellering = het toenemen van de relatieve inkomensverschillen Belastingen = een gedwongen afdracht aan de overheid, zonder dat daar in het individuele geval aanwijsbare tegenprestaties tegenover staan. Progressieve belastingstelsels hebben een nivellerende werking op de inkomensverdeling Belasting zorgt in eerste instantie om zo efficiënt mogelijk middelen voor overheidsuitgave bij elkaar te krijgen. Word er bij een nieuwe of wijziging in belasting vaak ook gekeken naar hoe dit de inkomensverdeling in een land beïnvloed. Het moet niet overschat worden want ook andere maatregelen (zoals scholing) kunnen een nivellerende werking hebben op de inkomensverdeling. Via de belasting word ook het koopgedrag van belastingbetalers gestuurd. Belangrijkste inkomsten overheid zijn de loon- en inkomstenbelasting. We onderscheiden twee groepen van elkaar als je kijkt naar soorten belastingen namelijk: 1. Kostprijsverhogende belasting (bv. BTW en verschillende accijnzen) 2. Belasting op het inkomen, winst en vermogen (de loon- en inkomstenbelasting en vennootschapsbelasting) Kostprijsverhogende belasting zorgt dat de koopkracht van een consument minder word en treft mensen met een laag inkomen harder dan mensen met een hoog inkomen. Dat de koopkracht word aangetast hoeft geen argument te zijn tegen deze belasting aangezien de overheid hier weer collectieve goederen en inkomensverdelingen van financiert. Deze belasting heeft een denivellerend effect. Iedereen die inkomen geniet betaalt loonbelasting. De loonheffing word direct door de werkgever ingehouden en aan de fiscus afgedragen. Zelfstandige betalen deze belasting over de winst. Als bv of nv betaal je ook nog vennootschapsbelasting. Over rente op vermogen word ook inkomstenbelasting betaald. LET OP: Loonheffing = bestaat uit loonbelasting en sociale premies (bv AOW) Verschillende belastingstelsels: - Schijvenstelsel - vlaktaks

6 Eigenwoningforfait = een bedrag wat via een taxatie van eigenwoning en percentage word berekend en bij het primaire inkomen word opgeteld Aftrekposten = Zijn bedragen die je van je belastbare inkomen mag aftrekken (bv, hypotheekrente en OV) Heffingskorting = Korting op de totaal te betalen belasting er is een standaard en daarnaast nog individuele kortingen zoals alleenstaande oudere korting en arbeidskorting Progressieve belasting = wanneer er meer belasting moet worden betaald naarmate het inkomen stijgt Belasting druk = het gemiddelde percentage te betalen belasting over het inkomen. Marginale druk = de druk in een percentage wat over de bovenste schijf dus op de top word betaald. Vlaktaks = vorm van belasting waarbij het tarief onafhankelijk is van de hoogte van het inkomen. Het marginale belastingtarief bij vlaktaks geeft aan hoeveel belasting betaald moet worden per verdiende euro het word dan ook wel het proportioneel tarief genoemd. Hoofdstuk 20: Wat is economische groei Bruto binnenlands product is geen directe indicator voor algemene groei economie om volgende redenen: - kan ook stijgen door een stijging in gemiddelde prijspijl - moet gecorrigeerd worden naar het reëel BBP door inflatie mee te rekenen - moet ook gecorrigeerd worden op een bevolkingsgroei zie boek blz. 92 voor berekeningen economische groei = als op de lange termijn het reëel BBP per hoofd toeneemt economische groei kent 3 vormen: 1. toevallig 2. incidenteel 3. conjunctuurverschijnselen We spreken ook wel van trendmatige groei, dat is de gemiddelde groei gedurende een langere periode. Een toename van productie per hoofd kan alleen wanneer de productie groei hoger is dan de bevolkingsgroei. Een toename in de productie per hoofd zorgt voor een hogere productiviteit in een land en kan leiden tot economische groei. Ook investeren in mensen in de vorm van scholing werkt bevorderend. Bedrijven kunnen ook investeren in kapitaalgoederen om zo hun productiviteit omhoog te schroeven. Vaak zorgen nieuwe technologieën voor een hogere kwaliteit en kwantiteit ( Arbeidsproductiviteit ) en op de lange termijn voor een groter (reëel) inkomen van de werknemers. En dus een hoger reëel BBP per hoofd. Natuurlijke hulpbronnen kunnen ook zorgen voor economische groei maar meer land wil niet direct zeggen dat er een hogere productie is. Het bezit van natuurlijke rijkdommen is geen noodzakelijke voorwaarde voor groei. Succes in internationale handel helpt daar in tegen wel door goeie kwaliteit arbeid te leveren word dit vaak bevorderd. Arbeidsproductiviteit = de waarde van de productie per werkende per tijdseenheid Productie per periode = arbeidsproductiviteit x aantal werkende Arbeidsproductiviteit kan ook de vraag beantwoorden of een werknemer duur is. Loonkosten per eenheid product = gemiddeld loon / arbeidsproductiviteit Categoriale inkomensverdeling = de verdeling van het in de onderneming gevormde inkomen over de productiefactoren arbeid, kapitaal, natuur en ondernemersactiviteit. Arbeidsinkomensquote = het totale arbeidsinkomen in ondernemingen als percentage van de door ondernemingen toegevoegde waarde. Restquote = het percentage dat overblijft naast de arbeidsinkomensquote om totaal 100% te krijgen.

7 Arbeidsinkomen = het looninkomen vermeerderd met het zelfstandig toegerekende inkomen. Divergentie = economisch uit elkaar groeien van landen Convergentie = economisch naar elkaar toe groeien van landen

8 Hoofdstuk 21: conjunctuur 21.1 schommeling van de productie gebruikelijke maatstaf om productieomvang te meten is het bruto binnenlands product (bbp) BBP is gezamenlijke productie binnen een land bij groei van BBP wordt onderscheid gemaakt tussen - nominaal groei = toename BBP in euro's - reële groei = toename in hoeveelheid geproduceerde goederen (volumetoename) berekening reële groei doen we door deze te corrigeren met de inflatie stel de nominale groei is 3% en gemiddelde prijsniveau stijgt ook met 3% dan is er geen reële groei. De productie neemt dan alleen toe in euro's niet in hoeveelheid. index reëel bbp = index nominaal BBP index algemeen prijspeil x 100 een toename van het reëel BBP wordt ook wel een toename in het volume van het BBP genoemd onder conjunctuur verstaan we de schommeling in de groei van het reële bruto BBP Hoogconjunctuur laagconjunctuur recessie depressie = periode waarin het reëel BBP sneller groeit dan gemiddeld = periode waarin het reëel BBP minder snel dan gemiddeld groeit = wanneer het reëel BBP meer dan 2 kwartalen minder dan gemiddeld groeit = wanneer er extreme depressie is 21.2 inflatie inflatie = stijging van het algemene prijspeil (stijging van het CPI) deflatie = daling van het algemene prijspeil (daling van het CPI) indexcijfers = percentage als 100 tal schrijven 14.3% is dan dus om te berekenen wat de verandering van het algemeen prijspeil is maken we een budget onderzoek: Productgroep gewicht in 2008 voeding 20% Woning 30% kleding en schoeisel 5% ontspanning 25% overige uitgave 20% totaal 100% vervolgens doe je een 2de budgetonderzoek in 2011 ten opzichte van 2008

9 Productgroep prijsindex in 2011 (2008 = 100) voeding 115 woning 107 kleding en schoeisel 95 ontspanning 105 overige uitgave 102 Consumentenprijsindex (CPI) van ,5 CPI 2011= x x x x x102 = 106, 5 waardevast = wanneer een wanneer de koopkracht gelijk blijft welvaartsvast = als de koopkracht van het pensioen even hard stijgt als het gemiddelde loon in het bedrijfsleven 21.3 conjunctuurindicatoren conjunctuurindicator = een indicator die aanwijzingen voor de fase waarin een conjuncturele ontwikkeling van een land zich bevindt. werkloos = wanneer je geen betaalde baan hebt maar er wel naar op zoek bent. werkloze beroepsbevolking werkloosheidspercentage= beroepsbevolking x100% Beroepsbevolking = personen tussen de 15 en 64 jaar die minstens 12 uur per week werken of willen werken werkgelegenheid = hoeveelheid bezette banen + hoeveelheid openstaande vacatures Wanneer het reëel BBP relatief snel stijgt dan is er in verhouding vaak veel vraag naar personeel en is er weinig werkloosheid. tegelijkertijd zal het vervullen van banen dan moeilijker zijn. Consumentenvertrouwen = de mate waarin consumenten bereid zijn duurzame consumptie goederen te kopen (wasmachines, tv's, etc.) gezien hun huidige financiële situatie en verwachte economische ontwikkelingen. producentenvertrouwen = de mate waarin ondernemers bereid zijn te investeren gezien hun kijk op de verwachte economische ontwikkelingen en eigen order positie. aantal uitzenduren = het aantal uren dat ondernemingen gebruik maken van uitzendkrachten dit word ook gebruikt om de conjuncturele ontwikkeling te voorspellen.

10 conjuncturele schommelingen hebben vooral te maken met consumenten en producentenvertrouwen Hoofdstuk 22: een macro-economisch model 22.1: de macro-economische vraag Macro-economische vraag bestaat uit de volgende onderdelen: - de consumptieve bestedingen - (netto) investeringen - overheidsbestedingen - netto-export de macro-economische vraag hangt af van het algemene prijspeil. gevolgen stijging algemeen prijspeil binnen een land (inflatie binnen een land) 1. consumenten budget korte termijn wordt reëel minder waard (koopkracht daalt) 2. ondernemingsbudget wordt reëel minder waard 3. export wordt vanuit het buitenland minder aantrekkelijk 4. import producten worden naar verhouding goedkoper 5. als je 3 en 4 samen ziet kun je concluderen dat de netto-export afneemt in het algemeen is er een omgekeerd evenredig verband tussen het algemeen prijspeil en de macro-economische vraag. dit verband zien we in de curve hieronder.

11 verschuivingen van de macro-economische vraagcurve worden veroorzaakt door: 1. een afname van het consumentenvertrouwen kan zorgen voor een verschuiving naar links. omdat bij elke hoogte van het algemeen prijspeil mensen minder producten zullen aanschaffen. 2. producentenvertrouwen speelt ook een rol. hebben ondernemers een positieve vooruitblik op de toekomst zorgt voor meer investeringen en dus een grotere vraag onafhankelijk van het algemeen prijspeil de curve verschuift dan naar rechts. MAAR denken ondernemers dat het einde van een periode met hoogconjunctuur voorbij is investeren ze minder bij elk prijspeil en verschuift de curve naar links. 3. de overheid kan de macro-economische vraag ook beïnvloeden door middel van belastingen wordt het duurder verschuift de lijn naar links wordt het goedkoper schuift de lijn naar rechts. 4. een afzwakking van economische groei in Amerika kan zorgen voor minder import in Amerika waardoor de netto-export in Nederland kan dalen en daardoor zal de macro-economische vraag curve van Nederland naar links schuiven. 22.2: het macro-economische aanbod het macro-economische aanbod is de totale hoeveelheid producten die bedrijven willen produceren en verkopen. macro-economische aanbod op de korte termijn. op korte termijn ligt de prijs vast. Het algemeen prijspeil verandert immers niet op korte termijn dus het kan ook niet echt anders. TENZIJ er een plotselinge verandering is van kosten bijvoorbeeld de olieprijzen stijgen dan stijgt de lijn daalt de prijs dan daalt de lijn. De macro-economische aanbodcurve loopt op de korte termijn dus horizontaal. macro-economische aanbod op de lange termijn is het aanbod afhankelijk van veel verschillende factoren maar niet van het algemene prijspeil. Wel is deze afhankelijk van de kwaliteit en kwantiteit van de producten. De macro-economische aanbodcurve loopt op de lange termijn dus verticaal.

12 Hoofdstuk 23: de invloed van het geld 23.1: geldhoeveelheid en inflatie omloopsnelheid van het geld = het aantal keren dat een euro in een jaar van eigenaar veranderd de verkeersvergelijking = M x V = P x T - M = de maatschappelijke geldhoeveelheid (money) - V = de omloopsnelheid van het geld (velocity) - P = het algemeen prijspeil - T = het aantal transacties De omloopsnelheid is op de korte termijn redelijk constant dus 1 op de korte termijn zorgt geldschepping niet per definitie voor inflatie op lange termijn wel 23.2: Centrale banken, rente en inflatie stijgt de maatschappelijke geldhoeveelheid te snel dan verhoogt het europees stelsel van centrale banken (ECB) de rente dit zorgt ervoor dat de Nederlandse bank zijn rente tegen Algemene banken verhoogt dit zorgt voor minder consumenten leningen en dus minder geldschepping. 23.3: internationaal geld wisselkoers = de prijs van een een valuta uitgedrukt in een andere valuta - appreciatie = de waardestijging van een valuta ten opzicht van een andere valuta - depreciatie = de waardedaling van een valuta ten opzicht van een ander valuta