Gezondheidsrisico s voor omwonenden veehouderijen?
|
|
- Lucas van der Ven
- 6 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Gezondheidsrisico s voor omwonenden veehouderijen? Lidwien A.M. Smit 1, Dick Heederik 2 praktisch Samenvatting De belangstelling voor de gezondheid van omwonenden van veehouderijbedrijven is de afgelopen jaren sterk toegenomen. Geuroverlast en gezondheidsklachten worden vaak gemeld door omwonenden. In een aantal studies in Duitsland en de Verenigde Staten is een verband gevonden tussen veehouderij in de woonomgeving en een negatief effect op de luchtwegen, maar dit werd niet bevestigd door de enige Nederlandse studie die tot dusverre is uitgevoerd. Bij omwonenden van veehouderijen die geen direct contact met (pluim)vee hebben zijn, voor zover onderzocht, geen aanwijzingen gevonden voor een verhoogd risico op dragerschap van antibioticaresistente micro-organismen, zoals de vee-gerelateerde variant van methicilline-resistente Staphylococcus aureus (MRSA ST398) en extended-spectrum beta-lactamasen (ESBL) producerende bacteriën. De recente Q-koorts uitbraak in Nederland heeft laten zien dat wonen in de omgeving van veehouderijen een reëel risico kan zijn. Het aantal studies bij omwonenden naar andere zoönosen dan Q-koorts is zeer beperkt, en over een mogelijk verhoogd risico kunnen daarom geen wetenschappelijk onderbouwde uitspraken gedaan worden. 1 Division of Environmental Epidemiology, Institute for Risk Assessment Studies (IRAS), Universiteit Utrecht, Postbus , 3508 TD Utrecht. 2 Corresponderend auteur. L.A.Smit@uu.nl. Summary Are neighboring residents at risk of health effects from animal farm emissions? Concerns about health risks due to emissions from farms in The Netherlands are rising. Complaints of odor nuisance and health problems are frequently reported in areas with a high density of livestock. Several studies in Germany and the United States showed an increased risk of adverse respiratory effects among neighboring residents, but this was not confirmed in a recently performed study in the Netherlands. In residents without direct contact with livestock or poultry, there was no evidence of an increased risk of carriage of antibiotic-resistant bacteria, such as methicillin-resistant Staphylococcus aureus (MRSA) or extended-spectrum beta-lactamase (ESBL) producing bacteria. The recent Q-fever outbreak in the Netherlands has demonstrated that the risk of contracting a zoonotic infection among neighboring residents is more than theoretical. There are insufficient data available to determine whether residents are at increased risk of contracting other zoonotic infectious diseases such as psittacosis or avian influenza. Introductie De belangstelling voor de gezondheid van mensen die in de nabijheid van veehouderijbedrijven wonen is de afgelopen jaren sterk toegenomen. De schaalvergroting in de Nederlandse veehouderij, die nog steeds doorzet, speelt hier een grote rol in. Vooral in Oost-Brabant en Noord-Limburg, maar ook in andere delen van Nederland leeft veel maatschappelijke weerstand tegen de intensivering van met name de varkenshouderij en pluimveehouderij en de 22 Tijdschrift voor Diergeneeskunde nr 10 oktober 2014
2 Tabel 1. Overzicht van gerapporteerde verbanden tussen veehouderij en luchtwegaandoeningen bij omwonenden. Xxxxxxxxxx Regio Populatie Studiedesign Gezondheidseffecten Ref Blootstelling gedefinieerd op groepsniveau North Carolina kinderen (12-14 jaar), uit 98 county s Geografische correlatiestudie Astmaprevalentie is lager in county s met meer veehouderij, in het bijzonder rundvee (33) Iowa 61 kinderen, school <1km van varkenshouderij en 248 kinderen, school >10km van veehouderij North Carolina kinderen (12-14 jaar), van 265 scholen Blootstelling gedefinieerd op individueel niveau Nedersaksen volwassenen met vragenlijst, met medisch onderzoek onderzoek, vragenlijst onderzoek, vragenlijst, multilevel analyse onderzoek Nedersaksen 149 volwassenen onderzoek North Carolina 101 niet-rokende volwassenen Longitudinale panelstudie Iowa 565 kinderen (0-17 jaar) onderzoek, vragenlijst Oost-Brabant, Noord-Limburg kinderen en volwassenen onderzoek, huisartsendossiers Kinderen die in de nabijheid van de varkenshouderij naar school gaan hebben vaker astma Kinderen (met een zelf-gerapporteerde allergie) die in de nabijheid van een varkenshouderij naar school gaan hebben vaker last van piepen op de borst, maar er is geen duidelijke blootstelling-respons relatie Meer luchtwegklachten en lagere longfunctie bij mensen met >12 stallen op 500 meter rondom de woning Meer atopie en lagere longfunctie bij hogere blootstelling aan ammonia Meer acute luchtweg- en irritatieklachten bij hogere blootstelling aan H 2 S, PM 10, en gerapporteerde geur, FEV 1 was lager bij hogere PM 2.5 blootstelling Meer astma bij hogere blootstelling aan varkenshouderijen Minder COPD, astma en allergie bij hogere blootstelling aan fijnstof uit veehouderij, meer astma en allergie bij omwonenden van nertsenhouderijen (11) (12) (13) (14) (15) (16) (3) groei van het aantal grote bedrijven (ook wel beschreven als megabedrijven ). Lokale actiegroepen, huisartsen en leden van dorps- en gemeenteraden maken zich zorgen over de mogelijke gevolgen van schaalvergroting voor de gezondheid van omwonenden. De Q-koorts epidemie, die haar hoogtepunt bereikte in 2009, heeft deze bezorgdheid versterkt. Ook leven er zorgen over andere zoönotische infectieziekten zoals aviaire influenza, de toename van antibioticaresistente micro-organismen in de veehouderij, en de risico s van blootstelling aan fijnstof. Wetenschappelijk onderzoek naar de gezondheid van omwonenden is vooral in de Verenigde Staten (North Carolina en Iowa) en Duitsland (Nedersaksen) uitgevoerd: deze gebieden staan bekend om een hoge dichtheid van intensieve varkens-, pluimvee- en rundveehouderijen. De resultaten van deze studies laten zich niet zonder meer vertalen naar de situatie in Nederland. De milieuwetgeving, bedrijfsvoering maar ook kenmerken van de bevolking die rondom veehouderijen woont kan sterk verschillen met de Nederlandse situatie. Dit wordt goed geïllustreerd in een recent artikel over de intensieve varkenshouderij in North Carolina, waar megabedrijven vooral gevestigd worden in regio s waar een groot deel van de bevolking zwart, arm en laaggeschoold is (1). Mestopslag (in open lagunes) en uitrijden van mest is in de Verenigde Staten aan veel minder regels gebonden dan in Nederland. Daarentegen is de situatie in bepaalde delen van Nederland uniek te noemen door de zeer hoge vee-dichtheid in dichtbevolkt gebied. De gemiddelde afstand tussen veehouderijbedrijven en woonhuizen is daardoor veel kleiner dan in de meeste andere landen terwijl de dierdichtheid per oppervlakte eenheid relatief hoog is. In Nederland is tussen 2009 en 2011 een oriënterend onderzoek uitgevoerd naar de relatie tussen intensieve veehouderij en gezondheid van omwonenden (het IVG onderzoek), waarbij huisartsenregistraties zijn gebruikt om de gezondheid van omwonenden in kaart te brengen (2-4). In 2014 start een grootschaliger vervolgonderzoek (VGO: veehouderij en gezondheid omwonenden)(5). Geurhinder De eerste wetenschappelijke studies naar de gezondheid van omwonenden van grootschalige veehouderijbedrijven - met name intensieve varkenshouderij - richtten zich vooral op gezondheidsklachten en verminderd welzijn als gevolg van geurhinder (6, 7). In de omgeving van een grote varkenshouderij in North Carolina rapporteerde ruim de helft van de omwonenden dat ze meer dan eens per maand de ramen niet konden open doen, of niet naar buiten konden gaan door de stank (7). Hoofdpijn, een loopneus, keelpijn, hoesten, diarree en brandende ogen werden vaker gerapporteerd dan in een controlegebied (7). In een Tijdschrift voor Diergeneeskunde nr 10 oktober
3 praktisch gecontroleerd experiment werden 48 gezonde proefpersonen gedurende één uur blootgesteld aan verdunde lucht uit een varkensstal. Hoofdpijn, oogirritatie en misselijkheid werden tijdens blootstelling aan varkensstallucht vaker gerapporteerd dan tijdens de controlesituatie (8). De gerapporteerde effecten kunnen ontstaan door een fysiologische respons op irriterende stoffen zoals ammonia en H 2 S die in emissies van veehouderijen aanwezig zijn. Stress en een negatieve invloed op de gemoedstoestand door geuroverlast kunnen daarnaast ook leiden tot fysieke klachten (9). Luchtwegaandoeningen Mensen die werkzaam zijn in de varkens- of pluimveehouderij lopen een groter risico op astma-gerelateerde luchtwegklachten en een versnelde afname van de longfunctie (10). Astma, luchtwegklachten en gemeten luchtwegobstructie (verlaagde FEV 1 ) zijn ook in verband gebracht met het wonen in de nabijheid van veehouderijbedrijven (zie tabel 1 voor een overzicht)(11-16). Fijnstof, endotoxine, ammonia, en H 2 S spelen mogelijk een rol bij het ontstaan van negatieve effecten op de luchtwegen. De enige Nederlandse studie (IVG) liet echter een lagere prevalentie zien van astma, COPD, en allergie bij mensen die in de nabijheid van veehouderijen wonen, met uitzondering van een hogere astma- en allergieprevalentie bij zowel kinderen als volwassenen die op 500 of 1000 meter van een nertsenhouderij wonen (3). Aan de andere kant kwamen patiënten met astma en COPD uit het onderzoeksgebied wel vaker bij de huisarts voor luchtwegklachten en infecties dan patiënten uit een controlegebied met weinig veehouderij, wat zou kunnen duiden op een groter risico op exacerbaties bij patiënten met bestaande luchtwegaandoeningen (2). De verbanden in het IVG onderzoek waren gecorrigeerd voor leeftijd, geslacht en sociaal-economische status, maar niet voor roken of opgroeien op een boerderij. Bovendien bleven er vragen bestaan over een mogelijk effect van verhuisgedrag, wat een reden zou kunnen zijn voor een gezondere populatie in de nabijheid van veehouderijen. Een andere verklaring is dat ook 24 Tijdschrift voor Diergeneeskunde nr 10 oktober 2014
4 Xxxxxxxxxx veehouders en kinderen die op een boerderij opgroeien minder vaak hooikoorts en (allergische) astma hebben, wat mogelijk gerelateerd is aan hogere endotoxineblootstelling en een grotere diversiteit aan micro-organismen in de omgeving (10, 17). Dergelijke beschermende effecten kunnen ook in de algemene bevolking voorkomen: een recente Finse studie liet zien dat een lagere allergieprevalentie samenhing met zowel de diversiteit van de huidflora als meer biodiversiteit in de omgeving (18). Verbanden tussen emissies uit de veehouderij, micro-organismen in de omgeving van veehouderijen, het ervaren van (geur)overlast en het ontstaan of verergeren van allergische en niet-allergische luchtwegaandoeningen bij omwonenden zijn waarschijnlijk zeer complex. Interdisciplinair onderzoek met gedetailleerde informatie over zowel blootstelling als gezondheid is dan ook noodzakelijk om vragen over de relatie tussen veehouderij in de omgeving en effecten op de luchtwegen beter te kunnen beantwoorden. Zoönosen De Q-koorts epidemie in Nederland heeft tot nu toe geleid tot minstens 25 sterfgevallen. Tussen 2007 en 2010 werden meer dan patiënten met acute Q-koorts gemeld, wat waarschijnlijk een aanzienlijke onderschatting is van het totale aantal besmettingen. Er is een duidelijke relatie vastgesteld tussen de afstand van melkgeitenhouderijen tot het woonadres van patiënten met Q-koorts (4, 19). Ook het totale aantal geiten in een straal van vijf kilometer rond het woonadres was een duidelijke risicofactor (4). Een recent literatuuronderzoek door het RIVM liet zien dat er erg weinig onderzoek uitgevoerd is naar het risico op andere zoönosen dan Q-koorts, zoals psittacose, aviaire influenza en campylobacteriose bij omwonenden van veehouderijen (20). Over een mogelijk verhoogd risico konden daarom geen wetenschappelijk onderbouwde uitspraken gedaan worden. Er zijn wel aanwijzingen die in vervolgonderzoek verder bekeken gaan worden: in de IVG studie werden vaker huisartsenconsulten voor longontsteking gezien bij volwassenen die dichtbij een pluimveehouderij wonen, maar deze registraties gaven geen informatie over mogelijke ziekteverwekkers (4). Antibioticaresistentie Dragerschap van antibioticaresistente micro-organismen komt in Nederland veel voor bij mensen die direct contact hebben met landbouwhuisdieren, zoals veehouders en dierenartsen(21-24). Ook bij familieleden van veehouders komt dragerschap van bijvoorbeeld de vee-gerelateerde variant van methicilline-resistente Staphylococcus aureus (MRSA, sequence type (ST) 398) geregeld voor. Er is tot dusverre echter geen bewijs gevonden voor een verhoogd risico op dragerschap van antibioticaresistente micro-organismen bij omwonenden van veehouderijen die geen direct contact met (pluim) vee hebben. Een survey die in werd uitgevoerd in drie gemeentes met een zeer hoge varkensdichtheid (Venray, St. Anthonis en Meijel) vond één MRSA ST398 positieve deelnemer uit 534 personen die geen contact met vee hadden (0.2%). Daarentegen hadden 13 van de 49 mensen die wel contact met vee hadden een positieve test voor MRSA ST398 (26.5%) (25). Vergelijkbare prevalenties werden gevonden in een gebied met veel varkenshouderijen in Nedersaksen (26). In Pennsylvania werd een verband gevonden tussen de afstand van woonadres tot bemeste akkers en MRSA-infecties (27). Een directe relatie met veehouderij lijkt in deze studie niet heel duidelijk: de mediane afstand tot de eerste bemeste akker was vier kilometer bij mensen in het hoogst blootgestelde kwartiel, en het lijkt niet heel voor de hand liggend dat dit tot een verhoogd risico op MRSA-infectie kan leiden. MRSA ST398 werd in deze studie bovendien niet gevonden. Het risico op een infectie door MRSA ST398 lijkt beperkt door de relatief lage virulentie, beperkte persistentie van dragerschap en de lage kans op transmissie van mens op mens (28-30). MRSA ST398 vormt op het moment dus een gering risico voor de volksgezondheid. Bovendien zijn er in geval van infectie, ondanks de resistentie tegen meerdere antibiotica, nog voldoende behandelopties over. Het gebruik van antibiotica in de veehouderij wordt in verband gebracht met de hoge prevalentie bij landbouwhuisdieren van extended-spectrum beta-lactamasen (ESBL) producerende Enterobacteriaceae die resistent zijn tegen beta-lactam antibiotica. Vergeleken met MRSA is er veel minder bekend over de transmissie van ESBL-genen. De epidemiologie van ESBL-dragerschap lijkt veel complexer, onder meer omdat ESBL-genen op plasmiden liggen die overdraagbaar zijn tussen verschillende bacteriesoorten. Vleeskuikenhouders lijken een verhoogd risico te hebben op dragerschap van ESBL-producerende bacteriën (22). In de algemene bevolking bleek ESBL-dragerschap verrassend genoeg meer voor te komen in gebieden met een lage vleeskuikendichtheid (6.7%) dan in gebieden met een hoge vleeskuikendichtheid Tijdschrift voor Diergeneeskunde nr 10 oktober
5 praktisch (3.6%) (31). De gemiddelde afstand van vleeskuikenhouderij tot woonadres was in de laatste groep mogelijk te groot (2.2 km, sd 1.4) om een effect aan te tonen bij omwonenden. Clostridium difficile PCR ribotype 078 wordt in toenemende mate gezien in humane C. difficile infectie (CDI). CDI kan buikpijn, koorts en diarree veroorzaken, vooral als gevolg van het gebruik van antibiotica. C. difficile PCR ribotype 078 is het meest voorkomende ribotype bij biggen en kalveren, en er is gesuggereerd dat er sprake kan zijn van zoönotische transmissie (32). Recent bleek dat varkenshouders een verhoogde kans hebben op dragerschap van C. difficile (voornamelijk ribotype 078), waarbij de frequentie van contact met varkens een belangrijke determinant was. Bij dagelijks contact bleek de ontlasting van 25 procent van de varkenshouders positief voor C. difficile(24). Het is niet bekend of omwonenden van veehouderijen een verhoogd risico op C. difficile dragerschap hebben. Conclusie Zowel binnen als buiten Nederland is weinig onderzoek gedaan naar de gezondheid van omwonenden van veehouderijen. Geuroverlast en de gezondheidsklachten die daarmee gepaard kunnen gaan worden vaak gemeld door omwonenden. Een aantal studies vond een verband tussen veehouderij in de omgeving en een negatief effect op de luchtwegen, maar dit werd niet bevestigd door de enige Nederlandse studie die tot dusverre is uitgevoerd. Bij mensen die vanwege hun beroep contact hebben met landbouwhuisdieren, zoals veehouders en dierenartsen, is een verhoogd risico beschreven op bepaalde zoönosen en dragerschap van antibioticaresistente micro-organismen. Het aantal studies bij omwonenden naar dragerschap van antibioticaresistente micro-organismen en andere infectieziekten dan Q-koorts is zeer beperkt. De recente Q-koorts uitbraak in Nederland heeft echter wel laten zien dat het wonen in de omgeving van veehouderijen een reëel risico kan zijn. 26 Tijdschrift voor Diergeneeskunde nr 10 oktober 2014
Onderzoek naar luchtwegklachten bij omwonenden van veehouderijen
Onderzoek naar luchtwegklachten bij omwonenden van veehouderijen Floor Borlée, Joris IJzermans, Christel van Dijk, Dick Heederik, Lidwien Smit Institute for Risk Assessment Sciences (IRAS), Universiteit
Nadere informatieVeehouderij en gezondheid omwonenden
Veehouderij en gezondheid omwonenden Hebben veehouderijen effect op de gezondheid van mensen die in de omgeving wonen? Dat was de centrale vraag in het onderzoek VGO. In deze brochure vindt u de belangrijkste
Nadere informatieResultaten VGO en gerelateerde studies: inzichten in de relatie veehouderij en gezondheid? Dick Heederik IRAS Universiteit Utrecht
Resultaten VGO en gerelateerde studies: inzichten in de relatie veehouderij en gezondheid? Dick Heederik IRAS Universiteit Utrecht VGO studie Geen aanwijzingen voor meer ziekte door zoönoseverwekkers of
Nadere informatieIntensieve veehouderij en gezondheid. Henk Jans, arts MG/chemicus Renske Nijdam 15 juni 2009
Intensieve veehouderij en gezondheid Henk Jans, arts MG/chemicus Renske Nijdam 15 juni 2009 Inhoud presentatie Actualiteit Componenten Beleving Kansen en bedreigingen Onderzoeksvoorstel Actualiteit Handtekeningenactie
Nadere informatieGezondheidsrisico s voor omwonenden van intensieve veehouderijen. Prof Dr Dick Heederik Institute for Risk Assessment Sciences Universiteit Utrecht
Gezondheidsrisico s voor omwonenden van intensieve veehouderijen Prof Dr Dick Heederik Institute for Risk Assessment Sciences Universiteit Utrecht MER bijeenkomst Utrecht 2013 Gezondheidsrisico s en effecten
Nadere informatieWelk inzicht hebben we in de relatie veehouderij en gezondheid? Dick Heederik IRAS Universiteit Utrecht
Welk inzicht hebben we in de relatie veehouderij en gezondheid? Dick Heederik IRAS Universiteit Utrecht Emissies veehouderij Primair fijnstof voer, mestdeeltjes, haren, huidschilfers, veren,.. bacterien
Nadere informatieVeehouderij & Gezondheid stand van zaken april Renske Nijdam Adviseur milieu & gezondheid
Veehouderij & Gezondheid stand van zaken april 2015 Renske Nijdam Adviseur milieu & gezondheid 22 april 2015 Stand van zaken Uitkomsten geuronderzoek GGD Tussentijdse uitkomsten Veehouderij Gezondheid
Nadere informatieIntensieve veehouderij en gezondheid
Intensieve veehouderij en gezondheid Renske Nijdam Adviseur milieu & gezondheid 3 december 2015 Bureau Gezondheid, Milieu & Veiligheid Samenwerkingsverband GGD en Brabant/Zeeland Arts, toxicologen, milieugezondheidkundigen,
Nadere informatieProjectplan Veehouderij en Gezondheid Omwonenden (VGO)
Projectplan Veehouderij en Gezondheid Omwonenden (VGO) Waarom dit onderzoek? Sinds enkele jaren staat de gezondheid van mensen die in de buurt van veehouderijen wonen in de belangstelling. Discussies over
Nadere informatieVervolggesprekken over leefbaarheid in en om Heusden
Vervolggesprekken over leefbaarheid in en om Heusden Programma 20.00 uur inloop 20.15 uur welkom door wethouder Martens presentaties van Fred Stouthart (OZOB) en Renske Nijdam (GGD) over geur, fijnstof
Nadere informatiePubliekssamenvatting van de eerste resultaten uit het VGO onderzoek
Publiekssamenvatting van de eerste resultaten uit het VGO onderzoek De eerste resultaten uit het onderzoek Veehouderij en Gezondheid Omwonenden zijn afkomstig van twee deelonderzoeken. Hierbij is op verschillende
Nadere informatieVeehouderij & Gezondheid stand van zaken onderzoek oktober 2015. Renske Nijdam Adviseur milieu & gezondheid
Veehouderij & Gezondheid stand van zaken onderzoek oktober 2015 Renske Nijdam Adviseur milieu & gezondheid 20 oktober 2015 Danielle van Oudheusden Arts M&G, Infectieziektebestrijding GGD Brabant-Zuidoost
Nadere informatieVeehouderij en Gezondheid Omwonenden
Veehouderij en Gezondheid Omwonenden Gefinancieerd door ministeries van VWS en EZ en een subsidie van het Longfonds Dick Heederik en Kitty Maassen, namens de stuurgroep Presentatie rapport regiobijeenkomsten
Nadere informatieZijn omwonenden veehouderij vaker ziek?
Zijn omwonenden veehouderij vaker ziek? Zijn de omwonenden van veehouderijen vaker ziek? En wat zijn dan hun klachten? Dat is in een notendop de vraag die een groep onderzoekers heeft beantwoord. En daar
Nadere informatieVolksgezondheid en veehouderij
Volksgezondheid en veehouderij Ammoniak, geur Emissies intensieve veehouderij Fijn stof (PM10, PM2,5) 75-80% door menselijk handelen, rest is van natuurlijke oorsprong Zeezout, bodemstof, verkeersemissies,
Nadere informatieVeehouderij & Gezondheid. Renske Nijdam Adviseur milieu & gezondheid
Veehouderij & Gezondheid Renske Nijdam Adviseur milieu & gezondheid 13 januari 2015 Wat ga ik vertellen? Gezondheid & veehouderij Mogelijkheden om gezondheid mee te wegen in de discussie veehouderij Casus
Nadere informatieVAN : College van B&W, portefeuillehouder wethouder Th.M. Martens NAMENS DEZE : team Ruimte, A.M.G.T. Smits
MEMO ZAAKNUMMER : 2017039042 AAN : Raad VAN : College van B&W, portefeuillehouder wethouder Th.M. Martens NAMENS DEZE : team Ruimte, A.M.G.T. Smits DATUM : 24 oktober 2017 ONDERWERP : Beleid aanvragen
Nadere informatieVeehouderij & Gezondheid uitkomsten onderzoek
Veehouderij & Gezondheid uitkomsten onderzoek 2016-2017 Renske Nijdam adviseur milieu & gezondheid Regio Hart van Brabant Wat speelt lokaal Landelijke onderzoeken naar effecten veehouderij op gezondheid
Nadere informatieGemeente Bladel Heer C. van Hintum Postbus AA BLADEL
Gemeente Bladel Heer C. van Hintum Postbus 11 5530 AA BLADEL Kenmerk: UIT-17039450 Datum: 28 november 2017 Behandeld door: M. Stijntjes E-mail: m.stijntjes@ggdgmv.nl Onderwerp: GGD advies n.a.v. woningbouw
Nadere informatieVeehouderij en Gezondheid Omwonenden. De VGO-studie
Veehouderij en Gezondheid Omwonenden De VGO-studie De gezondheid van mensen die in de buurt van veehouderijen wonen staat in de belangstelling. Discussies over eventuele gezondheidsrisico s zijn in een
Nadere informatieIntroductie. Doel van dit proefschrift
Samenvatting 222 Introductie Staphylococcus aureus (S. aureus) is een bacterie die op de huid en slijmvliezen (onder andere keel en neus) van mensen leeft. Ongeveer 1 op de 3 mensen draagt deze bacterie
Nadere informatieVOORSTEL AAN DE RAAD: VERGADERING d.d. 27 sept 2016 NR.: RI
VOORSTEL AAN DE RAAD: VERGADERING d.d. 27 sept 2016 NR.: RI-16-00186 Onderwerp: RIVM rapport "Veehouderij en gezondheid omwonenden" Agendapunt 14. Voorstel: Raadsvoorstelnummer 2016-45 1. Kennis te nemen
Nadere informatieIntensieve veehouderij en. hoe groot zijn de risico s? HWA Jans, arts Maatschappij en Gezondheid, profiel medische milieukunde en chemicus
Intensieve veehouderij en gezondheid hoe groot zijn de risico s? HWA Jans, arts Maatschappij en Gezondheid, profiel medische milieukunde en chemicus 14 februari 2012 Historie 1997/98: varkenspest: virus
Nadere informatieSamenvatting. Etiologie. samenvatting
Samenvatting Hoofdstuk 1 is een algemene inleiding op dit proefschrift. Luchtweginfecties zijn veel voorkomende aandoeningen, die door een groot aantal verschillende virussen en bacteriën veroorzaakt kunnen
Nadere informatieWorkshop Eerste hulp voor gemeente Volksgezondheid en veehouderij
Fred Stouthart Workshop Eerste hulp voor gemeente Volksgezondheid en veehouderij Symposium 13 maart 2019 Verspreiding stoffen uit stallen 2 Veehouderij en volksgezondheid VGO 1, 2, 3 meer luchtwegklachten
Nadere informatieScreening BRMO na opname in een buitenlands ziekenhuis
Infectiepreventie Screening BRMO na opname in een buitenlands ziekenhuis www.catharinaziekenhuis.nl Patiëntenvoorlichting: patienten.voorlichting@catharinaziekenhuis.nl INF006 / Screening BRMO na opname
Nadere informatieQ&A Q&A aanvullend onderzoek VGO
Q&A Q&A aanvullend onderzoek VGO Kennisbericht ter ondersteuning van GGD Bureau GMV in Noord-Brabant naar aanleiding van de publicatie van het aanvullend onderzoek VGO. Versie 1, 2 november 2017 Versie
Nadere informatieAdvieslijst. Datum: 20:00 uur. De agenda wordt ongewijzigd. Omschrijving. Onderwerp. vastgesteld. van de agenda. zoeken veehouderij.
Advieslijst van de vergadering van de commissie Ruimte & Economie Plaats: Gemeentehuis Deurne Datum: 1 november 2016 Tijd: 20:00 uur Aanwezig: L. Cuijpers, voorzitter; C. Hendriks, griffier; W. Luijten,
Nadere informatieOpzet, uitvoering, doelgroep en gebruikte methode onderzoek
Veelgestelde vragen en antwoorden Veehouderij gezondheid omwonenden (VGO)- deel 1 Algemeen In juni 2016 is het onderzoek naar de relatie gezondheid en veehouderij uitkomen. De uitvoerders van het onderzoek
Nadere informatieBijlage: overzicht van ESBL gerelateerd onderzoek dat op dit moment wordt uitgevoerd in opdracht van de rijksoverheid.
Bijlage: overzicht van ESBL gerelateerd onderzoek dat op dit moment wordt uitgevoerd in opdracht van de rijksoverheid. Het RIVM-CIb onderzoekt continu en systematisch het vóórkomen van antimicrobiële resistentie
Nadere informatieInfectieziektebestrijding en de rol van arboprofessionals
Infectieziektebestrijding en de rol van arboprofessionals Karin Heimeriks, Arbeidshygiënist, Centrum Infectieziektebestrijding, RIVM 1 14 april 2011 Wat kunnen jullie verwachten? Infectieziektebestrijding
Nadere informatieLeidt antibioticumgebruik in dieren tot risico's voor de volksgezondheid? Dik Mevius
Leidt antibioticumgebruik in dieren tot risico's voor de volksgezondheid? Dik Mevius Antibioticumgebruik in mensen en dieren in Europa kg active ingredient x 1.000 Antibioticumgebruik in dieren in NL (Bron
Nadere informatieBijzonder Resistent Micro-Organisme
Bijzonder Resistent Micro-Organisme (BRMO en MRSA) In deze folder krijgt u uitleg over een Bijzonder Resistent Micro-Organisme (BRMO) en wat gevolgen hiervan zijn. Ook leest u algemene informatie over
Nadere informatieBijlage: Overzicht van ESBL gerelateerd onderzoek dat op dit moment wordt uitgevoerd in opdracht van de rijksoverheid.
Bijlage: Overzicht van ESBL gerelateerd onderzoek dat op dit moment wordt uitgevoerd in opdracht van de rijksoverheid. Het RIVM-CIb onderzoekt continu en systematisch het vóórkomen van antimicrobiële resistentie
Nadere informatieQ&A Q&A geitenhouderij en gezondheid
Q&A Q&A geitenhouderij en gezondheid Kennisbericht ter ondersteuning van GGD Bureau GMV in Noord-Brabant in verband met de mogelijke vestiging van een geitenhouderij in de gemeente Gemert/Bakel Versie
Nadere informatieBijzonder Resistent Micro-Organisme
Bijzonder Resistent Micro-Organisme (BRMO en MRSA) In deze folder krijgt u uitleg over een Bijzonder Resistent Micro-Organisme (BRMO) en wat gevolgen hiervan zijn. Ook leest u algemene informatie over
Nadere informatieGezondheid & veehouderij
Gezondheid & veehouderij Visietraject veehouderij gemeente Venray 11 april 2017 www.mariomorenophotography.com Loes Geelen PhD loesgeelen@gmail.com sr. adviseur gezonde leefomgeving health impact assessment
Nadere informatieControle op Bijzonder Resistente Micro- Organismen
Controle op Bijzonder Resistente Micro- Organismen BRMO In deze folder staat algemene informatie over bijzonder resistente micro-organismen (bacteriën). En waarom en hoe u hierop wordt gecontroleerd. Deze
Nadere informatie22 Gezondheid en de intensieve veehouderij
BIJLAGE 22 Gezondheid en de intensieve veehouderij Inleiding In dit hoofdstuk is informatie opgenomen aangaande de lopende onderzoeken en huidige inzichten met betrekking tot de relatie tussen intensieve
Nadere informatieBrochure INFORMATIE VOOR OUDERS MET KINDEREN BIJ AGRARISCHE KINDEROPVANG. 15 december
Brochure INFORMATIE VOOR OUDERS MET KINDEREN BIJ AGRARISCHE KINDEROPVANG 15 december 2017 www.vggm.nl Informatie voor ouders met kinderen bij agrarische kinderopvang INHOUDSOPGAVE INFORMATIE VOOR OUDERS...
Nadere informatieMemo. Vragen gemeenteraadsfractie Partij voor de Dieren. aan
Memo aan onderwerp van directie afdeling telefoon datum Raadsfractie Partij voor de Dieren Vragen Partij voor de Dieren n.a.v. Regionaal risicoprofiel De burgemeester mo Veiligheid en wijken 0182-588725
Nadere informatiede nabijheid van geiten- en pluimveehouderijen; actualisering van gegevens uit huisartspraktijken
Statenmededeling Onderwerp Huisartsenonderzoek Longontsteking in de nabijheid van geiten- en pluimveehouderijen Aan Provinciale Staten van Noord-Brabant, Kennisnemen van Het rapport Veehouderij en Gezondheid
Nadere informatieVMR Actualiteitendag Veehouderij en volksgezondheid
VMR Actualiteitendag 2019 Veehouderij en volksgezondheid Paul Bodden Utrecht 21 maart 2019 Veehouderij en volksgezondheid Gezondheidsrisico s van veehouderijen: onderzoeken Omgevingsrechtelijk kader Ruimtelijke
Nadere informatieGGD advies varkensbedrijf Kroosdijk ongen. Zieuwent
GGD advies varkensbedrijf Kroosdijk ongen. Zieuwent Voor: Gemeente Oost Gelre Datum : 29 januari 2018 Van: Team Milieu & Gezondheid 1. Inleiding De gemeente Oost Gelre heeft een aanvraag in behandeling
Nadere informatieBRMO/MRSA BESMETTING informatie voor cliënten en familie
BRMO/MRSA BESMETTING informatie voor cliënten en familie Bijzonder Resistente Micro-Organismen Bij u is aangetoond dat u een Bijzonder Resistent Micro-Organisme heeft. In deze folder leest u algemene informatie
Nadere informatieBRMO/MRSA BESMETTING informatie voor cliënten en familie
BRMO/MRSA BESMETTING informatie voor cliënten en familie Bijzonder Resistente Micro-Organismen Bij u is aangetoond dat u een Bijzonder Resistent Micro-Organisme heeft. In deze folder leest u algemene
Nadere informatieVermindering van ESBLs in de pluimveehouderij: evaluatie van interventies
Vermindering van ESBLs in de pluimveehouderij: evaluatie van interventies Anita Dame-Korevaar Arjan Stegeman 8 November 2018 Gezondheidsraad 2011: antibiotica in de veeteelt en resistente bacteriën bij
Nadere informatieBlootstelling en modelleren van attributie
ESBLAT Symposium 2018 Blootstelling en modelleren van attributie Veilig voedsel produceren Mevrouw Engeline van Duijkeren RIVM Overzicht Blootstelling via het eten van vlees Blootstelling via zwemmen in
Nadere informatieDe Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA DEN HAAG
> Retouradres Postbus 20401 2500 EK Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA DEN HAAG Directoraat-generaal Agro en Bezoekadres Bezuidenhoutseweg 73 2594 AC Den
Nadere informatieDe voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG
> Retouradres Postbus 20350 2500 EH Den Haag De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Bezoekadres: Parnassusplein 5 2511 VX Den Haag www.rijksoverheid.nl Bijlage(n)
Nadere informatieMonique Meijerink 30 maart 2009. Relatie luchtkwaliteit - gezondheidsaspecten
Monique Meijerink Relatie luchtkwaliteit - gezondheidsaspecten Krantenkoppen liegen er niet om Bewoners eisen recht op schone lucht Niks aan de hand, gewoon deuren en ramen dicht Megastal bedreiging voor
Nadere informatieVeehouderij en gezondheidsrisico s voor omwonenden: inzichten in de link via lucht
Veehouderij en gezondheidsrisico s voor omwonenden: inzichten in de link via lucht Studiedag NVTL 2017 Wageningen, 8 maart 2017 Albert Winkel Veehouderij: (g)een vuiltje aan de lucht? 2 Veehouderij en
Nadere informatieSeminar Veehouderij en volksgezondheid
Seminar Veehouderij en volksgezondheid Dick Heederik Universiteit Utrecht (IRAS) Fred Stouthart Omgevingsdienst Zuidoost-Brabant Paul Bodden Hekkelman Advocaten Doorn 3 november 2016 Programma Seminar
Nadere informatieSamenvatting. Waaraan kunnen mensen die in de buurt van veehouderijen wonen worden blootgesteld?
Samenvatting Maatschappelijk is er de laatste jaren veel ongerustheid over de intensieve veehouderij in ons land. Diverse elementen zijn daarbij in het spel: dierwelzijn, duurzaamheid, leefbaarheid, landschapskwaliteit
Nadere informatieTe hanteren gezondheidskundige criteria voor aanwijzing overbelaste gebieden veehouderij in gemeenten
Te hanteren gezondheidskundige criteria voor aanwijzing overbelaste gebieden veehouderij in gemeenten A.S.G. van Dam MSc, gezondheidkundige team Infectieziektebestrijding, GGD Hart voor Brabant Drs. R.
Nadere informatieGeitenhouderij en gezondheid duiding van het extra risico op longontsteking bij omwonenden van geitenhouderijen in Gelderland
Bijlage bij Statenbrief - zaaknummer 2017-012141 Geitenhouderij en gezondheid duiding van het extra risico op longontsteking bij omwonenden van geitenhouderijen in Gelderland Geitenhouderij en gezondheid
Nadere informatieVolksgezondheid en veehouderij
VNG bijeenkomst landelijk gebied en gezondheid 14 september 2016 Volksgezondheid en veehouderij Handelingsperspectieven? Inhoud Werkprogramma regio Zuidoost-Brabant Uitkomsten VGO en Endotoxinen onderzoeken
Nadere informatieIntensieve veehouderij in Zeeland
Intensieve veehouderij in Zeeland Donderdag 7 juli jl. werd het onderzoek Veehouderij en Gezondheid Omwonenden i van het RIVM, Universiteit Utrecht, Wageningen UR en het NIVEL gepubliceerd. Dit onderzoek
Nadere informatie!"#!$#%!$&' over mensen, bacteriën en antibiotica. goedkoop is duurkoop. Jan Kluytmans. antibiotica
over mensen, bacteriën en antibiotica goedkoop is duurkoop Jan Kluytmans antibiotica $' Two is a company De gevolgen van resistentie!"""# $%%%# $%%$# $%%&# $%%+# $%%"# $%%!# $%%'# $%%(# $%%)# $%%*#! Behandeling
Nadere informatie*PDOC01/229345* PDOC01/229345. De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG
> Retouradres Postbus 20401 2500 EK Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Prins Clauslaan 8 2595 AJ Den Haag Postbus 20401 2500 EK Den Haag www.rijksoverheid.nl/eleni
Nadere informatieESBLAT Symposium Veilig voedsel produceren. Similariteitsanalyse. Dick Heederik IRAS UU
ESBLAT Symposium 2018 Similariteitsanalyse Veilig voedsel produceren Dick Heederik IRAS UU Aanleiding voor dit project Opzet van het project Identificeren van alle beschikbare Nederlandse studies Identificeren
Nadere informatieGemeente Bergeijk - Beleid Handreiking Veehouderij en Volksgezondheid 2.0
CVDR Officiële uitgave van Bergeijk. Nr. CVDR613990_1 13 november 2018 Gemeente Bergeijk - Beleid Handreiking Veehouderij en Volksgezondheid 2.0 Het college van Burgemeester en Wethouders van Bergeijk;
Nadere informatieVeehouderij en gezondheidsrisico s voor omwonenden: inzichten in de link via lucht
Veehouderij en gezondheidsrisico s voor omwonenden: inzichten in de link via lucht VNG Studiedag 2017 Eindhoven, 9 maart 2017 Hilko Ellen / Albert Winkel Veehouderij: (g)een vuiltje aan de lucht? 2 Veehouderij
Nadere informatieNationaal actieplan One Health voor de strijd tegen antibioticaresistentie (AMR) in België
Nationaal actieplan One Health voor de strijd tegen antibioticaresistentie (AMR) in België Ir. Martine Delanoy Conseiller Stratégique One World One Health Coördinatie AMR (Antimicrobiële Resistentie) Services
Nadere informatieThe relationship between social support and loneliness and depressive symptoms in Turkish elderly: the mediating role of the ability to cope
The relationship between social support and loneliness and depressive symptoms in Turkish elderly: the mediating role of the ability to cope Een onderzoek naar de relatie tussen sociale steun en depressieve-
Nadere informatieONDERZOEK NAAR BRMO EN MRSA INFORMATIE VOOR PATIËNTEN
ONDERZOEK NAAR BRMO EN MRSA INFORMATIE VOOR PATIËNTEN Inleiding In deze folder leest u informatie over Bijzonder Resistente Micro-Organismen (BRMO) en MRSA (Methicilline Resistente Staphylococcus aureus)
Nadere informatieHandreiking veehouderij en volksgezondheid 2.0. Opgesteld vanuit het BPO-speerpunt Veehouderij in Noord-Brabant
GEMEENTEBLAD Officiële uitgave van de gemeente Uden Nr. 21104 30 januari 2019 Handreiking veehouderij en volksgezondheid 2.0 Opgesteld vanuit het BPO-speerpunt Veehouderij in Noord-Brabant Inhoud: 1. Inleiding
Nadere informatieExpertise en ondersteuning infectiepreventie
Expertise en ondersteuning infectiepreventie Ziekenhuizen Privéklinieken/ ZBC s Tandheelkundige klinieken Verpleeg- en verzorghuizen Sinds 2006 Gezelschapsdierenkliniek KNMvD Sinds 2013 app: InfectionGuide
Nadere informatieMRSA. Rini Eringfeld Specialist ouderengeneeskunde De Zorgboog
MRSA Rini Eringfeld Specialist ouderengeneeskunde De Zorgboog MRSA in het verpleeghuis Op 1-8-2008 wordt bij een medewerker werkzaam op de dubbelzorgafdeling de Wich op St. Jozefsheil te Bakel een MRSA
Nadere informatiePrevalentie en karakteristieken
ESBLAT Symposium 2018 Prevalentie en karakteristieken Veilig voedsel produceren in dierlijke reservoirs De heer Dik Mevius Wageningen Bioveterinary Research Inhoud ESBLs Wat zijn ESBLs Hoe verspreiden
Nadere informatieESBLs in de varkenshouderij Transmissie van dier naar mens
ESBLs in de varkenshouderij Transmissie van dier naar mens Vóórkomen van ESBLs in de voedselketen en bij de mens Symposium donderdag 11 oktober 2012 - Utrecht Wietske Dohmen IRAS - EEPI Inleiding (1) ESBLs
Nadere informatieOnderwerp: Advies GGD uitbreidingsplan pluimveehouderij beitelweg 7
Definitief G G D Advies Aan T.a.v. Van : Gemeente Putten : Jan Doorenbos : Team MMK GGD Tel. nr. : 088-443 3000 Datum : 17 september 2015 v4 Kopie : Onderwerp: Advies GGD uitbreidingsplan pluimveehouderij
Nadere informatieHandreiking veehouderij en volksgezondheid 2.0 Een stappenplan om te beoordelen of nadere advisering vanuit de GGD wenselijk is
Handreiking veehouderij en volksgezondheid 2.0 Een stappenplan om te beoordelen of nadere advisering vanuit de GGD wenselijk is Definitieve versie 30 april 2018 Colofon Dit rapport is opgesteld door het
Nadere informatieAgrarische kinderopvang? Gezond en Veilig! Informatie voor ouders
Agrarische kinderopvang? Gezond en Veilig! Informatie voor ouders Uw kind gaat (mogelijk) naar een agrarische kinderopvang. Wist u dat deze vorm van kinderopvang veel voordelen met zich meebrengt? In een
Nadere informatieContactonderzoek BRMO
Contactonderzoek BRMO In deze folder krijgt u uitleg over wat contactonderzoek is en wat dit voor u betekent. Ook leest u algemene informatie over een bacterie, resistente bacteriën en mogelijke gevolgen
Nadere informatieGEZONDHEIDSRISICO S ROND VEEHOUDERIJEN
Startnotitie GEZONDHEIDSRISICO S ROND VEEHOUDERIJEN DIALOOG VISIE - MAATREGELEN INFORMATIE VOOR DE WORKSHOP OP 10 SEPTEMBER 2013 BEOORDELINGSKADER GEZONDHEID EN MILIEU Inge van den Broek, GGD bureau Gezondheid,
Nadere informatieRegionale VTV Zoönosen. Regionale Volksgezondheid Toekomst Verkenning 2011 Hart voor Brabant Deelrapport Zoönosen
Regionale VTV 2011 Zoönosen Regionale Volksgezondheid Toekomst Verkenning 2011 Hart voor Brabant Deelrapport Zoönosen Auteurs: A.S.G. van Dam MSc., GGD Hart voor Brabant Drs. A. Rietveld, GGD Hart voor
Nadere informatieOVERZICHT BIJZONDER RESISTENTE MICRO-ORGANISMEN (BRMO)
OVERZICHT BIJZONDER RESISTENTE MICRO-ORGANISMEN (BRMO) 0-07 EEN TOENEMEND PROBLEEM? OVERZICHT BIJZONDER RESISTENTE MICRO-ORGANISMEN (BRMO) 0-07 INTRODUCTIE Doel rapportage Het doel van deze rapportage
Nadere informatieCentrum Zoönosen en Omgevingsmicrobiologie
Centrum Zoönosen en Omgevingsmicrobiologie Het centrum Zoönosen en Omgevingsmicrobiologie (Z&O) doet onderzoek naar microbiële risico s veroorzaakt door besmet voedsel, door pathogenen (ziekteverwekkers)
Nadere informatieWie hebben een hoger risico op MRSA?
MRSA Via deze folder willen wij u antwoord te geven op enkele van de meest gestelde vragen over MRSA. MRSA is een afkorting voor Methicilline Resistente Staphylococcus Aureus. Wat is MRSA? Staphylococcus
Nadere informatieZiekenhuishygiëne BRMO
Ziekenhuishygiëne BRMO Bij u is een BRMO gevonden. Maar wat is een BRMO? In deze folder leest u meer over BRMO en welke maatregelen genomen moeten worden. WAT IS EEN BRMO? BRMO is de afkorting van Bijzonder
Nadere informatietoetsingsinstrument veehouderij en gezondheid 2013 Theo vd Ven Gemeente Oirschot Renske Nijdam GGD Bureau Gezondheid, Milieu & Veiligheid
toetsingsinstrument veehouderij en gezondheid 2013 Theo vd Ven Gemeente Oirschot Renske Nijdam GGD Bureau Gezondheid, Milieu & Veiligheid Zoönosen aandachts punt voor GGD Streefwaarden 10 ou woonkernen
Nadere informatieRaadsinformatiebrief
Raadsinformatiebrief Van: N. Lemlijn Aan: de leden van de Gemeenteraad Onderwerp: Boeren met buren Advies gezondheidsraad NR. 008 Steller: E. Paree Datum: 5 december 2012 Nr.: RIB-NL-1237 In september
Nadere informatieVolksgezondheid en veehouderij: handelingsperspectieven
Fred Stouthart Volksgezondheid en veehouderij: handelingsperspectieven Studiedag Hekkelman, Doorn, 3 november 2016 Zijn we uit een droom wakker geworden. We dachten dat de lucht in het buitengebied schoon
Nadere informatieOnderzoek naar MRSA en andere BRMO
Onderzoek naar MRSA en andere BRMO Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op www.asz.nl/brmo. Inleiding U krijgt een onderzoek om te bepalen of u drager bent van de MRSA (Methicilline Resistente
Nadere informatieDeze folder geeft antwoord op enkele van de meest gestelde vragen over MRSA. MRSA is een afkorting voor Methicilline Resistente Staphylococcus Aureus.
MRSA Deze folder geeft antwoord op enkele van de meest gestelde vragen over MRSA. MRSA is een afkorting voor Methicilline Resistente Staphylococcus Aureus. 1. Wat is MRSA? Staphylococcus aureus, is een
Nadere informatieInformatiefolder BRMO voor patiënt en familie
Informatiefolder BRMO voor patiënt en familie BIJZONDER RESISTENTE MICRO-ORGANISMEN, WAT ZIJN DIT? Bij u is aangetoond dat u een Bijzonder Resistent Micro-organisme heeft. In deze folder leest u algemene
Nadere informatieSummary & Samenvatting. Samenvatting
Samenvatting De meeste studies na rampen richten zich op de psychische problemen van getroffenen zoals post-traumatische stress stoornis (PTSS), depressie en angst. Naast deze gezondheidsgevolgen van psychische
Nadere informatieVoorkomen is beter dan Genezen
Voorkomen is beter dan Genezen Micro organismen Resistentie Verspreiding & Veilig Werken Sylvia van Dijk-Salters, Deskundige Infectiepreventie UMC Utrecht Micro-organismen en verspreidingsweg Besmetting
Nadere informatieInfectierisico s van de veehouderij voor omwonenden. RIVM rapport 609400004/2012 C.B.M. Maassen et al.
Infectierisico s van de veehouderij voor omwonenden RIVM rapport 609400004/2012 C.B.M. Maassen et al. Infectierisico's van de veehouderij voor omwonenden RIVM Rapport 609400004/2012 Colofon RIVM 2012 Delen
Nadere informatieEpidemiologie van Clostridium difficile infecties in België. Rapport 2016 Samenvatting
Epidemiologie van Clostridium difficile infecties in België Rapport 2016 Samenvatting AUTEURS C. VALENCIA, M.-L. LAMBERT Voor het Nationale Referentielaboratorium: M. DELMÉE, J. VAN BROECK Epidemiologie
Nadere informatieGevaarlijk duo bedreigt varkenshouders
Gevaarlijk duo bedreigt varkenshouders De blootstelling aan zowel chemische en biologische stoffen als allergenen is in de werkomgeving vaak vele malen hoger dan in het algemene milieu. Hierdoor biedt
Nadere informatieKeurmerk Zoönosen Vergroot bewustwording dierhouder
Keurmerk Zoönosen Vergroot bewustwording dierhouder 10e Nationale Symposium Zoönosen, RIVM Bilthoven 1 december 2016 Carlijn ter Bogt-Kappert Even voorstellen.. In 2012 afgestudeerd Wageningen Universiteit
Nadere informatieAgrarische kinderopvang en gezondheid
Agrarische kinderopvang en gezondheid GGD en in Nederland krijgen regelmatig vragen van gemeenten over de gezondheidsaspecten bij situering van een agrarische kinderopvang in het buitengebied. In dit beleidsadvies
Nadere informatieBRMO-positief, en dan?
Infectiepreventie BRMO-positief, en dan? www.catharinaziekenhuis.nl Patiëntenvoorlichting: patienten.voorlichting@catharinaziekenhuis.nl INF005 / BRMO-positief, en dan? / 10-04-2015 2 BRMO-positief, en
Nadere informatieNotitie Landelijke en regionale OneHealth netwerken in de praktijk
SaMeDi (Samenwerking Medici Dierenartsen) Notitie Landelijke en regionale OneHealth netwerken in de praktijk Aanleiding Ministeries, provincies en de agrarische sector streven ernaar om risico s van besmetting
Nadere informatiePPS 1Health4Food. Sectoroverstijgend onderzoek dier & volksgezondheid (1Health)
PPS 1Health4Food Sectoroverstijgend onderzoek dier & volksgezondheid (1Health) ESBL-attributieve risico s (ESBLAT) Sectoroverschreidend project Start voorjaar 2013 Looptijd tot 31 december 2017 2017: alleen
Nadere informatie9 Acute gastro-enteritis Rubriekhouder: Dr. W. van Pelt, (RIVM-CIE) ( ) ( )
9 Acute gastro-enteritis Rubriekhouder: Dr. W. van Pelt, (RIVM-CIE) (1992-1993) (1996-2012) Inleiding Gastro-enteritis behoort tot de top tien van aandoeningen in Nederland wat betreft incidentie en draagt
Nadere informatieInformatieblad. Intensieve veehouderij en gezondheid
Informatieblad Intensieve veehouderij en gezondheid Drs. R. Nijdam, milieugezondheidkundige, Bureau Gezondheid Milieu & Veiligheid GGD en Brabant/Zeeland Drs. S. van Dam, gezondheidkundige team Infectieziektebestrijding,
Nadere informatieDisclosure slide. (potentiële) belangenverstrengeling. Geen
BRMO Disclosure slide (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring of onderzoeksgeld Honorarium of andere (financiële) vergoeding Aandeelhouder
Nadere informatie