marktmonitoring Tuinbouwcijfers

Transcriptie

1 export marktmonitoring import water areaal gezondheid en welbevinden Tuinbouwcijfers 2010 plantgezondheid en fytosanitaire zaken energie werken standaardisatie informatielogistiek

2

3 Voorwoord In 2010 leverde de tuinbouw tegen een totale productiewaarde van 7,9 miljard euro groenten & fruit, bloemen & planten, bomen, bollen en diensten van hoveniers en groenvoorzieners. In hetzelfde jaar benoemde de nieuwe regering de tuinbouw tot innovatief topgebied. Beide zaken zijn te zien als blijk van waardering voor de sector, van zowel de markt als de maatschappij. Dit zijn prettige constateringen. Er hoort meteen de vraag bij of dit resulteert in renderende bedrijven. Hiervoor zijn kwalitatief goede producten niet altijd toereikend, blijkt steeds vaker. Het verhaal achter het product bepaalt meer en meer de afzetmogelijkheden én het prijsniveau. De footprint van CO2 en water, residuen van gewasbeschermings middelen, goed werkgeverschap; het zijn enkele duurzaam heidthema s waar de tuinbouwproducten en de sector op worden getoetst en afgerekend. Dit viel ook het afgelopen jaar uit diverse berichten in de media op te maken. Het valt niet te ontkennen dat op enkele duurzaamheidaspecten de tuinbouw nog stappen voorwaarts kan zetten. Echter, door vele initiatieven waar de ondernemers en hun brancheorganisaties direct of indirect via het Productschap Tuinbouw in investeerden, is al veel bereikt. Tuinbouwcijfers 2010 geeft inzicht in resultaten van die inves teringen in innovatie en verduurzaming. Bovendien wordt duidelijk welke bijdrage de sector levert aan gezondheid en welbevinden. Vanaf 2011 werkt het tuinbouw collectief via het Platform MVO bij het Productschap Tuinbouw aan verdere uitbreiding en onderbouwing van onze duur zame positie in de Nederlandse samenleving. Opdat we met nog meer trots het verhaal achter ons product aan markt en maatschap pij kunnen uitdragen en duurzaamheid zich ook vertaalt in positieve bedrijfsrendementen. mr. T.H.J. Joustra Voorzitter Productschap Tuinbouw Tuinbouwcijfers 1

4 2 Tuinbouwcijfers

5 Inhoud Marktmonitoring Monitoring arealen Werken in de tuinbouw Standaardisatie en informatielogistiek Gezondheid en welbevinden Plantgezondheid en fytosanitaire zaken Energie Water Tuinbouwcijfers 3

6 1Marktmonitoring 6 De tuinbouw in agrarisch Nederland 8 Productiewaarde per sector 10 Bijdrage tuinbouw in nationale handelsbalans 12 Exportpositie Nederlandse tuinbouw in de Europese Unie 13 Exportpositie Nederlandse voedingstuinbouw in de Europese Unie 14 Exportpositie Nederlandse sierteelt in de Europese Unie 16 Export van tuinbouwproducten 18 Export tuinbouwproducten naar land van bestemming 20 Belangrijkste exportmarkten bloemkwekerij 22 Belangrijkste exportmarkten bloembollen 24 Belangrijkste exportmarkten boomkwekerij 26 Belangrijkste exportmarkten groenten en fruit 28 Importpositie Nederlandse tuinbouw in de Europese Unie 30 Importpositie Nederlandse sierteelt in de Europese Unie 32 Import van tuinbouwproducten 34 Import van tuinbouwproducten naar land van herkomst 36 Belangrijkste importmarkten bloemkwekerij 38 Belangrijkste importmarkten groenten 40 Belangrijkste importmarkten fruit 42 Belangrijkste importmarkten noten en specerijen 44 Positie Nederland in de wereldhandel van verse groenten 46 Positie Nederland in de wereldhandel van vers fruit 4 Tuinbouwcijfers

7 Tuinbouwcijfers 5 1Marktmonitoring

8 1Marktmonitoring De tuinbouw in agrarisch Nederland (x mld Euro) /- in % Productie 17,1 17,5 19,5 19,7 17,9-9% Tuinbouw 6,7 7,0 7,8 7,7 7,0-9% - voedingstuinbouw 2,3 2,2 2,5 2,5 2,1-16% - siergewassen 4,3 4,8 5,3 5,2 4,9-6% Akkerbouw 2,0 2,1 2,7 2,3 2,2-4% Rundveehouderij 4,3 4,6 4,8 5,1 4,1-20% Intensieve veehouderij 4,2 3,8 4,2 4,6 4,6 0% Aandeel tuinbouw 39% 40% 40% 39% 39% Bron productie tuinbouw: PT Bron productie andere sectoren: LEI 6 Tuinbouwcijfers

9 Productiewaarde agrarisch Nederland (x mld Euro) Tuinbouw Productie totaal Aandeel tuinbouw in agrarisch Nederland (% productiewaarde) Marktmonitoring Tuinbouwcijfers 7

10 Productiewaarde per sector (x mln Euro) 1Marktmonitoring * +/- in % Siergewassen % Bloemkwekerijgewassen % - snijbloemen % - bloemkwekerijplanten % Bloembollen % Boomkwekerijproducten % Voedingstuinbouw % Verse groenten % - onder glas % - vollegrondsgroenten % - uien % - paddestoelen % Vers fruit % Totaal tuinbouw % Bron: PT *) Voorlopige cijfers 8 Tuinbouwcijfers

11 Productiewaarde siergewassen 2010* (in %) 10% 12% 38% 40% Snijbloemen (bloemisterij) Planten (bloemisterij) Boomkwekerij Bloembollen Productiewaarde voedingstuinbouw 2010* (in %) 8% 8% 55% Glasgroenten 14% Fruit Vollegrondsgroenten 15% Paddestoelen Uien 1Marktmonitoring Tuinbouwcijfers 9

12 Nederland: invoerwaarde (x mld Euro) in % Totaal 216,1 249,8 306,8 335,9 274,0-18% Agrarische producten 17,6 19,3 24,0 28,2 25,8-9% Tuinbouwproducten 5,2 6,3 7,6 8,3 7,9-5% Aandeel tuinbouwproducten in de invoer van agrarische producten 30% 33% 32% 30% 31% Aandeel tuinbouw in NL totaal 2% 2% 2% 2% 3% Bron:CBS/LEI/PT Nederland: uitvoerwaarde (x mld Euro) in % Totaal 231,9 281,3 344,3 370,5 309,4-16% Agrarische producten 32,5 37,0 42,8 46,5 44,2-5% 1Marktmonitoring Tuinbouwproducten 9,8 12,3 15,1 15,6 14,8-5% Aandeel tuinbouwproducten in de uitvoer van agrarische producten 30% 33% 35% 34% 33% Aandeel tuinbouw in NL totaal 5% 4% 4% 4% 5% Bron:CBS/LEI/PT Nederland: handelsbalans (uitvoer-invoer) (x mld Euro) in % Totaal 15,8 31,5 37,5 34,6 35,4 2% Agrarische producten 14,9 17,7 18,8 18,3 18,4 1% Tuinbouwproducten 4,6 6,0 7,5 7,3 6,9-5% Aandeel tuinbouwproducten in de handelsbalans van agrarische producten 31% 34% 40% 40% 38% Aandeel tuinbouw in NL totaal 29% 19% 20% 21% 19% Bron:CBS/LEI/PT 10 Tuinbouwcijfers

13 Tuinbouwcijfers 11 1Marktmonitoring

14 Europese Unie: export van tuinbouwproducten (x mln Euro) 2000* 2005** in % EU [27] % Nederland % Spanje % Italië % België % Duitsland % Frankrijk % Polen % Griekenland % Oostenrijk % Denemarken % Overige EU % 1Marktmonitoring Bron: Eurostat *) = EU 15 lidstaten **) = EU 25 lidstaten Tuinbouw exportlanden in de Europese Unie (x mln Euro) Nederland Spanje Italië België Duitsland Frankrijk Polen Griekenland Overige EU Tuinbouwcijfers

15 Europese Unie: export van voedingstuinbouw (x mln Euro) 2000* 2005** in % EU [27] % Spanje % Nederland % Italië % België % Frankrijk % Duitsland % Polen % Griekenland % Oostenrijk % Hongarije % Overige EU % Bron: Eurostat *) = EU 15 lidstaten **) = EU 25 lidstaten Voedingstuinbouw exportlanden in de Europese Unie (x mln Euro) Spanje Nederland Italië België Frankrijk Duitsland Polen Griekenland Overige EU Marktmonitoring Tuinbouwcijfers 13

16 Europese Unie: export van siergewassen (x mln Euro) 2000* 2005** in % EU [27] % Nederland % Italië % Duitsland % België % Denemarken % Spanje % Frankrijk % Polen % Verenigd Koninkrijk % Oostenrijk % Bron: Eurostat *) = EU 15 lidstaten **) = EU 25 lidstaten 1Marktmonitoring Sierteelt exportlanden in de Europese Unie (x mln Euro) Nederland Italië Duitsland België Denemarken Spanje Frankrijk Tuinbouwcijfers

17 Tuinbouwcijfers 15 1Marktmonitoring

18 Export van tuinbouwproducten (inclusief reëxport) (x mln Euro) * +/- in % Siergewassen % Bloemkwekerijgewassen % - snijbloemen % - potplanten % Bloembollen % Boomkwekerijproducten % Voedingstuinbouw % Groenten totaal % - vers % - verwerkt % Fruit totaal % - vers % - verwerkt % Noten & specerijen % 1Marktmonitoring Totaal tuinbouw % Bron bloemkwekerijgewassen: HBAG Bron voedingstuinbouw: Eurostat Bron andere sectoren: PT *) Voorlopige cijfers 16 Tuinbouwcijfers

19 Export van tuinbouwproducten (x mln Euro) Voedingstuinbouw Siergewassen * Exportaandeel van tuinbouwproducten 2010* 5% 5% 4% 3% 25% Verse groenten Snijbloemen Vers fruit 9% Potplanten 13% 16% 20% Verwerkt fruit Verwerkte groenten Noten & specerijen Bloembollen Boomkwekerijproducten 1Marktmonitoring Tuinbouwcijfers 17

20 Nederland: export van tuinbouwproducten (x mln Euro) * +/- in % Totaal % Duitsland % Verenigd Koninkrijk % Frankrijk % België % Italië % Rusland % Zweden % Polen % Denemarken % Spanje % Overige landen % *) Voorlopige cijfers 1Marktmonitoring Nederland: export van tuinbouwproducten (x mln Euro) * +/- in % Totaal % Europese Unie [27] % Rest Europa % V.S % Azië % Afrika % Overig % Bron bloemkwekerijgewassen: HBAG Bron voedingstuinbouw: Eurostat Bron andere sectoren: PT *) Voorlopige cijfers 18 Tuinbouwcijfers

21 Bestemming Nederlandse tuinbouwproducten (x mln Euro) Overige landen Denemarken Zweden 2010* Italië Frankrijk Duitsland Marktmonitoring Tuinbouwcijfers 19

22 1Marktmonitoring Belangrijkste exportmarkten bloemkwekerij (x mln Euro) * +/- in % Totaal % Duitsland % Verenigd Koninkrijk % Frankrijk % Italië % België % Rusland % Zwitserland % Denemarken % Oostenrijk % Polen % Overige landen % Bron: HBAG *) Voorlopige cijfers 20 Tuinbouwcijfers

23 Export bloemkwekerij (x mln Euro) * Verdeling exportmarkten bloemkwekerij (in %) 100% Overige 90% 80% 70% Rusland België 60% 50% 40% Italië Frankrijk 30% 20% 10% Verenigd Koninkrijk Duitsland 0% * Exportbestemmingen bloemkwekerij 2010* (x mln Euro) Duitsland Verenigd Koninkrijk Frankrijk Italië België Rusland Overige 1Marktmonitoring Tuinbouwcijfers 21

24 1Marktmonitoring Belangrijkste exportmarkten bloembollen (x mln Euro) * +/- in % Totaal % V.S % Duitsland % Verenigd Koninkrijk % Japan % Frankrijk % Italië % Rusland % China % Canada % Zweden % Overige landen % Bron: PT *) Voorlopige cijfers 22 Tuinbouwcijfers

25 Export bloembollen (x mln Euro) * Verdeling exportmarkten bloembollen (in %) 100% Overige landen 90% 80% 70% Italië Frankrijk 60% 50% 40% Japan Verenigd Koninkrijk 30% 20% 10% Duitsland V.S. 0% * Exportbestemmingen bloembollen 2010* (x mln Euro) V.S. Duitsland Verenigd Koninkrijk Japan Frankrijk Italië Overige landen 1Marktmonitoring Tuinbouwcijfers 23

26 1Marktmonitoring Belangrijkste exportmarkten boomkwekerij (x mln Euro) * +/- in % Totaal % Duitsland % Verenigd Koninkrijk % Frankrijk % België % Italië % Zweden % Zwitserland % V.S % Oostenrijk % Denemarken % Overige landen % Bron: PT *) Voorlopige cijfers 24 Tuinbouwcijfers

27 Export boomkwekerij (x mln Euro) * Verdeling exportmarkten boomkwekerij (in %) 100% Overige landen 90% 80% 70% Italië België 60% 50% 40% Frankrijk Verenigd Koninkrijk 30% 20% Duitsland 10% 0% * Exportmarkten boomkwekerij 2010* (x mln Euro) Duitsland Verenigd Koninkrijk Frankrijk België Italië Overige landen 1Marktmonitoring Tuinbouwcijfers 25

28 Belangrijkste exportmarkten verse groenten en fruit (x mln kg) Exclusief producten voor de industrie * +/- in % Totaal vers % Duitsland % Verenigd Koninkrijk % Rusland % Frankrijk % Zweden % Polen % Italië % België/Luxemburg % Tsjechië % Maleisië % Overige landen % Bron: PT/KCB 1Marktmonitoring *) Voorlopige cijfers 26 Tuinbouwcijfers

29 Export verse groenten en fruit (x mln kg) * Verdeling exportmarkten verse groenten en fruit (in %) 100% Overige landen 90% 80% 70% Polen Zweden 60% 50% 40% Frankrijk Rusland 30% 20% 10% Verenigd Koninkrijk Duitsland 0% * Exportbestemmingen verse groenten en fruit 2010* (x mln kg) Duitsland Verenigd Koninkrijk Rusland Frankrijk Zweden Polen Overige landen 1Marktmonitoring Tuinbouwcijfers 27

30 Europese Unie: import van tuinbouwproducten (x mln Euro) 2000* 2005** in % EU [27] % Duitsland % Verenigd Koninkrijk % Frankrijk % Nederland % België % Italië % Spanje % Oostenrijk % Polen % Zweden % Overige EU % 1Marktmonitoring Bron: Eurostat *) = EU 15 lidstaten **) = EU 25 lidstaten Tuinbouw importlanden in de Europse Unie (x mln Euro) 28 Tuinbouwcijfers Duitsland Verenigd Koninkrijk Frankrijk Nederland België Italië Spanje Oostenrijk Polen Zweden Overige EU

31 Europese Unie: import van voedingstuinbouw (x mln Euro) 2000* 2005** in % EU [27] % Duitsland % Verenigd Koninkrijk % Frankrijk % Nederland % België % Italië % Spanje % Oostenrijk % Polen % Zweden % Overige EU % Bron: Eurostat *) = EU 15 lidstaten **) = EU 25 lidstaten Voedingstuinbouw importlanden in de Europse Unie (x mln Euro) Duitsland Verenigd Koninkrijk Frankrijk Nederland België Italië Spanje Oostenrijk Polen Zweden Overige EU Tuinbouwcijfers 29 1Marktmonitoring

32 Europese Unie: import van siergewassen (x mln Euro) 2000* 2005** in % EU [27] % Duitsland % Verenigd Koninkrijk % Frankrijk % Nederland % België % Italië % Spanje % Oostenrijk % Polen % Zweden % Overige EU % 1Marktmonitoring Bron: Eurostat *) = EU 15 lidstaten **) = EU 25 lidstaten Sierteelt importlanden in de Europse Unie (x mln Euro) 30 Tuinbouwcijfers Duitsland Nederland Frankrijk Verenigd Koninkrijk België Italië Oostenrijk Denemarken Zweden Polen Overige EU

33 Tuinbouwcijfers 31 1Marktmonitoring

34 Import van tuinbouwproducten (x mln Euro) * +/- in % Siergewassen % Bloemkwekerijgewassen % - snijbloemen % - potplanten % Bloembollen % Boomkwekerijproducten % Voedingstuinbouw % Groenten totaal % - vers % - verwerkt % Fruit totaal % - vers % - verwerkt % Noten & specerijen % Marktmonitoring 1 Totaal tuinbouw % Bron: Eurostat *) Voorlopige cijfers 32 Tuinbouwcijfers

35 Ontwikkeling import tuinbouw (x mln Euro) Voedingstuinbouw Siergewassen * Import productgroep siergewassen (x mln euro) Snijbloemen 340 Potplanten Bloembollen Boomkwekerijproducten Import productgroep voedingstuinbouw (x mln euro) Vers fruit Verwerkt fruit Verse groenten Noten & specerijen Verwerkte groenten Marktmonitoring 1 Tuinbouwcijfers 33

36 Nederland: import van tuinbouwproducten (x mln Euro) * +/- in % Totaal % Spanje % Zuid-Afrika % België % Brazilië % Duitsland % Argentinië % Chili % V.S % China % Kenia % Overige landen % Bron: Eurostat *) Voorlopige cijfers 1Marktmonitoring Nederland: import van tuinbouwproducten (x mln Euro) * +/- in % Totaal % EU [27] % Rest Europa % V.S % Afrika % Azië % Overig % Bron: Eurostat *) Voorlopige cijfers 34 Tuinbouwcijfers

37 Import van Nederlandse tuinbouwproducten (x mln Euro) Spanje Zuid-Afrika België Brazilië Duitsland Argentinië Chili V.S. China Kenia Overige landen * 1Marktmonitoring Tuinbouwcijfers 35

38 1Marktmonitoring Belangrijkste importmarkten bloemkwekerij (x mln Euro) * +/- in % Totaal % Kenia % België % Ecuador % Duitsland % Costa Rica % Colombia % V.S % Italië % Israël % Ethiopië % Overige landen % Bron: Eurostat *) Voorlopige cijfers 36 Tuinbouwcijfers

39 Import bloemkwekerij (x mln Euro) * Verdeling herkomstlanden bloemkwekerij (in %) 100% Overige landen 80% Costa Rica Duitsland 60% Ecuador 40% België 20% Kenia 0% * Import bloemkwekerij 2010* (x mln Euro) Kenia België Ecuador Duitsland 92 Costa Rica 90 Overige landen Marktmonitoring Tuinbouwcijfers 37

40 1Marktmonitoring Belangrijkste importmarkten verse en verwerkte groenten (x mln Euro) * +/- in % Totaal % Spanje % België % Duitsland % China % Frankrijk % Italië % Israël % Polen % Turkije % Kenia % Overige landen % Bron: Eurostat *) Voorlopige cijfers 38 Tuinbouwcijfers

41 Import van groenten (vers en verwerkt) (x mln Euro) * Verdeling herkomstlanden groenten (vers en verwerkt) (in %) 100% Overige landen 80% 60% 40% 20% 0% * Frankrijk China Duitsland België Spanje Herkomstlanden groenten (vers en verwerkt) 2010* (x mln Euro) Spanje België Duitsland China Frankrijk Overige landen 1Marktmonitoring Tuinbouwcijfers 39

42 1Marktmonitoring Belangrijkste importmarkten vers en verwerkt fruit (x mln Euro) * +/- in % Totaal % Zuid Afrika % Brazilië % Chili % Spanje % België % Duitsland % Costa Rica % Argentinië % V.S % China % Overige landen % Bron: Eurostat *) Voorlopige cijfers 40 Tuinbouwcijfers

43 Import van fruit (vers en verwerkt) (x mln Euro) * Verdeling herkomstlanden fruit (vers en verwerkt) (in %) 100% Overige landen 80% 60% 40% 20% 0% * België Chili Spanje Brazilië Zuid Afrika Herkomstlanden fruit (vers en verwerkt) 2010* (x mln Euro) Zuid Afrika Brazilië Spanje Chili België Overige landen 1Marktmonitoring Tuinbouwcijfers 41

44 1Marktmonitoring Belangrijkste importmarkten noten en specerijen (x mln Euro) * +/- in % Totaal % V.S % Argentinië % Vietnam % China % India % Duitsland % Spanje % Turkije % Brazilië % Zuid Afrika % Overige landen % Bron: Eurostat *) Voorlopige cijfers 42 Tuinbouwcijfers

45 Import van noten en specerijen (x mln Euro) * Verdeling herkomstlanden noten en specerijen (in %) 100% Overige landen 80% 60% 40% 20% 0% * Herlomstlanden noten en specerijen 2010* (x mln Euro) Duitsland India China Vietnam Argentinië V.S. V.S. Argentinië Vietnam China India Duitsland Overige landen 1Marktmonitoring Tuinbouwcijfers 43

46 Wereld: import van verse groenten (x mln kg) Aandeel in % Totaal wereld % V.S % Duitsland % Rusland % Verenigd Koninkrijk % Frankrijk % Canada % Nederland % België % Maleisië % Ver. Arab. Emiraten % Overige landen % Bron: Eurostat/UN Comtrade Wereld: export van verse groenten (x mln kg) 1Marktmonitoring Aandeel in % Totaal wereld % Nederland % Mexico % China % Spanje % India % V.S % Turkije % Frankrijk % België % Italië % Overige landen % Bron: Eurostat/UN Comtrade 44 Tuinbouwcijfers

47 Wereld: import van verse groenten in 2009 (x mln kg) V.S. Duitsland Rusland Verenigd Koninkrijk Frankrijk Canada Nederland België Maleisië Ver. Arab. Emiraten Overige landen Wereld: export van verse groenten in 2009 (x mln kg) Nederland Mexico China Spanje India V.S. Turkije Frankrijk België Italië Overige landen 1Marktmonitoring Tuinbouwcijfers 45

48 Wereld: import van vers fruit (x mln kg) Aandeel in % Totaal wereld % V.S % Rusland % Duitsland % Verenigd Koninkrijk % Nederland % Frankrijk % België % Canada % China % Japan % Overige landen % Bron: Eurostat/UN Comtrade Wereld: export van vers fruit (x mln kg) 1Marktmonitoring Aandeel in % Totaal wereld % Ecuador % Spanje % V.S % China % Italië % Zuid Afrika % Costa Rica % Chili % Nederland % België % Overige landen % Bron: Eurostat/UN Comtrade 46 Tuinbouwcijfers

49 Wereld: import van vers fruit in 2009 (x mln kg) V.S. Rusland Duitsland Verenigd Koninkrijk Nederland Frankrijk België Canada China Japan Overige landen Wereld: export van vers fruit in 2009 (x mln kg) Ecuador Spanje V.S. China Italië Zuid Afrika Costa Rica Chili Nederland België Overige landen 1Marktmonitoring Tuinbouwcijfers 47

50 50 Areaal tuinbouw 52 Areaal siergewassen 54 Areaal bloembollen 56 Areaal bloemkwekerij 58 Areaal boomkwekerij 60 Areaal voedingstuinbouw 62 Areaal groenten 64 Areaal fruit Monitoring arealen 1 48 Tuinbouwcijfers

51 1Monitoring arealen 1 Tuinbouwcijfers 49

52 Areaal tuinbouw (in ha) * +/- in % Onder glas % Monitoring arealen 1 Siergewassen % % - snijbloemen % - potplanten % - overige bloemkwekerijgewassen Bloemkwekerijgewassen Boomkwekerijgewassen en vaste planten % % Voedingstuinbouw % - groenten % - fruit % Vollegrond % Siergewassen % Bloembollen % Boomkwekerijgewassen en vaste planten % Pot- en containerteelt % Bloemkwekerijgewassen % Voedingstuinbouw % Groenten % Pit- en steenvruchten % Klein fruit % Champignons % Totaal tuinbouw % Bron: CBS Groenten: inclusief uien en groene erwten; exclusief aardbeien Fruit: inclusief aardbeien Klein fruit: inclusief aardbeien *) = Voorlopige cijfers 50 Tuinbouwcijfers

53 Areaal tuinbouw (in ha) * Ontwikkeling areaal glastuinbouw (in ha) Voedingstuinbouw Siergewassen * Ontwikkeling areaal tuinbouw vollegrond (in ha) Voedingstuinbouw Siergewassen Monitoring arealen * 1 Tuinbouwcijfers 51

54 Areaal siergewassen (in ha) * +/- in % Siergewassen % Monitoring arealen 1 Bloembollen % Bloemkwekerijgewassen totaal Bloemkwekerijgewassen onder glas - snijbloemen onder glas - potplanten onder glas - overige bloemkwekerij - gewassen onder glas Bloemkwekerijgewassen vollegrond Boomkwekerijgewassen en vaste pl anten totaal Boomkwekerijgewassen en vaste planten onder glas Boomkwekerijgewassen en vaste planten vollegrond - Pot- en container teelt vollegrond Bron: CBS *) = Voorlopige cijfers % % % % % % % % % % 52 Tuinbouwcijfers

55 Areaal siergewassen (in ha) * Ontwikkeling areaal siergewassen (in ha) Boomkwekerijgewassen en vaste planten onder glas Bloemkwekerijgewassen vollegrond Bloemkwekerijgewassen onder glas Boomkwekerijgewassen en vaste planten vollegrond Bloembollen * Areaal siergewassen 2010* (in ha) Bloembollen Boomkwekerijgewassen en vaste planten vollegrond Bloemkwekerijgewassen onder glas Bloemkwekerijgewassen vollegrond Boomkwekerijgewassen en vaste planten onderglas Monitoring arealen 1 Tuinbouwcijfers 53

56 Areaal bloembollen (in ha) * +/- in % Bloembollen totaal % Tulp % Lelie % Narcis % Hyacint % Gladiool % Krokus % Iris % Overige bol- en knolgewassen Bron: CBS *) Voorlopige cijfers % Monitoring arealen 1 54 Tuinbouwcijfers

57 Areaal bloembollen (in ha) * Areaalverdeling bloembolsoorten (in %) 100% Ov. bol- en knolgewassen 80% 60% 40% 20% 0% * Areaal per bloembolsoorten 2010 (in ha) Iris Krokus Gladiool Hyacint Narcis Lelie Tulp Tulp Lelie Narcis Hyacint Gladiool Krokus Iris Ov. bol- en knolgewassen Monitoring arealen 1 Tuinbouwcijfers 55

58 Areaal bloemkwekerij onder glas (in ha) * +/- in % Monitoring arealen 1 Bloemkwekerijgewassen **) % Snijbloemen, totaal % Chrysanten % Rozen % Orchideeën % Lelies % Gerbera's % Freesia's % Anthurium % Alstroemeria % Eustoma Russellianum % Anjers % Overige snijbloemen % Potplanten, totaal % Amaryllisbollen % Perkplanten % Bron: CBS *) Voorlopige cijfers **) = Inclusief bloemzaden en opkweekmateriaal % Overige bloemkwekerijgewassen Areaal bloemkwekerij in de volle grond (in ha) /- in % Bloemkwekerijgewassen % 56 Tuinbouwcijfers

59 Areaal bloemkwekerij (in ha) * Totaal onder glas Totaal vollegrond Areaalontwikkeling snijbloemen (in ha) Overige snijbloemen Freesia's Gerbera's Lelies Orchideeën Rozen Chrysanten * Areaal snijbloemen per soort 2010* (in ha) Chrysanten Rozen Orchideeën Lelies Gerbera's Freesia's Overige snijbloemen Monitoring arealen 1 Tuinbouwcijfers 57

60 Areaal boomkwekerij in de vollegrond (in ha) * +/- in % Monitoring arealen 1 Boomkwekerijproducten **) % Laan- en parkbomen % Sierconiferen % Bos- en haagplantsoen % % Buxus % Vruchtbomen % Vaste planten % Rozenstruiken % Trek- en besheesters % Bron: CBS *) Voorlopige cijfers **) = Incl. vaste planten Sierheesters en klimplanten Areaal boomkwekerij onder glas (in ha) * +/- in % Boomkwekerijproducten **) % Boomkwekerij voor vermeerdering Boomkwekerij volledige teelt Bron: CBS *) Voorlopige cijfers **) = Incl. vaste planten % % 58 Tuinbouwcijfers

61 Areaal boomkwekerij (in ha) * Areaal per productgroep (in ha) * Areaal per productgroep 2010* (in ha) Trek- en besheesters Rozenstruiken Vaste planten Vruchtbomen Buxus Sierheesters en klimplanten Bos- en haagplantsoen Sierconiferen Laan- en parkbomen Laan- en parkbomen Sierconiferen Bos- en haagplantsoen Sierheesters en klimplanten Buxus Vruchtbomen Vaste planten Rozenstruiken Trek- en besheesters Monitoring arealen 1 Tuinbouwcijfers 59

62 Areaal voedingstuinbouw (in ha) * +/- in % Voedingstuinbouw % Groenten totaal % Groenten vollegrond % Groenten onder glas % Fruit totaal % Fruit vollegrond % Fruit onder glas % Bron: CBS Groenten: inclusief uien en groene erwten; exclusief aardbeien Fruit: inclusief aardbeien *) = Voorlopige cijfers Monitoring arealen 1 60 Tuinbouwcijfers

63 Areaal voedingstuinbouw (in ha) * Ontwikkeling areaal voedingstuinbouw (in ha) Fruit onder glas Groenten onder glas Fruit vollegrond Groenten vollegrond * Areaal voedingstuinbouw 2010* (in ha) Groenten vollegrond Fruit vollegrond Goenten onder glas Fruit onder glas Monitoring arealen 1 Tuinbouwcijfers 61

64 Monitoring arealen 1 Areaal groenten in de volle grond (in ha) * +/- in % Groenten**) % Ui, totaal % Grove peen % Erwten (groen te oogsten) % Witlofwortel % Spruitkool % Prei % Sperzieboon % Sluitkool, totaal % Asperges, totaal % Bloemkool % Fijne peen % Broccoli % Sla % Tuinboon % Overige groenten % Bron: CBS *) Voorlopige cijfers **) = Incl. uien en erwten, excl. aardbeien Areaal groenten onder glas (in ha) * +/- in % Groenten **) % Tomaat % Paprika % Komkommer % Aubergines % Overige producten % Bron: CBS *) Voorlopige cijfers **) = incl. groentezaden en opkweekmateriaal groenten onder glas 62 Tuinbouwcijfers

65 Ontwikkeling areaal vollegrondsgroenten (excl ui) (in ha) Ontwikkeling areaal glasgroenten (in ha) * 2010* Overige groenten Tuinboon Sla Broccoli Fijne peen Bloemkool Asperges, totaal Sluitkool, totaal Sperzieboon Prei Spruitkool Witlofwortel Erwten (groen te oogsten) Grove peen Overige glasgroenten Aubergines Komkommer Paprika Tomaat Monitoring arealen 1 Tuinbouwcijfers 63

66 Areaal fruit vollegrond (in ha) * +/- in % Fruit **) % Appel % Peer % Monitoring arealen 1 Pruim % Overige pit- en steenvruchten % Aardbei % Blauwe bes % Rode bes, framboos, braam % Zwarte bes % Zure kers % Overig kleinfruit Bron: CBS *) Voorlopige cijfers **) = incl. aardbeien Areaal fruit onder glas (in ha) * +/- in % Fruit % Aardbeien **) % Overig fruit % Bron: CBS *) Voorlopige cijfers **) = Inclusief onder plastic 64 Tuinbouwcijfers

67 Ontwikkeling areaal hardfruit (in ha) Peer Appel * Ontwikkeling areaal zachtfruit (in ha) * Overig kleinfruit Pruim Rode bes, framboos, braam Zure kers Overige pit- en steenvruchten Zwarte bes Blauwe bes Aardbei Monitoring arealen 1 Tuinbouwcijfers 65

68 Werken in de tuinbouw 2 68 Aantal productiebedrijven en productiewaarde tuinbouw 69 Aantal bedrijven tuinbouw 70 Werkgelegenheid tuinbouw in personen 72 Arbeidsmarkt in detail: functieniveau en richting 73 Ziekteverzuim per sector 74 Scholing 75 Groene opleiding 76 Uitzendarbeid 78 Arbeidskrachten in de bloembollensector 80 Arbeidskrachten in de bloemkwekerijector 82 Arbeidskrachten in de boomkwekerijector 84 Arbeidskrachten in groenten- en fruitector 86 Arbeidskrachten in de hoveniers- en groenector 87 Campagne It s Alive 66 Tuinbouwcijfers

69 Tuinbouwcijfers 67 Werken in de tuinbouw 2

70 Aantal productiebedrijven en productiewaarde tuinbouw Productiebedrijven (aantal x 1.000) ,5 8,0 7,5 7,0 6,5 6,0 5,5 5,0 Productiewaarde (miljarden euro's) Productiebedrijven (aantal x 1.000) Productiewaarde (miljarden euro's) Werken in de tuinbouw 2 68 Tuinbouwcijfers

71 Aantal bedrijven tuinbouw Bedrijven met genoemde activiteit als hoofdactiviteit Totaal aantal bedrijven met genoemde activiteit Tuinbouw onder glas: groenten bloemkwekerij Tuinbouw in de open grond: - groenten bloemen bloembollen fruit boomkwekerij en vaste planten Paddenstoelen Uitgangsmateriaal Groenten- en fruitverwerkende industrie Afzetorganisaties Groothandel siergewassen - bloemkwekerij bloembollen boomkwekerij Groothandel groenten/fruit Detailhandel AGF Detailhandel bloemen/planten Ambulante handel - AGF bloemen en planten Hoveniers Tuincentra Totaal Bron: CBS, HBAG, LISA en PT Werken in de tuinbouw 2 Tuinbouwcijfers 69

72 Werkgelegenheid tuinbouw in personen (cijfers 2009) Bedrijven Arbeids krachten totaal Gezinskrachten Tuinbouw totaal Primaire sectoren vollegrondsgroenten glasgroenten opengronds bloemen bloembollen bloemen onder glas Werken in de tuinbouw 2 paddestoelen fruit boomkwekerij uitgangsmateriaal Niet-primaire sectoren industrie veilingen groothandel siergewassen bloemkwekerij bloembollen boomkwekerij groothandel groenten/fruit detailhandel AGF detailhandel bloemen/planten supermarkten (AGF en BlPl) ambulante handel AGF bloemen en planten hoveniers tuincentra Bron: CBS, HBAG, LISA en PT 70 Tuinbouwcijfers

73 Werknemers totaal Vaste krachten Tijdelijke krachten Uitzendkrachten Tuinbouwcijfers 71 Werken in de tuinbouw 2

74 Werken in de tuinbouw 2 Arbeidsmarkt in detail: functieniveau en richting (2009) Laag (t/m MBO-1) Midden (MBO-2,3,4) Werkgelegenheid (personen) Hoog (HBO+) Totaal Gezinskrachten groen technisch economisch Vaste krachten groen technisch economisch Tijdelijke krachten groen technisch economisch Totaal groen technisch economisch Bron: PT 72 Tuinbouwcijfers

75 Ziekteverzuim per sector (exclusief zwangerschaps- en bevallingsverlof) (in %) e 2e 1e 2e 1e 2e ziektejaar ziektejaar ziektejaar Sectoren Glastuinbouw 2,7 0,5 2,8 0,6 3,1 0,6 Hoveniers en groenvoorziening 3,6 0,4 3,6 0,7 3,7 0,5 Paddestoelen 4,0 0,9 4,0 1,0 4,0 1,3 Bollenteelt 2,1 0,4 2,0 0,4 2,2 0,5 Bollenhandel 3,3 0,7 3,6 0,6 3,4 0,5 Fruitteelt 1,0 0,2 1,1 0,2 1,1 0,4 Vollegrondsteelt 2,1 0,4 2,0 0,4 1,5 0,4 Boomkwekerijen 1,9 0,4 2,1 0,3 2,4 0,4 Nederland totaal* 4,4 4,3 4,3 Ziekteverzuim per sector (exclusief zwangerschaps- en bevallingsverlof) 1e kw e kw e ziektejaar 2e ziektejaar 1e ziektejaar 1e ziektejaar Sectoren Glastuinbouw 3,0 0,6 2,9 0,7 Hoveniers en groenvoorziening 4,3 0,6 3,6 0,6 Paddestoelen 3,4 1,3 3,7 1,1 Bollenteelt 3,0 0,3 2,2 0,5 Bollenhandel 5,7 0,8 3,1 0,6 Fruitteelt 1,6 0,2 1,4 0,2 Vollegrondsteelt 3,0 0,4 2,0 0,4 Boomkwekerij 2,5 0,4 2,0 0,4 Nederland totaal* 4,6-4,3 - Bron: Stigas-SAZAS/CBS *) Cijfers Nederland geen onderscheid tussen 1e en 2e ziektejaar Werken in de tuinbouw 2 Tuinbouwcijfers 73

76 Aandeel vaste krachten dat scholing heeft gevolgd (in %) Werken in de tuinbouw 2 Hoveniersbedrijf Industrie Uitgangsmateriaal Paddenstoelen Boomkwekerij Gemiddelde hele tuinbouw Glastuinbouw groenten Groothandel groenten en fruit Opengronds bloemen Opengronds groenten Groothandel/importeur boomkwekerijen Groothandel/importeur bloembollen Fruitteelt Bloembollenteelt Glastuinbouw bloemkwekerij Groothandel bloemkwekerijen Detailhandel bloemen en planten Detailhandel AGF Ambulante handel AGF Ambulante handel bloemen en planten Cijfers 2010 Bron: PT arbeidsmarktmonitor Tuinbouwcijfers

77 Aandeel vaste krachten met groene opleiding (in %) Hoveniersbedrijf Detailhandel bloemen en planten Uitgangsmateriaal Tuincentra Groothandel boomkwekerijen Gemiddelde hele tuinbouw Opengronds bloemen Ambulante handel bloemen en planten Bloembollenteelt Glastuinbouw bloemkwekerij Boomkwekerij Fruitteelt Groothandel bloemkwekerijen Opengronds groenten Glastuinbouw groenten Groothandel bloembollen Groothandel groenten en fruit Paddenstoelen Ambulante handel AGF Detailhandel AGF Industrie Cijfers 2010 Bron: PT arbeidsmarktmonitor 2010 Werken in de tuinbouw 2 Tuinbouwcijfers 75

78 Werken in de tuinbouw 2 Aandeel bedrijven dat gebruik maakt van uitzendarbeid (in %) Industrie Glastuinbouw groenten Groothandel bloembollen Glastuinbouw bloemkwekerij Paddenstoelen Bloembollenteelt Groothandel boomkwekerijen Opengronds bloemen Boomkwekerij Uitgangsmateriaal Hoveniersbedrijf Gemiddelde hele tuinbouw Groothandel bloemkwekerijen Groothandel groenten en fruit Opengronds groenten Fruitteelt Tuincentra Detailhandel bloemen en planten Ambulante handel AGF Detailhandel AGF Ambulante handel bloemen en planten Cijfers 2010 Bron: PT arbeidsmarktmonitor Tuinbouwcijfers

79 Tuinbouwcijfers 77 Werken in de tuinbouw 2

80 Werken in de tuinbouw 2 Arbeidskrachten in de bloembollensector Teelt Handel Veilingen / Telersver. Totaal Werkgelegenheid (personen) Totaal, excl. uitzendkrachten Gezinskrachten Werknemers vaste krachten tijdelijke krachten Uitzendkrachten Leeftijdsverdeling vaste krachten - < 23 jaar 4% 3% jaar 54% 60% jaar 28% 28% > 54 jaar 14% 16% - - Functieniveau Gezinskrachten - laag 0% 0% midden 70% 25% hoog 30% 75% - - Vaste krachten - laag 40% 40% midden 50% 50% hoog 10% 10% - - Omvang dienstverband - < 20 uur per week 10% 14% > 20 uur per week 86% 84% geen vast aantal uren 4% 0% - - Cijfers aantallen 2009; leeftijd/niveau/omvang arbeidsmarktmonitor 2010 Bron: PT 78 Tuinbouwcijfers

81 Tuinbouwcijfers 79 Werken in de tuinbouw 2

82 Werken in de tuinbouw 2 Arbeidskrachten in de bloemkwekerijsector Werkgelegenheid (personen) Totaal, excl. uitzendkrachten Vollegrondsbloemen Teelt van bloemkwekerij onder glas Uitgangsmateriaal Veilingen / Telersver Gezinskrachten Werknemers vaste krachten tijdelijke krachten Uitzendkrachten Leeftijdsverdeling vaste krachten - < 23 jaar 8% 8% 1% jaar 49% 53% 50% jaar 29% 29% 35% - - > 54 jaar 14% 10% 17% - Functieniveau Gezinskrachten - laag 0% 0% 0% - - midden 80% 50% 25% - - hoog 20% 50% 75% - Vaste krachten - laag 65% 55% 45% - - midden 35% 40% 25% - - hoog 0% 5% 30% - Omvang dienstverband - < 20 uur per week 17% 20% 10% - - > 20 uur per week 80% 79% 89% - - geen vast aantal uren 3% 1% 1% - Cijfers aantallen 2009; leeftijd/niveau/omvang arbeidsmarktmonitor 2010 Bron: PT 80 Tuinbouwcijfers

83 Groothandel Gespecialiseerde detailhandel Ambulante handel Retail (AGF) Totaal % 14% 20% % 64% 53% % 14% 13% % 8% 16% - - 0% 0% 10% % 85% 90% % 15% 0% % 35% 40% % 60% 60% % 5% 0% - - 8% 26% 20% % 73% 57% - - 1% 1% 23% - - Werken in de tuinbouw 2 Tuinbouwcijfers 81

84 Werken in de tuinbouw 2 Arbeidskrachten in de boomkwekerijsector Teelt Handel Tuincentra Totaal Werkgelegenheid (personen) Totaal, excl. uitzendkrachten Gezinskrachten Werknemers vaste krachten tijdelijke krachten Uitzendkrachten Leeftijdsverdeling vaste krachten - < 23 jaar 9% 4% 21% jaar 58% 53% 49% jaar 23% 28% 22% - - > 54 jaar 10% 19% 8% - Functieniveau Gezinskrachten - laag 0% 0% 0% - - midden 60% 25% 50% - - hoog 40% 75% 50% - Vaste krachten - laag 60% 35% 30% - - midden 35% 50% 65% - - hoog 5% 15% 5% - Omvang dienstverband - < 20 uur per week 7% 7% 24% - - > 20 uur per week 90% 93% 76% - - geen vast aantal uren 3% 0% 0% - Cijfers aantallen 2009; leeftijd/niveau/omvang arbeidsmarktmonitor 2010 Bron: PT 82 Tuinbouwcijfers

85 Tuinbouwcijfers 83 Werken in de tuinbouw 2

86 Werken in de tuinbouw 2 Arbeidskrachten in de groenten- en fruitsector Werkgelegenheid (personen) Totaal, excl. uitzendkrachten Glasgroenten Paddenstoelen Fruit Vollegrondsgroenten Uitgangsmateriaal Gezinskrachten Werknemers vaste krachten tijdelijke krachten Uitzendkrachten Leeftijdsverdeling vaste krachten - < 23 jaar 11% 8% 12% 14% 1% jaar 55% 53% 36% 50% 50% jaar 25% 29% 36% 20% 35% - > 54 jaar 10% 10% 16% 16% 17% Functieniveau Gezinskrachten - laag 0% 0% 0% 0% 0% - midden 80% 50% 60% 70% 25% - hoog 20% 50% 40% 30% 75% Vaste krachten - laag 55% 65% 70% 50% 45% - midden 40% 30% 25% 45% 25% - hoog 5% 5% 5% 5% 30% Omvang dienstverband - < 20 uur per week 13% 19% 37% 25% 10% - > 20 uur per week 86% 81% 60% 64% 89% - geen vast aantal uren 1% 0% 3% 11% 1% Cijfers aantallen 2009; leeftijd/niveau/omvang arbeidsmarktmonitor 2010 Bron: PT 84 Tuinbouwcijfers

87 Verwerkende industrie Veilingen / Telersverenging Groothandel Gesp. detailhandel Ambulante handel Retail (AGF) Totaal % - 11% 25% 26% % - 54% 47% 30% % - 26% 19% 24% % - 10% 9% 21% - - 0% - 0% 0% 10% % - 25% 90% 90% % - 75% 10% 0% % - 45% 50% 50% % - 40% 45% 45% % - 15% 5% 5% - - 6% - 6% 41% 49% % - 91% 56% 48% - - 0% - 3% 3% 3% - - Tuinbouwcijfers 85 Werken in de tuinbouw 2

88 Werken in de tuinbouw 2 Arbeidskrachten in de hoveniers- en groensector Hoveniers Werkgelegenheid (personen) Totaal, excl. uitzendkrachten Gezinskrachten Werknemers vaste krachten tijdelijke krachten Sociale Werkplaatskrachten Uitzendkrachten Leeftijdsverdeling vaste krachten - < 23 jaar 15% jaar 63% jaar 17% - > 54 jaar 5% Functieniveau Gezinskrachten - laag 0% - midden 75% - hoog 25% Vaste krachten - laag 30% - midden 65% - hoog 5% Omvang dienstverband - < 20 uur per week 4% - > 20 uur per week 95% - geen vast aantal uren 1% Cijfers aantallen 2009; leeftijd/niveau/omvang arbeidsmarktmonitor 2010 Bron: PT 86 Tuinbouwcijfers

89 Campagne It s Alive De campagne It s Alive heeft als doel de kennis bij jongeren te vergroten over de veelzijdige wereld van de Nederlandse tuinbouw. De boodschap is dat welke opleiding of interesse je als jongere ook hebt, er altijd een interessante uitdaging is voor je in de Nederlandse tuinbouw. It s Alive richt zich op jongeren van jaar, die uitstromen vanuit VMBO, MBO, HBO, WO, Op de website - nu ook in 3D - komt de wereld van de tuinbouw tot leven. Letterlijk! Met een commercial, samenwerking met de MTV Groep, (online) PR, social media zoals Hyves/Twitter en het uitdelen van 3D brillen en posters op regionale studiebeurzen en scholen door heel Nederland ontdekken jongeren de wereld en de carrièremogelijkheden van de tuinbouw. Werken in de tuinbouw 2 Tuinbouwcijfers 87

90 Standaardisatie informatielogistiek 3 90 Digitale informatievoorziening 92 Baten 93 Standaardisatie in informatievoorziening 94 Agrologistiek 88 Tuinbouwcijfers

91 Tuinbouwcijfers 89 Standaardisatie informatielogistiek 3

92 Digitale informatievoorziening Standaardisatie informatielogistiek 3 Om partner te blijven voor afnemers en om klanten goed te kunnen bedienen zijn goed functionerende ketens essentieel. Binnen deze ketens moet informatie snel en efficiënt gedeeld worden. Dat vraagt om een goede digitale informatievoorziening. In 2008 is onderzoek gedaan naar de mate waarin tuinbouwondernemers actief zijn op het gebied van digitalisering en standaardisatie van informatie. 90 Tuinbouwcijfers

93 Wijze van informatievoorziening 9% 85% 6% papier anders Activiteiten op gebied van digitale informatievoorziening 43% 16% 16% 5% 11% 9% geen Belang van standaardisatie in keteninformatie 60% 27% 13% belangrijk Zelf actief in informatiedelen in de keten 31% 4% 22% 43% niet papier en digitaal leveranciers verkoop afnemers logistiek neutraal afnemers leveranciers Standaardisatie invoeren een vraagstuk van technologie of acceptatie? 69% 5% 26% acceptatie klant financieel Eigen voordeel door informatiedelen 55% 22% 23% ja andere terreinen onbelangrijk Conclusie: Elektronisch berichtenverkeer is in ontwikkeling, maar er is nog een wereld te winnen. De meerderheid van de ondernemers ziet het belang ervan, echter zijn de voordelen voor het eigen bedrijf nog niet altijd duidelijk. Bron: Tuinbouw Inspraak Panel 2008 nee neutraal technologie neutraal Standaardisatie informatielogistiek 3 Tuinbouwcijfers 91

94 Baten Standaardisatie informatielogistiek 3 Het optimaliseren van bedrijfsprocessen is een voorwaarde voor het optimaliseren van informatiesystemen. Beide leveren ondernemers voordelen op, zoals snellere logistieke afhandeling, minder derving en kostenbesparing. Baten door optimaliseren van bedrijfsprocessen en aanvullend het optimaliseren van informatiesystemen (in % prestatieverschillen tussen bedrijven met lage en hoge volwassenheid) Kengetallen Baten van volwassen procesbeheersing Additionele baten van geavanceerde informatiesystemen 1. Winstgevendheid +38% +27% 2. Aantal dagen dat goederen op voorraad liggen 3. Totale veroudering van de voorraad 4. Tijd tussen betaling van ingekochte goederen en ontvang st voor verkochte goederen -22% -16% -44% -40% -24% -21% 5. Totale voorraadkosten -28% -35% 6. Tijdigheid leveringen +11% +5% 7. Doorlooptijd leveren orders (vanuit voorraad) 8. Aantal direct leverbare orders (vanuit voorraad) -14% -18% +6% +31% Bron: Hofmann, P. and Reiner, G., Drivers for improving supply chain performance: an empirical study. International Journal of Integrated Supply Management, 2 (3), Tuinbouwcijfers

95 Standaardisatie in informatievoorziening Om effectief en efficiënt informatie te kunnen uitwisselen in de keten zijn standaarden nodig. GS1 zorgt voor de internationale standaarden die producten, verzendeenheden (pallets, fusten, containers, enz.) en locaties (adressen, maar bijvoorbeeld ook kassen/percelen/magazijnen) wereldwijd uniek identificeerbaar maken. Internationaal gebruik van GS1-standaarden (in %) Producenten Consumentproduct met standaard GS1- artikelcode (GTIN) Dozen, kratten, kisten met standaard GS1-artikelcode (GTIN) Logistieke eenheden (pallets, karren, etc.) met standaard GS1-verzendcode (SSCC) Verzend- en ontvangstlocaties met standard GS1-locatiecode (GLN) Retailers & Handelaren ,1 96,8 92,0 91,7 97,3 96,6 82,9 87,6 86,6 77,4 82,6 87,0 45,9 49,4 67,2 51,1 49,4 71,6 43,9 41,2 51,1 64,3 74,5 87,5 Aantal digitaal uitgewisselde orders 52,4 51,7 47,0 68,8 70,4 75,8 Aantal digitaal uitgewisselde facturen Aantal leveringen met digitaal uitgewisselde verzendbericht Aantal leveringen met digitaal uitgewisselde ontvangstbevestiging Omzet waarvan de productstamgegevens digitaal zijn afgestemd via het GS1 Global Data Synchronization Network Bron: Global Compliance Survey, IBM, ,5 47,7 45,6 63,4 67,1 78,6 22,5 27,6 35,5 28,0 22,4 58,7 7,1 12,0 16,0 29,8 13,9 58,4 13.,5 19,0 24.,4 9,4 17,0 42,4 Standaardisatie informatielogistiek 3 Tuinbouwcijfers 93

96 Agrologistiek Standaardisatie informatielogistiek 3 Handel in dagversproduct heeft grote behoefte aan snelle en efficiënte logistiek. Het vervoer van voedingsmiddelen en landbouwproducten wordt agrologistiek genoemd. Agrologistiek maakt, uitgedrukt in tonnen, ruim 28% uit het wegvervoer in, van en naar Nederland in Anders gezegd: 3 op de 10 vrachtwagens bevat agroproducten. Naar schatting 1 op de 10 vrachtwagens bevat sierteeltproducten. De kosten voor agrologistiek zijn vaak relatief hoog vanwege de versheid van de producten en de eisen van geconditioneerd vervoer. De logistieke kosten van dagverse producten kunnen oplopen tot 18% van de prijs die de consument in de winkel betaalt voor het product Bijdrage agrologistiek aan Nederlandse economie Bijdrage logistiek aan bruto toegevoegde waarde agrocomplex ,5 mld 8,6 mld 9,4 mld Toelichting Groei : 71%. 9,4 miljard is 2% van de jaarlijks in Nederland totale gegenereerde toegevoegde waarde. Bijdrage logistiek aan werkgelegenheid agrocomplex arbeids jaren arbeids jaren arbeids jaren Toelichting Betreft 2,2% van de jaarlijks in Nederland gegenereerde werkgelegenheid in Groei werkgelegenheid : 17% Bron: De agrologistieke kracht van Nederland Platform Agrologistiek, TNO, NDL, Zoetermeer. 94 Tuinbouwcijfers

97 Een mainport is een knooppunt van belangrijke transportroutes en fungeert als een draaischijf tussen de logistieke stromen. De twee mainports Rotterdam en Schiphol spelen een belangrijk rol in de agrologistiek. Rotterdam is de grootste agribulkhaven van Nederland: 16,7 miljoen ton. Hiervan is 1,1 miljoen ton fruit en groenten. Het aandeel agribulk is 4,2% van de totale overslag in De groei van de overslag van agribulk in de Nederlandse havens wordt beïnvloed door het feit dat steeds meer agro producten in containers worden aan- en afgevoerd. Agrologistieke producten en dieren maken een fors deel uit van het volume luchtvracht via Schiphol. Sierteelt betreft 45% van het importvolume aan import. Wat betreft hun waarde in euro s vertegenwoordigen agrologistieke producten en dieren binnen de luchtvracht een relatief klein bedrag van 5%. De waarde van sierteeltproducten die worden vervoerd door de lucht, ligt rond de 5 per kilo, terwijl de gemiddelde waarde van luchtvracht van andere producten rond de 70 ligt. Standaardisatie informatielogistiek 3 Tuinbouwcijfers 95

98 98 Voeding en gezondheid 99 Huishoudelijke aankoop van verse groenten en fruit 100 Werkfruit werkt 101 Residu van gewasbeschermingsmiddelen 102 Groen en welbevinden Gezondheid en welbevinden 4 96 Tuinbouwcijfers

99 Tuinbouwcijfers 97 Gezondheid en welbevinden 4

100 Voeding en gezondheid Basisregel voor gezond eten is eet gevarieerd en niet te veel. Maar ook eet juist veel plantaardige levensmiddelen zoals groenten, fruit en volkoren graanproducten. Dat komt goed uit want als er érgens veel smakelijke variatie is te vinden dan is het wel de voedingstuinbouw! Gezondheid en welbevinden 4 De Nederlandse tuinbouwsector zorgt voor een brede keuze aan groenten, fruit, paddenstoelen, peulvruchten, noten, zaden en zuidvruchten, van eigen bodem of van herkomstlanden wereldwijd. Met groenten en fruit krijg je weinig calorieën en veel gezonde voedingsstoffen als vezels, vitamines en mineralen binnen. Uit onderzoek blijkt dat voldoende groenten en fruit eten essentieel is voor een goede weerstand en gezonde darmwerking. De sector heeft via het PT geïnversteerd in onderzoek van Wageningen Universiteit naar de relatie tussen groenten- en fruitconsumptie en de kans op het krijgen van hart- en vaatziekten. Geconcludeerd werd dat het hoogste consumptieniveau de kans op deze ziekten het sterkst verkleind. Zowel voor verwerkte als rauwe groenten werd dit beschermende effect gevonden. De echte liefhebbers hoeven zich niet te beperken tot de aanbevolen hoeveelheid van twee ons groenten en twee stuks fruit per dag. Dit is een ondergrens, met een nog ruimere consumptie kan zelfs extra gezondheidswinst behaald worden. De kans op overgewicht en hieraan gekoppelde welvaartsziekten, neemt nog verder af naarmate de consumptie van groenten en fruit hoger is. Een betere kwaliteit van leven dus, maar ook de levensverwachting neemt met 1,2 jaar toe door gezonde voeding, wat voor tweederde voor rekening is van groenten en fruit. 98 Tuinbouwcijfers

101 Huishoudelijke aankoop van verse groenten (in kg) Nederland Verenigd Koninkrijk Duitsland België Huishoudelijke aankoop van vers fruit (in kg) Nederland Verenigd Koninkrijk Bron: PT Marktmonitoring Duitsland België Gezondheid en welbevinden 4 Tuinbouwcijfers 99

102 Werkfruit werkt 5 populairste soorten werkfruit Top 5 fruit Appel 96% 90% Banaan 96% 85% Sinaasappel 69% 69% Mandarijn 58% 52% Kiwi 52% 52% Gezondheid en welbevinden 4 5 populairste soorten werkgroenten Top 5 groenten (Cherry) tomaat 61% 61% (Snack) komkommer 57% 45% Wortel 39% 27% (Mini) paprika 94% 24% Radijs 11% 12% Waardering werkfruit door werknemers Zeer goed Goed Neutraal 39% 51% 10% Leveranciers werkfruit 10% 8% 27% Groothandel (in werkfruit) Supermarkt (Plaatselijke) AGF specialist/groenteboer 18% Cateraar Online bestellen (bijvoorbeeld Albert.nl) 19% 19% Anders Bron: PT Marktmonitoring 100 Tuinbouwcijfers

103 Residu van gewasbeschermingsmiddelen De Nederlandse tuinbouwsector heeft verantwoord gebruik van gewasbeschermingsmiddelen hoog in het vaandel staan. Tuinbouwondernemers zoals handelaren, importeurs, exporteurs, sorteer- en pakstations, veilingen en telersverenigingen leveren resultaten van duizenden residuanalyses aan de databank van het Early Warning & Response System (EWRS) dat is opgezet door het Productschap Tuinbouw en het RIKILT (nu RIVM). Op basis van deze gegevens kan de sector een goede risicoanalyse maken en kijken welke producten uit welke landen vaker getest moeten worden. Door een goede samenwerking in de keten wordt de voedselveiligheid verbeterd en wordt Goede Landbouw Praktijk (GLP) gestimuleerd Residu van gewasbeschermingsmiddelen 2003 NL EU (zonder NL) Niet EU 2010 Percentage monsters van verse groenten, fruit en paddenstoelen waarbij een overschrijding van de wettelijke norm voor residuen van gewasbeschermingsmiddelen is geconstateerd, uitgesplitst naar herkomst van het product Bron: EWRS, oktober 2010 De gegevens zijn niet representatief voor alle groenten en fruit omdat de producten risicogestuurd zijn bemonsterd. Gezondheid en welbevinden 4 Tuinbouwcijfers 101

104 Groen en welbevinden Gezond en succesvol leven kan niet zonder groen. Groen IN, OP, AAN en ROND gebouwen laat scholieren beter leren, werknemers creatiever en productiever werken, patiënten sneller gezond worden en jong en oud prettig recreëren. Groen heeft nieuwe waarden gekregen in de maatschappij: oplossing voor het Urban Heat Island Effect, waterberging bij hoosbuien, afvangen van CO2 en fijnstof. Groen in de bebouwde omgeving zorgt voor sociale cohesie en laat onroerend goed in waarde stijgen. Groen zorgt voor gezondheid en een gevoel van welbevinden, of we nu wonen, leren, werken, zorgen of ontspannen. Gezondheid en welbevinden 4 Het is de ambitie van de sector om deze nieuwe groenwaarden te verankeren in de maatschappij. Het verankeren is geen doel op zich, maar een middel om te zorgen voor nieuwe afzetmarkten van bomen, bloemen, (tuin)planten en bloembollen. Het brengt werkgelegenheid voor hoveniers, groenvoorzieners, boomverzorgers, dak- en gevelbegroeners en interieurbeplanters. Het project Plant in de klas onderzoekt het effect van planten op de luchtkwaliteit in het klaslokaal en op de prestaties en het welbevinden van scholieren. 102 Tuinbouwcijfers

105 Feiten: 15% minder kinderen met overgewicht in groene woonomgeving. Onder een boom is het op een warme dag 10 tot 15 o C koeler. Mensen woonachtig in het groen zijn gezonder en minder gestrest. Waardeverhoging van onroerend goed tot 15% in een groene omgeving. Goed aangelegd groen rondom appartementsgebouwen reduceert criminaliteit met minimaal 7%. Groene daken hebben een waterretentie tot 50%. Groen langs wegen neutraliseert 15 tot 25% fijnstof. Uitzicht op groen verlaagt het aantal opnamedagen in ziekenhuizen. Gemiddelde stadsboom legt per jaar 100 g fijnstof en 22 kg CO2 vast. Bronnen: Alterra, NIVEL, WUR, College Bouw Zorginstellingen, Triple E, Treesforgrannies Investeren in groen is investeren in een vitale samenleving fotograaf: Sjon Heijenga Gezondheid en welbevinden 4 Tuinbouwcijfers 103

106 Plantgezondheid en fytosanitaire zaken Gebruik gewasbeschermingsmiddelen per sector 107 Areaal biologische teelt 104 Tuinbouwcijfers

107 Tuinbouwcijfers 105 Plantgezondheid en fytosanitaire zaken 5

108 Plantgezondheid en fytosanitaire zaken 5 Gebruik gewasbeschermingsmiddelen per sector (gemiddeld gebruik per kg actieve stof per ha per jaar) Groenten onder glas* *** Snijbloemen onder glas* *** Potplanten onder glas* *** Bloembollen** ,5 64,8 Boomkwekerij** 7,2 7,5 7,7 7,8 8,8 * ) Bron: UO-IMT **) Bron: PT ***) niet beschikbaar 106 Tuinbouwcijfers

109 Areaal biologische sierteelt (ha) Bloembollen 13,9 6,0 Snijbloemen buitenteelt 26,5 47,3 Snijbloemen kasteelt 3,3 2,0 Planten 14,4 10,5 Overige sierteelt (m.n. boomteelt) 67,7 106,3 Totaal 125,8 172,1 Areaal biologische fruit (ha) Appels Peren Zacht fruit (frambozen, bessen, bramen en druiven) Steenfruit en pitvruchten (kersen en pruimen) Overig fruit Totaal Bron: Biomonitor 2009 Areaal biologische groenten (ha) Bloemkool Broccoli Kroten Prei Spinazie Sperziebonen Was- en bospeen Winterpeen Uien Kool Bonen Kapucijners Erwten Tomaten Komkommers 13 8 Paprika's Overige groenten* Totaal *) Dit betreft veelal groenten waar geen opgave van bekend is Plantgezondheid en fytosanitaire zaken 5 Tuinbouwcijfers 107

110 110 Glastuinbouw 112 Bloembollen, Paddenstoelen en Groenten- en Fruitverwerkende industrie Energie Tuinbouwcijfers

111 Tuinbouwcijfers 109 Energie 6

112 Glastuinbouw In het Convenant Schone en Zuinige Agrosectoren heeft de glastuinbouw afspraken gemaakt met de overheid over verbetering van energie-efficiëntie, het aandeel duurzame energie en de CO2-emissie reductie. Voor het bereiken van de doelstellingen werken PT, LTO Glaskracht Nederland en het Ministerie van EL&I nauw samen in het transitieprogramma Kas als Energiebron. In het programma zijn 7 oplossingsrichtingen (transitiepaden) benoemd waar kansen liggen, zoals Aardwarmte, Zonne-energie, Biobrandstoffen. Het programma levert onder meer kennis, financiële steun voor praktijkinitiatieven, oplossingen voor knelpunten, een onderzoeks- en innovatieprogramma, kennisuitwisseling Ontwikkeling, energie-efficiëntie en CO2-emissie (index t.o.v. 1990) Energie CO2-emissie totaal CO2-emissie excl. verkoop elektriciteit Energie - efficiëntie Bron: LEI Wageningen UR (Energiemonitor glastuinbouw) 110 Tuinbouwcijfers

113 Glastuinbouw en energie Energie-efficiëntie index (1990=100) CO2-emissie incl. elektriciteitslevering ,7 Mton 6,5 Mton 7,0 Mton CO2-emissie teelt 6,6 Mton 6,1 Mton 5,3 Mton Aandeel duurzame energie 0,1% 0,4% 1,3% Totaal energiegebruik 137 per jaar 128 per jaar 117 per jaar Aardgasgebruik totaal (incl. elektriciteitsproductie door WKK) 3,7 miljard m 3 3,6 miljard m 3 3,9 miljard m 3 Aardgasgebruik voor de 3,7 miljard m 3 3,4 miljard m 3 2,9 miljard m 3 teelt Areaal met: (ha) (ha) (ha) WKK 1300) Aardwarmte Zonnewarmte (semi-geslotenkas) Bio-energie Totale elektriciteitslevering door glastuinbouw 0,2 miljard kwh 1,3 miljard kwh 6,2 miljard kwh Netto elektriciteitslevering (= verkoop - inkoop) Netto elektriciteitslevering in % van het huishoudelijk gebruik in Nederland -1,2 miljard kwh -1,3 miljard kwh 3,7 miljard kwh Totaal areaal glastuinbouw ha ha ha Productiewaarde 4,5 miljard 4,9 miljard 4,9 miljard Energiekosten in % van de bedrijfskosten 20 à 25% Bron: LEI Wageningen UR (Energiemonitor glastuinbouw) Ambities 2020 In nieuw te bouwen kassen wordt klimaatneutraal en economisch rendabel geteeld. De CO2-emissie is 48% lager dan in Duurzame energie is 20% van het energiegebruik. Een verbetering van de energie-efficiëntie van 2% per jaar tot 2020; energie-efficiëntie index moet in 2020 uitkomen op 43 (1990=100). 15% Energie 6 Tuinbouwcijfers 111

114 Bloembollen, Paddenstoelen en Groenten- en Fruitverwerkende industrie De sectoren bloembollen, paddenstoelen en groenten- en fruitverwerkende industrie hebben met de overheid afspraken gemaakt op energiegebied in het Convenant Schone en Zuinige Agrosectoren en een Meerjaren afspraak Energie (MJA3). Hiernaast een overzicht van ambities, doelen en resultaten. Energie Tuinbouwcijfers

115 Bloembollen en bolbloemen ambities, doelen en stand van zaken Energie-efficiëntie verbetering ,2% per jaar; % per jaar Aandeel duurzaam 6,4% in 2011 en 20% in 2020 Reductie CO2-emissie In % (t.o.v. 1990) In 2020 wordt in nieuwe bedrijven (economisch rendabel) klimaatneutraal geproduceerd Huidig energiegebruik ca. 4,2 per jaar Energie-efficiëntie verbetering 2% per jaar 1995 t/m 2008 Aandeel duurzaam eind ,4% Paddenstoelen ambities, doelen en stand van zaken Energie-efficiëntie verbetering ,5% per jaar; % per jaar Aandeel duurzaam Toepassen rendabele opties t/m 2011; 20% in 2020 Reductie CO2-emissie In % (t.o.v. 1990) In 2020 wordt in nieuwe bedrijven (economisch rendabel) klimaatneutraal geproduceerd Huidig energiegebruik ca. 1,4 per jaar Energie-efficiëntie verbetering 2,2% per jaar Energie-efficiëntie verbetering 2,5% per jaar Aandeel duurzaam eind ,3% CO2-emissie In % t.o.v Groenten- en fruitverwerkende Industrie ambities, doelen en stand van zaken Energie-efficiëntie verbetering 30% in de periode (=2% per jaar) Verkenning naar 50% verbetering in 2030 (t.o.v. 2005) De bedrijven stellen iedere 4 jaar een energiebesparingsplan op. De bedrijven hebben zich verplicht zekere besparingsmaatregelen uit te voeren (terugverdientijd kleiner dan 5 jaar). Huidig energiegebruik (2008) 2,9 per jaar Energie-efficiëntie verbetering 13,7% Aandeel duurzaam (2008) Ca. 1% Bronnen: Praktijkonderzoek Plant & Omgeving; Agentschap NL; Ministerie EL&I. Tuinbouwcijfers 113 Energie 6

116 116 Wat doet de tuinbouw op het gebied van water 118 Gemiddeld waterverbruik land- en tuinbouw Water Tuinbouwcijfers

117 Tuinbouwcijfers 115 Water 7

118 Wat doet de tuinbouw op het gebied van water De tuinbouw- en groensector produceert op een duurzame manier, waarbij ze efficiënt en effectief omgaat met water. Daardoor behoudt de sector maatschappelijk en politiek draagvlak. De ambities zijn: Duurzaam en efficiënt watergebruik. Beschikking over voldoende gietwater van goede kwaliteit. Oppervlakte- en grondwater niet of nauwelijks belast. Nagenoeg nullozing op riolering, grond- en oppervlaktewater. De gebieden met tuinbouw voldoen aan de Europese Kaderrichtlijn Water. Om aan de verplichtingen van de Kaderrichtlijn Water te kunnen voldoen zijn aanvullende maatregelen nodig om de emissie van nutriënten en gewasbeschermingsmiddelen verder terug te dringen. De meest kansrijke oplossingen voor de glastuinbouw liggen op het terrein van: a) het verminderen van de hoeveelheid en de frequentie van het te lozen drainwater en b) het zodanig zuiveren van drainwater dat dit veilig hergebruikt kan worden. De tuinbouwsector investeert via PT in onderzoek, kennisontwikkeling en kennistoepassing. Besteding waterprojecten in 2010 ruim 1,8 miljoen euro: Glastuinbouw Water 7 Bollen Bomen Fruit Vollegrondsgroenten Tuinbouwcijfers

119 Regenwateropvang is belangrijk om over voldoende en goed uitgangs water te beschikken. Inhoud regenwateropvang (m 3 ) (1) Benutting (%) (2) Grondoppervlak (m2) Opvang per jaar (m3) Watersilo Foliebassin (3) (3) (3) (1) netto of effectief bruikbaar volume (2) t.o.v. theoretisch maximaal mogelijke regenwateropvang van m 3 (3) geen gegevens Bron: Kwantitatieve Informatie voor de Glastuinbouw Het gaat hier om een algemeen voorbeeld, de preciese hoeveelheden kunnen variëren per gewas, waterbehoefte en neerslaghoeveelheid. Gemiddeld waterverbruik, drainpercentage en hoeveelheid drain bij vruchtgroenten Tomaat Komkommer Paprika Watergift (l/m 2 /jr) Drainpercentage Drainhoeveelheid (l/m 2 /jr) Bron: PCG Water 7 Tuinbouwcijfers 117

120 Gemiddeld waterverbruik (m 3 ) per kg tomaat Israël, veld Nederland, kasteelt Spanje, onverwarmde plastic tunnel met ventilatie Spanje, onverwarmde plastic tunnel 4 Nederland, gesloten kas systeem Nederland, kasteelt met recirculatie Bron: Van Kooten, Heuvelink en Stangellini 2008 Water Tuinbouwcijfers

121 Gemiddeld waterverbruik (m 3 ) verschillende sectoren Neerslag Overige landbouw Veehouderij Fruitteelt Tuinbouw Akkerbouw Bron: Bedrijven-Informatienet (LEI) Hoge verbruiken van water zijn over het algemeen toe te schrijven aan droge groeiseizoenen bijvoorbeeld in 2003 en 2006 (alleen augustus aan de natte kant). Water 7 Tuinbouwcijfers 119

122 Bronnen Productschap Tuinbouw - Marktmonitoring - Tuinbouw Inspraak Panel - Arbeidsmarktmonitor 2010 CBS Eurostat HBAG KCB UN Comtrade LISA Stigas-SAZAS Hofmann, P. and Reiner, G., 2006 Drivers for improving supply chain performance: an empirical study. Global Compliance Survey, IBM, 2009 Platform Agrologistiek TNO NDL EWRS Alterra Treesforgrannies NIVEL WUR LEI Wageningen UR PPO WUR College Bouw Zorginstellingen Triple E Biomonitor 2009 Kwantitatieve Informatie voor de Glastuinbouw PCG Van Kooten, Heuvelink en Stangellini 2008 UO-IMT 120 Tuinbouwcijfers

123 Colofon Reacties op deze uitgave en suggesties voor volgende uitgaven zijn van harte welkom. U kunt contact opnemen met het Productschap Tuinbouw via telefoonnummer of via mail info@tuinbouw.nl. Samenstelling en productie: Productschap Tuinbouw Vormgeving: BB-Go ( Drukwerk: Drukkerij Ando, Den Haag

124