Pensioen in eigen beheer

Transcriptie

1 Pensioen in eigen beheer Naam: I.H.C.M. Ligthart ANR: Studierichting: Fiscale economie Datum: februari 2017 Examencommissie: mr. dr. B. Starink Prof. mr. I.J.F.A. van Vijfeijken

2 Voorwoord Deze masterthesis heb ik geschreven als afsluiting van mijn opleiding Fiscale Economie aan Tilburg University. De keuze voor dit onderwerp komt voort uit de studiereis die wij gemaakt hebben naar Wenen. Op dat moment is mijn nadere interesse bij pensioen komen te liggen. De keuze voor dit specifieke onderwerp was niet eenvoudig. Bij deze wil ik mr. dr. B Starink hartelijk bedanken voor de begeleiding tijdens het schrijven van deze masterthesis en voor de vele mogelijkheden die hij mij gegeven heeft om mijn opleiding af te kunnen ronden. Daarnaast wil ik mijn familie en vrienden bedanken voor het ondersteunen tijdens het schrijven van deze thesis en voor het motiveren om de opleiding af te ronden. 2

3 Lijst van gebruikte afkortingen AOW Algemene Ouderdomswet Anw Algemene nabestaandenwet AWR Algemene wet inzake rijksbelastingen BV Besloten vennootschap DGA Directeur-grootaandeelhouder EER Europese Economische Ruimte EU Europese Unie FOR Fiscale oudedagsreserve IW 1990 Invorderingswet 1990 MvA Memorie van Antwoord MvT Memorie van Toelichting NOB Nederlandse Orde van Belastingadviseurs PPI Premie Pensioen Instelling PSW Pensioen- en spaarfondsenwet PW Pensioenwet RJ Raad voor de jaarverslaggeving SRA Samenwerkende Registeraccountants en Accountantsadministratieconsulenten Uitv. Besl. LB 1965 Uitvoeringsbesluit loonbelasting 1965 VPB 1969 Wet op de vennootschapsbelasting 1969 Wet IB 1964 Wet inkomstenbelasting 1964 Wet IB 2001 Wet inkomstenbelasting 2001 Wet LB 1964 Wet op de loonbelasting 1964 WVPS Wet verevening pensioenrechten bij scheiding ZZP Zelfstandige zonder personeel 3

4 Inhoudsopgave 1 INLEIDING MOTIVERING VAN HET ONDERWERP PROBLEEMSTELLING VERANTWOORDING VAN DE OPZET 7 2 PENSIOEN IN EIGEN BEHEER INLEIDING NEDERLANDS PENSIOEN STELSEL DE EERSTE PIJLER DE TWEEDE PIJLER DE DERDE PIJLER GESCHIEDENIS PENSIOEN IN EIGEN BEHEER PENSIOEN IN EIGEN BEHEER PRIJSGEVEN VAN PENSIOENAANSPRAKEN WAARDERING VAN DE PENSIOENVERPLICHTING WAARDEOVERDRACHT KNELPUNTEN CONCLUSIE 19 3 VOORSTELLEN VOOR VERANDEREN DGA PENSIOEN INLEIDING UITGANGSPUNT EN VOORWAARDEN VOOR EEN NIEUWE REGELING DE PENSIOENVERPLICHTING OP COMMERCIËLE BASIS BEREKENEN PENSIOENAANSPRAKEN HERBEREKENEN BESCHIKBARE PREMIEREGELING DE OUDEDAGSBESTEMMINGSRESERVE OUDEDAGSSPAREN IN EIGEN BEHEER OUDEDAGSSPAREN AFSTORTEN BIJ VERZEKERAAR OUDEDAGSSPAREN MET EEN GEFACILITEERDE AFKOOP VOORSTELLEN WERKGROEP ONDERNEMERSPENSIOEN VERPLICHTE REGELING BESCHIKBARE PREMIEREGELING IN EIGEN BEHEER PPI VOOR DE ONDERNEMER CONCLUSIE 34 4

5 4 UITFASEREN PENSIOEN IN EIGEN BEHEER INLEIDING PENSIOEN IN EIGEN BEHEER IN DE PRAKTIJK RECENTE ONTWIKKELINGEN WETSVOORSTEL VERGELIJKING VOORSTELLEN CONCLUSIE 45 5 CONCLUSIE EN AANBEVELINGEN INLEIDING CONCLUSIE EN AANBEVELINGEN 46 LITERATUURLIJST 51 BOEKEN 51 ARTIKELEN 51 KAMERSTUKKEN 52 BESLUITEN 53 OVERIGE 53 JURISPRUDENTIE 53 BIJLAGE I 54 BIJLAGE II 55 5

6 1 Inleiding 1.1 Motivering van het onderwerp Op 1 juli 2015 heeft staatssecretaris Wiebes een brief naar de kamer gestuurd over de oplossingsrichtingen pensioen in eigen beheer. 1 Hierin zijn twee oplossingen nader bekeken; de oudedagsbestemmingsreserve en een variant op een beschikbare premieregeling met een vast oprentingspercentage. Er wordt naar aanleiding van het belastingplan 2013 naar een nieuwe oplossing voor pensioen in eigen beheer gezocht. Uit de brief van de staatssecretaris van december en uit het interim rapport ondernemerspensioen 3 blijkt dat er in de huidige regeling een aantal knelpunten zit. De grootste problemen lijken in de waarderings- en berekeningssystematiek te zitten. Zo ontstaan er grote verschillen tussen de commerciële- en de fiscale waarde van de pensioenverplichting. Dit zorgde er in 2009 voor dat bij 31% van de BV s de winstreserves te klein waren. 4 Dit alles heeft ook gevolgen voor de hoeveelheid dividend die de onderneming uit kan keren en kan ook problemen geven bij een eventuele echtscheiding. Steeds vaker wordt ook de vraag gesteld of er nog wel leven zit in pensioen in eigen beheer. De belastingdienst heeft vastgesteld dat er nog maar weinig nieuwe pensioenverplichtingen in eigen beheer aangegaan worden en dat in de meeste bestaande gevallen het pensioen in eigen beheer stop gezet is. 5 Hier komt ook bij kijken dat geld opzij zetten voor de oudedagsvoorziening en dit geld tevens in eigen beheer houden niet samengaat. 6 Afschaffen van de hele regeling is daarom ook een mogelijkheid die overwogen moet worden. 1 Kamerstukken II 2014/2015, , nr Kamerstukken II 2013/2014, , nr. 75, Brief van 6 december 2013, kenmerk DB-2013/576, blz. 5 en 6. 3 Werkgroep Ondernemerspensioen, Interim rapport ondernemerspensioen, Tilburg, april 2014, blz Kamerstukken II 2013/2014, , nr. 94, blz Kamerstukken II 2014/2015, , nr. 104, blz Kamerstukken II 2015/2016, , nr. 108, blz. 2. 6

7 1.2 Probleemstelling De staatssecretaris heeft een aantal mogelijke voorstellen tot een oplossing gedaan. Uit de uitwerking zal moeten blijken of deze oplossingen alle bovenstaande knelpunten op kunnen lossen. Deze oplossingen zullen vergeleken worden met het wetsvoorstel om pensioen in eigen beheer uit te faseren. Aan het eind van deze scriptie dient er een antwoord te zijn op de volgende probleemstelling: Wat dient er gewijzigd te worden aan de huidige fiscale regels voor pensioen in eigen beheer zodat de knelpunten die de staatssecretaris aandraagt in zijn brief van december 2013 opgelost kunnen worden? Hierbij wordt vooral gekeken naar de oudedagsbestemmingsreserve, oudedagssparen in eigen beheer en de optie om pensioen in eigen beheer af te schaffen. 1.3 Verantwoording van de opzet Om tot een antwoord op de probleemstelling te komen zal in hoofdstuk 2 beschreven worden hoe het huidige systeem voor pensioen in eigen beheer in elkaar zit. Hierbij zal aandacht besteedt worden aan alle knelpunten zodat duidelijk is hoe deze ontstaan zijn en in welke gevallen dit voor problemen kan zorgen. In hoofdstuk 3 zal verder ingegaan worden op de voorstellen die in de loop van tijd door de staatssecretaris zijn gedaan. Daarnaast zal er ook aandacht zijn voor de voorstellen die vanuit de praktijk naar voren zijn gekomen. Bij alle voorstellen zal gekeken worden of de bestaande knelpunten opgelost worden en of ze daarnaast voldoen aan het uitgangspunt en de randvoorwaarden die de staatssecretaris aan de nieuwe regeling heeft gesteld. Er is een onderzoek gedaan naar de bevindingen van de DGA en de adviseurs betreffende pensioen in eigen beheer. Dit onderzoek zal besproken worden in hoofdstuk 4. In dit hoofdstuk komen verder de recente ontwikkelingen aan bod en wordt er aandacht besteed aan het wetsvoorstel. Dit hoofdstuk zal afgesloten worden met een vergelijking tussen de besproken voorstellen. Afgesloten zal worden met de conclusie en mijn persoonlijke aanbevelingen waarna een antwoord gegeven kan worden op de probleemstelling. 7

8 2 Pensioen in eigen beheer 2.1 Inleiding Uit de brief van de staatssecretaris van december blijkt dat er een aantal knelpunten voorkomen die problemen geven bij pensioen in eigen beheer. Om erachter te komen wat er aan de huidige fiscale regels gewijzigd moet worden om tot een goed systeem te komen kijk ik eerst naar het pensioenstelsel in Nederland. Daarna wordt dieper ingegaan op het ontstaan van pensioen in eigen beheer en hoe de regeling nu is. Daarnaast is het ook belangrijk om te kijken hoe de knelpunten veroorzaakt worden en wat ze precies voor problemen geven. Zijn deze problemen dusdanig dat er een grote wijziging plaats moet vinden of is dit met een kleine wijziging op te lossen? 2.2 Nederlands pensioen stelsel In Nederland bestaat het pensioen uit drie pijlers. De eerste pijler is het overheidspensioen dat zorgt voor een sociale zekerheid voor iedereen. De tweede pijler is het pensioen dat via de werkgever ontvangen wordt. Hier vallen ook het DGA pensioen en het pensioen van de zelfstandige onder. De derde pijler is de individuele opbouw. Deze derde pijler staat voor iedereen open om pensioen in op te bouwen De eerste pijler Het overheidspensioen bestaat uit de AOW en de Anw. De AOW wordt uitgekeerd wanneer een persoon de pensioengerechtigde leeftijd behaald. 8 De AOW wordt opgebouwd voor de verzekerde die ingezetene is en nog niet de pensioengerechtigde leeftijd heeft bereikt. 9 Een ingezetene in de zin van de wet is degene, die in Nederland woont. 10 De verzekerde heeft op basis van artikel 7 AOW recht op een volledige AOW uitkering indien deze persoon vanaf de aanvangsleeftijd tot en met de pensioengerechtigde leeftijd in Nederland verzekerd is 7 Kamerstukken II 2013/2014, , nr. 75, Brief van 6 december 2013, kenmerk DB-2013/576, blz. 5 en 6. 8 Pensioengerechtigde leeftijd van artikel 7a lid 1 AOW. Indien over de pensioengerechtigde leeftijd gesproken wordt gaat het altijd om deze definitie. 9 Artikel 6 AOW 10 Artikel 2 AOW 8

9 geweest. Voor ieder jaar dat niet aan de eisen is voldaan zal er 2% gekort worden op de AOW uitkering. 11 De AOW wordt gefinancierd op basis van een omslagstelsel. Dit houdt in dat de premies die in een kalenderjaar betaald worden in hetzelfde jaar worden uitgegeven als uitkeringen. De gerechtigde spaart op deze manier niet voor zijn eigen uikering. De Anw geeft een uitkering aan de nabestaanden die is geboren voor 1 januari 1950 of een ongehuwd kind heeft, dat jonger is dan 18 jaar. 12 De Anw is een risicoverzekering wat betekent dat het niet uitmaakt hoe lang de verzekerde verzekerd is geweest als deze maar verzekerd is op het moment van overlijden. Er is bij de Anw in tegenstelling tot de AOW geen vastgestelde uitkering. Bij de Anw dient een middelentoets plaats te vinden om de hoogte van de uitkering te bepalen De tweede pijler Bij de tweede pijler is een direct verband met het verrichten van arbeid. Hieronder valt ook het pensioen van de DGA dat in paragraaf 2.4 verder besproken zal worden. Bij het pensioen in de tweede pijler is, indien voldaan aan alle voorwaarden, sprake van de omkeerregel. 14 Dit betekent dat het pensioen in de opbouwfase onbelast is en belast wordt in de uitkeerfase. De aanspraken voor het pensioen kunnen zodoende belastingvrij opgebouwd worden. Het pensioen kan op basis van drie verschillende regelingen opgebouwd worden. De eindloonregeling, middelloonregeling en de beschikbare premieregeling. Voor al deze regelingen geldt dat het maximaal pensioengevend loon gesteld is op Bij de eindloonregeling is de hoogte van het pensioen gebaseerd op het laatst verdiende loon. Ieder jaar dient er naar het laatst verdiende salaris gekeken te worden en daarop dient dan afgestempeld te worden. Een toename van het salaris heeft dus ook gevolgen voor de eerdere jaren, in dit geval is er sprake van backservice. Het maximale opbouwpercentage bij een eindloonregeling is 1,657% van het pensioengevend loon. 16 Bij een middelloonregeling is het pensioen gebaseerd op het gemiddeld verdiende salaris. In tegenstelling tot bij de eindloonregeling heeft een salarisstijging geen invloed op eerdere jaren. Het opbouwpercentage ligt bij de middelloonregeling met 1,875% van het pensioengevend loon dan ook hoger dan bij de eindloonregeling omdat er anders een veel 11 Artikel 13 lid 1 onderdeel a AOW. 12 Artikel 14 Anw. 13 Artikel 18 Anw. 14 De voorwaarden staan in hoofdstuk IIB Wet LB Artikel 18ga Wet LB Dit is het bedrag dat geldt voor Artikel 18a lid 1 Wet LB

10 lager pensioen uitkomt. 17 Het pensioen bij een middelloonregeling zal aan het eind wel lager zijn dan bij een eindloonregeling. Bij de beschikbare premieregeling is het pensioen afhankelijk van de premie die elk jaar beschikbaar wordt gesteld. Het pensioen is zodoende sterk afhankelijk van de carrière die iemand heeft maar ook van de aanvangsleeftijd en het salarisverloop. De uiteindelijke uitkering is afhankelijk van het rendement dat met de premies behaald wordt maar bedraagt na 40 jaar opbouwen niet meer dan 75% van het gemiddeld pensioengevend loon. Wanneer de pensioengerechtigde leeftijd bereikt wordt dient van het kapitaal een pensioen aangekocht te worden De derde pijler Onder de derde pijler vallen de individuele regelingen. Hier kan bijvoorbeeld gebruik van worden gemaakt op het moment dat er niet voldoende pensioen opgebouwd is in de eerste en tweede pijler. Een mogelijkheid hiervoor is de lijfrente. 18 Een lijfrente kan worden afgesloten bij een bank, beleggingsinstelling of kredietinstelling. Op het moment dat er sprake is van een pensioentekort dan is een lijfrenteverzekering fiscaal gefaciliteerd. 19 Is dit niet het geval dan kan er nog steeds een lijfrente afgesloten worden maar dan zonder fiscale faciliteiten. De derde pijler is volgens Dietvorst zeer interessant voor ondernemers omdat deze geen pensioenregeling hebben in de tweede pijler en op deze manier het pensioentekort op kunnen vullen Geschiedenis pensioen in eigen beheer Het pensioen in eigen beheer gaat al ver terug. Zo was er in 1941 al sprake van een pensioen in eigen beheer. Op het moment dat een werknemer pensioen toegezegd werd mocht de werkgever dit passiveren op de balans en de dotaties ten laste van de winst brengen. 21 Veel werkgevers gingen pensioen toezeggen aan hun werknemers. Dit werd een steeds grotere groep waardoor er ook meer risico s ontstonden. Zo kon het handelen van de werkgever van invloed zijn op het pensioen van de werknemer. Het was nodig dat de belangen van de 17 Artikel 18a lid 2 Wet LB Artikel 1.7 jo. Artikel Wet IB Artikel Wet IB Prof. Dr. G.J.B. Dietvorst, De derde pijler: een volwassen pijler met toekomst? (brochures toekomstvoorzieningen, nr. 7), Tilburg, januari 2009, blz Vakstudie IB 2001, commentaar bij artikel 3.25, aantekening en Hoge Raad 8 april 1953, BNB 1053/

11 werknemer gewaarborgd zouden worden. Door het opstellen van wet- en regelgeving werd geprobeerd om de risico s zo laag mogelijk te houden. In 1952 werd de PSW ingevoerd waar de DGA ook onder valt. De wetgever heeft met het invoeren van de PSW willen bereiken dat het geld niet meer tot de beschikking van de werkgever staat. Het toegezegde vermogen moet bij een afzonderlijk fonds ondergebracht worden. De DGA heeft via artikel 28 PSW 22 de mogelijkheid om hier een ontheffing voor aan te vragen. 23 De DGA krijgt een andere mogelijkheid dan werknemers omdat de DGA juridisch wel een werknemer is maar in de maatschappij wordt hij als ondernemer gezien. De DGA zal net als andere ondernemers de behoefte hebben om het pensioen in eigen beheer te houden. 24 De wetgever heeft aangegeven dat een pensioen in eigen beheer een algemene behoefte is en dat afschaffen hiervan niet wenselijk is. 25 Een pensioen in eigen beheer brengt wel enkele risico s met zich mee. Zo heeft de DGA vrij beschikking over de gereserveerde gelden, maar is hij ook gebonden aan de fiscale regels. De DGA is daarom niet zeker dat hij op zijn pensioenleeftijd voldoende kapitaal heeft voor een levenslange uitkering. Ook de DGA heeft zodoende beschermingsregels nodig. 2.4 Pensioen in eigen beheer Om verder te kunnen kijken naar de regeling pensioen in eigen beheer is het belangrijk om te weten wat de definitie is van DGA. Deze definitie staat in artikel 1 van de PW. Hieruit blijkt dat je voor de kwalificatie tot DGA ten minste 10% van de aandelen in bezit moet hebben. Aan deze aandelen dient wel stemrecht gekoppeld te zijn. De regering heeft bepaald dat de DGA geheel buiten de reikwijdte van de PW valt. Dit komt omdat de DGA tegelijk werknemer en eigenaar van de BV is. Zijn positie als werknemer is hierbij van ondergeschikt belang. De wetgever geeft aan dat de DGA zijn eigen belangen kan behartigen en de bescherming van de wet hierbij niet nodig heeft. 26 Hierdoor valt het pensioen van de DGA bijna volledig onder de fiscale wetgeving Later is dit artikel 29 PSW geworden. 23 De DGA wordt in eerste instantie niet specifiek benoemd waardoor niet duidelijk is of de wetgever de DGA voor ogen heeft. Kamerstukken II 1949/1950, 1730, nr. 3, blz. 9 (MvT). Later blijkt dat de wetgever op de hoogte is van de behoefte aan een pensioen in eigen beheer voor de DGA. De ontheffing blijft dus gelden voor de DGA. Kamerstukken II 1978/1979, , nr. 6, blz. 8 (MvA). 24 Kamerstukken II 1978/1979, , nr. 6, blz. 7 (MvA). 25 Kamerstukken II 1978/1979, , nr. 6, blz. 8 en 9 (MvA). 26 Kamerstukken II 2005/2006, , nr. 3, blz A.H.H. Bollen-Vandenboorn, Pensioen en de belangrijkste toekomstvoorzieningen (fiscale geschriften reeks, deel 27), Den Haag: SDU Uitgevers 2016, hoofdstuk 6 blz

12 Wanneer de DGA echter onder de werking van een verplicht bedrijfstakpensioen valt heeft hij een werknemerspensioen waarop de PW wel geheel van toepassing is. 28 Het heeft een aantal gevolgen voor de DGA dat de PW op hem niet van toepassing is. Zo geldt het civielrechtelijk afkoopverbod niet. 29 Het fiscaalrechtelijke afkoopverbod geldt echter wel voor de DGA. 30 Het fiscaal afkoopverbod houdt in dat de gehele aanspraak van het pensioen aangemerkt wordt als loon uit een vroegere dienstbetrekking. Op grond van artikel 19b lid 1 wet LB 1964 gebeurt dit op het moment dat een pensioenregeling niet meer als zodanig aan te merken is, een aanspraak wordt afgekocht of vervreemd, de aanspraak wordt prijsgegeven of als de zekerheidstelling wordt beëindigd. Daarnaast geldt het recht op waardeoverdracht niet voor de DGA. 31 Hierdoor kan een pensioen wat de DGA heeft opgebouwd in een eerdere dienstbetrekking, waarbij hij in loondienst was, niet overgedragen worden naar de eigen BV. Ook is het pensioen wat de DGA in eigen beheer heeft opgebouwd niet over te dragen naar een pensioenuitvoerder in het geval hij weer in loondienst gaat werken. Zoals later in paragraaf besproken wordt kan de DGA zijn pensioen in eigen beheer wel overdragen naar een externe verzekeraar of naar een pensioen-bv. In het geval van echtscheiding heeft de partner van de DGA geen recht op een bijzonder partnerpensioen 32 en tevens niet op vererving van het gedurende de huwelijkse periode opgebouwde ouderdomspensioen. Dit wordt niet wenselijk geacht en daarom is er een bepaling opgenomen in de WVPS zodat de DGA onder de werking van de WVPS valt. 33 Zodoende heeft de partner bij scheiden toch recht op een bijzonder partnerpensioen en op vererving van het opgebouwde ouderdomspensioen. De DGA kan net als een gewone werknemer een pensioen toegerekend krijgen. Dit pensioen maakt dan deel uit van de arbeidsrechtelijke overeenkomst die gesloten is tussen de DGA en de vennootschap. Dit pensioen kan net als bij een gewone werknemer ondergebracht 28 Artikel 3 lid 1 PW. 29 Artikel 65 PW. 30 Artikel 19b lid 1 onder b Wet LB Kamerstukken II 2005/2006, , nr. 3 blz Artikel 57 PW. 33 Artikel 1 lid 4 onder a WVPS. 12

13 worden bij een externe verzekeraar. 34 Echter heeft de DGA ook de mogelijkheid om een pensioen in eigen beheer op te bouwen. 35 De pensioenregeling van de DGA moet aan een aantal regels voldoen die staan opgesomd in artikel 18 Wet LB Zo moet het pensioen opgebouwd worden bij een lichaam dat als verzekeraar kan optreden zoals bedoeld in artikel 19a lid 1 Wet LB Onderdeel d en e van dit laatste artikel bepalen dat de vennootschap van de DGA als verzekeraar op kan treden mits aan alle genoemde voorwaarden is voldaan. Het kan hierbij gaan om een lichaam dat in Nederland is gevestigd maar ook om een lichaam dat gevestigd is in een andere lidstaat van de EU of de EER. De DGA wordt gezien als werknemer en daarom gelden voor hem ook de fiscale grenzen van hoofdstuk IIB van de wet LB Het pensioen van de DGA valt echter niet onder een collectieve regeling maar om het verschil met collectieve regelingen niet te groot te laten worden mag het pensioen van de DGA niet uitgaan boven hetgeen in collectieve regelingen gangbaar is, de zogenoemde gangbaarheidstoets. 37 Deze toets is opgenomen in artikel 18h Wet LB 1964 en verder uitgewerkt in Artikel 10c Uitv. Besl. LB Hierin wordt onder andere bepaald dat loonbestanddelen in natura niet tot het pensioengevend loon mogen worden gerekend en indien er geen partner of wees aangewezen kan worden er ook geen partner- of wezenpensioen opgebouwd kan worden Prijsgeven van pensioenaanspraken Indien de DGA op enig moment besluit om af te zien van zijn pensioen in eigen beheer wordt dit door de wetgever gezien als het prijsgeven van de gehele pensioenaanspraak. 39 Op dat moment zal de hele pensioenaanspraak tegen de waarde in het economisch verkeer als loon uit vroegere dienstbetrekking belast worden. 40 Tevens is er dan revisierente verschuldigd. 41 Indien de pensioenaanspraak niet voor verwezenlijking vatbaar is wordt er een uitzondering gemaakt. Hiervan kan sprake zijn bij een faillissement, surseance van betaling of 34 Het gaat hierbij om een verzekeraar die op grond van de Wet op het financieel toezicht in Nederland het bedrijf van levensverzekeraar of schadeverzekeraar mag uitvoeren, artikel 1 PW. Indien over een verzekeraar gesproken wordt gaat het om deze definitie. 35 Artikel 19a lid 1 onder d Wet LB Artikel 18 lid 1 onder c Wet LB Kamerstukken II 1998/1999, , nr. 6, blz Artikel 10c Uitv. Besl. LB 1965 onder a en d. 39 Artikel 19b lid 1 onder c Wet LB Artikel 19b lid 1 Wet LB Artikel 30i lid 1 onder a AWR. Deze rente bedraagt 20% van de waarde in het economisch verkeer van de aanspraken. Artikel 30i lid 2 AWR. 13

14 schuldsanering. Er zijn dan niet meer voldoende financiële middelen om de aanspraken uit te kunnen keren. In dat geval zijn dwingende maatschappelijke redenen de aanleiding om af te zien van het reeds opgebouwde pensioen. Indien blijkt dat er op de ingangsdatum van het pensioen niet voldoende vermogen aanwezig is in de vennootschap is het mogelijk om af te stempelen. 42 Er dient in dat geval aangetoond te worden dat er een dekkingsgraad is van minder dan 75%. 43 Door een lagere uitkering is de kans groter dat er tot aan het overlijden een uitkering kan worden gedaan Waardering van de pensioenverplichting Als de DGA er voor kiest om het pensioen in eigen beheer op te bouwen zijn er nog twee mogelijkheden. Het pensioen kan ondergebracht worden in de werkmaatschappij. In dat geval wordt er gesproken over intern eigen beheer. Daarnaast is het mogelijk om het pensioen onder te brengen bij een ander (concern) lichaam van de DGA en dan is er sprake van extern eigen beheer. Het gaat in dat geval om een pensioen-bv of een pensioenstichting. Wanneer deze BV of stichting samen met de werkmaatschappij behoren tot een fiscale eenheid is er echter geen sprake meer van extern maar van intern eigen beheer. Bij extern eigen beheer moet de pensioen-bv zich aan dezelfde regels houden als een pensioenverzekeraar. Dotaties dienen zodoende zakelijk te zijn. Tussen de werkmaatschappij en de pensioen-bv dient daarnaast ook een schriftelijke overeenkomst te zijn waarin de dotaties en de aanwending van de overschotten zijn vastgesteld. De pensioenlast die in een jaar in aanmerking mag worden genomen, wordt bepaald door de periodieke aangroei van de pensioenverplichting. In beginsel wordt dit bepaald door goed koopmansgebruik uit artikel 3.25 Wet IB Dit wordt echter wel beperkt door de artikelen Wet IB Via artikel 8 VPB 1969 gelden deze artikelen ook voor de vennootschapsbelasting. 42 Artikel 19b lid 8 Wet Lb Belastingplan 2013 onder dekkingsgraad wordt in dit verband verstaan de mate waarin de waarde van de pensioenverplichtingen op de balans wordt gedekt door de waarde, bedoeld in artikel 3.29 Wet IB 2001, van de activa van de verzekeraar in aanmerking wordt genomen. 14

15 De invulling van goed koopmansgebruik wordt bepaald door de rechtspraak. Hieruit kunnen drie hoofdbeginselen worden afgeleid. Het realiteitsbeginsel, het voorzichtigheidsbeginsel en het eenvoudbeginsel. 44 Bij het bepalen van de jaarwinst kan een voorziening worden gevormd voor toekomstige uitgaven mits aan de volgende voorwaarden is voldaan 45 : - De toekomstige uitgaven hun oorsprong vinden in feiten of omstandigheden die zich in de voorgaande periode hebben voorgedaan; - De toekomstige uitgaven moeten aan deze periode toegerekend kunnen worden; - Er moet een redelijke mate van zekerheid zijn dat de uitgaven zich zullen voordoen. Bij pensioen in eigen beheer mag zodoende een voorziening worden gevormd al dient er wel rekening gehouden te worden met de beperkingen uit artikel Wet IB Zo bepaalt artikel 3.29 Wet IB 2001 dat de waardering van pensioenverplichtingen plaatsvindt met inachtneming van actuariële grondslagen. Hierbij wordt een rekenrente van 4% in aanmerking genomen. Ten tijde van de invoering van artikel 3.29 Wet IB 2001 was er geen protest tegen de 4% rente omdat pensioenuitvoerders op dat moment ook gebruik maakten van deze 4%. 46 Tegenwoordig maken pensioenuitvoerders echter gebruik van een marktrente die vele malen lager is. De fiscale waarde van het pensioen is lager dan de waarde in het economisch verkeer doordat er bij pensioen in eigen beheer gerekend wordt met een rente van 4% terwijl commercieel gebruik gemaakt wordt van de lagere marktrente. Door dit verschil is het mogelijk dat de DGA niet meer aan zijn pensioenverplichtingen kan voldoen. In de literatuur wordt gezegd dat het beter is om deze rekenrente van 4% niet meer te blijven hanteren, maar voortaan aan te sluiten bij de rekenrente die pensioenuitvoerders ook gebruiken. 47 Op deze manier zou het verschil voor een groot deel verdwijnen maar hiervoor dient wel artikel 3.29 wet IB 2001 aangepast te worden. Deze rekenrente heeft zoals uit de volgende paragraaf blijkt ook invloed bij een eventuele waardeoverdracht. 44 Mr. Dr. M.L.M van Kempen, Cursus Belastingrecht, inkomstenbelasting, B.b1, Deventer: Kluwer Hoge Raad, 26 augustus 1998, nummer , BNB 1998/ Kamerstukken II 1993/1994, , nr L.G.M. Stevens, Pensioen in de winstsfeer, Kluwer 2010, paragraaf 4.5 en B. Dieleman, Fiscale versus vennootschappelijke waardering van pensioenverplichtingen, Fiscale Monografieën nr. 140, Kluwer, 2012 paragraaf

16 2.4.3 Waardeoverdracht Het is voor een DGA mogelijk om zijn opgebouwde pensioen over te dragen naar een pensioen-bv of een pensioenstichting. Indien hij dit wil doen is het de vraag wat de zakelijke vergoeding van het pensioen is. De resolutie van 11 oktober bepaalde dat de overdrachtsprijs gebaseerd was op de netto actuariële grondslagen met een rekenrente van 4%. In artikel Wet IB 2001 is dezelfde minimale rekenrente van 4% opgenomen zodat de overdrachtsprijs voorheen altijd aftrekbaar was. De Hoge Raad heeft in 2006 beslist dat de overdrachtsprijs berekend dient te worden op basis van wat professionele verzekeraars overeenkomen. 49 De staatssecretaris heeft in zijn besluit uit 2008 aangegeven uit te gaan van een rente van 2%. 50 Nu ontstaat de vraag of de overdrachtsprijs nog aftrekbaar is omdat deze nu niet meer met de actuariële rente van 4% berekend wordt. Er ontstaat nu een verschil tussen het opgebouwde pensioenvermogen en het bedrag dat overgedragen dient te worden. Deze last is op grond van artikel Wet IB 2001 niet meer aftrekbaar bij de overdragende BV en wel belast bij de ontvangende BV. Dit bedrag dient volgens het Centraal Aanspreekpunt Pensioenen van de belastingdienst gedurende de statistische levensduur van de DGA op lineaire wijze afgeschreven te worden. 51 Hof s-gravenhage en s-hertogenbosch hebben in 2013 besloten dat het niet vasthouden aan de 4% rekenrente geen gevolgen kan hebben voor de aftrekbaarheid op grond van artikel 3.28 Wet IB Zowel de werkgroep ondernemerspensioen als Dieleman geven aan dat met deze uitspraak een grote belemmering is verdwenen Resolutie 11 oktober 1984, nr Deze is vervangen door resolutie 28 maart 2006, nr. CPP2005/274M, inhoudelijk zijn er geen wijzigingen. 49 Hoge Raad 4 april 2006, BNB 2006/ Besluit 3 juli 2008, nr. CCP 2008/447M. 51 MR. P.A. ter Beest en mr. J.T. Gommer, waardering van pensioen in (extern) eigen beheer, Weekblad fiscaal recht 2009/ Hof s-gravenhage, 8 mei 2013, LJN CA1431 en Hof s-hertogenbosch 13 juni 2013, LJN CA Werkgroep Ondernemerspensioen, Interim rapport ondernemerspensioen, Tilburg, april 2014, blz. 15 en Dr. B. Dieleman, Fiscale versus vennootschappelijke waardering van pensioenverplichtingen, Tijdschrift fiscaal ondernemingsrecht 2013/

17 2.5 Knelpunten Zoals al een aantal keer naar voren is gekomen heeft de staatssecretaris aangegeven dat er een aantal knelpunten in de huidige regeling voor pensioen in eigen beheer zitten. 54 Zo blijkt dat de waarderings- en berekeningssystematiek ingewikkeld is. Dit komt, omdat de pensioendotatie bepaald moet worden op basis van actuariële grondslagen. Om dit te kunnen berekenen zijn er zowel bij de belastingdienst als bij de DGA specialisten nodig en dit zorgt voor hoge kosten. Daarnaast wijken de waarderingsregels voor pensioenverplichtingen in de fiscale regels af van de commerciële regels. Een groot probleem hierbij ontstaat doordat er fiscaal met een rente van 4% gerekend wordt terwijl er commercieel aangesloten wordt bij de op dit moment lagere marktrente. Dit is eerder ook besproken in paragraaf De verschillen tussen de commerciële- en fiscale waarde van de pensioenverplichting kunnen hierdoor heel groot worden. Het is hierdoor mogelijk dat de vennootschap niet in de gelegenheid is om te voldoen aan de pensioenverplichting. Het verschil zorgt ook voor problemen bij dividend. Veel DGA s hebben op dit moment last van een dividendklem. Er is wel vermogen maar dit kan niet uitgekeerd worden omdat de commerciële waarde van de pensioenverplichting zwaar op de balans drukt. Het derde knelpunt komt voor bij kleine rechtspersonen. Deze mogen de jaarrekening opstellen op basis van de fiscale gegevens. Hierdoor lijkt het of het eigen vermogen van de vennootschap hoger is dan het daadwerkelijk blijkt te zijn. Dit geeft problemen op het moment dat men dividend uit wil keren aan de aandeelhouders omdat het dan lijkt dat er meer ruimte is dan er daadwerkelijk is. Daarbij ontstaat het risico dat het uitgekeerde dividend aangemerkt wordt als een afkoop van het pensioen voor de loonbelasting. In dat geval wordt de gehele pensioenaanspraak in een keer belast tegen de waarde in het economische verkeer en tevens verhoogd met de revisierente. Dit was mogelijk via RJ richtlijn nr Echter is dit probleem ook door de RJ geconstateerd en is de regel per 1 januari 2014 aangepast. De jaarrekening opstellen op basis van de fiscale gegevens mag alleen nog als de commerciële en de fiscale waardering beperkt van elkaar verschillen. 55 De 54 Kamerstukken II 2013/2014, , nr. 75, Brief van 6 december 2013, kenmerk DB-2013/576, blz. 5 en RJ, RJ-uiting , 17

18 verschillen zullen echter niet beperkt zijn waardoor de jaarrekening opgesteld moet worden op de commerciële waarde en dit knelpunt ook niet meer van toepassing is. 56 Er kunnen ook problemen ontstaan bij een eventuele echtscheiding. De ex-partner heeft op dat moment recht op een deel van de pensioenverplichting. Deze dient op dat moment bij een externe verzekeraar afgestort te worden. Veel vennootschappen hebben op dit moment al te weinig vermogen om aan de pensioenverplichting te voldoen. Op het moment dat er een deel van deze verplichting tegen de waarde in het economisch verkeer afgestort dient te worden bij een externe verzekeraar is het mogelijk dat de continuïteit van de onderneming in gevaar komt. Het vijfde knelpunt dat de staatssecretaris aandraagt zou kunnen ontstaan bij pensioen in extern eigen beheer. Het kan namelijk zo zijn dat uitgaven die gedaan worden bij de werkmaatschappij gedeeltelijk niet aftrekbaar zijn, terwijl deze bij het pensioenlichaam wel in de winst worden betrokken. Het laatste knelpunt gaat over een verschil tussen de loonbelasting en de vennootschapsbelasting. In de loonbelasting wordt er voor de pensioenaanspraak uitgegaan van de waarde in het economisch verkeer, terwijl voor de vennootschapbelasting de fiscale waarden als uitgangspunt gelden. Dit kan voor de belastingplichtige zeer verwarrend zijn. De werkgroep ondernemerspensioen komt nog met een knelpunt dat door de staatssecretaris niet benoemd is. 57 Het gaat om het risico van vooroverlijden. Het is niet mogelijk om een bedrag te reserveren binnen de BV voor het geval de DGA overlijdt voor zijn pensioengerechtigde leeftijd. Uit de jurisprudentie blijkt dat er geen behoorlijke kans is op vooroverlijden van de DGA Werkgroep Ondernemerspensioen, Interim-rapport ondernemerspensioen, Tilburg, april 2014, blz Werkgroep Ondernemerspensioen, Interim-rapport ondernemerspensioen, Tilburg, april 2014, blz C.A.H. Luijken, Fiscale behandeling van pensioenverplichtingen in de winstsfeer, Tijdschrift fiscaal ondernemingsrecht 2001/210, paragraaf 6. 18

19 2.6 Conclusie Het pensioen in eigen beheer bestaat al heel lang en valt nu in de tweede pijler van het Nederlands pensioenstelsel. De DGA valt, op enkele uitzonderingen na, niet onder de regels van de PW. Pensioen in eigen beheer wordt daarom zo goed als volledig beheerst door de fiscale wetgeving. Dit heeft onder andere tot gevolg dat de DGA geen recht heeft op waardeoverdracht van zijn pensioen in loondienst naar het pensioen in eigen beheer. De problemen met betrekking tot echtscheiding en overlijden zijn gedeeltelijk ongedaan gemaakt voor de DGA onder de werking van de WVPS te laten vallen. Zo heeft de partner bij echtscheiding toch recht op een bijzonder partnerpensioen en op de vererving van het opgebouwde ouderdomspensioen. Het pensioen van de DGA maakt net als bij een gewone werknemer deel uit van de arbeidsrechtelijke overeenkomst. Zodoende kan ook de DGA zijn pensioen onder brengen bij een externe verzekeraar. Echter heeft de DGA ook de mogelijkheid om zijn pensioen in eigen beheer op te bouwen. Op veel punten mag de regeling van de DGA niet zozeer afwijken van wat gangbaar is in collectieve regelingen. Echter ontstaat het grootste knelpunt door afwijking van deze collectieve regelingen. Waar de DGA vast moet houden aan de rekenrente van 4%, rekenen professionele pensioenuitvoerders met een veel lager percentage. Hierdoor ontstaan bij de DGA grote verschillen tussen de fiscale waarden van de pensioenaanspraken en de waarde in het economisch verkeer. Het is hierdoor mogelijk dat er in de vennootschap te weinig reserves aanwezig zijn om te voldoen aan de pensioenverplichting. Tevens kan dit tot problemen leiden bij het uitkeren van dividend en bij echtscheiding. In het volgende hoofdstuk zullen de voorstellen die de staatssecretaris heeft aangedragen voor het oplossen van deze knelpunten nader besproken worden. 19

20 3 Voorstellen voor veranderen DGA pensioen 3.1 Inleiding In het vorige hoofdstuk is het pensioen in eigen beheer besproken. Hierbij zijn ook de knelpunten in de huidige regeling nader bekeken. De huidige regeling zorgt voor zoveel problemen, dat er gezocht wordt naar een oplossing. Er zijn verschillende voorstellen besproken. De voorstellen die de meeste aandacht hebben gekregen zijn de oudedagsbestemmingsreserve, oudedagssparen in eigen beheer en het uitfaseren van pensioen in eigen beheer. De staatssecretaris heeft met Prinsjesdag 2016 een wetsvoorstel ingediend voor de laatste optie. 59 Om er achter te komen of de staatssecretaris het beste voorstel heeft gekozen wordt er in dit hoofdstuk stil gestaan bij alle voorstellen die hieraan vooraf zijn gegaan. 3.2 Uitgangspunt en voorwaarden voor een nieuwe regeling. De staatssecretaris heeft een aantal punten genoemd waaraan de nieuwe regeling moet voldoen. De nieuwe regeling moet structureel eenvoudiger en begrijpelijker worden. Dit geldt zowel voor de belastingdienst als voor de DGA. Vooral het verschil in waarderingsregels tussen de fiscale en civiele waarde van het pensioen zou moeten verdwijnen. 60 Om een nieuwe regeling te vinden die hier aan voldoet heeft de staatssecretaris in dezelfde brief een aantal randvoorwaarden benoemd. Zo moeten voor de financiering van de onderneming de door de DGA ingelegde middelen beschikbaar blijven. Er moet een voorziening blijven bestaan voor nabestaanden en dit alles moet ook budgettair haalbaar zijn. 61 Bij het bekijken van alle voorstellen zal rekening gehouden worden met het uitgangspunt en de voorwaarden die de staatssecretaris aangegeven heeft. 59 Kamerstukken II 2016/2017, , nr Kamerstukken II 2013/2014, , nr. 94, blz Kamerstukken II 2013/2014, , nr. 94, blz

21 3.3 De pensioenverplichting op commerciële basis berekenen In december 2013 kwam de staatssecretaris met drie voorstellen. Bij de eerste oplossingsrichting wordt het grote verschil in waardering tussen de commerciële waarde en de fiscale waarde weggenomen. Dit wordt gedaan door de commerciële grondslagen als uitgangspunt te nemen voor de waarde van de fiscale pensioenverplichting. Doordat de huidige rentestand zeer laag is gaat de verplichting omhoog. Om dit te doen dient er wel een uitzondering gemaakt te worden op het goed koopmansgebruik. Met de huidige regeling moet er volgens actuariële maatstaven gewaardeerd worden. Door hier van af te zien en aan te sluiten bij de disconteringsvoet die ook door levensverzekeraars wordt gebruikt, komt het grote verschil in waarderingen te vervallen. Bij een pensioen in extern eigen beheer zal er dan geen heffing meer zijn over de winst. Deze winst ontstond omdat het pensioen fiscaal een lagere waarde had dan commercieel. Tevens is er nu meer overzicht voor de DGA met betrekking tot het uitkeren van dividend omdat op de balans nu een hogere pensioenverplichting zal staan en een lager eigen vermogen. Deze oplossing neemt echter niet weg dat de berekeningen nog steeds ingewikkeld blijven. Het grootste nadeel van deze oplossing is dat het grote budgettaire consequenties met zich meebrengt. Dit valt op te maken uit het rekenvoorbeeld van de werkgroep ondernemerspensioen. Hieruit blijkt dat de verschillen tussen een pensioenaanspraak op fiscale grondslagen een heel groot verschil laat zien met een pensioenaanspraak op commerciële grondslagen. 62 Als je deze verschillen door gaat rekenen voor alle DGA pensioenen dan kom je op een aanzienlijk groot bedrag. In de brief van de staatssecretaris van december 2013 geeft deze dan ook aan dat het gaat om onaanvaardbare consequenties Pensioenaanspraken herberekenen De DGA heeft in de huidige regeling te maken met een commerciële waarde en een fiscale waarde van zijn pensioen. Tussen beide waardes zit een groot verschil. Door de DGA zijn pensioenaanspraken eenmalig te laten herrekenen naar de fiscale waarde van de pensioenverplichting wordt dit verschil weggenomen. De vennootschap heeft op de balans de commerciële waarde opgenomen en zodoende een grote verplichting naar de DGA toe. Door eenmalig af te stempelen op de fiscale waarde vervalt een groot deel van deze 62 Zie bijlage I voor het rekenvoorbeeld. 63 Kamerstukken II 2013/2014, , nr. 75, Brief van 6 december 2013, kenmerk DB-2013/576, blz. 6 en 7. 21

22 verplichting waardoor er op papier meer geld beschikbaar komt voor de onderneming. Door de DGA eenmalig deze mogelijkheid te bieden krijgt hij meer ruimte zonder dat daar een heffing in de loonbelasting tegenover staat. De commerciële en fiscale waarden van de pensioenverplichting zijn op dat moment namelijk aan elkaar gelijk. Om te zorgen dat er geen belasting geheven dient te worden moet wel eenmalig een uitzondering gemaakt worden op artikel 19b Wet LB Hierin staat namelijk dat afstempelen tot gevolg heeft dat de hele pensioenaanspraak in de heffing wordt betrokken als loon uit vroegere dienstbetrekking. Deze oplossing is echter maar tijdelijk omdat er verschillen blijven bestaan tussen de rentes die gebruikt worden. Voor de commerciële waardering zal gebruik gemaakt blijven worden van de op dit moment lagere marktrente. De fiscale waardering zal vast blijven houden aan de in artikel 3.29 Wet IB 2001 opgenomen rente van 4%. De commerciële waarde van de pensioenverplichting zal weer sneller gaan stijgen dan de fiscale waarde waardoor het verschil tussen beide weer toe zal nemen Beschikbare premieregeling De staatssecretaris geeft aan dat het tijdelijke element van deze oplossing verholpen zou kunnen worden door de DGA na afstempelen te verplichten om over te stappen op een beschikbare premieregeling. Er zullen bij dit voorstel wel problemen zijn met het bepalen van het rendement. De beschikbare premieregeling is een defined contribution regeling. Hierbij staat wel de premie vast maar niet de hoogte van het uiteindelijke pensioen. Deze premie wordt vastgesteld in een overeenkomst tussen de vennootschap en de DGA. Het langlevenrisico en het beleggingsrisico liggen bij deze regeling bij de DGA en niet bij de vennootschap. 65 De vennootschap dient alleen de premie beschikbaar te stellen. Alleen rendementen die behaald zijn met het beleggen van de beschikbare rendementen mogen aan het beschikbare bedrag voor DGA worden toegevoegd. Dit komt omdat een externe verzekeraar ook geen extra rendement toe zal voegen. De vennootschap zal dus precies bij moeten houden welke rendementen met de premies behaald worden. 64 Kamerstukken II 2013/2014, , nr. 75, Brief van 6 december 2013, kenmerk DB-2013/576, blz A.H.H. Bollen-Vandenboorn, Pensioen en de belangrijkste toekomstvoorzieningen (fiscale geschriften reeks, deel 27), Den Haag: SDU Uitgevers 2016, Paragraaf

23 Om gebruik te kunnen maken van de beschikbare premieregeling moet de DGA werken met gesepareerde beleggingen omdat de behaalde rendementen toegerekend moeten kunnen worden aan de premies. Dit betekent dat de gesepareerde beleggingen niet meer te gebruiken zijn voor het drijven van de onderneming. Een andere mogelijkheid is om de premies te beleggen in de eigen onderneming. Het is echter bijna niet te bepalen welke rendementen hiermee behaald worden. De winst van de onderneming is niet alleen behaald door deze premies maar ook door de bedrijfsuitoefening. Deze laatste winsten mogen niet aan het rendement voor de beschikbare premies toegevoegd worden. Het probleem rondom het daadwerkelijke rendement zou opgelost kunnen worden door te werken met een vast oprentingspercentage. Het nadeel van een vast percentage is dat het daadwerkelijke rendement dat behaald wordt niet altijd gelijk zal zijn met het fictieve rendement. Wanneer het daadwerkelijke rendement lager is gaat er een extra premie naar het pensioen van de DGA. Dit heeft gevolgen voor een eventueel verlies van de vennootschap en daarmee ook voor eventuele crediteuren. Tevens kan zich dan een probleem voordoen met de loonbelasting. Het extra geld dat nu door de vennootschap betaald wordt aan het pensioen van de DGA zou buiten de fiscale grenzen kunnen vallen. Dit heeft tot gevolg dat de totale waarde van het pensioen direct in de belastingheffing betrokken dient te worden en er moet revisierente betaald te worden. 66 De werkgroep Ondernemerspensioen geeft vier mogelijke oplossingen om het rendement bij een beschikbare premieregeling vast te stellen. De mogelijkheid om de beschikbare premies op te renten tegen een objectief vastgestelde flexibele rente of beleggingsindex komt hier als beste oplossing naar voren. Bij deze variant kan bijvoorbeeld uitgegaan worden van het U- rendement. 67 Het grote voordeel van deze oplossing is dat de premies nog steeds voor de eigen onderneming beschikbaar blijven en dat er geen verschil meer is tussen de commerciële- en fiscale waarde van de pensioenverplichting. Nadeel daarbij is dat het op de eindloonregeling lijkt waardoor er een kans blijft op onderdekking. Deze optie lijkt wel te voldoen aan het uitgangspunt en de voorwaarden van de staatssecretaris. De regeling is eenvoudiger uit te voeren, de beschikbare gelden blijven 66 Kamerstukken II 2013/2014, , nr. 94, blz Percentage opgenomen in het besluit van 16 december 2014, nr. BLKB2014/2146M (stcrt. 2014, 36895). Het verbond van verzekeraars publiceert maandelijks het U-rendement. Om de rente te bepalen wordt er gekeken naar het U-rendement van de betreffende maand en de 8 maanden daaraan voorafgaand (naar beneden afgerond op één cijfer achter de komma). Het percentage mag daarbij niet meer dan één punt hoger zijn dan het percentage in dezelfde maand het jaar vooraf. 23

24 beschikbaar voor de onderneming en er is een mogelijkheid om extern een voorziening voor de nabestaanden te vormen. De knelpunten die benoemd zijn in hoofdstuk 2 lijken met dit voorstel allemaal verdwenen te zijn De oudedagsbestemmingsreserve De staatssecretaris kwam in december 2013 met een derde voorstel. 69 Deze kreeg van de drie de voorkeur en is nader uitgewerkt in zijn brief van juli De vennootschap kan door een faciliteit in de vennootschapsbelasting belasting vrij een bedrag reserveren voor het pensioen van de DGA. In de opbouwfase heeft de DGA geen juridische aanspraken op deze gereserveerde bedragen. Dit betekent dat de vennootschap niet verplicht is om het gereserveerde geld om te zetten in een pensioen voor de DGA en daardoor flexibeler met het geld om kan gaan. 71 Jaarlijks mag een vast percentage van het loon van de DGA gereserveerd worden voor zijn pensioen. 72 Het gaat om een vast percentage waarbij geen rekening wordt gehouden met leeftijd en sterftekansen. Ieder jaar kan de vennootschap opnieuw kiezen of er een bedrag gedoteerd wordt. Hierbij zal onder andere gekeken worden naar de behaalde winst in dat jaar. Het kan namelijk zo zijn dat een dotatie leidt tot een verlies. Het staat de vennootschap vrij om de hoogte van de dotatie te bepalen zolang deze maar niet boven het maximum uit komt. Mocht niet het maximale bedrag gedoteerd worden dan is het niet mogelijk om dit in een later jaar in te halen. Om de regeling eenvoudig te houden is er ook geen oprenting mogelijk in de opbouwfase. Het is mogelijk dat de DGA door deze aanpassingen geen volledig pensioen kan opbouwen. Er zijn een aantal momenten waarop de opgebouwde reserve vrijvalt in de winst. Dit gebeurt bij het door de DGA bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd, indien hij eerder stopt met werken, bij zijn overlijden of bij het stoppen van de materiële onderneming. In principe wordt op dit moment revisierente berekend over het belaste deel dat vrijvalt. Dit kan voorkomen worden door voor de DGA of diens nabestaanden een lijfrente aan te kopen Werkgroep Ondernemerspensioen, Interim-rapport ondernemerspensioen, Tilburg, april 2014, blz Kamerstukken II 2013/2014, , nr. 75, Brief van 6 december 2013, kenmerk DB-2013/576, blz Kamerstukken II 2014/2015, , nr Kamerstukken II 2014/2015, , nr. 104, blz Belastbaar loon in de zin van de Wet IB Hierbij dient uitgegaan te worden van een maximum pensioengevend loon van in het betreffende jaar en daar gaat de franchise vanaf. 73 Artikel en 3.126a Wet IB

25 Tevens is er de optie het geld in eigen beheer te houden en de DGA 20 jaar lang gelijkmatige uitkeringen te doen. 74 Deze optie wordt toegevoegd omdat de vennootschap niet altijd in staat zal zijn om het gehele gereserveerde vermogen in een keer af te storten. Op het moment dat de uitkeringsfase aanbreekt heeft de DGA in tegenstelling tot in de opbouwfase wel een juridische aanspraak. Zowel de uitkeringen van een lijfrente als de uitkeringen vanuit het eigenbeheerlichaam zijn in box 1 belast. De uitkeringen die van het eigenbeheerlichaam afkomstig zijn worden uitgekeerd over 20 jaar. Ieder jaar wordt een gelijk deel van dit bedrag uitgekeerd. In tegenstelling tot de opbouwfase is er op dit moment wel sprake van oprenting. Hiervoor wordt gebruik gemaakt van de marktrente die gebaseerd is op het U-rendement. 75 Waar actuariële berekeningen voor een groot knelpunt zorgen bij het pensioen in eigen beheer, is dat hier niet aan de orde. Het is bij de uitkeringen niet nodig om rekening te houden met leeftijd en sterftekansen waardoor zowel commercieel als fiscaal geen actuariële berekeningen uitgevoerd hoeven te worden. 76 Het is voor de vennootschap mogelijk om in een later stadium alsnog extern een lijfrente aan te kopen. Hier kan bijvoorbeeld voor gekozen worden als bij het ingaan van de uitkeringen niet voldoende liquide middelen beschikbaar zijn maar dat later wel het geval is. Mocht er door de vennootschap geen lijfrente aangekocht worden en ook geen uitkering vanuit het eigenbeheerlichaam plaatsvinden dan valt het opgebouwde bedrag vrij in de winst. Over dit bedrag is vennootschapsbelasting verschuldigd en daarnaast zal de vennootschap tevens een boete krijgen van 40 % van de oudedagsbestemmingsreserve. 77 De revisierente op dit moment bedraagt 20%. 78 De boete wordt met deze maatregel dus een stuk hoger. De Partner heeft net als de DGA in de opbouwfase geen aanspraken tegenover de vennootschap. De WVPS is om deze reden niet van toepassing. Om toch een voorziening te treffen voor de partner kan er voor gekozen worden om een deel van de dotaties of van het opgebouwde bedrag te gebruiken om extern een verzekering af te sluiten. De DGA en zijn 74 De uitkering kan maximaal vijf jaar voor de AOW gerechtigde leeftijd in gaan. De jaren dat de uitkering eerder in gaat worden opgeteld bij de 20 jaar. 75 Percentage opgenomen in het besluit van 16 december 2014, nr. BLKB2014/2146M (stcrt. 2014, 36895). 76 Kamerstukken II 2014/2015, , nr. 104, paragraaf Kamerstukken II 2014/2015, , nr. 104, paragraaf Artikel 30i AWR. 25