Rheinhessen en de jaargang 2011 Een verslag van Paul Op ten Berg.

Transcriptie

1 Rheinhessen en de jaargang 2011 Een verslag van Paul Op ten Berg een topjaar? In Rheinhessen is men razend enthousiast over de kwaliteit van de wijnen van Het groeiseizoen was grillig. Het voorjaar was zonnig en droog. Nog nooit zette de bloei zo vroeg in en men kan zich niet herinneren dat het uitbotten zo vroeg begin april - begon. Begin mei kwam er echter nachtvorst, die in sommige wijngaarden veel schade aan wijnstokken veroorzaakte. De zomer was relatief koel. Na een lange, warme herfst begon de oogst eerder dan normaal, en de hoeveelheid geoogste druiven was veel groter dan in Er werden prachtig rijpe druiven geoogst. Maar de zuurgraad is tijdens de Indian summer omlaag gegaan. Wat zuren betreft scoort 2010 veel beter, vooral bij de wijnen met restzoet. Hierdoor presenteren de wijnen van 2011 zich sneller dan die van Weingut Wagner-Stempel Dit wijngoed opgericht in 1845 en sinds 2004 VDP lid - ligt in het dorp Siefersheim, in het koele zuidwesten van Rheinhessen. Vijf kilometer verder naar het westen begint de noordelijke Pfalz. Lothar Wagner verkocht aanvankelijk zijn druiven. Zijn zoon Daniel (1971) liep stage in Bordeaux, Toscane en Carneros en maakte van het middenklasse bedrijf een topproducent. Daniel Wagner Opleving Daniel gaf als een ware pionier de lange tijd onderschatte en in de vergetelheid geraakte wijngaarden Siefersheimer Höllberg en Heerkretz hun bekendheid terug. Na jaren hard werken worden van deze wijngaarden nu Grosses Gewächs wijnen geproduceerd die het

2 stenige karakter van de bodem vertolken. Andere wijngaarden van Wagner-Stempel zijn Goldenes Horn en Eichelberg, de nieuwste aanwinst. Sinds 5 jaar is de wijnbouw biologisch, sinds september 2008 met certificaat. Er worden uitsluitend eigen druiven verwerkt, niets wordt bijgekocht. Het laatste decennium zijn de wijnen over de hele linie elk jaar beter geworden. Het bezit aan wijngaarden bedraagt 20 hectare en de jaarlijkse productie flessen. Goldenes Horn Daniel Wagner nam ons als eerste mee naar de wijngaard Goldenes Horn. Deze ligt onverwacht hoog in de heuvels, op circa 300 meter. Hier vinden we een vulkanische granietbodem. Daniel laat ons stenen zien die veldspaat en kwarts bevatten. De kwartskristallen hebben een schittering en geven s nachts licht af. Als er bij donker wordt geploegd, springen de vonken van de stenen af! aldus Daniel.

3 Eichelberg Dan rijden we verder richting Fürfeld, waar zich op 360 meter hoogte de Eichelberg bevindt, de hoogst gelegen wijngaard van Rheinhessen. Dit perceel van 1,5 ha heeft 30 jaar braak gelegen, er stonden alleen bossen. Maar er waren nog plantrechten te koop en de grond kostte slechts 0,20 per vierkante meter. Daniel besloot om het perceel te kopen en te ontginnen. Het was een enorm werk om de bomen te verwijderen en het terrein te egaliseren, maar twee weken geleden heeft Daniel Wagner hier riesling aangeplant. Op de bodem ligt stro tegen erosiegevaar. Toen miljoen jaar geleden het bekken van Mainz en grote delen van Rheinhessen nog oceaan waren, staken de vulkanische toppen van Siefersheim als eilanden boven de zee uit, inclusief het dorp Siefersheim en de wijngaarden Martinsberg, Heerkretz, Goldenes Horn en Höllberg. Daniel laat ons boven op de heuvel een rotswand zien waarin de zee ronde gaten geslepen heeft.

4 Heerkretz Vanaf de hoog gelegen Eichelberg kijken we neer op de vallei met de Heerkretz wijngaard. De naam Heerkretz duidt op de steile helling van de vulkanische heuvels, die zich over circa 3 km uitstrekken van Siefersheim via de zuidwestelijke opening van de Appelbach vallei tot Neu Bamberg. De tot 280 m hoge wijngaard ligt op het zuiden en zuidwesten, en wordt vaak onderbroken door puinhellingen, stukken bos, rotsmuren en dalen. Daardoor varieert het terroir aanzienlijk. Aan de voet van de heuvel ligt een bovenlaag van voornamelijk rode en neergestorte klei met koolzuurzout. Hoe hoger op de helling, hoe meer stenen en verweerd puin. Er zijn ook stroken met zand en grind, melaphyr en kalksteen met schelpen. De onderbodem wordt gedomineerd door ryoliet, dat helemaal boven soms aan de oppervlakte komt in de vorm van massieve rotsformaties. De wijngaard krijgt koelte van een riviertje en door de nachtelijke westenwind vanuit het bos. Het voorjaar is droog. In augustus kan de temperatuur overdag oplopen tot 33 C en s nachts dalen tot 15 C. Deze omstandigheden zijn vooral gunstig voor riesling, die hier een langzame rijping ondergaat, vaak tot in november. Bloei en rijping beginnen hier 10 dagen later dan in naburige wijngaarden. Door de wind is er geen sprake van botritis. De wijnen zijn zeer geschakeerd, hebben een levendige zuurgraad, een zilte mineraliteit en een krachtige structuur. Wagner-Stempel bezit hier 6 hectare, waarvan 1,5 ha recht heeft op het predikaat Grosses Gewächs. De rest moet nog wachten, want de stokken moeten daarvoor minimaal 15 jaar oud zijn.

5 Höllberg De gemiddeld steile Höllberg ligt ten noorden van Siefersheim, op een hoogte van 160 tot 220 meter. De expositie is zuidzuidoost. De bodem bestaat uit gele porphyr. De met wijnstokken beplante helling van bijna 40 meter hoogte, waarvan de top met bossen is bedekt, rijst op uit de Appelbach vallei en eindigt in een verticaal stuk rots. De tegenover gelegen wijngaard Goldenes Horn evenals talrijke stenen muren en beboste stukken zorgen voor een buitengewoon warm microklimaat en voor beschutting tegen de wind. De wijngaard kan grofweg worden verdeeld in drie stroken. De lagere Höllberg wordt gekenmerkt door zandachtige en stenige klei in de bovenlaag en verweerde rots of porphyr in de onderbodem. De hogere Höllberg heeft een bovenlaag van klei met stenen en verweringspuin met ryoliet rots in de onderbodem. De Höllberg is de warmste en droogste wijngaard van Wagner-Stempel. De bodem, met zijn talloze rotslagen, slaat de zonnewarmte snel op en houdt deze lange tijd vast. Deze Grosses Gewächs wijn weerspiegelt deze eigenschappen jaar in jaar uit. De wijn is weelderig, krachtig en compact, uitgesproken mineraal en fruitig, en heeft kruidige aroma s. Wagner-Stempel bezit in de Höllberg 4 hectare, beplant met riesling. Handmatige oogst Alle druiven worden bij Wagner-Stempel met de hand geplukt. De druiven moeten niet groen maar geel zijn, echter zonder botritis. In 2010 was de zuurgraad hoger dan in Daarom werd in 2010 langer skin contact gedaan. Dat zou in 2011 teveel van het goede zijn geweest, de zuurgraad zou dan omlaag gaan. In 2011 is het alcoholgehalte van de wijnen soms wel 13,5%, vergelijkbaar met dat die uit de Alsace. De vergisting verloopt in principe met wilde gisten (Spontanvergärung). Zodra de gisting in een bepaald vat of tank niet goed verloopt, worden echter gistculturen toegevoegd.

6 Proeverij ***(*) Scheurebe trocken 2011 Toen Daniel Wagner 5 jaar geleden een stuk van de Heerkretz kon kopen, moest hij er gelijk een perceel van 0,3 ha bij nemen met scheurebe. Dat waren 40 jaar oude wijnstokken en er blijkt een prachtige wijn vandaan te komen. Daniel werd zo enthousiast dat hij een lease contract afsloot voor andere wijngaarden met oude scheurebe stokken. De oogst van 2011 is de vijfde op rij. Deze wijn werd 1 maand geleden gebotteld. Alc. 12,5%. Productie flessen. Zeer geparfumeerde geur, fijn en delicaat. De smaak heeft veel aspecten van sauvignon blanc. Erg aantrekkelijk. ***(*) Steinkönig 2011 Blend van 70& riesling (Heerkretz) en 30% gewürztraminer, apart vergist. Daniel houdt niet zo van gewürztraminer, vandaar de verhouding van de blend. Productie flessen. In de geur veel aroma, waarbij de gewürztraminer de toon zet. Zoetige smaakinzet van appel en citrus, aangename ziltheid, nu spreekt de riesling ***(*) Silvaner trocken 2011 Silvaner is erg belangrijk voor Daniel. Het kan de bodem beter weergeven dan weissburgunder, aldus Daniel. Om de goede zuurgraad niet verloren te laten gaan, wordt silvaner vroeg geplukt. Vergist en opgevoed op rvs tank. Alc. 12%, restsuiker 4 gr/l, zuren 5,5 gr/l. Schroefdop. Wit fruit, sesamzaad, levendig, zilte tonen als van zeezout. Aangenaam bitter in de finale. Heerlijke wijn, nu al opvallend toegankelijk. ****- Silvaner Siefersheim 2011 Van oude stokken. 70% werd vergist op vaten van liter (Stückfass). Langere rijping op de fijne lie dan de vorige silvaner: deze werd de vorige dag gebotteld. Restsuiker 4 gr/l, zuren 6 gr/l. Vol en rijp geel fruit, diepe smaak met krachtig mineraal extract en veel invloed van de lie. De keuze voor groot vat maakt de wijn breed en complex. Iets tannine is merkbaar. Ook weer sesamzaad. ***(*) Weissburgunder trocken 2011 Blend van 95% weissburgunder en 5% auxerrois. Van 17 september tot eind oktober was er geen regen en volop zon. Toen de druiven Öchsle hadden, moest er worden geplukt om nog voldoende zuren over te houden. Schroefdop. Daniel vindt dit de beste Weissburgunder die hij ooit maakte. Zondoorstoofde geur van geel fruit. Rond en krachtig van smaak, waarbij de zuurgraad van 7,5 gr/l achter de rijpheid verborgen is. Mooie balans, lange finale, levendig pepertje. Een fraai glas wijn. **** Weissburgunder Siefersheim 2011 Deze wijn werd volledig vergist en 6 maanden lang opgevoed op 2-5 jaar oude eiken vaten van 600 liter (Halbstück). Daarbij 2 tot 3 keer batonnage met de hand. Werd de vorige dag gebotteld. Zeer krachtige geur. Machtige, intense smaak van ananas met honing en tijm. Kruidig, maar zonder houtdominantie. Zeer lange finale, iets fenolisch. Kracht, verfijning en sappigheid. ****- Riesling trocken 2011 Riesling is het visitekaartje van Wagner-Stempel. De druiven voor deze wijn komen uit 10 percelen, onder meer van jonge stokken in de Heerkretz. Ze werden geplukt tussen 25 september en 25 oktober. Alles werd apart vergist bij maximaal 25 C en opgevoed op rvs tank. Alc. 12,5%. Stijlvolle, verfijnde geur. Sappige

7 smaak met precies de juiste verhouding zoet-zuur-extract. Heel goed van lengte. Fraaie riesling, niet vet of olie-achtig. Niet zwaar maar elegant. ****+ Riesling Siefersheim 2011 De elegantie van de Heerkretz (50%) en de weelderigheid van de Höllberg (50%). Van 16 percelen, alles apart vergist op kleine houten vaten en tanks. Alc. 13%. Zeer minerale geur, iets medicinaal ook. Kracht en verfijning trekken gelijk op. Je proeft de expressie van de rode bodem. Mooie terroirwijn met natuurlijk restzoet, maar niet vet. Productie flessen, een flinke hoeveelheid voor deze fraaie wijn, waarvoor de consument in Duitsland 15,00 betaalt. ****(*) Höllberg Riesling trocken Grosses Gewächs 2010 De druiven waren hier vroeger rijp dan in de Heerkretz, waardoor ze 10 dagen eerder konden worden geplukt. 10 dagen skin contact. Alc. 13%. Geur van bijzonder mooi rijp fruit, weelderig en complex. Krachtige, minerale smaak. Breed en vol met rijp fruit, geel en tropisch. Geweldig mooie zuren. Thee. Zeer lang en krachtig. Zinderend geweld. ****(*) Heerkretz Riesling trocken Grosses Gewächs 2010 Alc. 12,5%. Dit is een wijn die zeker 15 jaar oud kan worden. Elegante, rassige geur. Fraai zurenspel in de smaak. Slank en zeer schoon rijp fruit met finesse en veel extract. Zeer lange finale. Topriesling met prachtige, zachte zuren. Alles klopt.

8 ****+ Riesling Höllberg 2002 Een verrassing, wij moesten de jaargang raden. Rijpe geur met een klein beetje firne. Levendige smaak met rijpe en romige tonen. Met open staan waaiert het scala aan aroma s breed uit. Rode grapefruit en perzik. Complex en zeer lang. Deze bijzondere wijn had in 2002 nog niet het predikaat Grosses Gewächs (Wagner-Stempel werd immers pas in 2004 VDP lid) en is nu mooi op dronk. Importeurs: via Rieslingpartners & Co (agent) o.a. De Wijntherapeut, Pasteuning, Rieslinghuis. Kijk op bij Verkooppunten. Weingut St. Antony Geschiedenis Het wijngoed St. Antony is gevestigd in Nierstein am Rhein. In de jaren rond de eerste wereldoorlog kochten de eigenaars van de Gutehoffnungshütte (destijds gefuseerd met de Sankt Antony Hütte), een hoogovencomplex bij Oberhausen in het Ruhrgebied, voor hun staalproductie een kalksteengroeve met omliggende braakliggende wijngaarden ten zuiden van Nierstein. Toen de vraag naar kalksteen drastisch daalde, werd de aandacht meer gericht op de wijngaarden, waar opvallend goede wijnen vandaan bleken te komen. Vanaf 1920 kwamen de eerste zelf gebottelde wijnen op de markt. In 1955 werd de

9 kalksteenmijn verkocht en het geld werd in het wijngoed geïnvesteerd. In 1982 werden enkele topwijngaarden aangekocht. Recente ontwikkelingen In 2005 werd de familie Meyer van M.A.N. (Maschinenfabrik Augsburg-Nürnberg, de voortzetting van de Gutehoffnungshütte) eigenaar en gaf het wijngoed de naam Sankt Antony. In 1990 werd St. Antony lid van de VDP en in 2006 werd het befaamde biologische wijngoed Heyl zu Herrnsheim overgenomen. Bedrijfsleider en wijnmaker van beide bedrijven is Felix Peters. De legendarische Dr. Peter von Weymarn, die op 28 september 1987 voor de NGS leden een lezing gaf over biologische wijnbouw, geeft nog regelmatig adviezen aan Felix Peters. Roter Hang St. Antony bezit een keur aan wijngaarden, waar op biologische wijze wordt gewerkt. Het merendeel bevindt zich op de 4,8 km meter lange Roter Hang, een steile helling van ca. 100 meter hoogte met een unieke rode leisteenbodem, die pal aan de Rijn ligt. Lagen met ijzerhoudende rode klei en zandsteen werden circa 280 miljoen jaar geleden op elkaar gestapeld en tot rode leisteenplaten gevormd. De Rijn heeft de rotsformaties uitgeslepen, waardoor de huidige steile hellingen op het oosten en

10 zuidoosten aan de oppervlakte kwamen. Deze bodem houdt de warmte goed vast en is zeer geschikt voor riesling, die hier milde zuren krijgt van de koele nachtelijke wind uit de zijdelings gelegen dalen en van de Rijn. Bovendien bevinden zich hier ondergrondse rivieren, die de diepe wortels van de oude stokken ook tijdens de grootste hitte van voldoende water voorzien. Behalve riesling verbouwt St. Antony ook weissburgunder en pinot noir.

11 Wijngaarden St. Antony bezit de grootste oppervlakte aan steile wijngaarden van Rheinhessen. Het zijn percelen in de Niersteiner topwijngaarden Ölberg, Orbel en Pettenthal. De drie Grossen Gewächse van St. Antony bewijzen de veelzijdigheid van de riesling druif. Toch bevinden ze zich op een smalle stook met ogenschijnlijk dezelfde eigenschappen. Pettenthal Deze pal aan de Rijn op het zuidoosten gelegen wijngaard- in het centrum van de Roter Hang - heeft in het middelhoge gedeelte 7-8 ha met vier uiterst steile percelen (tot 70%), waar de beste wijnen vandaan komen. Van dit uitgelezen gedeelte bezit St. Antony 2 hectare. De bovenlaag is hier maar cm dik en bevat klei en verweerde brokken van de rode leisteen. De 30 jaar oude wijnstokken hebben tot 10 meter diepe wortels, die in staat zijn de rotsen te splijten. Diep in de helling lopen ondergrondse riviertjes, waarvan het water onder aan de weg vaak een uitweg zoekt. Hier komen kikkers op af, die hier petten worden genoemd. Vandaar de naam Pettenthal. Het is een wijngaard waar de zonnewarmte optimaal zijn werk kan doen. De wijnen van deze wijngaard zijn zeer complex, met aroma s van tropische vruchten, tabak, kruiden en een speels mineraal karakter. Ze hebben een Bourgondisch karakter. Ölberg De Ölberg bestaat uit twee gedeeltes. Het eerste deel ligt pal op het zuiden. Na duizenden jaren is de primaire bodem van het plateau in Nierstein gedeeltelijk uitgehold. De wijn is diep en krachtig, in zijn jeugd erg gesloten en moet dan ook jarenlang op fles rijpen. Het tweede deel is het oudste en oorspronkelijke deel van de Ölberg, met een oostelijke en iets hogere ligging. De 0,6 hectare is beplant met gemiddeld 25 jaar oude wijnstokken. De wijnen zijn verfijnd en finesserijk met delicate florale tonen. De wijnen van beide gedeeltes komen op de markt onder de naam Ölberg. Orbel

12

13 Deze wijngaard ligt het verste van de Rijn verwijderd. Pas bovenaan is de Orbel erg steil. Landschappelijk verschilt Orbel door zijn ligging boven de westelijke helling van de Roter Hang. Omdat de Orbel vroeger een rivierbedding was, wordt de bodem met grind van rode leisteen hier afgewisseld met zand van diverse rivierafzettingen. Sankt Anthony heeft met zijn 3,3 hectare aan wijngaarden het grootste aandeel van de 6 hectare in bezit. De hier geoogste druiven zijn klein en hebben een indringend aroma van perzik en citrus. De rassige wijnen van de Orbel vertonen een sterke en levendige expressiviteit. Ze hebben een zeer fijn zurenspel en weelderig fruit. Dat komt vooral omdat de Orbel van alle Roter Hang wijngaarden de koudste nachten heeft, een gevolg van de koele wind die door het dal heen richting Rijn blaast. Dat zorgt ervoor dat de zuurgraad erg goed overeind blijft. Witte wijnen Oogst De pluk is handmatig. Er worden uitsluitend optimaal rijpe druiven geplukt van de beste kwaliteit, via een strenge selectie in de wijngaard. Dit vergt een inzet van veel plukkers. De druiven worden zo snel mogelijk naar de winery vervoerd en met koolzuursneeuw koel gehouden. De Grosse Gewächse ondergaan een inweking op de schillen van 24 uur. Vinificatie Bij St. Antony wordt niet gepompt, de zwaartekracht doet het werk. Er wordt zachtjes geperst gedurende 4 uur met een moderne metalen verticale pers, waarna de most wordt afgekoeld. De Grosse Gewächse Pettenthal en Ölberg worden in oude Stück- und Halbstück vaten ( liter resp. 600 liter) met autochtone gisten (spontaan) en zonder temperatuurcontrole vergist. Spontane vergisting kan soms risicovol zijn. Soms wordt de gisting niet afgemaakt, waardoor de wijn nog restsuiker bevat. Maar een spontaan vergiste wijn biedt meer drinkplezier en heeft meer complexiteit en diepgang. Met enzymen en gistculturen wordt niet gewerkt. St. Antony bottelt door ruimtegebrek nog niet zelf, men maakt gebruik van een mobiele bottelinstallatie. Er zijn plannen om te verhuizen naar een grotere locatie.

14 Opvoeding De basiswijnen rijpen gedurende korte tijd op de fijne lie, die dan door filteren wordt verwijderd. De weissburgunder en de grosse Gewächse rijpen tot maart op de fijne lie, waardoor deze meer karakter en aroma krijgen. Felix Peters bodem Roter Hang Rode wijnen Alle rode wijnen worden vergist op de schillen met autochtone gisten. De spätburgunder rijpt in barriques van tonneliers uit de Bourgogne, gemaakt van eikenhout uit Allier en Bertranges, waarvan maximaal 30% nieuw is. Biologische wijnbouw Sinds 2007 zijn de wijngaarden van St. Antony biologisch gecertificeerd. Biologische wijnbouw is hier echter geen dogma. Uitgangspunt is vooral de betere kwaliteit die erdoor wordt bereikt, vooral bij riesling. Want door chemicaliën te spuiten verandert de schil van de druiven en wordt de rijping vertraagd. En onkruidbestrijdingsmiddelen maken de bodem minder vitaal. Door kunstmest groeien de wortels uitsluitend in de bovenlaag, in plaats van diep in de bodem naar voeding te zoeken. Bovendien zorgt kunstmest voor meer rendement met minder kwaliteit. Biologische wijnbouw echter zorgt voor de opbouw van een kwaliteitsbuffer. Bij St. Antony is men zich bewust van de verantwoordelijkheid voor de topwijngaarden en heeft men het meerwerk er graag voor over. St. Antony gebruikt biologische producten als netzwavel (wettable sulfur), bakpoeder, steenmeel en koperpreparaten. Al deze producten dringen in tegenstelling tot conventionele producten - niet in de plant binnen en beïnvloeden daardoor noch de druivenschillen noch de vorming van aroma s en het rijpingsproces. De tot nog toe nog

15 onmisbare inzet van kopersulfaat wordt bij St. Antony zo veel mogelijk beperkt. Schadelijke insecten worden bestreden met lokdoosjes, die voor seksuele verwarring zorgen. Tevens worden deze bestreden door met ziekteverwekkers te sproeien, die de schadelijke insecten doden maar onschadelijk zijn voor andere flora en fauna. Op deze wijze wordt een goede balans gecreëerd tussen schadelijke en niet schadelijke insecten. Onkruid en bemesting De bestrijding van onkruid gebeurt mechanisch, met de tractor of met een schoffel. Chemische bestrijdingsmiddelen worden niet gebruikt, ook geen milieuvriendelijke. Daardoor blijft de bodem levend en vitaal. Waar nodig wordt de bodem bemest met compost en steenmeel. Weingut Heyl zu Herrnsheim Het unieke etiket van een fles wijn van Heyl zu Herrnsheim is een van de oudste van Duitsland. De sinds 1890 afgebeelde monnik verwijst naar de kloosterlingen uit Worms die in 1561 op zoek waren naar de beste wijngaarden voor hun wijnen en die in Nierstein aantroffen. Na lange tijd in Mathildenhof gevestigd te zijn, werd het wijngoed in de 18e eeuw bezit van de familie Lauteren, en kwam in 1909 in handen van de familie Heyl. Onder Dr. Peter von Weymarn, die in de jaren 80 van de monopool wijngaard Brudersberg een van de beste rieslings ter wereld produceerde, bereikte Heyl zu Herrnsheim haar hoogtepunt. Von Weymarn wordt gezien als een pionier van de biologische wijnbouw. In 2006 werd Weingut Heyl zu Herrnsheim overgenomen door St. Antony. Omdat de Duitse wet een samengaan van wijnhuizen onder één naam verbiedt, is de naam Heyl zu Herrnsheim blijven bestaan en vormen de wijnen van Heyl zu Herrnsheim een apart hoofdstuk binnen St. Antony, inclusief de eigen website Het oogstjaar 2011 bij St. Antony De bloei begon veel vroeger dan normaal, soms al in de 3 e week van mei. April, mei en juni waren veel en veel warmer en droger dan gemiddeld. Dit beeld van een vooruitgeschoven zomer was er ook in De vraag is of dit zo blijft. Gelukkig koelde het in juli en augustus flink af en viel er veel regen, wat de druiven goed deed en de rijping vertraagde. Maar het was wel zaak om door bladverwijdering voldoende kans te geven aan de wind, zodat er geen rot kon ontstaan. Eind augustus zat alles weer op de rails, met overal mooie gezonde druiven. Door het opbinden van de scheuten en door grondige en zorgvuldige bladverwijdering heeft een groot team de druiven zo goed mogelijk voorbereid op een optimale rijping. Tot eind augustus verliep het groeiseizoen vrijwel perfect. Hevig onweer met regen en hagel zorgde daarna voor problemen in de Pfalz en aan de Moezel, maar gelukkig ondervond de Roter Hang geen schade. Maar de overvloedige neerslag bracht wel gevaar voor schimmelvorming met zich mee. Dat is vooral een probleem als er te veel druiven aan de wijnstokken hangen, als de trossen te compact zijn of als er te weinig ventilatie is. Maar bij St. Antony was er geen risico, men had zijn huiswerk gedaan. Maar als het in september net zo hard had geregend als in augustus, zouden de druiven als ballonnen uit elkaar zijn gesprongen. Dat gebeurde gelukkig niet, september werd een tweede zomer met stralend mooi weer tot ver in oktober. Bij haast zomerse temperaturen kon half september al worden begonnen met de oogst van de weissburgunder. Deze druiven waren prachtig gezond en rijp, en hadden door de vroege bloei genoeg tijd gehad om een scala aan aroma s op te bouwen. Ook de daarna geplukte rieslingdruiven waren excellent van kwaliteit. Kerngezonde, kleine druiven met een stevige schil en prachtige aroma s, voldoende qua hoeveelheid. Op 17 oktober werd de riesling oogst afgesloten in de Niersteiner Orbel. Tijdens de gisting werd al duidelijk, dat de wijnen van 2011 minder alcohol hebben dan die van 2009 en Maar qua complexiteit en balans zullen ze beide jaren overtreffen. De wijnen hebben voldoende, maar zachte zuren. De structuur is evenwichtig en de wijnen zijn gesloten qua geur en smaakinzet. Maar dan opeens opent zich de smaak, die langdurig in de mond blijft hangen. De wijnen van 2011 zullen zich langzaam en

16 harmonisch ontwikkelen. Het zijn echte bewaarwijnen, met een unieke hoeveelheid aan diepe aroma s, zoals men dit op St. Antony nog maar zelden heeft beleefd. Afzetmarkt St. Anthony verkoopt circa 95% van de productie in Duitsland zelf, meest aan particulieren en restaurants. Slechts 5 tot 6% wordt geëxporteerd. Proeverij ***(*) Bodenschatz Riesling QbA trocken 2011, St. Anthony Basiswijn van 40% Nierstein Ölberg, 30% Nierstein Kranzberg, 15% Nierstein Pettenthal, 10% Nierstein Hipping en 5% Nierstein Orbel. Spontaan vergist, de ene helft op oude vaten van 2650 liter (Doppelstück) en de andere helft op rvs tank. Alc. 11,8%, restsuiker 5,6 gr/l, zuren 6 gr/l. Werd in februari gebotteld met schroefdop. Goed geconcentreerd groengeel. Minerale, kruidige geur van geel fruit. Sterke, minerale smaak van perzik en granny smith, nu al zeer aangenaam. Fruitig zurenspel geeft elegantie. Fraaie typiciteit. Basiswijn van de bovenste plank. **** Rotschiefer Riesling QbA trocken 2011, St. Anthony Van oude stokken uit Grosses Gewächs wijngaarden. 50% Nierstein Pettenthal, 20% Nierstein Ölberg, 15% Nierstein Orbel, 10% Nackenheimer Rothenberg en 5% Nierstein Schloss Schwabsburg. Spontaan vergist, 90% op rvs tank en 10% op grote oude vaten. Dit is de meest geproduceerde wijn van St. Antony (bijna flessen per jaar), die de komende jaren wel eens promotie zou kunnen maken tot Grosses Gewächs. De kleur is dieper, haast olijfgroen. Elegante geur met complexe tonen als munt, witte peper en iets medicinaals. De brede, stevige smaak van abrikozen is meer gesloten dan de geur. Sterk geconcentreerde finale met veel bitters en een medicinaal karakter. Fraaie wijn, ook om niet bij te eten.

17 ****+ Nierstein Orbel Riesling 2011, St. Anthony Vatmonster. Spontaan vergist, 90% op rvs tank en 10% op grote oude vaten. Deze wijn zal na goedkeuring in mei door een VDP jury van 5 tot 6 personen het predikaat Grosses Gewächs verkrijgen. Nog iets troebel en wat koolzuur. Elegante geur van kweepeer, tropisch fruit en witte peper. Prikkelende smaak van perziken met markante medicinale en minerale eigenschappen. Zilte, vrij lange finale. Veel karakter en veel potentie. Felix Peters ****+ Nierstein Orbel Riesling 2010, St. Anthony Slechte bloei, kleine oogst, strenge selectie. Rendement 25 tot 32 hl/ha. 5 à 10% botritis. Vrij diep goudgeel. Zeer krachtige, rijke en complexe geur met honing, iets botritis, kerrie en droogbloemen. Frisse inzet van de smaak, daarna zeer rijp en weelderig fruit, geel en tropisch, met thee, specerijen en honing. Lange finale. ****(*) Nierstein Brudersberg Riesling Grosses Gewächs 2011, Heyl zu Herrnsheim De steile, op het zuiden gelegen Brudersberg wijngaard van slechts 1,26 hectare is sedert 1832 exclusief bezit van Heyl zu Herrnsheim, en sinds 2006 dus van St. Antony. Pure rode leisteen. De wijnen van de Brudersberg hebben een grote complexiteit en een zeer lange levensduur. Van 29 jaar oude stokken. Spontaan vergist, 90% op rvs tank en 10% op grote oude vaten. Deze wijn heeft voor een klein deel malolactische gisting gehad, die vanzelf stopte toen de restsuiker op was. Vatmonster. De kleur is bleker groen en iets blind, met nog wat koolzuur. In de geur wat melkzuur van de malo, met

18 een flink medicinaal accent, drop en munt. Zeer elegante smaak van tropische vruchten met sterke zuren en een hoog medicinaal extract. Zeer goede balans, grote complexiteit. ****+ Nierstein Brudersberg Riesling Grosses Gewächs 2010, Heyl zu Herrnsheim Ook hier 5-10% botritis. Alc. 12%, restsuiker 6,1 g/l, zuren 6,7 g/l. Vrij diepe gouden kleur. In de geur munt en wat honing van de botritis, met geel en tropisch fruit. Eleganter dan de Orbel, met meer diepgang en wat boter. Zeer lange finale. Rijke en complexe wijn met verfijning en een weldadige frisheid. De omgekeerde wereld Met de riesling van Pettenthal zet Felix Peters de wereld van de riesling op zijn kop. Hij vindt namelijk dat de beste percelen van de Pettenthal wijngaard, waar St. Antony 2 hectare heeft, dermate veel uitdrukkingskracht bezitten dat de wijnen een Bourgondische aanpak bij vinificatie en opvoeding verdienen. Temeer omdat de wijnstokken hier 35 jaar oud zijn, een hoge leeftijd voor riesling, waardoor ze een uiterst geconcentreerde most opleveren. De kruidige aroma s van de rode leisteenbodem markeren de wijnen meer dan het fruit dat doet. Van alle wijnen van St. Antony zijn het ook deze die het langste op de fijne lie blijven liggen. Felix Peters besloot om deze lijn consequent door te trekken. Hij laat de wijnen bijna een jaar rijpen op gebruikte chardonnay barriques van Etienne Sauzet uit Puligny. Bovendien wordt de Riesling Pettenthal gebotteld op bourgogneflessen. Deze wijn is gemaakt om heel lang op fles te rijpen. Dit alles stuit rieslingpuristen natuurlijk tegen de borst. Deze aanpak doet denken aan die van Marcel Deiss in de Alsace, die terroir belangrijker vindt dan druivenras. ****+ Nierstein Pettenthal Riesling 2011, St. Anthony Hele trossen werden geperst, zonder te worden geneusd. Langdurig vergist met wilde gisten in gebruikte barriques van Etienne Sauzet uit Puligny. Geen malo. Vatmonster van de fijne lie. Moet in mei examen doen voor het Grosses Gewächs diploma. Restsuiker 0,5 gr/l. Diep goudgeel. Rijke geur van citrus en tropisch fruit met droogbloemen en kruiden. De smaak biedt o.a. mandarijn en citrus. Het hout is nu fraai in balans, ook omdat dat de vaten nu een jaar ouder zijn. Vrij lange, ronde finale. Een uitstekende wijn die jaar kan rijpen. Meer typiciteit dan bij dezelfde wijn uit 2010, zie hieronder. ***(*) Nierstein Pettenthal Riesling Grosses Gewächs 2010, St. Anthony Vergist met wilde gisten in gebruikte barriques van Etienne Sauzet uit Puligny. Geen malo. Dit was de eerste oogst die op deze wijze werd gevinifieerd. Felix Peters kwam op dit idee nadat hij in 2002 en 2003 werkzaam was bij Domaine de Vougeraie in de Bourgogne. Diep goudgeel. Veel houtinvloed in de geur, die doet denken aan Bourgondische chardonnay. Zeer rijke en krachtige, fenolische smaak met sterke, wat harde zuren en tannines van het hout. Zeer veel lengte. Het hout staat apart en de vraag is of dit nog goed komt. Je proeft de chardonnay door de riesling heen. ***(*) Pinot Noir QbA trocken 2010, St. Anthony Van druiven uit de Nierstein Patersberg wijngaard, dicht bij een kalksteengroeve tussen Nierstein en Oppenheim. Zeer kalkrijke bodem met klei en kalkrotsen. De helft van de druiven werd niet ontsteeld en in het begin mee vergist. Felix vertelt dat groene stelen van druiventrossen geen probleem zijn: ook Domaine de la Romanée Conti en Domaine Leroy vergisten met groene stelen. Vergist in open houten vaten, opgevoed op barriques van Bourgondische tonneliers, waarvan 30% nieuw. Twee maal zachte remontage, daarna pigeage. Lichte kleur, zelfs voor pinot noir. Zeer stijlvolle, elegante en pure geur van fijne frambozen en kersen. Soepel en toegankelijk qua smaak, drinkbaar en niet overrijp. Mooie typering van pinot noir. Zachte tannines door niet te veel extractie. Zeer aangenaam.

19 **** Pinot Noir QbA trocken 2009, St. Anthony Weelderige jaargang, iets meer extractie dan in Gekaraffeerd: de wijn bevindt zich in een gesloten fase. De geur vertoont meer kracht dan die van Vlezige smaak, droger, minder fruitig, meer terroir, meer richting Nuits-St. Georges. Flinke tannines en veel materie. Zeer lange finale, droog maar niet stoffig. Serieus glas wijn, komt in deze fase wat lomp over. ***+ Pinot Noir QbA trocken 2008, St. Anthony Werd ongefilterd gebotteld. De kruidige geur heeft reductietonen (putlucht), die met openstaan deels verdwijnen. De smaak is dunner dan die van 2009, fris en elegant, maar zonder het fruit van 2010 en met veel zuren. Redelijke lengte. **** Blaufränkisch Alte Reben QbA trocken 2011, St. Antony Felix Peter werkte drie jaar in Oostenrijk en werd daar enthousiast over blaufränkisch. Hij heeft nu 1 hectare blaufränkisch, vermeerderd met sélection massale, geënt op 33 jaar oude onderstokken van riesling in de Pettenthal wijngaard. Felix ziet dit als een interpretatie van Pettenthal. Opgevoed op barriques, waarvan een derde nieuw. Vatmonster. Paarse kleur met gemiddelde concentratie. Levendige, zuivere geur van bessen en kersen met chocolade en wilde kruiden. Heerlijk fruit in de smaak, met iets nougat, bittere chocolade en planten. Lange finale. Prachtige interessante wijn, een absolute verrassing. Importeur: Neerlands Wijnhuis Ortsweine Ik bezocht in Mainz een grote overzichtsproeverij van Ortsweine, een gezamenlijk initiatief van VDP Rheinhessen en Rheinhessenwein (vereniging van 850 van de wijnproducenten). Er werd dit keer niet gekozen voor topwijnen maar voor Ortsweine, wijnen van traditionele en bijzonder hoogwaardige wijngaarden, die het midden vormen van de wijnpyramide. Daaronder vinden we de Gutsweine (basiswijnen) en erboven de Erste Lagenweine, terroirwijnen uit de beste percelen. Deze piramide is een initiatief van VDP Rheinhessen, maar diverse niet bij de VDP aangesloten wijnproducenten in Rheinhessen hebben deze classificatie overgenomen.

20 Mijn selectie van de Ortsweine ****- Nierstein Riesling trocken 2011, Battenfeld-Spanier & Kühling-Gillot Veel vulling van volrijp fruit, amandel. **** Westhofener Riesling Alte Reben 2011, Weingut K.F. Groebe Complexe wijn met diep concentraat, meer mineraal en medicinaal dan fruitig. **** Nackenheim Riesling trocken 2011, Weingut Gunderloch Zeer elegant, mooie minerale expressie met fijne bitters na. ****- Westhofen Riesling trocken 2011, Weingut Gutzler Goed tot erg goed, vrij volle stijl, minerale structuur. **** Westhofen Spätburgunder trocken 2010, Weingut Gutzler Veel geur, complexiteit en extract, hoge zuurgraad. **** Westhofen Riesling trocken 2011, Weingut Keller Echte klasse met nauw sluitende balans en veel lengte. ****- Ingelheimer Weissburgunder trocken 2011, Weingut Schloss Westerhaus Volle smaak met goede balans, fraai glas wijn. ****- Ingelheimer Grauburgunder trocken 2011, Weingut Schloss Westerhaus Vol en stevig met kruidigheid, goede typiciteit. **** Westhofener Riesling trocken 2011, Weingut Wittmann

21 Mooi elegant fruit, prima in harmonie, de klasse tekent zich al af. ****- Gau-Odernheimer Riesling trocken 2011, Weingut Becker Landgraf Fris en sappig, filigraan en mineraal. **** Ingelheimer Silvaner trocken 2011, Weingut J. Bettenheimer De ene helft werd vergist op hout, de andere op stalen tank, waarvan 40% met wilde gisten. Zeer geslaagde terroirwijn, klasse! ****- Appenheim Riesling trocken 2011, Weingut Bischel Van muschelkalk bodem. Zeer expressief aroma van o.a. perzik. ****- Bingen Riesling trocken 2011, Weingut Bischel Van een kwartsiet bodem. Strak, mineraal, bijna streng. ****- Essenheim Sylvaner trocken 2011, Weingut Braunewell Vergist en opgevoed op groot vat. Zeer rijp fruit van kweepeer, mirabel en tropische vruchten, vol van smaak. ****- Essenheim Spätburgunder trocken 2010, Weingut Braunewell Vlezige, weelderige wijn. ****- Bechtheimer Silvaner trocken 2011, Weingut Dreissigacker Vergist en opgevoed op groot vat. Vatmonster. De wijn is nog troebel. Elegant, rassig en fijn, medicinaal accent, goede lengte. ****- Dittelsheimer Silvaner trocken 2011, Weingut Winter Zeer aromatisch! Witte peper, strakke balans met veel vulling. Weinparcours Rheinhessen In een apart gedeelte van de zaal stonden wijnen uit Rheinhessen, die op educatieve wijze de vele aspecten van dit wijngebied illustreerden. In het proefboekje stond bij elke wijn keurig vermeld hoeveel alcohol, zuren en restsuiker de wijn bevat, maar ook het rendement in hl/ha en waarin (vat of tank) de vergisting en opvoeding hadden plaatsgevonden.

22 Station 1 De VDP classificatie 3 wijnen van Weingut Wittmann, van de drie categorieën van de VDP classificatie. Gutswein ***(*) Riesling trocken 2010, Weingut Wittmann Prima wijn, strak, fijne tonen, goede rijpheid, bewaarwijn. Ortswein ****- Westhofener Riesling trocken 2010, Weingut Wittmann Droge wijn met meer materie en een sterk concentraat. Grosses Gewächs ****(*) Aulerde Erste Lage Riesling Grosses Gewächs 2010, Weingut Wittmann Complexe klasse, de vulling maakt de wijn compleet. Station 2 Rheinhessen toont profiel 3 wijnen van Weingut Dreissigacker (geen VDP lid, maar lid van Rheinhessenwein). Gutswein ***(*) Riesling trocken 2010, Weingut Dreissigacker Fijn en licht, sappige structuur. Ortswein ****- Bechtheimer Riesling trocken 2010, Weingut Dreissigacker Iets reductie, weeïg, vol, kruidig en mineraal van smaak. Lagenwein ****(*) Geyersberg Riesling trocken 2010, Weingut Dreissigacker Klasse! Een feest van balans en complexe aroma s. Eindigt beendroog.

23 Station 3 De herkomst bepaalt de wijn Drie producenten presenteren elk een wijn van een ander terroir. Kwartsiet (devoon) **** Binger Riesling Quarzit 2010, Weingut Riffel Zeer rijp en vol, vrij veel kracht maar ook elegantie. Iets peper, mineraal, fraaie zuren. Kalkmergel (tertiair) ****- Gau-Odernheimer Riesling trocken 2010, Weingut Becker-Landgraf Het effect van de kalkbodem is duidelijk waar te nemen. De kalk benadrukt het fruit dat naar voren schuift. Lange finale met aangenaam bitter. Löss-leem (Mesozoïcum) ****- Guntersblum ReinLöss Riesling 2010, Weingut Schätzel Vette smaak met veel tropisch fruit, wat weeïg. Station 4 Het terroir en de hand van de wijnmaker a. Verschillende interpretaties van het terroir van Westhofen (kalkbodem). ***(*) Westhofener Riesling 2011, Weingut Gutzler Rendement 29 hl/ha. Vergist op Stückfass (1.400 liter), rijping op de fijne lie tot begin juni. Vatmonster. Strak en breed. ****- Westhofener Riesling trocken 2011, Weingut K.F. Groebe Rendement 50 hl/ha. Opgevoed op vaten van liter. De geur doet denken aan sauvignon blanc. Veel meer spel in de smaak dan bij de vorige wijn. b. Verschillende interpretaties van Rotliegendes in het zuiden van Rheinhessen (bodem van rood zand). ***(*) Nackenheim Riesling 2010, Weingut Gunderloch Floraal, elegant wit fruit, speels. **** Weinheimer Riesling S trocken, Weingut Gysler Typische rieslingneus. De smaak is zeer strak en droog, haast metalig.

24 c. Drie terroirs (löss, Rotliegendes en kalkmergel) van één producent. ***(*) Bodenheim Riesling vom Löss 2011, Staatliche Weinbaudomäne Oppenheim Strak en mineraal. ***(*) Nierstein Riesling vom Rotliegenden 2011, Staatliche Weinbaudomäne Oppenheim Vol en rijk. ***(*) Oppenheim Riesling vom Kalkmergel 2011, Staatliche Weinbaudomäne Oppenheim Houdt het midden tussen de twee vorige. Oppenheim Station 5 de verandering van een wijn van jong naar gerijpt a. silvaner *** Ludwigshöhe Silvaner Spätlese trocken 2004, Weingut Brüder Dr. Becker Helaas iets kurk, geen andere fles beschikbaar. Niet goed te beoordelen. ***+ Ludwigshöhe Silvaner S 2006, Weingut Brüder Dr. Becker Romig, ananas, goed glas wijn. ***(*) Ludwigshöhe Silvaner 2010, Weingut Brüder Dr. Becker In de geur sesamzaad. Zilte, beendroge aardse smaak met tonen van gras. b. riesling ****+ Dittelsheimer Riesling Kalkstein 2007, Weingut Winter Geur van thee en specerijen, zeer rijk en boeiend. Neigt iets naar firne, maar is prachtig rijk geschakeerd.

25 **** Dittelsheimer Riesling Kalkstein 2008, Weingut Winter Rijkere geur met tropisch fruit. Veel aromatische kracht, thee en perzik. Erg fraai. ***(*) Dittelsheimer Riesling Kalkstein 2010, Weingut Winter Goed glas met prima balans. Fruitig en rijp. Rheinhessenwein: Ledenlijst van VDP Rheinhessen: ]=tx_bnmaddfields_region