De boedelbeschrijving de lege ferenda

Transcriptie

1 Faculteit Rechtsgeleerdheid Universiteit Gent Academiejaar Masterproef Master in het Notariaat De boedelbeschrijving de lege ferenda Ingediend door Daphné Van Walleghem Studentennummer: Promotor: Professor Jan Bael Commissaris: Daan Dewitte

2

3 Voorwoord Deze masterproef vormt het sluitstuk van mijn academische studies. Na dit jaar is het afgelopen met het studentenleven en is het tijd voor een nieuw hoofdstuk. Graag zou ik van deze gelegenheid gebruik willen maken om enkele mensen te bedanken die mij hebben gesteund tijdens mijn schoolcarrière. Eerst en vooral wil ik mijn ouders bedanken om ervoor te zorgen dat ik deze studies kon waarmaken. Door hen kon ik deze studie aanvatten alsook tot een goed einde brengen. Daarnaast wil ik mijn vrienden bedanken en vooral mijn beste vriendin Liza Deconinck voor haar oprechte morele steun alsook voor de nodige momenten van ontspanning. Verder wil ik professor Bael bedanken voor zijn leerrijke lessen met interessante verhalen uit de praktijk, alsook om me te helpen inzicht te krijgen in het onderwerp van deze masterproef. Mijn dank gaat ook uit naar mijn promotor Daan Dewitte, om mijn vragen in verband met het onderwerp te beantwoorden. Ten slotte wil ik ook Beatrijs Holvoet bedanken voor het grondig nalezen van mijn masterproef. 1

4 Inhoudsopgave INLEIDING... 4 HOOFDSTUK 1. ALGEMENE BEGINSELEN... 6 AFDELING 1. DEFINITIE BOEDELBESCHRIJVING... 6 AFDELING 2. FUNCTIES VAN DE BOEDELBESCHRIJVING... 7 HOOFDSTUK 2. KNELPUNTEN VOOR DE NOTARIS... 9 AFDELING 1. DE BOEDELBESCHRIJVING KRITISCH DOORGELICHT... 9 AFDELING 2. MOEILIJKHEDEN VOOR DE NOTARIS Afdeling 1. De gesloten deuren Afdeling 2. Weigering tot eedaflegging HOOFDSTUK 3. ACTUELE EN TOEKOMSTGERICHTE INVLOEDEN OP DE TAAK VAN DE NOTARIS AFDELING 1. INLEIDING AFDELING 2. DE ROL VAN DE NIEUWE PROCEDURE GERECHTELIJKE VEREFFENING-VERDELING AFDELING 3. DE PROBLEMATIEK OMTRENT DE HERSAMENGESTELDE GEZINNEN HOOFDSTUK 4. EVALUATIE VAN ALTERNATIEVEN AFDELING 1. INLEIDING AFDELING 2. GEBRUIK VAN FOTOMATERIAAL AFDELING 3. OPMAAK DOOR ANDERE PERSONEN DAN DE NOTARIS AFDELING 4. DE BOEDELBESCHRIJVING OP VERKLARING AFDELING 5. VRIJSTELLING VAN BOEDELBESCHRIJVING AFDELING 6. GEDEELTELIJKE BOEDELBESCHRIJVING AFDELING 7. DE MOGELIJKHEID VAN ART BW Onderafdeling 1. Algemeen Onderafdeling 2. Probleem van gesloten deuren Onderafdeling 3. Het weigeren van de eed af te leggen CONCLUSIE

5 BIBLIOGRAFIE WETGEVING RECHTSPRAAK RECHTLEER ONLINE BRONNEN

6 Inleiding 1. De boedelbeschrijving komt reeds voor in de opstelling van de artikelen van het Burgerlijk Wetboek van 1804, hierdoor kan deze als een oude rechtsfiguur worden bestempeld. Sinds de invoering van de boedelbeschrijving is er veel veranderd. We leven dan ook in een zeer snel evoluerende maatschappij met sterk technologische vooruitgangen en veranderende familiale structuren. Denk maar aan de hersamengestelde gezinnen, een fenomeen dat vroeger amper voorkwam, is nu eerder regel dan uitzondering geworden. De vermogens, die de mensen bezitten, worden ook steeds uitgebreider. Deze uitbreiding betekent niet noodzakelijk dat de vermogens in waarde stijgen, doch wel dat de vermogens in materiële omvang stijgen. Gezien de voortdurende evoluerende maatschappij is het aangewezen dat de boedelbeschrijving meegaat in deze ontwikkeling. Hoe verder wij evolueren en nieuwe tendensen waarnemen binnen ons familiaal leven, hoe verder de boedelbeschrijving achterop komt te hinken. Deze situatie lijkt niet langer houdbaar voor de notaris. 2. De notaris moet in vele gevallen de boedelbeschrijving opstellen, in de procedure gerechtelijke vereffening-verdeling, bij wijziging van het huwelijksvermogensstelsel die vereffening van het vorig stelsel tot gevolg heeft, bij ontbinding van het wettelijk stelsel, De boedelbeschrijving zoals ze nu is, vergt heel veel precisie en tijd. Het is dan ook een hele karwei voor de notaris om zijn taak tot een goed einde te brengen, maar ook een karwei waar hij vaak liever van afziet. Toch moet er worden vanuit gegaan dat de boedelbeschrijving een zeer belangrijk element is, aldus niet meer weg te denken uit ons rechtssysteem. Een vereenvoudiging van de procedure, die moet worden doorlopen bij het opstellen van de boedelbeschrijving, dringt zich op. 3. Op 14 september 2011 verscheen in het Belgisch Staatsblad de wet van 13 augustus 2011 houdende hervorming van de procedure van gerechtelijke vereffening-verdeling. 1 Deze wet trad in werking op 1 april 2012, maar laat de oude procedure nog van toepassing op zaken, die op 1 april 2012 reeds door de rechter in beraad zijn genomen. 2 Met deze wet heeft 1 Wet 13 augustus 2011 houdende hervorming van de procedure van gerechtelijke vereffening-verdeling, BS 14 september H. CASMAN, De gerechtelijke vereffening-verdeling onder de nieuwe wet- nieuwe handleiding voor de notaris-vereffenaar, Not.Fisc.M 2012, afl. 3, 70. 4

7 de wetgever reeds een poging ondernomen om enkele problemen te remediëren, doch biedt deze nog geen soelaas. Ik wil dan ook graag kort die verbeteringen toelichten, om naderhand aan te halen waar er nog kan worden aan gewerkt. In deze masterproef wordt ook de rechtsleer aangehaald, die mogelijkheden toereikt om het voor de notaris aangenamer te maken om een boedelbeschrijving op te stellen of hem ervan te verlossen. Met deze literatuurstudie poog ik dan ook suggesties voor te stellen over hoe de wetgeving aangepast kan worden in het voordeel van de notaris. 4. In het eerste hoofdstuk wordt een korte toelichting gegeven over hoe de boedelbeschrijving wordt gedefinieerd en wat die juist inhoudt. Aansluitend tonen de functies het belang van de boedelbeschrijving aan. 5. In een tweede hoofdstuk ga ik verder in op de knelpunten die vanuit het standpunt van de notaris opduiken bij het opstellen van de boedelbeschrijving. 6. In het derde hoofdstuk wordt besproken hoe de maatschappij een invloed kan hebben op de boedelbeschrijving en het werk dat het voor de notaris mee brengt. Ook de nieuwe procedure gerechtelijke vereffening-verdeling komt hier aan bod om aan te tonen hoe deze al verbeteringen heeft aangebracht en zijn invloed kent op de boedelbeschrijving. De hersamengestelde gezinnen die meer en meer hun intrede doen hebben ook een goede werking van de boedelbeschrijving nodig. Er wordt concreet onderzocht of de maatschappelijke ontwikkeling baat heeft bij een boedelbeschrijving zoals deze tot op heden wordt toegepast, hetzij er moet worden gestreefd naar een betere versie van de rechtsfiguur. 7. Tenslotte behandelt het vierde hoofdstuk merendeel wat de titel van deze masterproef ontluikt, namelijk de boedelbeschrijving de lege ferenda. In dit hoofdstuk komt aan bod hoe het voor de notaris gemakkelijker kan worden gemaakt om een boedelbeschrijving op te stellen, desnoods via wetgevend ingrijpen. 5

8 Hoofdstuk 1. Algemene beginselen Afdeling 1. Definitie boedelbeschrijving 8. Nergens in de wet is een specifieke definitie van de boedelbeschrijving voorzien, we moeten ons dan ook naar de rechtsleer wenden voor de definiëring ervan. De boedelbeschrijving kan worden omschreven als een bijzondere rechtspleging die tot doel heeft de omvang van een vermogen of een onverdeeldheid vast te stellen. 3 De boedelbeschrijving heeft in dat opzicht twee aspecten. Vooreerst is de boedelbeschrijving of de inventaris een bewarende maatregel. Ten tweede is de boedelbeschrijving evenzeer een bewijsinstrument, waarvan alle partijen de wettelijke plicht hebben om tot de juistheid van de boedelbeschrijving bij te dragen. 4 Artikel 1175 van het Gerechtelijk Wetboek verwoordt het als volgt: De boedelbeschrijving heeft ten doel de omvang van de nalatenschap, van de gemeenschap of van een onverdeeldheid vast te stellen. Zij bevat met name de beschrijving en de schatting van de roerende goederen, de ontleding van de titels en papieren, de opgave van de verklaringen door de belanghebbenden gedaan ten laste of ten bate van de boedel Uit de artikelen 1177, 1178 en 1183 van het Gerechtelijk Wetboek volgt dat de boedelbeschrijving in principe de vorm aanneemt van een notarieel proces-verbaal. In bepaalde gevallen is het door de wet ook toegelaten om deze in onderhandse vorm op te stellen, zoals bijvoorbeeld in artikel 1428, tweede lid Burgerlijk Wetboek. 6 Eenmaal opgenomen in het proces-verbaal door een notaris heeft dit proces-verbaal volle bewijskracht als authentieke akte. 7 Indien een andere persoon dan een notaris dit proces-verbaal zou opmaken is deze authentieke bewijswaarde afwezig. Een gerechtsdeurwaarder kan bijvoorbeeld een proces-verbaal van vaststelling opmaken, maar verleent hieraan geen 3 Artikel 1175 Ger.W.; T. VAN SINAY en J. VERSTAPPEN, Boedelbeschrijvingen inzake familiaal vermogensrecht en faillissementen, Gent, Mys & Breesch, 1993, 2. 4 T. VAN SINAY en J. VERSTAPPEN, Boedelbeschrijvingen inzake familiaal vermogensrecht en faillissementen, Gent, Mys & Breesch, 1993, 2. 5 Artikel 1175 Ger.W. 6 L. VOET, De boedelbeschrijving en het ernstig belang in de bewaring, noot onder Brussel 6 april 2004, TBBR 2011, 6. 7 Artikel 1319 B.W.; L. VOET, De boedelbeschrijving en het ernstig belang in de bewaring, noot onder Brussel 6 april 2004, TBBR 2011, 6. 6

9 authentieke bewijskracht. 8 De notaris gaat niet ambtshalve over tot het opmaken van een boedelbeschrijving, hiertoe dient minstens één partij dit te vragen aan de notaris. 9 Door beschrijving van de goederen wordt vermeden dat bepaalde elementen uit de boedel zouden verdwijnen. 10 Daarnaast worden alle activa en passiva die zich in de onverdeelde boedel bevinden nauwkeurig weergegeven. 11 De partijen geven de relevante informatie aan bij de notaris en leggen daartoe alle nuttige verklaringen af om zo volledig mogelijk te zijn. Onjuiste of onvolledige verklaringen kunnen aanleiding geven tot zware burgerrechtelijke en strafrechtelijke sancties. 12 De notaris moet de partijen bij de aanvang van de boedelbeschrijving in kennis stellen door hen te waarschuwen dat er straffen staan tegenover het zich schuldig maken aan het wegmaken of helen van voorwerpen of meineed Om de definiëring verder te vervolledigen wordt in de volgende afdeling ingegaan op de functies van de boedelbeschrijving. Afdeling 2. Functies van de boedelbeschrijving 11. De boedelbeschrijving heeft zowel een bewarende functie als bewijsfunctie. 14 In de eerste plaats diende de boedelbeschrijving als bewarende maatregel. 15 Het is een zeer nuttige voorbereidende maatregel in verschillende procedures zoals de gerechtelijke vereffeningverdeling. Als bewarende maatregel heeft de boedelbeschrijving tot doel de rechten van de deelgenoten in een onverdeelde massa veilig te stellen. 16 De precieze omschrijving van de goederen maakt die goederen identificeerbaar. Daardoor wordt vermeden dat bepaalde activa 8 T. VAN SINAY en J. VERSTAPPEN, Boedelbeschrijvingen inzake familiaal vermogensrecht en faillissementen, Gent, Mys & Breesch, 1993, 7. 9 T. VAN SINAY, Handboek gerechtelijke verdeling, Brussel, Larcier, 2010, T. VAN SINAY, Enkele actuele topics inzake boedelbeschrijving, T.Not. 2005, T. VAN SINAY, Enkele actuele topics inzake boedelbeschrijving, T.Not. 2005, L. VOET, De boedelbeschrijving en het ernstig belang in de bewaring, noot onder Brussel 6 april 2004, TBBR 2011, Artikel 1183, 10 Ger.W.; V. SAGAERT, Actuele ontwikkelingen inzake notarieel procesrecht: verzegeling, boedelbeschrijving, vereffening-verdeling, in L. WEYTS en C. CASTELEIN, Notariële nieuwigheden , Leuven, Universitaire Pers, 2005, L. VOET, De boedelbeschrijving en het ernstig belang in de bewaring, noot onder Brussel 6 april 2004, TBBR 2011, S. VANOVERBEKE, Meineed bij verzegeling of boedelbeschrijving, in S. VANDEPLAS, P. ARNOU, S. VANOVERBEKE en S. VANDROMME, Strafrecht en strafvordering. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, Diegem, Kluwer, 2004, T. VAN SINAY en J. VERSTAPPEN, Boedelbeschrijvingen inzake familiaal vermogensrecht en faillissementen, Gent, Mys & Breesch, 1993, 3. 7

10 uit de boedel verdwijnen. 17 Er wordt dus veel belang gehecht aan de juiste omschrijving. Doordat de inventaris een nakende verdeling vooraf moet gaan, kan deze worden beschouwd als een voorbereidende stap op wat komen gaat, waarbij bij deze verdeling duidelijk moet zijn wat er nu net in het te vereffenen vermogen aanwezig is. 18 Voor de notaris vormt de boedelbeschrijving de voornaamste bron van inlichtingen die door de partijen worden aangereikt met oog op het samenstellen van de omvang van de onverdeelde massa. De partijen worden daarbij de verplichting opgelegd om mee te werken en elk goed aan te geven waarvan het bestaan bij niet-aangifte onbekend zou blijven. 19 Bijgevolg kan door het opstellen van een inventaris worden vermeden dat er vermenging optreedt tussen de vermogens. 20 Op die manier worden zowel de vermogens van de partijen, maar ook die van derden beschermd. Het wordt gemakkelijker voor de schuldeisers om hun rechten tegenover de onverdeelde massa uit te oefenen. 21 In artikel 1177 Ger. W. is tevens in de mogelijkheid voorzien om een inventaris te vorderen bij de vrederechter De boedelbeschrijving houdt meer in dan alleen een bewarende maatregel. Sinds het cassatiearrest van 1973 werd duidelijk dat de boedelbeschrijving ook een bewijsfunctie heeft. 23 Op grond van deze rechtspraak wordt de boedelbeschrijving aanzien als een akte met een belangrijke bewijswaarde. 24 De notaris, die de boedelbeschrijving opmaakt, dient deze te vervaardigen in een authentieke akte zonder controle naar inhoudelijke juistheid ervan. 25 Uit artikel 1319 en 1320 B.W. volgt dat een proces-verbaal van boedelbeschrijving opgemaakt door de notaris volle bewijskracht heeft als authentieke akte. 26 Bijgevolg betekent dit dat de boedelbeschrijving bewijskracht heeft totdat de procedure wegens valsheid in geschrifte 17 L. VOET, De boedelbeschrijving en het ernstig belang in de bewaring, noot onder Brussel 6 april 2004, TBBR 2011, J. BAUGNIET, Code Judiciaire - L inventaire, Rev.prat.not.b. 1968, T. VAN SINAY en J. VERSTAPPEN, Boedelbeschrijvingen inzake familiaal vermogensrecht en faillissementen, Gent, Mys & Breesch, 1993, T. VAN SINAY en J. VERSTAPPEN, Boedelbeschrijvingen inzake familiaal vermogensrecht en faillissementen, Gent, Mys & Breesch, 1993, T. VAN SINAY en J. VERSTAPPEN, Boedelbeschrijvingen inzake familiaal vermogensrecht en faillissementen, Gent, Mys & Breesch, 1993, Artikel 1177 Ger.W. 23 Cass. 29 oktober 1973, Arr.Cass. 1974, 237, Pas. 1974, 221, Rec.gén. enr.not. 1974, nr en Rev.not.b. 1973, 627; maar ook: Cass. 2 oktober 1973, Pas. 1974, 107; Cass. 24 oktober 1989, R.W , 164 en Pas. 1990, 233; Cass. 22 oktober 1996, Arr.Cass. 1996, 950 en R.W , 637; Cass. 11 februari 2003, A.R. P N, Cass. 25 november 2003, A.R. P N., 24 T. VAN SINAY, Enkele actuele topics inzake boedelbeschrijving, T.Not. 2005, Cass. 21 februari 1990, Arr.Cass. 1989, Artikel 1319 en 1320 B.W. 8

11 wordt opgestart. 27 De partijen hebben dan ook de plicht gewetensvol mee te werken aan de juistheid van de akte. 28 Deze plicht wordt gewaarborgd door de eedaflegging als sluitstuk van de boedelbeschrijving Aan de hand van de in de rechtsleer gegeven definiëring en de twee functies van de boedelbeschrijving, als bewarende maatregel én als bewijs, wordt het duidelijk dat de boedelbeschrijving een zeer belangrijk instrument is. Het is dan ook noodzakelijk dat dit een instrument wordt, dat makkelijk is te hanteren. Momenteel brengt de boedelbeschrijving een bijkomend last met zich mee voor de notaris, dit kan worden vermeden mits enkele wetgevingsaanpassingen. Om dit te kunnen toelichten, wordt in het volgende hoofdstuk de knelpunten voor de notaris besproken. Hoofdstuk 2. Knelpunten voor de notaris Afdeling 1. De boedelbeschrijving kritisch doorgelicht 14. Het belang van de boedelbeschrijving heeft de wetgever niet onderschat. De boedelbeschrijving blijft een essentieel en bruikbaar instrument voor de notaris om zijn opdracht te vervullen. Door de bijzondere bewijswaarde die hieraan vasthangt, dient deze inventaris als een goed middel om betwistingen, over de samenstelling van de boedel die achteraf kunnen optreden, te vermijden. 30 Toch blijkt de inventaris niet te horen bij de meest aangename opdrachten van het notariaat. 31 De partijen en de notaris zien op tegen een nauwkeurige boedelbeschrijving. Deze wordt dan ook vaak aanzien als tijdrovend, veel te gedetailleerd en zware pleegvormen, terwijl daarover dikwijls niet wordt betwist tussen de partijen. 32 Daarenboven dient de notaris zich naar de meest uiteenlopende plaatsen te 27 T. VAN SINAY en J. VERSTAPPEN, Boedelbeschrijvingen inzake familiaal vermogensrecht en faillissementen, Gent, Mys & Breesch, 1993, Cass. 29 oktober 1973, Arr.Cass. 1974, 237, Pas. 1974, 221, Rec.gén.enr.not. 1974, nr en Rev.not.b. 1973, T. VAN SINAY en J. VERSTAPPEN, Boedelbeschrijvingen inzake familiaal vermogensrecht en faillissementen, Gent, Mys & Breesch, 1993, H. CASMAN, De gerechtelijke vereffening-verdeling onder de nieuwe wet- nieuwe handleiding voor de notaris-vereffenaar, Not.Fisc.M 2012, afl. 3, F. AUMANN, Proces-verbaal van opening van werkzaamheden. De inventaris en het verzamelen van inlichtingen. Voorafgaande schattingen., in KONINKLIJKE FEDERATIE DER BELGISCHE NOTARISSEN, in H. CASMAN, F. AUMANN en H. DE DECKER, Vereffening-verdeling, Antwerpen, Kluwer Rechtswetenschappen, 1992, H. CASMAN, De gerechtelijke vereffening-verdeling onder de nieuwe wet- nieuwe handleiding voor de notaris-vereffenaar, Not.Fisc.M 2012, afl. 3, 78. 9

12 begeven: detailhandels, sterfhuizen die de dag voordien nog woonhuizen waren en afgelegen hoeves die maandenlang onder de zegels gelegen hebben. 33 De plaatselijke bezoeken gebeuren in de meest diverse klimatologische omstandigheden. Het is dan ook niet ondenkbaar dat de partijen een niet al te goede verstandhouding hebben met elkaar wat het nog minder aangenaam maakt. 34 Daarnaast vinden de partijen dat het opstellen van de boedelbeschrijving in bijzonder gepaard gaat ongewenste indringing in hun persoonlijke leefomgeving. 35 Vroeger was het gemakkelijker om de lichamelijke goederen te beschrijven omdat de diversiteit niet zo groot was in die periode. Vandaag is het bezit van voorwerpen in een gemiddeld huisgezin veel groter dan vroeger, dat vermoeilijkt de beschrijving ervan Er werden reeds argumenten geuit om de verplichte notariële boedelbeschrijving bij bepaalde procedures af te schaffen en die facultatief te maken. 37 De in het verleden vaak voorkomende boedelbeschrijving bij echtscheiding door onderlinge toestemming werd sinds de Wet van 30 juni 1994 facultatief gemaakt. 38 wijzigingsprocedure is deze boedelbeschrijving facultatief Ook voor de kleine en de middelgrote Bij het Wetsvoorstel tot wijziging van de wetgeving wat betreft de wijziging van het huwelijksvermogensstelsel zonder tussenkomst van de rechtbank, ingediend door Martine TAELMAN, worden de argumenten hernomen om te opteren voor een facultatieve boedelbeschrijving voor het geheel in de wijzigingsprocedure, dus ook voor de grote wijziging. Deze argumenten luidden als volgt: De omvang van het vermogen is vaak te beperkt om een tijdrovende en formalistische maatregel als de boedelbeschrijving te kunnen verantwoorden, de notaris en de echtgenoten dienen zich naar verschillende plaatsen te begeven, soms gelegen in verscheidene arrondissementen, om roerende goederen op te schrijven waarvan de waarde relatief beperkt 33 F. AUMANN, Proces-verbaal van opening van werkzaamheden. De inventaris en het verzamelen van inlichtingen. Voorafgaande schattingen., in KONINKLIJKE FEDERATIE DER BELGISCHE NOTARISSEN, in H. CASMAN, F. AUMANN en H. DE DECKER, Vereffening-verdeling, Antwerpen, Kluwer Rechtswetenschappen, 1992, F. AUMANN, Proces-verbaal van opening van werkzaamheden. De inventaris en het verzamelen van inlichtingen. Voorafgaande schattingen., in KONINKLIJKE FEDERATIE DER BELGISCHE NOTARISSEN, in H. CASMAN, F. AUMANN en H. DE DECKER, Vereffening-verdeling, Antwerpen, Kluwer Rechtswetenschappen, 1992, H. CASMAN, De gerechtelijke vereffening-verdeling onder de nieuwe wet- nieuwe handleiding voor de notaris-vereffenaar, Not.Fisc.M 2012, afl. 3, T. VAN SINAY, Enkele actuele topics inzake boedelbeschrijving, T.Not. 2005, Wetsvoorstel (M. TAELMAN) tot wijziging van de wetgeving wat betreft de wijziging van het huwelijksvermogensstelsel zonder tussenkomst van de rechtbank, Parl. St. Senaat 2007, nr /1. 38 Wet van 30 juni 1994 tot wijziging van artikel 931 van het Gerechtelijk Wetboek en van de bepalingen betreffende de procedures van echtscheiding, BS 21 juli H. CASMAN en A. SIBIET, Art B.W., in H. CASMAN en M. VAN LOOCK, Huwelijksvermogensrecht, Kluwer, Mechelen, 2009, Deel II. 5, 5.

13 is, de verplichting wordt niet altijd even nauwgezet nageleefd : goederen die zich in het buitenland bevinden worden in onderling overleg om fiscale redenen verzwegen, de schatting van de goederen heeft geen bewijswaarde, er stelt zich een probleem voor de verplichte eedaflegging voor diegenen die de mogelijkheid gehad hebben goederen te verduisteren of van een verduistering kennis hebben. Er wordt wel aangehaald dat de boedelbeschrijving in enige vorm dient te blijven behouden, indien de echtgenoten erom verzoeken, omdat deze een waarborg blijft voor een regeling van de wederzijdse rechten van de echtgenoten, bijkomende bescherming biedt en bovendien toelaat om betwistingen en vergetelheden te vermijden. 40 Dit wetsvoorstel heeft ertoe geleid dat bij het wijzigen van een huwelijksvermogensstelsel, waarbij het vorige stelsel moet worden vereffend, een voorafgaande boedelbeschrijving verplicht is. 41 Bij overgang naar een ander huwelijksvermogensstelsel waarbij geen vereffening van het vorig stelsel nodig is, is het opmaken van een boedelbeschrijving facultatief 42 en zal er pas een boedelbeschrijving moeten opgemaakt worden wanneer één van de echtgenoten erom verzoekt. 43 In geval van wijziging met niet de vereffening van het vorig stelsel tot gevolg, kan de boedelbeschrijving opgesteld worden op grond van verklaringen, mits beide echtgenoten hiermee akkoord gaan. Dit vormt dan een uitzondering op artikel 1182 Ger.W. 44 Afdeling 2. Moeilijkheden voor de notaris 16. Verder wordt de notaris geconfronteerd met moeilijkheden waardoor het opstellen van de boedelbeschrijving wordt verhinderd of soms vertraging oploopt. Het komt aan de notaris toe te evalueren naar alle redelijkheid of er een geschil bestaat en of hij het zal voorleggen aan de vrederechter conform de procedure voorzien in artikel 1184, lid 1 Ger. W. 45 Zo zijn er tal van moeilijkheden die de notaris kunnen confronteren, hierna bespreek ik twee voorbeelden van dergelijke moeilijkheden. 40 Wetsvoorstel (M. TAELMAN) tot wijziging van de wetgeving wat betreft de wijziging van het huwelijksvermogensstelsel zonder tussenkomst van de rechtbank, Parl. St. Senaat 2007, nr /1. 41 Artikel , tweede lid B.W. 42 Artikel , eerste lid B.W. 43 T. VAN SINAY, Het draaiboek van een boedelbeschrijving, CABG 2010, T. VAN SINAY, Het draaiboek van een boedelbeschrijving, CABG 2010, T. VAN SINAY, Het draaiboek van een boedelbeschrijving, CABG 2010,

14 Afdeling 1. De gesloten deuren 17. Ten eerste kan de notaris worden geconfronteerd met het incident van de gesloten deuren. 46 Het probleem van gesloten deuren doet zich voor wanneer de instrumenterende notaris zich aanbiedt om een boedelbeschrijving op te stellen, maar bij aanvang de deuren van het onroerend goed waarin hij aanwezig moet zijn om die goederen te inventariseren, gesloten vindt. 47 Conform artikel 1182 Ger. W. dient de inventaris te geschieden in de plaatsen waar de te beschrijven voorwerpen zich bevinden. 48 Daarnaast is het niet enkel het fysiek op slot zijn van een deur dat onder dit incident kan worden geplaatst, ook het weigeren van toegang door de heer des huizes valt hieronder. 49 Het probleem van de gesloten deuren doet zich dus niet enkel voor indien partijen de instrumenterende notaris expliciet de toegang weigeren tot het onroerend goed of indien de deuren expliciet gesloten worden door de heer des huizes, ook kan het gebeuren dat ondanks de aanmaning die de notaris verstuurde, accidenteel niemand thuis is. 50 Verder kan ook dat de toegang niet alleen aan de notaris wordt ontzegd, maar ook aan één van de belanghebbende partijen of een expert of vertegenwoordiger van minister van financiën. Principieel moeten alle partijen en personen, die aanwezig dienen te zijn bij het opmaken van de boedelbeschrijving, ook effectief toegang hebben tot de plaats waar de boedelbeschrijving wordt opgemaakt. 51 Wordt aan om het even welk van deze personen de toegang geweigerd, dan kan de boedelbeschrijving derhalve geen doorgang vinden. In voorkomend geval kan de notaris alleen de vacatie verdagen en zich tot de vrederechter wenden. 46 T. VAN SINAY, Het draaiboek van een boedelbeschrijving, CABG 2010, T. VAN SINAY, Het draaiboek van een boedelbeschrijving, CABG 2010, C. DE WULF en H. DE DECKER, Het opstellen van notariële akten, III dln., Antwerpen, Kluwer Rechtswetenschappen, 1994, T. VAN SINAY, Het draaiboek van een boedelbeschrijving, CABG 2010, T. VAN SINAY, Het draaiboek van een boedelbeschrijving, CABG 2010, C. ENGELS, Art Ger.W.: het enige geval waarin alleen de notaris bevoegd is om zich tot de vrederechter te wenden, T.Not. 1975, 6. 12

15 Afdeling 2. Weigering tot eedaflegging 18. De notaris kan ook worden geconfronteerd met de weigering om de eed af te leggen door één van de partijen. 52 Het probleem kan alleen voorkomen in de gevallen waarin de wet de eedaflegging voorschrijft en de persoon die ertoe gehouden is, behoorlijk werd aangemaand. 53 Wordt de wettelijk opgedragen eed door de partijen geweigerd, dan mist de boedelbeschrijving haar sluitstuk en garantie van oprechtheid. 54 Blijkt één van de partijen afwezig te zijn bij het opmaken van de boedelbeschrijving terwijl aan deze partij wettelijk de eedaflegging wordt opgedragen, dan staat dit niet-verschijnen gelijk aan weigering van de eedaflegging. 55 Er wordt vereist dat de persoon, die de eed weigert af te leggen, dit ook doelbewust voor ogen had. Een persoon die geestelijk niet bekwaam is om de eed af te leggen valt niet onder de kwalificatie als weigerend. 56 De partijen aan wie de eedaflegging wettelijk wordt opgedragen en weigeren kunnen daartoe worden gedwongen op verbeurte van een dwangsom. 57 Indien een partij tracht de bewijsfunctie van de boedelbeschrijving te ontkrachten door een valse eed af te leggen dan kan die worden gestraft voor meineed Hierboven zijn slechts twee problemen besproken, maar de notaris wordt met talrijke problemen geconfronteerd bij de opmaak van een boedelbeschrijving, bijvoorbeeld het wegmaken van goederen, weigering tot medewerking door de partijen,... Al deze problemen verhinderen de correcte en efficiënte uitvoering van deze taak, die de notaris wordt opgelegd. Eerder werd aangetoond dat de boedelbeschrijving wel degelijk een belangrijk instrument is, zij het in beperkte gevallen. Om dit instrument terug te brengen naar de 21 ste eeuw, dient ze te worden vergemakkelijkt. Dit wordt verder besproken. 52 T. VAN SINAY, Het draaiboek van een boedelbeschrijving, CABG 2010, T. VAN SINAY en J. VERSTAPPEN, Boedelbeschrijvingen inzake familiaal vermogensrecht en faillissementen, Gent, Mys & Breesch, 1993, T. VAN SINAY, Het draaiboek van een boedelbeschrijving, CABG 2010, T. VAN SINAY, Het draaiboek van een boedelbeschrijving, CABG 2010, T. VAN SINAY, Het draaiboek van een boedelbeschrijving, CABG 2010, T. VAN SINAY, Enkele actuele topics inzake boedelbeschrijving, T.Not. 2005, T. VAN SINAY, Enkele actuele topics inzake boedelbeschrijving, T.Not. 2005,

16 Hoofdstuk 3. Actuele en toekomstgerichte invloeden op de taak van de notaris Afdeling 1. Inleiding 20. Ondanks het voor de notaris niet aangenaam is een boedelbeschrijving op te maken, heeft de inventaris toch zijn voordelen. Deze voordelen situeren zich voornamelijk in de procedure gerechtelijke vereffening-verdeling. AUMANN poneert dat het verzamelen van inlichtingen er ongetwijfeld door wordt versneld. De pleegvormen en de verplichte eedaflegging zouden een heilzame invloed hebben op de deelgenoten en hen aanzetten tot volledigheid. 59 Deze inventaris biedt meer volledigheid voor het verzamelen van informatie dan het proces-verbaal van opening van werkzaamheden. 60 Principieel wordt van de partijen verwacht de notaris te voorzien van alle nuttige inlichtingen. Daarnaast kan de notaris ook zelf opzoekingen doen. Deze opzoekingen hebben betrekking op de juiste vereenzelviging van de partijen en de goederen, de kwalificatie van partijen en de eigendomstitel van de goederen. 61 Indien hij vaststelt dat welbepaalde inlichtingen onvolledig of bewust onjuist zijn, rust op de notaris zelfs de verplichting om de nodige opzoekingen te gelassen. 62 Deze bijkomende opzoekingen mogen echter geen invloed hebben op de kosten van het dossier, noch op de afwikkeling ervan. Aangezien de notaris de raadsman is van alle partijen inzake de procedure gerechtelijke vereffening-verdeling mag hij zich niet louter passief opstellen F. AUMANN, Proces-verbaal van opening van werkzaamheden. De inventaris en het verzamelen van inlichtingen. Voorafgaande schattingen., in KONINKLIJKE FEDERATIE DER BELGISCHE NOTARISSEN, in H. CASMAN, F. AUMANN en H. DE DECKER, Vereffening-verdeling, Antwerpen, Kluwer Rechtswetenschappen, 1992, F. AUMANN, Proces-verbaal van opening van werkzaamheden. De inventaris en het verzamelen van inlichtingen. Voorafgaande schattingen., in KONINKLIJKE FEDERATIE DER BELGISCHE NOTARISSEN, in H. CASMAN, F. AUMANN en H. DE DECKER, Vereffening-verdeling, Antwerpen, Kluwer Rechtswetenschappen, 1992, F. AUMANN, Proces-verbaal van opening van werkzaamheden. De inventaris en het verzamelen van inlichtingen. Voorafgaande schattingen., in KONINKLIJKE FEDERATIE DER BELGISCHE NOTARISSEN, in H. CASMAN, F. AUMANN en H. DE DECKER, Vereffening-verdeling, Antwerpen, Kluwer Rechtswetenschappen, 1992, F. AUMANN, Proces-verbaal van opening van werkzaamheden. De inventaris en het verzamelen van inlichtingen. Voorafgaande schattingen., in KONINKLIJKE FEDERATIE DER BELGISCHE NOTARISSEN, in H. CASMAN, F. AUMANN en H. DE DECKER, Vereffening-verdeling, Antwerpen, Kluwer Rechtswetenschappen, 1992, F. AUMANN, Proces-verbaal van opening van werkzaamheden. De inventaris en het verzamelen van inlichtingen. Voorafgaande schattingen., in KONINKLIJKE FEDERATIE DER BELGISCHE NOTARISSEN, in H. CASMAN, F. AUMANN en H. DE DECKER, Vereffening-verdeling, Antwerpen, Kluwer Rechtswetenschappen, 1992,

17 De nieuwe wet beklemtoont deze actieve rol van de notaris. 64 Hij is de drijvende kracht achter de gerechtelijke vereffening- verdeling en zorgt ervoor dat de procedure in goede baan wordt geleid. 65 Er wordt van de notaris verwacht dat hij inlichtingen als het ware gaat uitlokken. Betekent dat hij de partijen gerichte vragen stelt omtrent de elementen die normaliter in een onverdeelde massa aanwezig zijn. Door bijkomende vragen te stellen krijg je een beeld op de te vereffenen massa. De notaris kan hierbij gebruik maken van een vooraf opgestelde vragenlijst, waarvan hij de antwoorden van belang acht. Op die manier wordt er minder tijd besteed aan het lukraak losweken van gegevens bij de partijen. 66 Afdeling 2. De rol van de nieuwe procedure gerechtelijke vereffening-verdeling 21. Aangezien de boedelbeschrijving een grote rol speelt inzake de procedure gerechtelijke vereffening-verdeling heeft de wetgever ervoor gezorgd dat in de nieuwe procedure gerechtelijke vereffening-verdeling tegemoet wordt gekomen aan de nadelen van de boedelbeschrijving. Inzake de mogelijkheden, die reeds bestonden in de oude procedure, brengt de nieuwe procedure een aantal preciseringen aan. 67 Het gaat namelijk over de boedelbeschrijving op verklaring en het verzaken aan de boedelbeschrijving. In het volgende hoofdstuk wordt nader ingegaan op deze twee uitbreidingen. Verder heeft de nieuwe wetgeving erin voorzien om een oplossing te bieden voor de problemen inzake de opmaak van een boedelbeschrijving, die buiten het ambtsgebied van de territoriale bevoegde notarisvereffenaar valt. 68 Onder de oude procedure werd de rechtbank opnieuw aangevat teneinde een territoriaal bevoegde notaris aan te wijzen om over te gaan tot de handelingen die een onbevoegde notaris niet kan verrichten. Dit aanvatten van de rechtbank bracht bijkomende vertragingen teweeg in de voortzetting van de procedure. Om daaraan het hoofd te bieden is in de nieuwe procedure voorzien dat de notaris-vereffenaar zelf wordt gemachtigd om een 64 L. WEYTS, Hoe actief mag de notaris zijn bij gerechtelijke vereffeningen?, T.Not. 2011, nr. 3, H. CASMAN, De gerechtelijke vereffening-verdeling onder de nieuwe wet nieuwe handleiding voor de notaris-vereffenaar, Not.Fisc.M. 2012, afl. 3, F. AUMANN, Proces-verbaal van opening van werkzaamheden. De inventaris en het verzamelen van inlichtingen. Voorafgaande schattingen., in KONINKLIJKE FEDERATIE DER BELGISCHE NOTARISSEN, in H. CASMAN, F. AUMANN en H. DE DECKER, Vereffening-verdeling, Antwerpen, Kluwer Rechtswetenschappen, 1992, X., Vereffening-verdeling. Voorstelling project KFBN, OBFG en OVB tot hervorming van de procedure van gerechtelijke vereffening-verdeling, consultatie 11 maart 2015, X., Vereffening-verdeling. Voorstelling project KFBN, OBFG en OVB tot hervorming van de procedure van gerechtelijke vereffening-verdeling, consultatie 11 maart 2015,

18 territoriaal bevoegde notaris aan te wijzen voor die verrichtingen, zonder daarvoor de rechtbank te moeten vatten Uit bovenstaande uiteenzetting blijkt duidelijk dat de nieuwe wetgeving tegemoet komt aan de nadelen die het opstellen van de boedelbeschrijving meebrengt voor de notaris. De wetgever probeert ervoor te zorgen dat er versnelling komt inzake de procedure, wat een goede zaak is. Afdeling 3. De problematiek omtrent de hersamengestelde gezinnen 23. De hedendaagse private levenssfeer was en is in beweging gezien het groeiend aantal nieuw samengestelde gezinnen. 70 Aangezien daarin zeer uiteenlopende situaties kunnen voordoen is het de taak van de wetgever een aangepaste en op maat gesneden regeling uit te werken. De boedelbeschrijving is een oude rechtsfiguur, de vraag is dus maar of deze regeling wel nog genoeg up-to-date is met deze nieuwe diversiteit aan familiale situaties. Soms blijkt nogal spanning te ontstaan tussen biologisch en sociologisch ouderschap. De stiefkinderen, die achterblijven na het overlijden van hun biologische ouder, hebben dikwijls wantrouwen met betrekking tot het ganse gebeuren in verband met de nalatenschap. 71 De kinderen vrezen miskenning van hun rechten en verdwijnen van goederen uit de boedel die voor hen emotioneel belang hebben. 72 Indien de stiefouder en biologische ouder gehuwd waren, wordt de gemeenschap ontbonden door het overlijden. Overeenkomstig artikel 1428 B.W. dient de langstlevende echtgenoot binnen de drie maanden na het overlijden een boedelbeschrijving op te maken, ook al zijn de rechtsopvolgers meerderjarig en bekwaam. 73 Op die manier wordt vermeden dat de stiefouder, die in het bezit is van gemeenschappelijke goederen die voor de kinderen van belang zijn, die goederen verduistert of verkwist om in latere verdeling niet meer te kunnen laten opnemen wegens gebrek aan bewijs van bestaan Artikel 1210, 4 Wet 13 augustus 2011 BS 14 september K. MATTIJS, J. VERSTRAETE en J. BAEL, Familie op maat, Mechelen, Kluwer, 2005, K. MATTIJS, J. VERSTRAETE en J. BAEL, Familie op maat, Mechelen, Kluwer, 2005, E. VAN HOVE, Vereffening en verdeling van gemeenschap en nalatenschap, Brugge, Papuros, E. VAN HOVE, Vereffening en verdeling van gemeenschap en nalatenschap, Brugge, Papuros, E. VAN HOVE, Vereffening en verdeling van gemeenschap en nalatenschap, Brugge, Papuros,

19 Normalerwijze wordt er geen boedelbeschrijving opgemaakt wanneer er geen onbekwamen zijn. 75 Mocht er onenigheid zijn, zoals in deze situatie dikwijls het geval is, of er zijn minderjarige rechtsopvolgers, dan dringt de boedelbeschrijving toch op. 76 De regels inzake de boedelbeschrijving spelen ook een rol bij hersamengestelde gezinnen die feitelijk samenwonend zijn. Ook hier kan er sprake zijn van een onverdeeldheid met vereffening-verdeling tot gevolg. 77 Deze onverdeeldheid treedt pas in welbepaalde situaties in. Namelijk indien er een gezamenlijk aankoop is geweest of op grond van conventionele vermoedens of conventionele regels die in het samenwoningscontract zijn opgenomen. Of alsnog wanneer er sprake is van een niet conventioneel vermoeden van onverdeeldheid, dat niet wordt tegengesproken of niet door tegenbewijs wordt weerlegd. 78 Blijkt er dan een onverdeeldheid te zijn of minstens een vermoeden daarvan, kan de vereffening-verdeling worden gevorderd waarin de boedelbeschrijving vaak aan te pas komt De regels inzake de boedelbeschrijving lijken goed in te spelen op de situatie van de hersamengestelde gezinnen. De boedelbeschrijving lijkt voor de partijen soms genoodzaakt en biedt hen een uitweg om het wantrouwen te vermijden. Dit is goed voor de partijen, maar heeft zo ook zijn invloed op de werklast van de notaris. In hertrouwhuwelijken is vastgesteld dat de echtscheidingskans des te groter is dan in de eerste huwelijken. De eerste keer is het moeilijkst, aldus blijkt. 80 Gezien de situatie is dat er meer en meer hersamengestelde gezinnen worden gevormd, alsook het vaker terug uit elkaar gaan en het wantrouwen dat dan aanwezig is, zou dit kunnen zorgen voor stijging van de vraag naar opmaak van boedelbeschrijvingen. 81 De notaris lijkt niet in het enthousiasme van de partijen te delen. Daarom is het aangewezen om in het volgend hoofdstuk na te gaan welke mogelijkheden er voor handen zijn om de notaris van deze stijgende werklast te ontslaan. 75 E. VAN HOVE, Vereffening en verdeling van gemeenschap en nalatenschap, Brugge, Papuros, E. VAN HOVE, Vereffening en verdeling van gemeenschap en nalatenschap, Brugge, Papuros, Artikel 815 B.W. 78 K. MATTIJS, J. VERSTRAETE en J. BAEL, Familie op maat, Mechelen, Kluwer, 2005, K. MATTIJS, J. VERSTRAETE en J. BAEL, Familie op maat, Mechelen, Kluwer, 2005, K. MATTIJS, J. VERSTRAETE en J. BAEL, Familie op maat, Mechelen, Kluwer, 2005, T. VAN SINAY en J. VERSTAPPEN, Boedelbeschrijvingen inzake familiaal vermogensrecht en faillissementen, Gent, Mys & Breesch, 1993,

20 Hoofdstuk 4. Evaluatie van alternatieven Afdeling 1. Inleiding 25. In dit hoofdstuk zal ik nagaan welke de mogelijke alternatieven zijn die kunnen worden gebruikt om de boedelbeschrijving efficiënter te maken en de last voor de notaris te verlichten. Eerst bespreek ik het eventuele gebruik van fotomateriaal en de daaruit volgende voordelen, maar ook de kritiek tegen het gebruik hiervan. Daarna wordt de mogelijkheid besproken om de boedelbeschrijving te laten opmaken door andere personen dan de notaris zelf. Daaropvolgend vermeld ik graag twee alternatieven, die voortspruiten uit de nieuwe procedure gerechtelijke vereffening-verdeling, namelijk de boedelbeschrijving op verklaring en de vrijstelling van de boedelbeschrijving. Kort wordt aangehaald dat ook een gedeeltelijke boedelbeschrijving een optie is. Om het geheel af te sluiten wordt verder ingegaan op de procedure van artikel 1184 Ger. W. voor de vrederechter, om de notaris een uitweg te bieden bij moeilijkheden. De voorheen aangehaalde moeilijkheden van de gesloten deuren en de weigering tot eedaflegging vormen hierbij het uitgangspunt waarmee ik tot inzicht wil komen dat deze nog kunnen worden verbeterd. Afdeling 2. Gebruik van fotomateriaal 26. Gezien het bewarend karakter en de bewijskracht van de boedelbeschrijving is het absoluut noodzakelijk een correcte beschrijving van de goederen voorhanden te hebben. 82 Om de moeizame beschrijving en schatting vlotter te maken rijkt VAN SINAY de oplossing aan om gebruik te maken van fotomateriaal. 83 Deze mogelijkheid is al voorzien bij de verzegeling in artikel 1153 Ger. W.: Het is de partijen toegelaten, op hun kosten, de plaatsen of de voorwerpen waarmee deze zijn toegerust te fotograferen. VAN SINAY poneert dat een beperkt wettelijk optreden dit ook voor de boedelbeschrijving mogelijk kan maken. 84 Dit wettelijk optreden bestaat uit het aanpassen van twee artikelen. Artikel 1175 Ger. W. omschrijft dat beschrijving en schatting van roerende goederen moet gebeuren. Uit artikel 1183, 7 Ger. W. volgt dat een korte beschrijving van de onverdeelde massa wenselijk is. De uitbreiding van deze twee artikelen zou daaraan tegemoet komen. Naar analogie met de 82 T. VAN SINAY, Boedelbeschrijving: waarborgen en sancties, R.Cass. 2000, T. VAN SINAY, Enkele actuele topics inzake boedelbeschrijving, T.Not. 2005, T. VAN SINAY, Enkele actuele topics inzake boedelbeschrijving, T.Not. 2005,

21 fotografie in de verzegeling 85 zou in plaats van de vrederechter die aanwezig is bij het nemen van de foto s, de aanwezigheid van de notaris vereist zijn bij de boedelbeschrijving. 86 VAN SINAY zou deze foto s laten aanhechten aan het proces-verbaal van boedelbeschrijving en ze nadien laten ondertekenen ne varietur door de partijen en de instrumenterende notaris. Naderhand kan dan eed worden afgelegd om de waarachtigheid te waarborgen Door deze mogelijkheid in de wet in te voeren zou ervoor worden gezorgd dat de schatting wordt vervangen en dus overbodig wordt. 88 De notaris hoeft niet elk voorwerp meer tot in het detail te omschrijven, aangezien de foto s zorgen voor een adequate en gedetailleerde omschrijving van de goederen. Toch is er nog een nadeel aan deze mogelijkheid. De bijzondere bewijskracht dekt feiten die de notaris zelf heeft vastgesteld binnen het raam van zijn opdracht om de boedelbeschrijving op te stellen en verklaringen die hij heeft geakteerd. 89 Maar de schatting van goederen bindt de partijen niet, aldus de aanhechting van deze foto s ook niet. Daarnaast heeft de schatting slechts tot doel de beschrijving ervan te vervolledigen. 90 Daarenboven kan deze mogelijkheid discussies tussen de partijen uitlokken omtrent zaken die al dan niet werden gefotografeerd. Daarom is het beter de schatting te laten zoals deze is en niet vervangen door foto s. Voor de notaris maakt het niet zoveel uit, aangezien het principieel is dat de partijen de schatting maken. Zoniet beschikt de notaris nog de mogelijkheid om zich te laten bijstaan door een deskundige Wat als de aanhechting van foto s niet de schatting zou vervangen, maar eerder zou dienen als een vervanging van de beschrijving van de goederen? Die beschrijving wordt opgenomen in de akte zelf, daar zouden ook de foto s kunnen worden geplaatst. Door de incorporatie van foto s in de boedelbeschrijving op deze manier op te vatten zou je bij een eerste indruk denken dat dit minder tijdrovend wordt voor de notaris. In plaats van elk voorwerp grondig te omschrijven zal een loutere foto volstaan. Met de hedendaagse technologie kan het nemen van foto s bezwaarlijk nog tijdrovend worden genoemd. Door de 85 Ontwerp van wet houdende het Gerechtelijk Wetboek, Parl. St. Senaat , nr.170, T. VAN SINAY, Boedelbeschrijving: waarborgen en sancties, R.Cass. 2000, T. VAN SINAY, Het draaiboek van een boedelbeschrijving, CABG 2010, T. VAN SINAY, Boedelbeschrijving: waarborgen en sancties, R.Cass. 2000, T. VAN SINAY, Boedelbeschrijving: waarborgen en sancties, R.Cass. 2000, T. VAN SINAY en J. VERSTAPPEN, Boedelbeschrijvingen inzake familiaal vermogensrecht en faillissementen, Gent, Mys & Breesch, 1993, T. VAN SINAY en J. VERSTAPPEN, Boedelbeschrijvingen inzake familiaal vermogensrecht en faillissementen, Gent, Mys & Breesch, 1993,

22 foto s in de akte zelf te plaatsen, kan er authentieke bewijswaarde aan worden verleend 92, met deze authentieke bewijswaarde worden de twee functies van de boedelbeschrijving nog beter verwezenlijkt. De bewarende maatregel kan nauwkeuriger worden uitgevoerd, het wegmaken van voorwerpen door de vervanging van een voorwerp met een gelijkaardig, maar minder waardevol voorwerp wordt onmogelijk. Tevens wordt in één adem de bewijskracht ervan versterkt. Een foto liegt immers niet, het voorwerp op de foto moet overeenkomen met de foto dat in werkelijkheid in het vermogen van de partijen zit. Dit lijkt lovenswaardig, maar dat is het niet. De keerzijde van de medaille luidt dat de notaris bij de gerechtelijke vereffeningverdeling de beschrijving van de voorwerpen nodig heeft om kavels samen te stellen. Wat leidt tot een verlegging van het probleem. Als de beschrijving niet voor handen is door het vervangen met foto s zal alsnog een beschrijving nodig zijn om de kavels samen te stellen. Dat leidt bijgevolg tot meer werk voor de notaris en dat willen we niet bereiken. Het enige dat positieve verandering kan brengen door het nemen van foto s, heeft te maken met bedrog door de partijen. Zo kan het nemen van foto s zijn gevolgen hebben op vlak van het verwisselen van goederen. Deze verwisseling kan worden vermeden, aangezien door het nemen van foto s geen betwisting meer ontstaat over het specifieke voorwerp en de kenmerken ervan. 93 Bijvoorbeeld de notaris omschrijft: schilderij met twee honden. Stel de hypothese dat dit een duur schilderij blijkt te zijn, maar de notaris heeft geen weet van de waarde. Dan kan het schilderij naderhand worden vervangen door ander schilderij met een mindere waarde met ook twee honden op. Door het nemen van foto s wordt meteen duidelijk dat het niet om hetzelfde voorwerp gaat. De wet zou deze mogelijkheid kunnen invoeren om daaraan het hoofd te bieden. De vraag is of de wet deze mogelijkheid beter facultatief aan de partijen overlaat of verplicht oplegt? Volgens mij zou het beter zijn deze mogelijkheid facultatief voor de partijen te voorzien. Dit zou van betekenis kunnen zijn voor partijen met een vermogen waarin waardevolle kunstvoorwerpen zitten of bijvoorbeeld voor de inboedel van een kasteel. Op die manier kan de aanhechting van foto s aan de boedelbeschrijving, naast het bestaan van de schatting, toch nog van dienst zijn. Voor de notaris leidt dit tot een beetje meer werk, maar wordt vermeden dat er discussies ontstaan tussen de partijen, wat ook aangenaam is. 92 Al dan niet door een extra wetgevend ingrijpen om deze bewijskracht te garanderen. 93 T. VAN SINAY en J. VERSTAPPEN, Boedelbeschrijvingen inzake familiaal vermogensrecht en faillissementen, Gent, Mys & Breesch, 1993,

23 Afdeling 3. Opmaak door andere personen dan de notaris 29. De wet of de partijen kunnen andere personen gelasten met de opmaak van de boedelbeschrijving. In deze gevallen maakt dat de bewijskracht geringer, omdat het gaat om een boedelbeschrijving bij onderhandse akte en niet bij authentieke akte. 94 In de praktijk wordt soms een boedelbeschrijving opgesteld door een gerechtsdeurwaarder onder de vorm van een proces-verbaal van vaststelling. 95 Een proces-verbaal van vaststelling heeft echter niet de authentieke bewijswaarde, zoals een akte opgesteld door de notaris. 96 Het opmaken van een boedelbeschrijving behoort tot de exclusieve bevoegdheid van de notaris 97 en behoort niet tot de ambtsopdracht van de gerechtsdeurwaarder. 98 Daarbij mist dit proces-verbaal ook het sluitstuk van de boedelbeschrijving die ze zo krachtig maakt, namelijk de eedaflegging. De functie die boedelbeschrijving door een gerechtsdeurwaarder vervult telt eerder als een vermoeden. 99 Ingeval alle partijen akkoord gaan kan dergelijke inventaris dienen als onderhandse inventaris Ook de partijen kunnen zelf bij onderhandse akte een inventaris opstellen. De voorwaarden zijn daarbij dat alle belanghebbenden meerderjarig, akkoord en beschikkingsbevoegd zijn. Volgens artikel 1428 B.W. kan dit slechts in de gevallen van ontbinding van het wettelijk stelsel ingevolge overlijden, gerechtelijke scheiding van goederen, echtscheiding of scheiding van tafel en bed op grond van bepaalde feiten of op grond van feitelijke scheiding. Het nadeel is dat dergelijke boedelbeschrijving slechts gevolgen heeft tussen de partijen en niet tegenwerpelijk is aan derden De opmaak door een ander persoon dan de notaris zou als volwaardig alternatief kunnen dienen voor de partijen die een boedelbeschrijving wensen. De keuze voor voornoemd alternatief biedt echter geen goede uitweg voor de partijen die te maken hebben met het 94 T. VAN SINAY en J. VERSTAPPEN, Boedelbeschrijvingen inzake familiaal vermogensrecht en faillissementen, Gent, Mys & Breesch, 1993, T. VAN SINAY, Het draaiboek van een boedelbeschrijving, CABG 2010, T. VAN SINAY, Het draaiboek van een boedelbeschrijving, CABG 2010, Voorz. Brugge, 22 januari 1969, R.W , T. VAN SINAY en J. VERSTAPPEN, Boedelbeschrijvingen inzake familiaal vermogensrecht en faillissementen, Gent, Mys & Breesch, 1993, T. VAN SINAY, Het draaiboek van een boedelbeschrijving, CABG 2010, T. VAN SINAY en J. VERSTAPPEN, Boedelbeschrijvingen inzake familiaal vermogensrecht en faillissementen, Gent, Mys & Breesch, 1993, T. VAN SINAY en J. VERSTAPPEN, Boedelbeschrijvingen inzake familiaal vermogensrecht en faillissementen, Gent, Mys & Breesch, 1993,