Onderzoek naar de beleidsmatige voor- en nadelen van PSO-certificatie provincie Gelderland

Transcriptie

1 Onderzoek naar de beleidsmatige voor- en nadelen van PSO-certificatie provincie Gelderland Inleiding: In juni 2016 heeft Provinciale Staten aan Gedeputeerde Staten verzocht te onderzoeken wat de beleidsmatige voor- en nadelen zijn van certificatie van Provincie Gelderland op de Prestatieladder Sociaal Ondernemen (PSO). Om antwoord op deze vraag te kunnen geven wordt eerst inzicht gegeven in wat PSO is, daarna wordt een andere vorm van sociaal ondernemen, social return toegelicht. Wat is de PSO (Prestatieladder Sociaal Ondernemen) PSO is een landelijk meetinstrument en keurmerk dat de mate van sociaal ondernemen/social return objectief zichtbaar maakt. Het doel hiervan is om meer mensen met een arbeidsbeperking duurzaam en kwalitatief aan het werk te helpen bij reguliere organisaties. De doelstelling van PSO sluit aan op het social returnbeleid van de provincie Gelderland. De PSO-ladder is een hulpmiddel om: Bij aanbesteding- en inkoopprocedures; werkgelegenheid voor mensen met een arbeidsbeperking mee te laten wegen in de beoordeling van de inschrijvende partijen. sociale doelstellingen binnen organisaties te concretiseren en meetbaar te maken. PSO, directe en indirecte sociale bijdrage: Directe bijdragen: plaatsingen in de eigen organisatie van personen met een arbeidsbeperking Indirecte bijdragen: gericht op het stimuleren van plaatsingen in andere organisaties door middel van inkoop en/of uitbesteden (ketenstimulering); Ketenstimulering: Gecertificeerde PSO organisaties worden gestimuleerd het PSO-keurmerk actief uit te vragen aan contract- en samenwerkingspartners. Met als doel de werkgelegenheid voor mensen met een arbeidsbeperking te stimuleren. Prestatieladder PSO De door TNO opgestelde prestatieladder kent 4 treden. Van aspirant-lid t/m trede 3 (koplopers qua omvang van werkgelegenheid die ze voor de doelgroep bieden). Meer informatie over de PSO-ladder is opgenomen in de In de bijlage. Audit Door middel van een externe audit wordt vastgesteld in welke trede een organisatie valt. Deze audit wordt elke twee jaar herhaald voor de trede 1t/m 3. Aspirant-leden worden na een jaar geaudit. Aantal deelnemers Inmiddels hebben bijna 600 organisaties zich aangesloten bij PSO Nederland, Hierbij moet worden opgemerkt dat het aantal unieke deelnemers aanmerkelijk lager ligt, omdat van een aantal bedrijven meerdere vestigingen zijn gecertificeerd (voor iedere afzonderlijke KvK inschrijving). Gezien het aantal bedrijven in Nederland, hebben er relatief weinig bedrijven een PSO-certificaat.

2 Wel of geen PSO, het verrichtte onderzoek: Om te bepalen of het invoeren van PSO op dit moment opportuun is voor de organisatie, is er onderzoek verricht. De volgende activiteiten zijn verricht: Bureau- en literatuuronderzoek Overleg met team Inkoop Bezoek aan de gemeente Apeldoorn (gecertificeerde PSO gemeente) Overleg met twee bestuursleden van PSO-Nederland (Yuri Starrenburg en Marian Knuijsting) Hieruit is het volgende naar voren gekomen: PSO en Overheid Bij de PSO zijn 5 gemeentes aangesloten; Apeldoorn, Deventer, Den Bosch, Bernheze en Eindhoven, er zijn geen provincies aangesloten. Apeldoorn was de eerste gemeente met een PSO certificering en is zeer actief bezig met social return. De PSO-ladder wordt door Apeldoorn zowel direct als indirect toegepast. De nadruk ligt op de aanbestedingsprocedures, maar er wordt ook ingezet op het eigen personeelsbeleid (onder het motto: Practice what you preach ). De gemeente heeft een groot belang bij social return / sociaal ondernemen, omdat zij verantwoordelijk is voor de uitkeringslasten en re-integratie van mensen die vallen onder de Participatiewet (dit zijn vaak in mensen met een grote afstand tot de arbeidsmarkt). PSO is in de gemeente relatief eenvoudig te realiseren, omdat er veel taken uitgevoerd worden ( o.a. groenvoorziening, onderhoudswerkzaamheden en reiniging), die geschikt zijn of geschikt te maken zijn voor de doelgroep. Dergelijke taken worden door de provincie niet of in mindere mate uitgevoerd. Gebleken is dat het vastleggen en borgen van de benodigde gegevens een aandachtspunt is. Om zo tijdens de audit te kunnen aantonen wat de behaalde resultaten zijn. PSO & Provincie Gelderland (inkoop) Als één van de eerste opdrachtgevers, is Provincie Gelderland in 2015 gaan experimenteren met het toepassen van de PSO ladder in aanbestedingen. Inschrijvers wordt de mogelijkheid geboden om aan hen social return verplichting te voldoen door het tonen van een PSO certificaat. Helaas is het PSO-initiatief niet of onvoldoende omarmd door leveranciers en collega opdrachtgevers. Er is tot op heden nog geen enkele leverancier van de Provincie Gelderland geweest die het certificaat heeft of aangegeven heeft dit te willen gaan behalen. Leveranciers voldoen liever op een andere manier aan hun social return verplichtingen. In 2015 is door Provincie Gelderland een eigen methode ontwikkeld die gebaseerd is op de zgn bouwblokkenmethode. Hiermee wordt een aanzienlijke vereenvoudiging gerealiseerd om de verplichtingen op het gebied van social return te concretiseren, en behaalde resultaten te monitoren. Met de eigen nieuwe methode is er geen onzekerheid of er in de praktijk voldaan wordt aan de social return verplichtingen, wat een essentieel voordeel is ten opzichte van het PSO-certificaat. De reacties van leveranciers en medewerkers van de Provincie zijn erg positief. De methode en de hierbij opgedane kennis en ervaringen worden regelmatig gedeeld met andere collega opdrachtgevers binnen en buiten de regio zoals onder andere in de Kenniskringbijeenkomst Social Return, waar ook andere provincies, arbeidsmarktregio s en gemeenten deelnemen. PSO Nederland streeft naar ketensamenwerking. Dit betekent dat PSO-gecertificeerde organisaties worden gestimuleerd om het PSO-keurmerk actief uit te vragen aan hun eigen contract- en samenwerkingspartners, zodat er meer banen worden gecreëerd voor mensen met een arbeidsbeperking. Door in te kopen bij andere PSO-organisaties kan de organisatie (door indirecte 2

3 bijdrage) groeien op de PSO-prestatieladder. Voor bedrijven in de markt kan dit goed werken, maar deze vorm van ketensamenwerking conflicteert met de Europese aanbesteding wetgeving. Weliswaar mag in aanbestedingsprocedures social return worden gevraagd in het pakket van eisen- en wensen, maar de provincie mag niet PSO-certificatie als voorwaarde stellen om te voldoen aan de social return eisen. Dit zou namelijk bedrijven die op een andere wijze social return invullen (bijvoorbeeld via de ISO 2600 richtlijn of de bouwblokken methode) benadelen. PSO & Provincie Gelderland (P&O-beleid)) De PSO-ladder kan ook worden gebruikt voor het eigen personeelsbeleid om de doelstelling rond het aannemen en behouden van medewerkers met een arbeidsbeperking te concretiseren en meetbaar te maken. De directe bijdrage wordt berekend op basis van de mensen met een arbeidsbeperking die in de organisatie werkzaam zijn. Hierbij wordt rekening gehouden met de afstand tot de arbeidsmarkt, type en omvang van de arbeidsovereenkomst In het interne social returnbeleid onderscheiden wij op dit moment drie groepen: Medewerkers die in dienst worden genomen in het kader van het banenakkoord (de zogenaamde garantiebanen). Medewerkers met een structurele functionele beperking. Dit zijn meestal medewerkers met een gedeeltelijke arbeidsongeschiktheidsuitkering die aangepast werk verrichten Stage- en werkervaringsplaatsen. Voor de PSO-ladder tellen de garantiebanen en stage/werkervaringsplaatsen mee, maar eigen medewerkers met een structurele functionele beperking niet. Dat is jammer, omdat onze organisatie veel inspanningen verricht om deze medewerkers voor de organisatie te behouden. Omdat de PSO-ladder een meetinstrument én keurmerk is, worden de prestaties die de organisatie op dit gebied levert extern geaudit. De kosten van een audit bedraagt circa 3000, -. Dit betekent dat wij onze (personeel) informatiesysteem anders moeten gaan inrichten om de benodigde gegevens voor de audit te kunnen aanleveren. De verwachting is dat voor de implementatie 35000, - moet worden gereserveerd. De jaarlijks terugkerende kosten voor PSO administratie voor de borging van de gegevens worden geraamd op 5500, -. Daarbij wordt opgemerkt dat de provincie al in ruime mate de resultaten van het social returnbeleid rapporteert en publiceert (o.a. jaarrekening, sociaal jaarverslag, IPO-bestuur) en op deze wijze inzicht geeft en verantwoording aflegt over het gevoerde (social return) beleid. Omdat bovenstaande rapportages/publicaties niet zullen wijzigen na invoering van PSO, betekent dit een extra administratieve belasting voor de organisatie. Voordat conclusies getrokken kunnen worden over de voor- en nadelen van PSO, is het van belang de huidige werkwijze van Social Return binnen de provincie te belichten. Omdat dit ook sociaal ondernemen betreft. 3

4 Kosten PSO Aan de PSO certificatie zijn kosten verbonden. Eenmalige implementatiekosten en jaarlijks terugkerende kosten: Jaarbijdrage aan PSO-Nederland 5750, - Audit kosten ongeveer 3000, - (1x in de 2 jaar) Implementatiekosten circa , - * Jaarlijkse onderhoudskosten (borging t.b.v.) 5500, - * * De opbouw van deze kosten zijn nader toegelicht onder P&O-beleid. Social Return (sociaal ondernemen) binnen provincie Gelderland Provincie Gelderland is actief in sociaal ondernemen middels Social Return. Dit is sociaal ondernemen maar dan niet via de PSO. In het najaar van 2012 heeft Provinciale Staten het initiatiefvoorstel Social Return aangenomen. Het doel van social return is om extra werk(ervaring)plaatsen te creëren en te behouden voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Dit moet gerealiseerd worden door social return toe te passen bij aanbestedingen & inkoop en het eigen P&O-beleid. Het sociaal returnbeleid heeft in 2016 tot de volgende resultaten geleid: Direct (P&O-beleid) o 13 banen gecreëerd voor mensen met een arbeidsbeperking (banenakkoord / Participatiewet) o 26 medewerkers in dienst met een Structurele Functionele Beperking (SFB) o 52 stage- en werkervaringsplaatsen Indirect (Inkoop): o In 2016 zijn er 89 aanbestedingen gegund waar Social Return in opgenomen is. Hierdoor zijn 62 mensen aan het werk gegaan (zie onderliggende tabel). 4

5 Voor- en nadelen invoering PSO: De PSO prestatieladder is een mooi en goed initiatief, maar invoering van het PSO-certificaat heeft op dit moment meer na- dan voordelen. Een belangrijke reden om te kiezen voor PSO-certificatie is dat de provincie Gelderland kan uitstralen- en aantonen dat ze social return belangrijk vindt ( Practice what you preach ). Dit kan voor andere organisaties een stimulans zijn ook werk te maken van social return en/of te kiezen voor PSO-certificatie. Invoering van de PSO-certificatie heeft ook nadelen. Zo wordt de PSO prestatieladder zeer beperkt omarmd door leveranciers en opdrachtgevers. De PSO wordt vooral ingezet bij aanbestedingsprocedures waarbij social return wordt gevraagd. Veel minder wordt de PSO-ladder gebruikt om het eigen personeelsbeleid te meten op diversiteit. De ketensamenwerking waar PSO-Nederland naar streeft, kan slechts beperkt worden toepast bij aanbestedingsprocedures, omdat wij PSO-certificatie niet als voorwaarde mogen stellen als invulling van de social return paragraaf. De PSO geeft inzicht in het aantal gerealiseerde werk(ervaring)plaatsen voor mensen met een arbeidsbeperking maar deze cijfers worden door de provincie al gerapporteerd en gepubliceerd (o.a. Sociaal jaarverslag, jaarrekening, IPO-bestuur). Bovendien worden onze inspanningen voor eigen medewerkers met een Structurele Beperking (voorheen arbeidsgehandicapten) niet meegenomen in de PSO-telling. Het gaat hierbij om circa 30 medewerkers met een gedeeltelijke arbeidsongeschiktheidsuitkering (WIA. Wajong. WAO) of een door het UWV toegekende voorziening. Tenslotte zal de implementatie van het PSO certificaat én het bijhouden van de administratie in verband met de periodieke audit erg arbeidsintensief zijn. De hiermee gepaarde kosten worden begroot op eenmalig , - (Implementatie kosten) en jaarlijks (lidmaatschap PSO, audit- en administratiekosten). In de begroting zijn deze mogelijke uitgaven -nog- niet in voorzien. Advies Voorgesteld wordt om op dit moment niet te kiezen voor PSO-certificatie. De tijd en kosten van het behalen van een certificaat kunnen beter besteed worden aan het daadwerkelijk realiseren van banen voor mensen met een arbeidsbeperking. Wel kan door uitbreiding van de social return paragraaf in de P&C cyclus (begroting en jaarrekening) Provinciale Staten periodiek geïnformeerd worden over de behaalde resultaten op dit terrein en hiermee monitoren of de beoogde doelstellingen worden gerealiseerd. 5

6 Bijlage: PSO-ladder De PSO-ladder is in 2010 ontwikkeld vanuit TNO Kwaliteit van Leven en Start Foundation en kent 4 prestatieniveaus:. 6