Kenniscentrum ECOMLAB Stenden Hogeschool. Verslag van de onderzoeksevaluatie 12 maart 2015

Transcriptie

1 Vlindersingel VM Utrecht Kenniscentrum ECOMLAB Stenden Hogeschool Verslag van de onderzoeksevaluatie 12 maart 2015 Utrecht Juni Evaluatiebureau voor het hoger onderwijs

2 Colofon Instelling en onderzoeksgroep Stenden Hogeschool Rengerslaan DD Leeuwarden Telefoon: info@stenden.com Status instelling: bekostigd Naam onderzoeksgroep: Kenniscentrum EcoMlab Visitatiecommissie De visitatiecommissie bestond uit: Dr. M.S. Leloux, voorzitter Ing. J.C. de Jong, werkveld- en domeindeskundige Dr. D. Ropes, werkveld- en domeindeskundige Drs. T. Buising, secretaris De evaluatie is uitgevoerd onder verantwoordelijkheid van AeQui VBI Vlindersingel VM Utrecht (030) Dit document laat zich het beste dubbelzijdig afdrukken. 2 Stenden

3 Inhoudsopgave Colofon... 2 Inhoudsopgave... 3 Conclusies en aanbevelingen... 4 Inleiding Output Missie en onderzoeksprofiel Portfolio en organisatie Mensen en middelen Samenwerkingsverbanden Bijlagen Bijlage 1 Visitatiecommissie Bijlage 2 Deelnemers evaluatie Bijlage 3 Bestudeerde documenten Bijlage 4 Onafhankelijkheidsverklaringen Kenniscentrum EcoMlab juni

4 Conclusies en aanbevelingen Op 12 maart is het kenniscentrum EcoMlab geëvalueerd door een commissie van AeQui. Het totale oordeel van de commissie is in ontwikkeling. Het kenniscentrum bouwt voort op de verworvenheden van eerdere onderzoeksactiviteiten binnen de school: het lectoraat Economie op Mensenmaat (afgerond per 1 januari 2015) en het Kenniscentrum Sociale Innovatie (afgerond per 31 december 2011). EcoMlab omvat de onderzoeksgroep Ondernemen NU! en het lectoraat in oprichting Green Logistics. De onderzoeksgroep Ondernemen NU! richt zich op het adresseren van vitaliteit. Het lectoraat Green Logistics zal zich (vanaf 1 juni 2015) gaan richten op duurzaam ondernemen en logistieke processen. Het kenniscentrum maakt onderdeel uit van de School of Business van Stenden Hogeschool. Het kenniscentrum bevindt zich ten tijde van de visitatie in de ontwerpfase. De ontwikkelgeschiedenis van het kenniscentrum kenmerkt zich door diverse koerswijzigingen. De huidige missie is nog steeds erg breed en ambitieus, en het kenniscentrum lijkt een duidelijkere focus nodig te hebben. Een belangrijke rode draad is de door Ondernemen NU! ontwikkelde onderzoeksmethode gericht op het adresseren van vitaliteit. Vitaliteit wordt daarbij gezien als een belangrijke kernkwaliteit om tot oplossingen te komen. De kennisontwikkeling binnen de onderzoeksgroep Ondernemen NU! is nog in ontwikkeling. Het aantal opgeleverde publicaties is beperkt. De valorisatie en de betekenis voor onderwijs en scholing beoordeelt de visitatiecommissie als voldoende. Valorisatie is volgens de visitatiecommissie inherent aan de onderzoeksmethode, waarbij de opgedane kennis direct gedeeld wordt met de betrokkenen. De samenwerking met onderwijs komt naar voren in het simulatiespel Prohef en de onderzoeken van derdejaars studenten. De visitatiecommissie beoordeelt de missie en het onderzoeksprofiel van de onderzoeksgroep Ondernemen NU! als in ontwikkeling. De visitatiecommissie vindt de nadruk op de eigen onderzoeksmethode onderscheidend. Zij constateert echter ook dat de wetenschappelijke validering van de methode nog plaats dient te vinden. Om deze reden beoordeelt de visitatiecommissie ook het portfolio van de onderzoeksgroep als in ontwikkeling. De beoogde missie van het lectoraat Green Logistics beoordeelt de visitatiecommissie als voldoende. Daarbij merkt de visitatiecommissie op dat zij de werking ervan in de praktijk (gezien de ontwikkelingsfase van het lectoraat) niet heeft kunnen onderzoeken. Hoewel de visitatiecommissie de inzet van mensen en middelen voldoende vindt, is zij ook van mening dat de beschikbare capaciteit beperkt is. Zij pleit dan ook voor kwantitatieve en kwalitatieve uitbreiding van met name de onderzoeksgroep Ondernemen NU!. De visitatiecommissie waardeert het dat het kenniscentrum via het verkrijgen van subsidies op een actieve manier bijdraagt aan haar eigen financiering. De interne en externe samenwerkingsverbanden beoordeelt de visitatiecommissie als voldoende. De onderzoeksgroep Ondernemen NU! is ingebed in de School of Business en heeft in voldoende mate samenwerkingsrelaties met externe partijen. Aanbevelingen De visitatiecommissie heeft de volgende aanbevelingen voor het kenniscentrum geformuleerd: Aandacht voor kennisontwikkeling en wetenschappelijke validering van de onderzoeksmethode adresseren van vitaliteit. Het maken van meta-analyses van het door studenten uitgevoerde onderzoek. Dit kan aanleiding geven tot verder onderzoek, mogelijk gericht op publicaties. Focus aanbrengen in de missie en het bijbehorende profiel van het kenniscentrum. 4 Stenden

5 Focus aanbrengen in de sectoren waarop de onderzoeksgroep Ondernemen NU! zich richt (bijvoorbeeld HRM en governance). Verdere kwalitatieve en kwantitatieve investering in de onderzoeksgroep Ondernemen NU!. Aandacht voor regionale netwerken en samenwerking met relevante wetenschappelijke instellingen en inhoudelijk verwante netwerken. Namens de voltallige visitatiecommissie, Utrecht, 22 april 2015, Dr. M.S. Leloux Voorzitter Drs. T. Buising Secretaris Kenniscentrum EcoMlab juni

6 Inleiding Stenden Hogeschool heeft als kerntaken het verzorgen van hoger onderwijs en het uitvoeren van praktijkgericht onderzoek. De hogeschool biedt onderwijs aan vanuit vijf vestigingen in Nederland (met in totaal circa studenten en medewerkers) en vestigingen in Qatar, Thailand, Zuid-Afrika en Indonesië. Stenden Hogeschool wil moderne, kritische professionals afleveren, die ondernemend en innovatief zijn, nieuwsgierig en zelfstandig handelen en denken vanuit persoonlijk leiderschap. De instelling De hogeschool heeft, sinds 2011, haar onderwijs en onderzoek ondergebracht in zogenaamde schools. In een school zijn diverse verwante opleidingen samen met lectoraten binnen een kennisdomein ondergebracht. Daarmee bestaat het primaire proces binnen de schools uit onderwijs en onderzoek, beide op de praktijk georiënteerd. De hogeschool kent zeven schools en daarbinnen achttien lectoraten en eenentwintig lectoren. De schools worden aangestuurd door een Head of School. De Academic Dean is binnen een school verantwoordelijk voor de inhoud, uitvoering en kwaliteit van het onderwijs. De samenvoeging van onderwijs en lectoraten in schools heeft volgens de zelfevaluatie geleid tot een sterkere verbinding tussen onderwijs en onderzoek en meer focus op onderzoek. Het onderzoeksbeleid van de hogeschool is verwoord in een notitie: Naar Stenden Onderzoekseenheden, Onderzoeksbeleid Stenden Stenden Hogeschool voert praktijkgericht onderzoek uit, waarbij valorisatie centraal staat. Dit betekent dat onderzoek bijdraagt aan concrete oplossingen voor vragen waar actoren in economie en maatschappij mee worstelen, aldus de zelfevaluatie. De hogeschool streeft naar verdergaande academisering en vergroting van de rol van onderzoek. Daarbij ondersteunt onderzoek het onderwijs en omvat onderwijs het doen van onderzoek (en het gebruiken van de resultaten daarvan). Lectoraten hebben binnen Stenden de volgende vier kerntaken: 1) kennisontwikkeling; 2) professionalisering van docenten; 3) bijdragen aan de kwaliteit van onderwijs; 4) kenniscirculatie met het beroepenveld. Een kenniskring bestaat uit docenten van de hogeschool en vertegenwoordigers van het werkveld. De hogeschool heeft twee schooloverstijgende onderzoekslijnen gedefinieerd: Service & Hospitality Studies en leiderschaps- en ondernemerschapsonderzoek. Het onderzoek van EcoMlab sluit aan bij de tweede onderzoekslijn. De hogeschool heeft voor onderzoek, net als voor onderwijs, een kwaliteitszorgsysteem ingericht met als basis de PDCA-cyclus. Dit betekent onder andere dat lectoraten (meer) jaarplannen en jaarverslagen opstellen, participeren in externe evaluaties, midterm audits en andere relevante kwaliteitsinstrumenten inzetten. De hogeschool heeft in 2012 een validatieonderzoek laten uitvoeren door de Validatiecommissie Kwaliteitszorg Onderzoek (VKO). Dit is met positief gevolg afgerond. Twee geconstateerde knelpunten betreffen de spanning tussen de ambities en de feitelijke onderzoekscapaciteit van de hogeschool en de te maken keuzes inzake missie, onderzoeksprofiel en onderzoeksprogramma s van de schools. EcoMlab is verbonden aan de School of Business. De school omvat de bacheloropleidingen Human Resource Management, Applied Business Administration, Bedrijfseconomie, International Business and Management Studies en Logistiek & Economie. De school heeft vestigingen in Emmen, Leeuwarden, Doha-Qatar en met ingang van 1 september 2015 in Bali. Het kenniscentrum In het kenniscentrum EcoMlab wordt al het onderzoek (al dan niet in de vorm van één of meerdere 6 Stenden

7 lectoraten) van de School of Business ondergebracht. De zelfevaluatie benadrukt dat EcoMlab zich ten tijde van de visitatie in de ontwerpfase bevindt. Het kenniscentrum bouwt voort op de verworvenheden van eerdere onderzoeksactiviteiten binnen de school: het lectoraat Economie op Mensenmaat (afgerond per 1 januari 2015) en het Kenniscentrum Sociale Innovatie (afgerond per 31 december 2011). Het lectoraat Economie op Mensenmaat verrichtte onderzoek naar de mogelijkheden om meer menselijke overwegingen geldend te maken in markteconomische besluitvorming. Onderdeel daarvan was het door het lectoraat ontwikkelde simulatiespel Prohef, dat nog steeds wordt gespeeld door tweedejaarsstudenten Bedrijfseconomie. Het Kenniscentrum Sociale Innovatie richtte zich op de vraag naar het verhogen van arbeidsproductiviteit door het anders organiseren van arbeid, beter benutten van de talenten van mensen, ontwikkelen van nieuwe arbeidsverhoudingen, arbeidsparticipatie en vernieuwen van producten, diensten en (productie)processen om daarmee een betere concurrentiepositie voor bedrijven te creëren. Het kenniscentrum omvat momenteel de onderzoeksgroep Ondernemen NU! en het lectoraat in oprichting Green Logistics. Ondernemen NU! De onderzoeksgroep Ondernemen NU! is ontstaan binnen het eerder genoemde Kenniscentrum Sociale Innovatie. De onderzoeksgroep (van oorsprong gevestigd op de locatie Leeuwarden) heeft een eigen methode ontwikkeld voor het adresseren van complexe vraagstukken: het adresseren van vitaliteit. Vitaliteit wordt daarbij gezien als een belangrijke kernkwaliteit om tot oplossingen te komen. De onderzoeksgroep bestaat uit een senior onderzoeker en een aantal docenten (in promotietrajecten). Green Logistics De bacheloropleiding Logistiek & Economie heeft in de onderzoeksmogelijkheden op het gebied van groene logistiek verkend. Dit heeft geleid tot de geplande start van het lectoraat Green Logistics per 1 juni Hiermee wordt ook ingespeeld op de wens van de provincie Drenthe en het regionale werkveld om zelf onderzoek op het gebied van duurzame logistiek te initiëren. Het lectoraat richt zich op de verduurzaming van de bedrijfsvoering en de vergroening van de supply chain bij logistieke bedrijven. Het lectoraat wordt momenteel ingericht. Er is nog geen onderzoek uitgevoerd en geen kenniskring ingericht. Gezien de ontwikkelingsfase waarin het lectoraat Green Logistics zich bevindt, geeft voorliggende rapportage niet op alle onderzoeksvragen antwoord. Het is de visitatiecommissie in meer algemene zin opgevallen dat er in de afgelopen periode flink wat beleidsdocumenten zijn opgesteld, waarin diverse koerswijzigingen zichtbaar zijn. Gezien de ontwikkeling van het onderzoek binnen de school, het stopzetten van het lectoraat Economie op Mensenmaat en de aanstaande fusie met de Noordelijke Hogeschool Leeuwarden heeft de commissie daar begrip voor. Desondanks pleit de visitatiecommissie voor meer duurzaamheid in de ideeën en ambities. Dit zal ook EcoMlab ten goede komen. De evaluatie Stenden Hogeschool heeft aan AeQui VBI opdracht gegeven onderhavige onderzoeksevaluatie uit te voeren. Hiertoe heeft AeQui in overleg met Stenden Hogeschool een onafhankelijke en ter zake kundige commissie samengesteld. Met vertegenwoordigers van het kenniscentrum heeft een voorbereidend gesprek plaatsgevonden. De evaluatie heeft op 12 maart 2015 plaatsgevonden volgens het programma dat in bijlage 2 is weergegeven. De commissie heeft de beoordeling in onafhankelijkheid uitgevoerd; aan het einde van de evaluatie is het kenniscentrum in kennis gesteld van de belangrijkste bevindingen en conclusies van de commissie. Deze rapportage is in concept toegestuurd aan het kenniscentrum in april 2015, de reacties zijn verwerkt tot deze definitieve rapportage. Kenniscentrum EcoMlab juni

8 1. Output De visitatiecommissie heeft dit aspect alleen onderzocht voor de onderzoeksgroep Ondernemen NU! Het lectoraat Green Logistics is nog in oprichting. Er is derhalve nog geen onderzoek uitgevoerd en kennis ontwikkeld. Wel wordt door twee leden van EcoMlab een promotieonderzoek uitgevoerd, passend binnen het thema van het lectoraat Green Logistics. De visitatiecommissie kwalificeert op grond van de gesprekken en de onderliggende documentatie de kennisontwikkeling van de onderzoeksgroep Ondernemen NU! als in ontwikkeling. De visitatiecommissie stelt vast dat de output van het lectoraat in termen van (wetenschappelijke) publicaties nog beperkt is. Dit is tijdens visitatie door betrokkenen bevestigd: de grond moet nog vruchtbaar gemaakt worden, voordat er kan worden geoogst. De visitatiecommissie merkt op dat de eigen onderzoeksmethode Adresseren van vitaliteit een interessant kristallisatiepunt kan zijn van waaruit onderzoek kan worden opgebouwd. Zij raadt de onderzoeksgroep aan aandacht te besteden aan de kennisontwikkeling en verdere wetenschappelijke validering van de eigen onderzoeksmethode Adresseren van vitaliteit. De valorisatie naar beroepspraktijk en maatschappij beoordeelt de visitatiecommissie voor de onderzoeksgroep Ondernemen NU! als voldoende. Het verspreiden van kennis naar de beroepspraktijk en de maatschappij is inherent aan de methode van onderzoek die gehanteerd wordt. De onderzoeksgroep voert onderzoek c.q. opdrachten uit in netwerken van bedrijven en organisaties waarin de opgedane kennis direct gedeeld wordt. Het kenniscentrum hanteert hierbij het principe van open innovatie. Dit betekent dat de opgedane resultaten en kennis vrij toegankelijk zijn en gebruikt kunnen worden door betrokken bedrijven en organisaties. De visitatiecommissie verwacht dat de potentie van verdere valorisatie van deze manier van onderzoek doen groot is. De betekenis van de onderzoeksgroep Ondernemen NU! voor onderwijs en scholing wordt als voldoende beoordeeld door de visitatiecommissie. Het onderzoek wordt momenteel met name uitgevoerd door derdejaarsstudenten. Ter voorbereiding daarop krijgen zij onderwijs in de onderzoeksmethode van Ondernemen NU! Leden van de onderzoeksgroep begeleiden de studenten bij de projecten en bij afstudeeropdrachten. Kennisontwikkeling binnen het domein Ondernemen NU! Binnen Ondernemen NU! wordt het onderzoek met name uitgevoerd door studenten. Derdejaarsstudenten van de bacheloropleidingen Human Resource Management en Applied Business Administration volgen een onderzoeksmodule van 10 weken. Onderdeel daarvan is een onderzoeksproject. Ook worden er in toenemende mate afstudeeronderzoeken uitgevoerd gerelateerd aan Ondernemen NU!. Onderzoek wordt eveneens uitgevoerd door de senior onderzoeker. Dit heeft geleid tot een bijdrage aan een boek (2014) en twee publicaties (2011 en 2012). Medio 2015 zal een publicatie uitgebracht worden inzake de (resultaten van de) door de studenten uitgevoerde projecten. Tot slot zijn drie promovendi betrokken bij de onderzoeksgroep. De zelfevaluatie stelt dat het uitvoeren van onderzoek door docenten van de onderzoeksgroep de volgende stap is. Een belangrijk aspect is dat de onderzoeksgroep Ondernemen NU! haar eigen onderzoeksmethode ontwikkelt. Deze methode Adresseren van vitaliteit, wordt werkende weg ontwikkeld, gebruikmakend van de principes van action research. Dit betekent dat continu wordt gezocht naar de verbinding tussen onderzoek en interventie (zie ook hoofdstuk 2). De visitatiecommissie concludeert dat er in de afgelopen periode in beperkte mate aandacht is geweest voor kennisontwikkeling: hoewel er een aantal publicaties verschenen is, is de commissie van mening dat de output verbeterd kan worden. De visitatiecommissie raadt de onderzoeksgroep aan zich in dat kader met name te richten op de kennisontwikkeling rondom en validering van de eigen onderzoeksme- 8 Stenden

9 thode. Investering in kwaliteit en kwantiteit van personeel kan hieraan een belangrijke bijdrage leveren (zie ook hoofdstuk 4). De visitatiecommissie raadt de onderzoeksgroep bovendien aan meta-analyses te maken van het door studenten uitgevoerde onderzoek. Dit kan aanleiding geven tot verder onderzoek, mogelijk gericht op een publicatie. Het is de visitatiecommissie eveneens opgevallen dat de drie promotieonderzoeken niet direct te relateren zijn aan het thema van de onderzoeksgroep. Tijdens de visitatie is hierover met diverse betrokken gesproken. Daarbij is duidelijk geworden dat dit deels te maken heeft met de timing: het betreft promotieonderzoeken die gestart zijn voordat EcoMlab gestart is. Ook is opgemerkt dat alle promovendi slechts één dag per week beschikbaar hebben om hun onderzoek te relateren aan dat van het kenniscentrum. onderzoeksresultaten en kennis primair bestemd zijn voor de participerende bedrijven. De visitatiecommissie heeft tijdens de visitatie met vertegenwoordigers van het werkveld gesproken. Daardoor is duidelijk geworden dat het werkveld positief is over de onderzoeksgroep. Met name de inzet van studenten, de deskundigheid van de senior onderzoeker en de open discussie over de nieuwe theorieën worden gewaardeerd. De visitatiecommissie constateert dat de onderzoeksgroep Ondernemen NU! in de afgelopen periode voldoende activiteiten heeft uitgevoerd om de resultaten en opgedane kennis te verspreiden. Deze zijn inherent aan de onderzoeksmethode van de onderzoeksgroep, waarbij kennis van een project of opdracht direct gedeeld wordt in het betrokken netwerk van bedrijven en instellingen. Het principe van open innovatie zorgt ervoor dat alle kennis voor alle betrokken organisaties toegankelijk is. Valorisatie Het onderzoek van Ondernemen NU! past binnen het thema Corporate Social Responsibility. Het onderzoek is gericht op de noodzaak en werking van de verbinding van bedrijfsinnovatie met regionale innovatie. Samenwerking ten behoeve van het realiseren van overkoepelende regionale doelen staat centraal. Dit kan uiteindelijke leiden tot de inrichting van vitale (organisch werkende) bedrijfsnetwerken. Met behulp van dergelijke niet-branchegerichte netwerken kan regionale vitaliteit en innovatie ontwikkeld worden en behouden blijven. De onderzoeksgroep heeft in verschillende netwerken geparticipeerd, zoals een netwerk van Friese organisaties gericht op het thema gastvrijheid voor het toerisme, een netwerk gericht op het behoud van talent in Drenthe en Emmen (Bind Nu) en een netwerk gericht op zakelijke dienstverlening. Op deze manier wordt kennis ontwikkeld en verspreid. Kennis wordt bovendien verspreid via kennissessies met professionals en publicaties in vakbladen, boeken en academische tijdschriften, zo stelt de zelfevaluatie. De zelfevaluatie stelt dat EcoMlab werkt volgens het principe van open innovatie. Dit betekent dat de Betekenis voor onderwijs en scholing Het leveren van een bijdrage aan de onderzoekskwaliteiten van studenten en medewerkers is een nadrukkelijk onderdeel van de missie van EcoMlab. Derdejaarsstudenten voeren in het kader van een onderzoeksmodule, projecten uit voor Ondernemen NU! Zij worden daarin begeleid door promovendi die betrokken zijn bij de onderzoeksgroep. Ter voorbereiding op de projecten krijgen studenten onderwijs van de senior onderzoeker van Ondernemen NU!, gericht op de onderzoeksmethode van de onderzoeksgroep. Tijdens de visitatie is duidelijk geworden dat studenten in de eerste twee jaar les krijgen in de traditionele onderzoeksmethoden. In het derde jaar staat het Adresseren van vitaliteit centraal. Ook zijn de senior onderzoeker en de promovendi van Ondernemen NU! betrokken bij de ontwikkeling van de onderzoeksleerlijnen binnen de verschillende bacheloropleidingen. Zij begeleiden tevens studenten bij afstudeeropdrachten en verzorgen de voorbereiding van studenten op het afstudeeronderzoek. EcoMlab heeft als ambitie om als opdrachtgever afstudeeropdrachten aan studenten toe te kennen. Bovendien wil de school het onderzoek binnen minoren verbinden aan EcoMlab. Voor een aantal mi- Kenniscentrum EcoMlab juni

10 noren is dit inmiddels gerealiseerd. Daarin voeren studenten bijvoorbeeld onderzoek uit naar het vitaliteitsbeleid van de hogeschool zelf. Tot slot heeft EcoMlab als ambitie om de inhoudelijke onderzoeksresultaten in te brengen in de verschillende curricula. Daartoe zal de senior onderzoeker van Ondernemen NU! het gesprek aangaan met de betrokken curriculumcommissies. De visitatiecommissie stelt vast dat de onderzoeksgroep Ondernemen NU! in voldoende mate betekenis geeft aan onderwijs. De studenten met wie de visitatiecommissie gesproken heeft, voelen zich goed begeleid tijdens de onderzoeksprojecten. 10 Stenden

11 2. Missie en onderzoeksprofiel De visitatiecommissie is van mening dat de missie van EcoMlab, waar zowel Ondernemen NU! als het lectoraat Green Logistics onderdeel van zijn, nogal algemeen en (te) ambitieus geformuleerd is. De missie is gericht op kennisvalorisatie en het verbeteren van onderzoekskwaliteiten van studenten en medewerkers. De ontwikkeling van kennis komt hierin minder expliciet naar voren. De visitatiecommissie raadt het kenniscentrum aan scherpe keuzes te (blijven) maken in haar missie en doelstellingen, ook gezien de beperkte capaciteit van het kenniscentrum. De visitatiecommissie waardeert de keuze om het kenniscentrum nadrukkelijk te positioneren als een open innovatiecentrum. De visitatiecommissie kwalificeert op grond van de gesprekken en de onderliggende documentatie de missie en het onderzoeksprofiel van Ondernemen NU! als in ontwikkeling. De onderzoeksgroep is primair gericht op het ontwikkelen van een eigen onderzoeksmethode Adresseren van vitaliteit. Deze methode wordt toegepast in netwerkachtige organisatievormen en branches. De visitatiecommissie vindt dit onderscheidend. Zij stelt echter ook vast dat de wetenschappelijke validering van de methode nog plaats dient te vinden en raadt de onderzoeksgroep dan ook aan hierop in te zetten (zie ook hoofdstuk 1). De beoogde missie van het lectoraat Green Logistics beoordeelt de visitatiecommissie als voldoende. De werking ervan in de praktijk en het bijbehorende onderzoeksprofiel heeft de commissie echter nog niet kunnen beoordelen. Relevante missie In EcoMlab worden de onderzoeksactiviteiten en initiatieven van alle betrokken bacheloropleidingen en van beide locaties (Leeuwarden en Emmen) gebundeld. EcoMlab heeft dan ook als missie een bijdrage leveren aan de onderzoekskwaliteiten van studenten en medewerkers en het bevorderen van kennisvalorisatie. De school wil daarmee de onderzoeksactiviteiten van haar vijf bacheloropleidingen, het ontwikkelen van het onderzoekende vermogen van docenten en de ontwikkeling van onderzoek in de curricula bundelen. De commissie stelt vast dat deze meer algemene missie aansluit bij de doelen van Stenden Hogeschool met betrekking tot lectoraten. Deze doelstellingen zijn gericht op kennisontwikkeling, kenniscirculatie met het beroepenveld, het verbeteren van de kwaliteit van het onderwijs en het professionaliseren van docenten. EcoMlab presenteert zichzelf als laboratorium voor onderzoek naar economie op mensenmaat. Daarmee wil het kenniscentrum recht doen aan de erfenis van het vroegere lectoraat Economie op Mensenmaat, met breder georiënteerde onderzoeksvragen. Ook heeft het kenniscentrum aandacht voor duurzaamheid en het karakter van een economisch laboratorium. De zelfevaluatie laat zien dat EcoMlab zich in de overgang van ontwerpfase naar uitvoeringsfase bevindt. Dit betekent dat de onderzoeksthema s op de langere termijn en de onderzoeksportefeuille nog in ontwikkeling zijn. In 2015 staan centraal: 1. onderzoek naar de (versterkende) wisselwerking tussen innovatie van bedrijven en innovatie van de regio; 2. onderzoek naar duurzame (groene) logistiek. Het eerste thema wordt onderzocht door de onderzoeksgroep Ondernemen NU!. Het tweede thema door het lectoraat in oprichting Green Logistics. Ondernemen NU! De onderzoeksthema s van de onderzoeksgroep zijn volgens de zelfevaluatie: regionale economische vitaliteit en het ontwikkelen van een onderzoeksmethode om de werking van netwerken daarin te kunnen beoordelen. De onderzoeksgroep Ondernemen NU! heeft als uitgangspunt dat regionale samenwerking van bedrijven en organisaties bijdraagt aan de versterking Kenniscentrum EcoMlab juni

12 van de regionale innovatiekracht. Derhalve draagt het bij aan de versterking van de concurrentiekracht van het gehele regionale bedrijfsleven en de afzonderlijke bedrijven. De samenwerking is gericht op het realiseren van overkoepelende regionale (sociaaleconomische) doelen, het door ontwikkelen van die doelen en het vormen van nieuwe doelen door de inrichting van vitale (organische) bedrijfsnetwerken. Dit zijn niet-branchegerichte netwerken, waarin bedrijven elkaar ondersteunen en versterken in het realiseren van de doelstellingen. Voorbeelden van doelen zijn het behoud van bewoners in kleinere dorpen, het terugdringen van het gebruik van fossiele brandstoffen door regionale bedrijven of het versterken van het regionale toerisme. De vertegenwoordigers van het werkveld met wie de visitatiecommissie gesproken heeft, voelen zich verbonden met Stenden Hogeschool en het gedachtegoed van de onderzoeksgroep Ondernemen NU!. Ze delen het uitgangspunt van serendipiteit, waarbij ondernemers leren toeval te organiseren. Binnen EcoMlab is het volgens hen mogelijk om met vraagstukken van de nieuwe economie bezig te zijn. De open discussie met de betrokken docenten en onderzoekers hierover wordt gewaardeerd. Green Logistics De zelfevaluatie stelt dat het lectoraat Green Logistics zich richt op de verduurzaming van de bedrijfsvoering en vergroening van de supply chain bij logistieke bedrijven. Dit sluit volgens de zelfevaluatie aan bij de wens van de noordelijke provincies om een biobased economy te ontwikkelen. Het duurzaam inrichten van logistieke dienstverlening, gericht op bijvoorbeeld de verbetering van de samenwerking tussen verschillende logistieke ketens, kan bijdragen aan het realiseren van efficiënte vervoersstromen. Het lectoraat zal twee onderzoeksprogramma s gaan omvatten: 1. Op de korte termijn het vraaggericht ontwikkelen (op basis van concrete onderzoeksopdrachten) van logistiek als vakgebied in de regio. Hiermee wil het lectoraat de logistiek van bedrijven verbeteren en de infrastructuur optimaliseren. 2. Het op langere termijn uitzetten van onderzoekslijnen gericht op logistiek als enabler voor andere terreinen: cross border supply chain management (samenwerking met Duitsland), cross chain cooperation (samenwerking tussen logistieke ketens) en ketenregie met Value Added Logistics (service toevoegen met nieuwe ontwikkelingen). De visitatiecommissie stelt op basis van de bestudeerde documentatie en de gevoerde gesprekken vast dat het lectoraat een heldere missie heeft geformuleerd. Er is echter nog geen onderzoeksportfolio ontwikkeld, waarin de missie van het lectoraat zichtbaar wordt. De zelfevaluatie vermeldt dat er als onderdeel van de oprichting van het lectoraat bijeenkomsten met bedrijven zijn belegd, zogenaamde Human Capital Tafels. Ook in de komende periode zullen deze worden georganiseerd. Deze bijeenkomsten worden gebruikt om input te krijgen voor de onderzoeksagenda van het lectoraat. Tijdens de visitatie is dit door diverse betrokkenen bevestigd. Helder onderzoeksprofiel Ondernemen NU! Zoals eerder aangegeven is het verder ontwikkelen en formaliseren van de eigen onderzoeksmethode een belangrijk speerpunt van de onderzoeksgroep. De onderzoeksmethode omvat het bestuderen van de dynamiek van de ontwikkeling van interactiemilieus. Op basis daarvan worden aanbevelingen gedaan over de designcriteria die de dynamiek kunnen versterken. De onderzoeksmethode wordt gekenmerkt door begrippen als agile, serendipiteit en terugkoppelingscirkels. De methode kan gekenmerkt worden als kwalitatief participatief onderzoek en omvat drie onderdelen: 1. het analyseren van documentatie van het netwerk; 2. het aanwezig zijn bij interacties van het netwerken, participeren in het interactiemilieu en verslaglegging daarvan; 3. het afnemen van diepte-interviews met de participanten van de interactiemilieus. Daarbij staan de passies, persoonlijke ontwikkeling en agenda s van de participanten centraal. De methode wordt uitgevoerd door derdejaarsstudenten. Op basis van de vraag van het netwerk 12 Stenden

13 wordt een integraal team (taskforce) ingericht bestaande uit studenten, de opdrachtgever, de begeleider van de studenten en externe experts. In een periode van tien weken wordt de methode op een agile en gestructureerde manier toegepast. Agile betekent dat nieuwe inzichten tijdens het proces geïntegreerd worden. De onderzoeksmethode wordt gaandeweg ontwikkeld. De methode is toegepast bij onder andere een netwerk van Friese organisaties gericht op gastvrijheid en toerisme, een netwerk gericht op het behouden van talent in Drenthe en een netwerk gericht op zakelijke dienstverlening. Tijdens de visitatie is duidelijk geworden dat participatie en aanwezigheid belangrijke elementen zijn van de onderzoeksmethode. Studenten onderzoeken ter plekke de processen en interacties die plaatsvinden binnen een netwerk. Dit leidt tot een beeld van de patronen in het netwerk. Vervolgens kan middels het doorbreken van een patroon het netwerk vitaler worden. De onderzoeksgroep heeft in het voorjaar van 2015 een eerste beschrijving van de onderzoeksmethode opgesteld. De visitatiecommissie stelt vast dat de onderzoeksgroep onderscheidend is door haar focus op een specifieke onderzoeksmethode. De visitatiecommissie is echter ook van mening dat de onderzoeksgroep deze methode en de wetenschappelijke waarde ervan meer onder de aandacht mag brengen. Zoals in hoofdstuk 1 aangegeven vindt de commissie dat er meer aandacht kan zijn voor de wetenschappelijke validering van de methode. Dit kan door de methode in een wetenschappelijke publicatie te beschrijven en aan zogenaamde peers ter beoordeling voor te leggen. Kenniscentrum EcoMlab juni

14 3. Portfolio en organisatie De visitatiecommissie beoordeelt op basis van de bestudeerde documentatie en de gevoerde gesprekken, deze standaard als in ontwikkeling. Voor het lectoraat Green Logistics is nog geen portfolio beschikbaar. Het portfolio van de onderzoeksgroep Ondernemen NU! kan versterkt worden door validering van de ontwikkelde onderzoeksmethode. Ook is de visitatiecommissie van mening dat een scherpere focus op de sectoren waarop de onderzoeksgroep zich wil richten wenselijk is (bijvoorbeeld HRM en governance). Het kenniscentrum lijkt qua structuur en organisatie voldoende verankerd te zijn in de school, de hogeschool en de (regionale) omgeving. Het kenniscentrum volgt de reguliere PDCA-cyclus van de hogeschool. De onderzoeksgroep Ondernemen NU! is zichtbaar en ingebed in het onderwijs. Portfolio De visitatiecommissie constateert dat het portfolio van de onderzoeksgroep Ondernemen NU! nog in ontwikkeling is. Het belangrijkste object van onderzoek, de eigen onderzoeksmethode, is recentelijk beschreven. Zoals in hoofdstuk 2 beschreven raadt de commissie in dat kader aan om aandacht te besteden aan de verdere wetenschappelijke validering van deze methode. De visitatie heeft duidelijk gemaakt dat de onderzoeksgroep zich met name richt op brancheorganisaties en netwerkachtige organisatievormen. De resultaten van het onderzoek hebben altijd betrekking op de uitbouw of groei van netwerk en het faciliteren van verandering. De visitatiecommissie heeft begrip voor deze keuze. Zij is tegelijkertijd van mening dat dit nog erg breed is. De visitatiecommissie raadt de onderzoeksgroep dan ook aan hierin een focus op bepaalde sectoren aan te brengen. Het lectoraat Green Logistics heeft nog geen portfolio opgebouwd. Wel zijn twee promovendi binnen EcoMlab bezig met onderzoek dat past binnen de thema s van het lectoraat Green Logistics. Organisatie Het kenniscentrum EcoMlab is, zoals eerder opgemerkt, onderdeel van de School of Business. De aan te stellen lector Green Logistics en de senior onderzoeker verantwoordelijk voor Ondernemen NU! zijn verantwoordelijk voor het opstellen van de doelstellingen (in een jaarplan) en rapporteren aan de Head of School (onder andere middels een jaarverslag). De taken en verantwoordelijkheden van een lector staan beschreven in het functiehuis van de hogeschool. Het kenniscentrum volgt de Stenden-brede kwaliteitscyclus voor onderzoek. Dit betekent dat er wordt gewerkt op basis van een meerjarig visiedocument (dat bij aanvang is opgesteld). Over de voortgang wordt gerapporteerd in de jaarverslagen van de school. Daarnaast wordt indien nodig tussentijds gerapporteerd aan eventuele subsidieverstrekkers. De promovendi en senior onderzoeker van Ondernemen NU! begeleiden derdejaarsstudenten bij de uitvoering van hun onderzoeksproject. Bovendien begeleiden zij afstudeerders. De senior onderzoeker verzorgt in het derde jaar onderwijs in de ontwikkelde onderzoeksmethode. Zoals opgemerkt in hoofdstuk 1 wil de onderzoeksgroep nadrukkelijker betrokken zijn bij de minoren van de school. Ook wil de onderzoeksgroep, in overleg met de curriculumcommissies, de inhoudelijke onderzoeksresultaten inbrengen in de verschillende curricula. De commissie stelt vast dat het kenniscentrum in voldoende mate verankerd is in de school en het onderwijs van de school. Zij ondersteunt de ambities van het kenniscentrum om dit verder uit te breiden. De commissie stelt daarbij wel de vraag of de doorontwikkeling die de onderzoeksgroep nodig heeft door de school voldoende mogelijk wordt gemaakt. Met andere woorden: vindt effectieve bemesting plaats?. 14 Stenden

15 4. Mensen en middelen De visitatiecommissie kwalificeert op grond van de gesprekken en de onderliggende documentatie de inzet van mensen en middelen als voldoende. De totale formatie voor EcoMlab is 4,2 fte, waarvan 2,2 fte voor de onderzoeksgroep Ondernemen NU! en 2 fte voor het lectoraat Green Logistics. Hoewel de visitatiecommissie dit aspect met een voldoende beoordeelt, constateert zij dat de beschikbare capaciteit beperkt is. De visitatiecommissie is dan ook van mening dat personele uitbreiding van met name de onderzoeksgroep Ondernemen NU! essentieel is voor verdere groei en versterking van de groep (en de onderzoeksmethode). De visitatiecommissie vindt het tot slot positief dat het kenniscentrum via het verkrijgen van subsidies op een actieve manier bijdraagt aan haar eigen financiering. Mensen Het kenniscentrum EcoMlab bestaat uit de onderzoeksgroep Ondernemen NU! en het lectoraat Green Logistics. Aan Ondernemen NU! is in totaal 2,2 fte verbonden. De senior onderzoeker heeft een aanstelling van 0,5 fte. De promovendi hebben elk een aanstelling van 0,2 fte. Ook zijn er onderzoeksdocenten (in totaal 0,5 fte) en een coördinator (0,2 fte). De onderzoeksgroep wordt ondersteund door een procesregisseur (0,4 fte). De procesregisseur zorgt voor toeleiding van goede externe opdrachten en de verbinding tussen bedrijven en studenten. Het lectoraat Green Logistics heeft een omvang van 2,0 fte. Er wordt op dit moment een lector gezocht. De beoogde lector heeft een aanstelling van 0,6 fte. Beide promovendi hebben een aanstelling van 0,2 fte. Er is 0,5 fte beschikbaar voor onderzoeksdocenten van de opleiding Logistiek en Economie. Het lectoraat wordt net als de onderzoeksgroep ondersteund door een procesregisseur (0,5 fte). Aan EcoMlab zijn op dit moment in totaal vijf promovendi verbonden. Promovendi krijgen binnen Stenden Hogeschool standaard 0,2 fte voor hun promotieonderzoek. Tijdens de visitatie hebben de promovendi dit bevestigd. Daarbij is opgemerkt dat het promotieonderzoek zeer tijdsintensief is en het onderzoek en het docentschap elkaar versterken, waardoor er synergie ontstaat. Tijdens de visitatie bleek dat studenten positief zijn over de toegankelijkheid en betrokkenheid van de docenten van de onderzoeksgroep. Ook zijn ze tevreden over de begeleiding die ze krijgen bij de uitvoering van de onderzoeksprojecten. Docenten met wie de visitatiecommissie gesproken heeft, voelen zich over het algemeen goed toegerust om het onderzoek van studenten te begeleiden. Dit betreft ook de onderzoeksmethode Adresseren van vitaliteit van de onderzoeksgroep Ondernemen NU! Door hun betrokkenheid bij de onderzoeksgroep zijn ze goed bekend met deze methode. Ook voelen de docenten zich betrokken bij de onderzoeksgroep en het lectoraat Green Logistics. De visitatiecommissie constateert dat de beschikbare capaciteit voor EcoMlab beperkt is. Zij ondersteunt het voornemen om ook docenten in te zetten bij de onderzoeksgroep Ondernemen NU!. De commissie is van mening dat dit echter vergezeld dient te gaan van verdere kwalitatieve en kwantitatieve investering in de onderzoeksgroep. Dit past bij de gewenste ontwikkeling zoals geschetst tijdens de visitatie en zal leiden tot nog meer en betere resultaten. Het komt ook de duurzaamheid en de focus van de huidige onderzoek ideeën ten goede, zodat wat er wordt gezaaid ook geoogst kan worden. De visitatiecommissie wil dan ook het management van de school uitnodigen de onderzoeksgroep hierin te ondersteunen. De visitatiecommissie is voorts positief over de inzet van de zogenaamde procesregisseurs. Zij kunnen een belangrijke rol vervullen in het werven en matchen van opdrachten. Middelen EcoMlab wordt gefinancierd door Stenden School of Business en Stenden Corporate HRM. In samenwer- Kenniscentrum EcoMlab juni

16 king met de Rijksuniversiteit Groningen en de provincie Drenthe wordt gezocht naar externe financiering, in de vorm van een Europese subsidie. De oprichting van het lectoraat Green Logistics is in 2013 en 2014 voorbereid met behulp van financiering van de provincie Drenthe en Stenden Hogeschool. 16 Stenden

17 5. Samenwerkingsverbanden De visitatiecommissie kwalificeert op grond van de gesprekken en de onderliggende documentatie de interne en externe samenwerkingsverbanden als voldoende. De onderzoeksgroep Ondernemen NU! is ingebed in de School of Business en heeft in voldoende mate samenwerkingsrelaties met externe partijen. De visitatiecommissie stelt vast dat dit vooral regionale samenwerkingsverbanden zijn. Het is de visitatiecommissie eveneens opgevallen dat de onderzoeksgroep nog niet samenwerkt met instituten die vergelijkbaar onderzoek doen. Ook participeert Ondernemen NU! nog niet voldoende in netwerken met hbo-instellingen of onderzoeksinstituten. Zij raadt de onderzoeksgroep aan dit actief op te pakken. Daarmee wordt niet alleen de externe zichtbaarheid van de onderzoeksgroep vergroot maar kan ook input verkregen worden over de eigen onderzoeksmethode. Het is de visitatiecommissie opgevallen dat het kenniscentrum nadrukkelijke internationale ambities heeft. Hoewel de commissie daar waardering voor heeft, raadt zij het kenniscentrum ook aan haar regionale en nationale relaties te bestendigen en verder uit te breiden. Samenwerkingsverbanden In de afgelopen periode zijn door EcoMlab de volgende interne samenwerkingsverbanden aangegaan: - Met de bacheloropleidingen Applied Business Administration en Human Resource Management wordt actief samengewerkt: derdejaarsstudenten volgen de onderzoeksmodule Ondernemen NU! en voeren in dat kader een onderzoek uit voor de onderzoeksgroep Ondernemen NU!. - De senior onderzoeker en de promovendi zijn betrokken bij de inrichting van de onderzoeksleerlijn binnen de opleidingen van School of Business. - Het lectoraat Green Logistics heeft nauwe banden met de bacheloropleiding Logistiek en Economie. Het kenniscentrum streeft ernaar haar interne relaties in de komende periode te versterken. Dit betreft onder andere: - Het verbinden van het onderzoek dat in minoren wordt uitgevoerd aan EcoMlab. - Het positioneren van EcoMlab als opdrachtgever van afstudeeropdrachten. - Het inbrengen van de onderzoeksresultaten in de curricula van de diverse opleidingen. Daartoe zal overleg gevoerd worden met de verschillende curriculumcommissies. - Het verbinden van EcoMlab met het lectoraat Duurzame innovatie in de regionale kenniseconomie; - Het verbinden van het lectoraat Green Logistics met het lectoraat Duurzame Kunststoffen. Naast deze interne samenwerkingen heeft het kenniscentrum ook externe samenwerkingsverbanden gerealiseerd: - Studenten hebben voor Ondernemen NU! voor een groot aantal opdrachtgevers onderzoek uitgevoerd (bijvoorbeeld Platform Financiële Dienstverlening Leeuwarden, Waddengoud, VVV Stadsregio Leeuwarden en Incubator Groningen). - Ondernemen NU! werkt structureel samen met Duurzom en de Structura-Academie. Deze bedrijven hebben als doel mensen en organisaties in beweging te krijgen. Duurzom is, net als de onderzoeksgroep, gericht op het gezamenlijk realiseren van duurzame ambities en nieuwe business. Bij beide bedrijven voeren studenten onderzoeken uit. - Met het bindnu-project is een open platform ingericht waarin organisaties en bewoners samenwerken aan oplossingen voor de demografische krimp in Zuidoost-Drenthe. Hierin participeren Rabobank, Kamer van Koophandel, Domesta, Zorggroep Tangenborgh en Stenden Hogeschool. - Het lectoraat Green Logistics verkent de aansluiting bij een onderzoeksgroep van de Rijksuniversiteit Groningen. - Het lectoraat Green Logistics heeft contact met het noordelijke bedrijfsleven en de brancheverenigingen EVO en TLN. Kenniscentrum EcoMlab juni

18 - Ook zijn er contacten met Fachhochschule Osnabrück en Standort Lingen. - Middels de organisatie van zogenaamde Human Capital Tafels heeft het lectoraat contact met relevante stakeholders. In de voorbereidende fase hebben twee van dergelijke bijeenkomsten plaatsgehad. In de komende periode staan nog twee bijeenkomsten gepland. De visitatiecommissie constateert dat EcoMlab voldoende interne en externe samenwerkingsverbanden heeft. Zij ondersteunt echter ook het voornemen van EcoMlab om deze uit te breiden. In dat kader raadt de visitatiecommissie de onderzoeksgroep Ondernemen NU! aan aansluiting te zoeken bij vergelijkbare onderzoeksgroepen in Nederland en bij relevante netwerken van onderzoek op hogescholen. Regionaal, nationaal en internationaal De visitatiecommissie stelt vast dat het onderzoeksdomein van EcoMlab zich vooral toespitst op de noordelijke provincies. De bedrijven en organisaties waar onderzoek voor wordt gedaan bevinden zich in deze regio. De zelfevaluatie laat zien dat EcoMlab ook nadrukkelijk internationale ambities heeft, passend bij de locaties van de School of Business. Hoewel de visitatiecommissie daar waardering voor heeft, raadt zij het kenniscentrum aan eerst haar regionale netwerk uit te breiden en te bestendigen. De visitatiecommissie vindt het positief dat het lectoraat in oprichting Green Logistics contacten heeft met de Rijksuniversiteit Groningen. 18 Stenden

19 Bijlagen Kenniscentrum EcoMlab juni

20 Bijlage 1 Visitatiecommissie Dr. M.S. Leloux, voorzitter Mevrouw Leloux is na haar studie en promotie (1991) Farmacie aan Rijksuniversiteit Utrecht bij enkele organisaties (AKZO Nobel, RIKILT, NIZO food research) in verschillende researchfuncties (onderzoeker, projectleider, programmaleider, onderzoeksdirecteur en business development manager) werkzaam geweest. Momenteel is zij Directeur Bureau Kennistransfer van de Universiteit van Amsterdam. Ook doceert zij ondernemerschap aan Wittenborg University in Apeldoorn. Zij is tevens voorzitter van de Raad van Toezicht van een scholengemeenschap voor voortgezet onderwijs, en commissaris bij een ICT bedrijf. Mevrouw Leloux beschikt over ruime auditdeskundigheid in het wetenschappelijk en hoger beroepsonderwijs bij Lloyds, NVAO en AeQui. Ing. J.C. de Jong, werkveld- en domeindeskundige Joep C. de Jong is currently Founder, Managing Director and principal shareholder of JLS International BV, an organisation that provides high end training and consultancy on strategy and change management to (large) organisations in various industries around the globe. Current client systems are amongst others, ESA (European Space Agency), WFP (World Food Program UN), City of Delft and the City of Arnhem. Dr. D. Ropes, werkveld- en domeindeskundige De heer Ropes achtergrond is vrij divers: hij studeerde Internationale betrekkingen en economie aan de Florida State University, Literatuurwetenschap aan Leiden Universiteit en is in 2010 gepromoveerd met een onderzoek over communities of practice als kennismanagement instrument. Na een tijd zelfstandig ondernemer te zijn geweest en docent communicatie, werkt hij sinds 2013 als lector Intellectual Capital bij Hogeschool Inholland. De focus van zijn huidige onderzoek is leren binnen kennisintensieve organisaties. Drs. T. Buising, secretaris Titia Buising werkte na haar studie Toegepaste Onderwijskunde aan de Universiteit Twente bij diverse organisatieen adviesbureaus. Sinds 2006 werkt zij als zelfstandig ondernemer voor onderwijsinstellingen, van vmbo tot hbo. Ze is onder meer werkzaam als projectleider van diverse visitatietrajecten in het hbo en het wo (zowel voor onderwijsinstellingen als voor evaluatiebureaus), begeleidt onderwijsinstellingen bij verandertrajecten en ondersteunt onderwijsinstellingen bij de ontwikkeling en implementatie van toetsbeleid en beoordelingsinstrumenten. 20 Stenden

21 Bijlage 2 Deelnemers evaluatie Geel: medewerkers; Blauw: studenten; Rozig: extern. N=30 plus panel AeQui Groep Bedrijfsnaam Naam Functie Bestuur en directie Stenden Ann Mannen Head school of business/promovenda Bestuur en directie Stenden Kees Elbers Academic dean school of business/promovendus Bestuur en directie Stenden Willy Hooijenga Teamleider ABA en HRM Bestuur en directie Stenden Emile Zirkzee Temleider BE en LE Lectoren en enkele leden kenniskringen Stenden Dr. Alexander Grit Senior onderzoeker Lectoren en enkele leden kenniskringen Stenden Folkert de Jong Promovendus Lectoren en enkele leden kenniskringen Stenden Jaqueline Rietveld Promovenda Lectoren en enkele leden kenniskringen Stenden Robert Dreier Procesregisseur Lectoren en enkele leden kenniskringen Stenden Dennis Vegter Promovendus Showcase + Docenten en studenten Stenden Tjibbe van der Veen Docent BE Showcase + Docenten en studenten Stenden Henk Roelofs Docent LE Aanwezige docenten Showcase + Docenten en studenten Stenden Maarten Raangs Procesregisseur Showcase + Docenten en studenten Stenden Folkert de Jong Promovendus Showcase + Docenten en studenten Stenden Dennis Vegter Promovendus Showcase + Docenten en studenten Stenden Ellen Kral Docent LE Showcase + Docenten en studenten Stenden Edita Mesanovic Student, project Structura Academie Studentgroep 1 Showcase + Docenten en studenten Stenden Jantsje Eerhard Student, project Structura Academie Showcase + Docenten en studenten Stenden Joyce de Vries Student, project Structura Academie Showcase + Docenten en studenten Stenden Lisanne Nauta Student, project Structura Academie Studentgroep 2 Studentgroep 3 Student groep 4 Student groep 5 Showcase + Docenten en studenten Showcase + Docenten en studenten Showcase + Docenten en studenten Showcase + Docenten en studenten Stenden Stenden Stenden Stenden Peter Schaafsma Karin Vink Michel van Lent Dennis Wagenmakers Student, project VVV Leeuwarden Student, project Decanaat Stenden Student, spelsimulatie LE-Prohef Student, Corporate Governance Showcase + Docenten en studenten Showcase + Docenten en studenten Showcase + Docenten en studenten Showcase + Docenten en studenten Stenden Stenden Stenden Stenden Sven Andreae Hendriette Moltmaker-Bos Denice Dijkhuizen Alma Staal Student, project VVV Leeuwarden Student, project Decanaat Stenden Student, spelsimulatie LE-Prohef Student, Corporate Governance Student groep 6 Showcase + Docenten en studenten Stenden Nina Koning Student, afstudeerder Structura Academie Showcase + Docenten en studenten Stenden Dennis Schuten Student, project Green Logistics Student groep 7 Showcase + Docenten en studenten Stenden Leslie Charmet Student, project Green Logistics Showcase + Docenten en studenten Stenden Gaetan Chaloin Student, project Green Logistics Externe stakeholders Yolk BV Aart Bouwmeester project Bindnu Externe stakeholders Stuctura Herman Gesink project Structara Academie Externe stakeholders Adecco Kees van den Bosch project Adecco Kenniscentrum EcoMlab juni

22 Bijlage 3 Bestudeerde documenten - Zelfevaluatie - Naar Stenden onderzoekseenheden - Onderzoeksbeleid Stenden Stenden als Academische Werkplaats, november Onderzoek en kennisvalorisatie als fundament, Stenden als Werkplaats voor Praktijkonderzoek, Onderzoeksbeleid , 16 februari Stenden Hogeschool, Kader Kwaliteitszorg Onderzoek 22 Stenden

23 Bijlage 4 Onafhankelijkheidsverklaringen Kenniscentrum EcoMlab juni

24

25