Psychiatrie en dementie in het verpleeghuis. Complex gedrag. Het ideaal. Inleiding. Psychiatrische problematiek in het verpleeghuis(1)

Transcriptie

1 Het ideaal Psychiatrie en dementie in het verpleeghuis Esther Jansen, gz psycholoog en Anja Thijsen, specialist ouderengeneeskunde Inleiding Complex gedrag Complex gedrag Psychiatrie in verpleeghuis Psychiatrische consultatie Probleemanalyse Start afdeling Molenbosch, gerontopsychiatrie Ervaringen en knelpunten Molenbosch Cases GECOMPLICEERD INGEWIKKELD MOEILIJK SAMENGESTELD LASTIG, STOREND, GEVAARLIJK Psychiatrische problematiek in het verpleeghuis(1) In Nederland: Depressie: 6%- 26% Depressieve symptomen: 50% angststoornissen: 10% angstsymptomen: 20% actuele psychiatrische en gedragsproblemen: 35% Bij patiënten lijdend aan dementie: 80% twee of meer psychiatrische symptomen 1

2 Psychiatrische problematiek in het verpleeghuis (2) Gedragsproblemen en psychische problemen horen bij dementie! Meest voorkomende Neuropsychiatrische symptomen bij dementie: apathie, prikkelbaarheid, agitatie, doelloos repetitief gedrag. Waalbedstudie (Zuidema et al., 2007) > 65 jaar: dementie 48% (Boersma et al.,1995) > 85 jaar: dementie 54% (Heeren et al., 1992) Het gebruik van antipsychotica gedurende drie maanden bij patiënten met dementie leidde slechts in 18% tot verbetering en in bijna de helft van de gevallen tot toename van het probleemgedrag (Kleijer e.a. 2009). Psychiatrische consultatie Vaste en regelmatige contacten met een afdelingsstaf van de V&V identificatie kwetsbare patiënten leren met psychiatrische problemen om te gaan Het team richt zich hierbij vooral op de hulpverleners en niet primair op de behandeling van de (psychiatrische) patiënt. probleemanalyse Wat is het probleem? Wanneer doet het zich voor? Wie heeft er een probleem? Waarom lukt het niet om het op te lossen? Wat is geprobeerd? probleemanalyse Probleemanalyse 1.Medisch-psychiatrisch: Somatiek: Infectie/DM/ blaasretentie/ pijn, neurologisch? Psychiatrisch: Depressie? Psychose? Angststoornis? Neuropsychiatrie: NAH/Dementie VOORGESCHIEDENIS? PERSOONLIJKHEID? LEEFSTIJL? 2

3 probleemanalyse Behandeling/begeleiding 3.Sociale factoren Familie (en samenwerking met team hierin) Zorg: Waar woont de patient? Welke zorg wordt geboden? Belasting team? Gevaar? Gezamenlijk probleem definiëren en doelen stellen Medicatie Ondersteuning team omgangsadviezen Familie betrekken Zorg op maat Elke bewoner is uniek Zorg op maat: het kost (uiteindelijk..)niet meer tijd en verbetert niet alleen het welzijn van patiënt maar ook van het zorgteam! Artikel:Psychiatrische consultatie in het verpleeghuis, M. steenbeek Richtlijn Probleemgedrag met herziene medicatieparagraaf 2008, Verenso (via google makkelijk vindbaar) Take home message Veel en steeds meer bewoners in verpleeghuizen met psychische en gedragsproblemen. Zorginstellingen en psychiatrie moeten hierin anders en intensiever gaan samenwerken. Structurele/multidisciplinaire samenwerking is mogelijk en hoeft niet duur te zijn! Afdeling Molenbosch COMBINATIE VAN PSYCHIATRIE EN DEMENTIE OP EEN WOONAFDELING 3

4 Waar Warande in Zeist, locatie heerewegen 55 plaatsen open psychogeriatrie 80 plaatsen ``semi-gesloten`` psychogeriatrie 26 plaatsen revalidatie/ screening bij psychogeriatrische bewoners 18 plaatsen psychiatrie en dementie Gerontopsychiatrie DOELGROEP VAN AFDELING MOLENBOSCH PG-PLUS VOLDOET AAN DE VOLGENDE CRITERIA: OUDER DAN 65 JAAR...KOMT IN AANMERKING VOOR EEN BOPZ GEÏNDICEERD MET EEN ZZP7 GEDIAGNOSTICEERD MET DEMENTIE GEDIAGNOSTICEERD MET EEN NON-ACTIEVE/ UITBEHANDELDE PSYCHIATRISCHE ACHTERGROND NIET GEDIAGNOSTICEERD MET NAH (NIET- AANGEBOREN HERSENLETSEL) EN/OF KORSAKOV Waarom afdeling Molenbosch? Toename bewoners met psychiatrie in verpleeghuis Minder woonplekken in psychiatrische huizen. Onvoldoende kennis en vaardigheden bij zorg en behandelaars over psychiatrie Onbegrip : `` deze bewoner hoort hier niet!!`` Vereenzaming psychiatrische bewoner in een verpleeghuis Veel tijd en aandacht op gewone PG afdeling naar psychiatrische bewoner ZZP 7 betekent: elke dag hulp en begeleiding nodig. speciale zorg voor een combinatie van psychiatrische problemen met lichamelijke problemen. Kan eigen leven niet meer organiseren en heeft zorg en verpleging maar ook deskundige begeleiding nodig. Er kan een beroep gedaan worden op verpleegkundige hulp, zorg van een specialist ouderengeneeskunde of eventuele andere behandelaars. Het gemiddeld aantal uren hulp en zorg bij ZZP 7 is 22 uur per week Gerontopsychiatrie: Molenbosch Plus ZZP 5 betekent: elke dag hulp en begeleiding nodig. specifieke zorg voor dementie. Wanneer speciale zorg nodig is, kan een beroep gedaan worden op verpleegkundige hulp, zorg van een specialist ouderengeneeskunde of eventuele andere behandelaars. Het gemiddeld aantal uren hulp en zorg bij ZZP 5 is 18 uur per week. De visie op afdeling Molenbosch plus ziet er nu als volgt uit: Aanbieden van woon- en leefomstandigheden die aansluiten bij hun huidige belevingswereld en stijl van leven. Op afdeling Molenbosch plus wonen 16 bewoners in 2 woongroepen (8 bewoners per huiskamer). Het gezamenlijk nuttigen van de maaltijden is de bindende factor binnen een woongroep. senioren uit een milieu van brede maatschappelijke en culturele belangstelling, die baat hebben een duidelijke dagstructuur. een duidelijke, kalme dagstructuur waarbinnen zij gestimuleerd worden zo actief mogelijk blijven. De spil van de geboden dagstructuur wordt gevormd door een extra activiteitenruimte waarin dagelijks vaste thema-activiteiten aangeboden worden (bijvoorbeeld ontspanningsgroep, schildergroep, bioscoopsetting, etc.).. 4

5 Gerontopsychiatrie: Molenbosch Plus Afgelopen jaar Een bewoner moet kunnen gaan en staan waar hij wil en doen en laten wat hij wil binnen zijn mogelijkheden en de structuur die op de afdeling geboden wordt. Daarbij staat veiligheid, rust en gastvrijheid voorop. Molenbosch PG-plus richt zich op actieve betrokkenheid van naasten bij de zorg- en dienstverlening van de bewoner. Enerzijds om de bewoner en zijn naasten zoveel mogelijk de regie te geven in het ontwerpen van het zorgleefplan, anderzijds om het sociale netwerk van de bewoner in stand te houden en waar mogelijk te versterken. Innovatieve en hoogwaardige zorg op maat is mogelijk door een concentratie van kennis en deskundigheid (gerichte scholing, meer uren voor de arts en psycholoog, spv en psychiater op consultbasis en 1 keer per 8 weken bij IDO) op de afdeling omtrent dementiële en psychiatrische ziektebeelden en de omgang hiermee. Het personeel is gespitst op het preventief observeren van en anticiperen op gedrag van bewoners. Extra scholing zorg en behandelaars 1x per 8 weken consultatie door psychiater/spv er, Op indicatie starten DBC voor bewoners, kan molenbosch zijn, maar ook elders in Warande Wat is veranderd na een jaar Populatie Weinig TV /geluid Vast personeel heel belangrijk Weinig mantelzorgers Meer doelgerichte agressie Noodbel nodig Weinig contact tussen bewoners Veel contact zorg met bewoners Rustige afdeling Populaire afdeling bij flexwerkers! Veel mannen Pas ``laat`` overplaatsing vanuit andere verpleegafdelingen Zeer wisselende ziektebeelden Jongere gemiddelde leeftijd vergeleken met verpleeghuispopulatie Knelpunten Voorbeeld van terugplaatsing Waar ligt de grens van afdeling molenbosch? Als dementie overheerst, plaats je dan over? Wat is een goede mix van bewoners? Weinig mantelzorg Dhr M Langdurige opname in psychiatrische setting ivm psychosen Door afname zelfzorg en geheugenverlies overplaatsing Van open naar gesloten setting 5

6 Terugplaatsing nodig Dhr voelde zich beperkt in zijn mogelijkheden ( ipv veilig) Dhr kon zeer gericht negatieve aandacht vragen ( vuurtje stoken) Dhr kon agressieve handelingen goed plannen. Zeer onveilige situatie voor zorg en medebewoners Terugplaatsing, dhr was zeer opgelucht! Gerontopsychiatrie Casus 1 Conclusie Man 69 jaar oud, verwaarloosd gevonden in portiek, psychotisch, cognitieve problemen niet heel opvallend aanwezig, wel gedesoriënteerd en aangedane executieve functies, afatisch vervuild huis, verwaarloosd huishouden Geen mantelzorgers Kunstenaar geweest van beroep Na observatie en screening is diagnose cognitieve stoornissen met psychoses dd schizofrenie gesteld. Meneer wordt overgeplaatst naar de gerontopsychiatrische afdeling. Meneer was in het begin heel angstig en onzeker en wilde niet van zijn kamer af om te eten in de huiskamer bijvoorbeeld. Benaderingsplan Casus 2: Probleem: Meneer is zeer angstig door stemmen in zijn hoofd. Hierdoor is hij tevens erg achterdochtig. Meneer is altijd erg op zichzelf geweest en houdt er niet zo van om met anderen contact te maken. Door zijn cognitieve stoornissen en door zijn psychiatrisch beeld kan hij niet goed voor zichzelf zorgen. Het is voor de zorg soms lastig om een goede ingang te vinden hierbij. Doel: Meneer voelt zich veilig en begrepen en krijgt de zorg die hij nodig heeft. Omgangsadviezen: Laat alleen vast personeel meneer begeleiden, liever geen flexkrachten, dit maakt meneer angstig en achterdochtig. Als meneer niet in de huiskamer wil eten of drinken, breng hem dan eten op zijn kamer. Blijf hem wel steeds uitnodigen hiervoor. Wees vriendelijk en maak af en toe een praatje met meneer, bijv. over zijn schilderijen, dit zorgt dat je contact met hem krijgt en dat je eerder een ingang hebt om meneer te begeleiden bij de zorg. Vrouw, 88 jaar Vertoont veel claimend, aandachtvragend en boos gedrag Is grensoverschrijdend in haar boze gedrag (bijv. de deur blokkeren, alle spullen door de kamer gooien en uitschelden) Cognitieve problemen, waarschijnlijk een beginnende dementie, oriëntatieproblemen en geheugenproblemen. Tevens veel facadegedrag. 6

7 Conclusie: Benaderingsplan Mevrouw kan niet meer zelfstandig wonen, kan niet meer goed voor zichzelf zorgen, onder andere door haar dementie. Daarnaast is zij bekend met een bipolaire stoornis en mogelijk een borderline persoonlijkheidsstoornis. Zij heeft een andere vorm van begeleiding nodig door haar persoonlijkheidsprobleem. Daarom is besloten mevrouw te laten wonen op de gerontopsychiatrische afdeling Molenbosch Plus. Probleem: Mevrouw vertoont negatief gedrag, zij moppert veel, uit zich negatief, reageert denigrerend naar medebewoners of personeel. Daarnaast kan zij zich uiten door bijv een been uit te steken om haar punt te maken of door een ruimte te blokkeren en is dan erg dreigend. Doel Mevrouw voelt zich veilig en gehoord. Plan van aanpak: Negeer negatieve uitingen, als mevrouw haar been uitsteekt of iets blokkeert, zeg haar dan dat dat echt niet kan op de afdeling en dat als zij dit gedrag vertoont, zij naar haar kamer kan gaan. Breng haar daarheen en blijf dit herhalen totdat het duidelijk is. Doe dit alleen bij echt ontoelaatbaar gedrag, ander gedrag liever negeren Breng in kaart wat mevrouw prettig vindt of leuk vindt om te doen of om over te praten. Probeer een dagschema te maken, bespreek dit met haar, zo heeft zij overzicht en tevens afleiding. Kijk of het mogelijk is of mevrouw naar beneden kan als zij dit graag wil, zij voelt zich erg opgesloten, wie weet kan dit helpen. Zorg dat er dan beneden een foto van haar hangt bij de receptie en breng hen op de hoogte. Probeer eerst een keer door mee te gaan met haar. Z Belangrijk bij haar gedrag is: Wees duidelijk en begrens mevrouw. Alleen op die manier bied je veiligheid en zal haar gedrag op den duur bijdraaien. Casus 3: Beschrijving situatie Man 83 jaar Dwangmatig en controlerend gedrag Aandachtvragend en onzeker gedrag Moeite met contact met anderen Veelvuldig alcoholgebruik Dementie, waarschijnlijk van het Alzheimertype Meneer woonde in een verzorgingshuis en ging achteruit. altijd al bekend met dwangmatig gedrag, evenals met het vragen van veel aandacht en bevestiging, kan hierin ook grensoverschrijdend zijn. Mogelijk is er sprake van persoonlijkheidproblematiek, cluster B. De laatste tijd was hij moeizamer aan te spreken of te sturen in zijn gedrag, hij wilde niet meer in zijn bed slapen, at bijna niets meer en plaste in een glas naast zijn stoel omdat hij zijn stoel niet meer uit wilde. Zijn benen zaten vol oedeem en hij begreep niet dat dit gedrag heel slecht was voor zijn lichamelijk toestand. Besloten is om meneer op te nemen op de gerontopsychiatrische afdeling in de hoop dat er meer gerichte zorg en toezicht en daarnaast meer structuur geboden zou kunnen worden aan meneer. Dit is heel goed gelukt. Meneer eet en drinkt nu weer goed, hij ligt gewoon in zijn bed in de nacht maar ook in de middag om te rusten. Verder is zijn alcoholgebruik ingeperkt. Hij heeft het, naar omstandigheden, goed naar zijn zin. Benaderingsplan De toekomst Probleemomschrijving: Meneer vertoont regelmatig claimend en dwangmatig gedrag. Hij vraagt veel om bevestiging en heeft weinig dagbesteding. Doel: Dhr. voelt zich veilig en gehoord. Adviezen: geef meneer regelmatig een compliment: wat heeft u goed geholpen, wat fijn dat u zelf u bed op kan maken ga niet in discussie of ga niet de strijd aan, geef duidelijk je grens aan, maar breng dit op een duidelijke niet omslachtige manier. Bijv. Als meneer steeds je vastpakt, kun je beter zeggen: Meneer V., deze arm is van mij hoor, dus ik heb liever dat me niet steeds zo vastpakt dan bijv. Meneer V. ik wil niet dat u mij aanraakt. Probeer meneer zich nuttig te laten voelen, bijv. meneer V. het is zo druk vandaag, wilt u mij misschien helpen met het vouwen van de handdoeken? Er is een dagschema voor meneer, probeer te kijken wat voor meneer interessant is om mee te doen en vraag nogmaals aan familie iemand van het buddyproject, dat zou voor meneer denk ik goed zijn. geef meneer regelmatig 1 op 1 aandacht, dit kan tijdens de zorgmomenten, maar ook op een moment tussendoor, dit zorgt dat je een band krijgt en zal meneer als prettig en betrokken ervaren hij is wel op zoek naar iemand met wie hij een " normaal en goed" gesprek kan voeren. Accepteer dat je het probleem voor deze meneer niet kan oplossen qua daginvulling, zijn karakter speelt hierin ook een grote rol. Psychiatrisch verpleegkundige of SPVer vast aan het team toevoegen? Consultatie naar andere afdelingen Heerenwegen door team molenbosch? Psychiater nog meer inzetten als medebehandelaar? 7