OMGEVINGSANALYSE PROJECT WEGWIJZER

Transcriptie

1 OMGEVINGSANALYSE PROJECT WEGWIJZER Kwalitatief en kwantitatief onderzoek naar onthaal van nieuwkomers en personen van buitenlandse origine in de Middenkempen 07 februari

2 Colofon Dit rapport kwam tot stand in opdracht van het Project Wegwijzer en ISOM. De Couleur Locale werd verzorgd door het Agentschap Integratie en Inburgering (Inge Claes) Veldwerk & interviews door Charlotte Brosius (Projectmedewerker Wegwijzer), Jo Kuypers (Lokaal expert Integratie Agentschap Integratie en Inburgering) en Kathleen Boel (Expert lokale besturen/onthaalbeleid Agentschap Integratie en Inburgering). Tekst: Charlotte Brosius en Kathleen Boel Dank ook aan iedereen die een bijdrage leverde aan deze omgevingsanalyse. 2

3 Inhoudsopgave INLEIDING... 7 BEGRIPPENLIJST... 8 WEGWIJZER: PROJECTOMSCHRIJVING Geschiedenis van het project Wegwijzer Traditie van samenwerken Projectoproep Interlokale Vereniging Wegwijzer Projectomschrijving Definitie van het project Wegwijzer Doelstellingen Ligging en afbakening projectgebied Projectplanning OMGEVINGSANALYSE Overzicht Omgevingsanalyse als basis voor de beleidsplanning Diversiteit in de huidige beleidsplanning Regierol inzake onthaal Doel van de omgevingsanalyse Onderzoeksvragen KWALITATIEF ONDERZOEK Context Opzet van de kwalitatieve bevragingen Doel van de kwalitatieve bevragingen Doelgroep van de bevraging Personen van buitenlandse herkomst Medewerkers van OCMW s en gemeenten Vrijwilligers van de LOI s Sleutelfiguren Projecten onderwijs Representativiteit van de bevraging Inhoudelijke representativiteit

4 5.3.2 Criteria steekproef personen van buitenlandse origine Aan te spreken medewerkers van de OCMW s en gemeenten Aan te spreken toeleiders Werkmethode Vragenlijsten Bevraging: algemene toeleiders Bevraging overige personeelsleden gemeenten en OCMW s Resultaten Resultaten bevraging medewerkers OCMW en gemeente Mondelinge communicatie Schriftelijke communicatie Diversiteitsbeleid Toeleiding naar vrijetijdsactiviteiten Casussen: Interculturele competentie Resultaten bevraging personen van buitenlandse origine Eerste onthaal en ontvangst in de gemeente Taalverwerving Participatie aan vrijetijdsactiviteiten Participatie aan het onderwijs van hun kinderen Gevoel van welkom zijn Varia Bevraging vrijwilligers van het LOI Invulling takenpakket Hulpmiddelen en tools Moeilijkheden en oplossingsstrategieën bij (interculturele) communicatie met LOI bewoners Kwantitatief onderzoek Couleur Locale Middenkempen Bijkomende cijfers uit de Middenkempen Demografische gegevens Superdiversiteit Onderwijs en diversiteit in de Middenkempen Lokale Opvanginitiatieven in de Middenkempen

5 CONCLUSIES EN BELEIDSAANBEVELINGEN Conclusies Medewerkers OCMW en gemeente Personen van buitenlandse origine Vrijwilligers LOI Beleidsaanbevelingen projectplanning Wegwijzer Onthaalfiches voor nieuwe inwoners Onthaalmap met fiches voor nieuwkomers Vormingsaanbod Inburgeringsceremonie (taal) Toegankelijk onthaalmoment Prospectie mogelijkheden toeleiders in diversiteit Project moedertaal Open modules rond het schoolgebeuren Vervolgtraject vrijwilligers LOI Beleidsaanbevelingen beleidsplan Horizontaal onthaalbeleid Bijkomende thema s BRONVERMELDING BIJLAGEN Projectoproep Overzicht vindplaatsen en verenigingen Overzicht scholen en onderwijspartners in de Middenkempen Scholen Overlegorganen Volwassenenonderwijs Lokaal Overlegplatform Contactpersonen in het project Gemeenten en OCMW s Andere instanties Trefmomenten Doelstellingen van de trefmomenten Planning trefmomenten

6 9.5.3 Deelnemers trefmomenten Agenda trefmomenten Richtvragen trefmomenten Bevraging personen van buitenlandse origine Doelstelling van de bevraging van personen van buitenlandse origine Planning bevraging personen van buitenlandse origine Overzicht bevraging personen van buitenlandse origine op 07 februari Richtvragen individuele bevragingen Richtvragen groepsbevragingen Vormingen Vorming duidelijk gesproken taal Vorming interculturele competentie Vorming duidelijk geschreven taal Vormingen voor vrijwilligers van de LOI s Aantal inschrijvingen Begeleidende brief rond project Moedertaal

7 INLEIDING Al decennia lang migreren mensen van de ene plaats naar de andere. Anno 2016 is migratie actueler dan ooit. Mensen verlaten hun land door oorlog en terrorisme, op zoek naar veiligheid. Anderen migreren op zoek naar welvaart, naar een betere toekomst. De dag van vandaag bestaat onze samenleving uit verschillende nationaliteiten, afkomsten en religies (Homans, 2014). Als we denken aan een multiculturele samenleving, denken we vaak aan grootsteden als Brussel, Antwerpen of Gent. Maar ook in de Middenkempen wonen mensen van buitenlandse herkomst. Inderdaad, mensen van buitenlandse herkomst. Het gaat niet zozeer alleen om alleen mensen van bijvoorbeeld Syrië, Irak en Afghanistan. Ook Europeanen zoals Polen, Duitsers, Nederlanders en Roemenen maken deel uit van onze huidige samenleving. In de multiculturele samenleving is het voor nieuwkomers en andere personen van buitenlandse herkomst niet evident om zich te integreren. Ze krijgen te maken met discriminatie, vooroordelen, andere gewoontes, een andere taal en een andere omgeving. Het project Wegwijzer wil dan ook zijn steentje bijdragen aan het integratieproces van personen van buitenlandse herkomst die zich vestigen in de Middenkempen. 7

8 BEGRIPPENLIJST Agentschap Integratie en Inburgering: Het Agentschap Integratie en Inburgering voert het Vlaamse inburgerings- en integratiebeleid uit. Het Agentschap Integratie en Inburgering organiseert inburgering in Vlaanderen en Brussel en adviseert en ondersteunt bij vragen over de concrete gevolgen van migratie. Nieuwkomers volgen het inburgeringstraject bij het Agentschap Integratie en Inburgering. Asielzoeker: Een persoon die asiel aanvraagt en dus bescherming vraagt op grond van het Vluchtelingenverdrag. Zolang het onderzoek van de asielaanvraag loopt, blijft de persoon asielzoeker. LOI Lokaal Opvang Initiatief: Een kleinschalig opvanginitiatief voor asielzoekers, georganiseerd door een OCMW en gefinancierd door de federale overheid. Nieuwkomer: Een persoon is een nieuwkomer als hij een vreemde nationaliteit heeft en voor het eerst meer dan 3 maanden in België verblijft, als hij de Belgische nationaliteit heeft en hoogstens een jaar in België woont of als hij een asielzoeker is die meer dan 4 maanden geleden zijn asielaanvraag heeft ingediend. NT2 (Nederlands als tweede taal): Onderwijsaanbod Nederlands voor wie het Nederlands niet als moedertaal heeft. De term verwijst in deze context naar volwassenonderwijs. Oefenkansen: Omvat een breed scala aan initiatieven die erop gericht zijn NT2-cursisten ook buiten de klas Nederlands te laten oefenen Oudkomer: Een oudkomer is het tegenovergestelde van een nieuwkomer. Oudkomers zijn inwijkelingen die al langer dan een jaar in België wonen en ingeschreven zijn in het Rijksregister. Persoon van buitenlandse herkomst: Een persoon die legaal en langdurig in België verblijft en die bij de geboorte niet de Belgische nationaliteit had, of van wie minstens één van de ouders bij geboorte niet de Belgische nationaliteit bezat. Vluchteling: Een vluchteling is een persoon die zijn land van herkomst heeft verlaten, omdat zijn leven of persoonlijke veiligheid in gevaar is. Asielzoekers die beantwoorden aan een van de criteria in het Vluchtelingenverdrag de Conventie van Genève krijgen na het doorlopen van de asielprocedure het statuut van erkend vluchteling. De definitie volgens de Conventie van Genève van 1951: Een vluchteling is elke persoon die zich buiten het land waarvan hij de nationaliteit heeft, of indien hij geen nationaliteit heeft, buiten zijn land van herkomst bevindt, en die de bescherming van dat land niet kan of wil inroepen omdat hij vreest voor vervolging omwille van zijn ras, zijn religie, zijn nationaliteit, het behoren tot een bepaalde sociale groep, of zijn politieke overtuiging. Vreemdeling: Een persoon die een buitenlands nationaliteit heeft, en geen Belgische nationaliteit. Personen met een dubbele nationaliteit (Belgisch-buitenlands), zijn voor de Belgische wet Belgen en geen vreemdelingen. 8

9 WEGWIJZER: PROJECTOMSCHRIJVING 3.1 Geschiedenis van het project Wegwijzer Traditie van samenwerken In de Middenkempen is er een traditie in het regionaal samenwerken ter ontwikkeling van dienstverlening voor kansengroepen. Voor kleinere lokale besturen is het niet altijd evident om (nieuwe) opdrachten lokaal te organiseren. Een samenwerkingsverband kan dan een oplossing bieden. Bovendien biedt een intergemeentelijke aanpak een meerwaarde voor complexe, sub-regionale problemen. Kortom, gespecialiseerde diensten intergemeentelijk uitbouwen om tegemoet te komen aan nieuwe behoeften en aan een tekort aan personeel, met specifieke expertise en financiën van individuele lokale besturen. De OCMW s van Grobbendonk, Herentals, Herenthout, Kasterlee, Lille, Olen en Vorselaar werken sinds 1988 samen om hun sociale dienstverlening naar elke inwoner van de Middenkempen te optimaliseren. Die samenwerking heeft de naam ISOM gekregen, wat staat voor Intergemeentelijke Samenwerking OCMW s Middenkempen. ISOM heeft intussen een jarenlange traditie om gezamenlijk dienstverlening te organiseren, zoals trajectbegeleiding, rechtshulp, opvoedingsondersteuning, sociale huisvesting en vrijwilligerswerk. Een intergemeentelijk beleidsplan en een intergemeentelijke overlegstructuur sturen deze initiatieven aan. Ook binnen de verschillende lokale besturen uit de Middenkempen (Grobbendonk, Herentals, Herenthout, Kasterlee, Lille, Olen en Vorselaar) zijn er verschillende samenwerkingsinitiatieven. Zo werken Grobbendonk Herentals, Herenthout, Olen Vorselaar al vijftien jaar samen in de politiezone Neteland. Daarnaast plannen de verschillende gemeenten in de Middenkempen ook om samen te werken rond andere domeinen: toerisme, loonadministratie, ICT, mobiliteit, noodplanning, archief,. (HLN, 25/01/2017) Verder zijn er ook overlegorganen tussen verschillende scholen in de Middenkempen. Een overzicht hiervan is terug te vinden in bijlage 9 onder punt Projectoproep Vlaams minister Liesbeth Homans wil investeren in intergemeentelijke samenwerkingen rond de integratie van personen van buitenlandse herkomst. Hiertoe werd in juni 2015 werd de projectoproep 1 intergemeentelijke samenwerking rond integratie van personen van buitenlandse herkomst gelanceerd. De projecten intergemeentelijke samenwerking moeten vooral inspelen op twee thema s: enerzijds onthaalbeleid en anderzijds samenleven in diversiteit en het bieden van gelijke kansen. Vanuit verschillende OCMW s binnen ISOM was hierin interesse. Aan ISOM werd dan ook gevraagd om een basisonderzoek op te starten. Een adviesgroep werd in juli en september 2015 samengeroepen, bestaande uit diensthoofden, secretarissen en beleidsmedewerkers van OCMW en 1 Voor de volledige projectoproep verwijzen we naar bijlage 9.1 9

10 gemeente, en de thematisch expert onthaalbeleid van het Agentschap Integratie en Inburgering. Deze adviesgroep heeft op basis van onderstaande argumenten de verschillende betrokken besturen 2 gevraagd om mee in te stappen in een intergemeentelijke samenwerking rond onthaal van personen van buitenlandse origine in de Middenkempen: - De betrokken gemeenten beschikten nog niet over een integratiedienst die een onthaalbeleid regisseert. Daarbij is er de vaststelling dat de afstemming met het inburgeringsbeleid van de Vlaamse overheid verbeterd kan worden; - Verschillende diensten ervaren moeilijkheden bij de participatie van nieuwkomers in hun aanbod. Ook nieuwkomers geven aan dat ze moeilijk hun weg vinden in het netwerk van organisaties en instellingen; - Verder kreeg het beleid de signalen vanuit het onderwijs dat de instap van kinderen met buitenlandse herkomst, moeizaam verloopt. Kleuterscholen melden eveneens dat anderstalige kleuters vaak met een achterstand starten, die nadien moeilijk weg te werken is. Er is ook een beperkte ouderbetrokkenheid, wat ervaren wordt als een belangrijke factor in een moeilijke schoolloopbaan van de kinderen 3. Vanuit het onderwijs en de onderwijscommissies is er het signaal dat er een noodzaak is om te werken op taalstimulering; - In het kader van de verhoogde toestroom van vluchtelingen, maar eveneens om het onthaalbeleid van de LOI s te versterken, stellen de LOI medewerkers vast dat er nood is aan een specifiek onthaalmoment/vorming voor enerzijds nieuwe bewoners binnen de LOI s, anderzijds een specifiek onthaalbeleid voor de vrijwilligers die zich inzetten bij het onthaal van de bewoners van het LOI; - In de Middenkempen zijn er minder personen van buitenlandse herkomst dan in het Vlaams Gewest. Toch is er algemeen bewustzijn dat het belangrijk is om proactief te handelen in het belang van elke nieuwe inwoner, mede rekening houdend met het feit dat het aantal personen van buitenlandse herkomst in stijgende lijn zal evolueren; - De expertise en kennis omtrent het opzetten van een intergemeentelijke samenwerking kan in dit project meegenomen worden Interlokale Vereniging Wegwijzer Op basis van bovenstaande argumenten heeft ISOM met ondersteuning van het Agentschap Integratie en Inburgering het project Wegwijzer uitgeschreven. Voor dit project werd de interlokale vereniging Wegwijzer in september 2015 opgericht. Deze vereniging bestaat uit alle betrokken OCMW s, met name Herentals, Kasterlee, Grobbendonk, Olen, Lille, Vorselaar en Herenthout en de gemeentebesturen van Herentals, Grobbendonk, Kasterlee, Lille, Olen en Vorselaar. In september 2015 diende ISOM, in naam van de betrokken OCMW s en gemeentes, een subsidieaanvraag in voor project Wegwijzer bij het Agentschap Binnenlands Bestuur, Afdeling Gelijke 2 In de subsidieoproep stond duidelijk vermeldt dat het om een intergemeentelijk project diende te gaan, waar dus ook lokale besturen bij betrokken dienden te zijn. 3 Ouderbetrokkenheid en taalstimulering worden ervaren als belangrijke hefbomen in de schoolloopbaan van kinderen. Door hier extra op in te zetten worden de maximale leer- en ontwikkelingskansen van kinderen gestimuleerd. 10

11 Kansen, Integratie en Inburgering. Op 8 december 2015 kreeg het project Wegwijzer de goedkeuring voor de subsidieaanvraag. Na het opstellen en organiseren van een selectieprocedure, ging in mei 2016 de projectmedewerker van start. De projectmedewerker is aangesteld door de stad Herentals en gedetacheerd naar ISOM. In het kader van het project Wegwijzer en de interlokale vereniging Wegwijzer werd een beheerscomité opgericht. Dit heeft het mandaat om de kwaliteitsvereisten van het project op te volgen en de resultaten te monitoren. Het zal in de eerste plaats sturing geven aan het project en de ondersteuning van de medewerker. In het beheerscomité zetelen de afgevaardigden van de 6 gemeenten en de secretarissen en voorzitters van de 7 OCMW s. Ook de coördinator van ISOM, de projectmedewerker en het Agentschap Integratie en Inburgering maken deel uit van het beheerscomité. De leden komen minstens 2 keer per jaar samen. De projectmedewerker wordt eveneens geadviseerd en inhoudelijk ondersteund door de thematische expert lokale besturen/onthaalbeleid van het Agentschap Integratie & Inburgering Provincie Antwerpen. 3.2 Projectomschrijving Definitie van het project Wegwijzer Wegwijzer is een Intergemeentelijke Samenwerking in de Middenkempen tussen de gemeenten Grobbendonk, Herentals, Herenthout, Kasterlee, Lille, Olen en Vorselaar. Wegwijzer is een project dat mensen van buitenlandse herkomst wegwijs wil maken in de gemeentes en het onderwijs in de Middenkempen. Wegwijs in je gemeente zet in op een toegankelijk onthaal en een toegankelijke dienstverlening, met specifieke focus op anderstalige nieuwkomers; Wegwijs in het onderwijs legt de nadruk op een sterke instap en participatie van anderstalige ouders en hun kinderen in het onderwijs; Wegwijs in het LOI zet in op een kwaliteitsvol onthaal van het LOI Het project loopt over een periode van 3 jaar ( ) Doelstellingen De centrale doelstelling van het Project Wegwijzer is de opmaak van een regionale procedure voor onthaalbeleid, met specifieke focus op anderstalige nieuwkomers, die verfijnd wordt naar het specifieke karakter van de verschillende gemeentes, hun context en hun inwoners. Het project Wegwijzer heeft 4 strategische doelstellingen : 1. Professionaliseren en uitdragen van het project wegwijzer naar de medewerkers van gemeente en OCMW en de burger; 2. Uitwerken van een regionale procedure voor onthaalbeleid (= beleidsplan) die verfijnd wordt naar het specifieke karakter van de verschillende gemeentes, hun context en hun inwoners; 11

12 3. Bevorderen van gelijke kansen in het onderwijs en een sterke instap van anderstalige kinderen door het werken aan ouderbetrokkenheid; 4. Uitwerken van een onthaal- en wegwijsprocedure voor bewoners van het LOI. Binnen elke strategische doelstelling is er expliciet rekening gehouden met mogelijke belemmeringen en knelpunten. Deze knelpunten zijn mogelijks (1) Gebrek aan draagvlak en samenwerking tussen gemeente/ocmw en tussen lokale besturen onderling en (2) Onvoldoende kennis, medewerking en samenwerking van de doelgroep. Om in te spelen op deze mogelijke belemmeringen is er gekozen voor een nauwe samenwerking met de verschillende partners en een permanente terugkoppeling te garanderen. Enkele voorbeelden: - Beheerscomité, met vertegenwoordiging van elk lokaal bestuur (OCMW en gemeente) komt minimaal 2 keer per jaar samen; - Trefmoment binnen elke gemeente met een specifieke peiling naar noden en behoeftes van de medewerkers; - Bevraging van de doelgroep (oud en nieuwkomers) om zo de noden en behoeftes te vertalen in het beleid; - Nauw betrekken van personen van buitenlandse origine in het ganse project, onder meer door een nauwe samenwerking tussen het inburgeringsprogramma, lokale organisaties en het project; - Competentieversterking van medewerkers van zowel gemeente als OCMW, als de vrijwilligers van de LOI s via vormingen; - Werkgroepen onderwijs met de lokale onderwijspartners geven vorm aan acties die deel uitmaken van wegwijs in het onderwijs. De stuurgroep behoudt het overzicht en maakt de verbanden naar de ruimere doelstellingen van het Wegwijzer project. De stuurgroep bestaat uit de projectmedewerker, afgevaardigden van het Agentschap Integratie en Inburgering en de voorzitter van de intergemeentelijke samenwerking ISOM; - Bovenlokaal overleg onthaalbeleid met de integratieambtenaren van de regio Kempen om uitwisseling van goede praktijken te bevorderen; - Inhoudelijke ondersteuning vanuit het Agentschap Integratie en Inburgering voor de volledige duur van het project Ligging en afbakening projectgebied Het project Wegwijzer bevindt zich binnen de ISOM werking, wat wil zeggen dat het een intergemeentelijke samenwerking is tussen de gemeenten en OCMW s van Grobbendonk, Herentals, Herenthout, Kasterlee, Olen, Lille en Vorselaar. Zoals reeds aangehaald, is het gemeentebestuur van Herenthout is niet toegetreden tot het project. De Middenkempen (= zorggebied Herentals) omvat 7 gemeenten: 1. Grobbendonk (met deelgemeente Bouwel) 2. Herentals (met deelgemeenten Noorderwijk en Morkhoven) 3. Herenthout 4. Kasterlee (met deelgemeenten Lichtaart en Tielen) 5. Lille (met deelgemeenten Gierle, Poederlee en Wechelderzande) 6. Olen (met woonkernen Onze-Lieve-Vrouw-Olen, Sint-Jozef-Olen en Olen Centrum) 12

13 7. Vorselaar In onderstaande figuur is te zien waar de verschillende gemeenten zich situeren. Figuur 1 Situering van de verschillende gemeenten in de Middenkempen 13

14 3.2.4 Projectplanning Tijdens de eerste maanden van het project is er een projectplanning opgemaakt. Deze omvat zowel strategische als operationele doelstellingen rond de drie luiken van het project. Onderstaand is een verkorte projectplanning te zien. De uitgebreide projectplanning, waarin ook de verschillende eindresultaten en eindproducten vermeld worden, is te verkrijgen via WEGWIJZER - Strategische doelstelling 1: Professionaliseren en uitdragen van het project Wegwijzer naar de burgers en naar het beleid Operationele doelstelling 1.1 Professionaliseren van het project Wegwijzer Operationele doelstelling 1.2 Uitdragen van het project naar de burgers en naar het beleid WEGWIJS IN JE GEMEENTE - Strategische doelstelling 2: Uitwerken van een regionale procedure voor onthaalbeleid (= beleidsplan) die verfijnd wordt naar het specifieke karakter van de verschillende gemeentes, hun context en hun inwoners Operationele doelstelling 2.1 Elke nieuwkomer van buitenlandse herkomst wordt binnen 3 maanden na aankomst gastvrij onthaald in zijn gemeente en vindt de weg naar de lokale en regionale dienstverlening Operationele doelstelling 2.2 Verhogen van het draagvlak en competenties van de medewerkers van het lokaal bestuur en OCMW Operationele doelstelling 2.3 Opmaken van een regionaal Beleidsplan: Onthaal van nieuwkomers voor de periode: WEGWIJS IN HET ONDERWIJS - Strategische doelstelling 3: Uitwerken van een regionaal kader om op 3 niveaus (ouder, school en lokaal bestuur) te werken aan ouderbetrokkenheid en een sterke instap en participatie van anderstalige kinderen en hun ouders in het onderwijs. Operationele doelstelling 3.1 Anderstalige ouders met schoolgaande kinderen leren Nederlands en worden gesensibiliseerd, geïnformeerd en versterkt in hun rol bij de opvolging van de schoolloopbaan van hun kind. Operationele doelstelling 3.2 Scholen leren van, met en bij elkaar hoe ze hun ouderbeleid kunnen afstemmen op de diverse wordende samenleving en schoolpopulatie. Operationele doelstelling 3.3 Optimaliseren van de communicatie vanuit het lokaal bestuur over het onderwijs op het grondgebied. WEGWIJS IN HET LOI - Strategische doelstelling 4: Uitwerken van een onthaal- en wegwijsprocedure voor bewoners van het LOI Operationele doelstelling 4.1 Opmaak van een onthaalpakket voor de vrijwilligers van het LOI Operationele doelstelling 4.2 Opmaak van een wegwijspakket voor bewoners van het LOI die de opvangstructuur verlaten 14

15 OMGEVINGSANALYSE 4.1 Overzicht Het fundament van het project Wegwijzer is een grondige omgevingsanalyse, bestaande uit een kwalitatief luik, kwantitatief luik en beleidsaanbevelingen. Allereerst wordt meer informatie weergegeven rond het project Wegwijzer. Daarnaast wordt het doel van de omgevingsanalyse geschetst, waarbij ook de onderzoeksvragen weergegeven worden. De kwalitatieve analyse bestaat enerzijds uit de bevraging van de medewerkers van de gemeenten en OCMW s en de vrijwilligers van de LOI s via individuele bevragingen en trefmomenten, aangevuld met enkele bevragingen van toeleiders zoals trajectbegeleiders van het Agentschap Integratie en Inburgering, medewerkers van CVO en het Praatpunt in Herentals (den Babbelhoek). Anderzijds richten we onze bevraging ook op een aantal sleutelfiguren in het onderwijsveld: voorzitters van de onderwijscommissie van Herentals en Vorselaar, Thomas More Hogeschool departement Lerarenopleiding. Ook de contactpersonen in de gemeenten worden bevraagd over de aanwezige lokale school overstijgende onderwijsorganen. En tot slot bestaat deze analyse uit een bevraging van personen van buitenlandse herkomst. De kwantitatieve analyse bestaat enerzijds uit een document Couleur Locale Middenkempen 4, opgemaakt door het Agentschap Integratie en Inburgering. Anderzijds bestaat de kwantitatieve analyse uit enkele belangrijke cijfers en conclusies uit eigen onderzoek. Het gaat onder andere over een overzicht van de demografische kenmerken van de totale bevolking van de verschillende gemeenten. De cijfers zijn afkomstig uit de gemeentelijke profielschets van de studiedienst van de Vlaamse Overheid van het najaar Daarnaast geven we enkele belangrijke conclusies weer vanuit de analyse van cijfermateriaal uit de lokale inburgerings- en integratiemonitor en de Couleur Locale Middenkempen. Er worden ook recente cijfers van de betrokken LOI s en SVK diensten weergegeven. De beleidsaanbevelingen vormen het laatste deel van de omgevingsanalyse. 4.2 Omgevingsanalyse als basis voor de beleidsplanning Diversiteit in de huidige beleidsplanning In de beleidsplannen van de 7 ISOM gemeenten, wordt er slechts in 3 specifiek iets vermeldt over anderstaligen/nieuwkomers/personen van buitenlandse herkomst. In het Bestuursakkoord van Herentals staat te lezen dat de stad een integratiedienst wil oprichten om nieuwkomers wegwijs te maken in onze samenleving. De stad Herentals organiseerde verder in oktober 2015 en november 2016 een inburgeringsceremonie voor alle inburgeraars die het afgelopen jaar hun inburgeringsattest behaald hebben. In het Beleidsprogramma van Herenthout wordt omschreven hoe ze anderstalige kinderen willen integreren in het onderwijs: Net zoals in andere gemeenten, tellen ook onze scholen heel wat 4 De Coleur Locale Middenkempen is beschikbaar als aparte bijlage bij deze omgevingsanalyse 15

16 anderstalige leerlingen. Vaak zijn bij deze leerlingen de competenties wel aanwezig, maar lopen ze een leerachterstand op omdat ze de taal niet of onvoldoende begrijpen. Op deze taalproblematiek moeten we extra inzetten, zodat deze kinderen zo spoedig mogelijk in de reguliere werking van de school kunnen opgenomen worden. Want dit betekent vaak ook hun opname in de groep met een verbetering van hun zelfvertrouwen en welbevinden tot gevolg. (gemeente Herenthout, 2013, pg 35) Tot slot staat in de beleidsdoelstellingen van het OCMW van Olen (OCMW Olen, 2016) dat de men de kwaliteit van de hulpverlening en begeleiding aan asielzoekers en vreemdelingen wil verbeteren. Dit door de hulpvragers op de hoogte te stellen van alle voorzieningen in de gemeente, alle aspecten van het woningonderhoud en hen in de mogelijkheid te stellen om sneller Nederlands te leren Regierol inzake onthaal Bij de voorbereidingen van de projectaanvraag Wegwijzer werden er gesprekken tussen verantwoordelijke medewerkers op ambtelijk en politiek niveau gevoerd. Tijdens deze gesprekken werd de nood voor een onthaalbeleid voor gemeente, OCMW, onderwijs en LOI erkend. Zolang een 'aanvoelen uit de lokale samenleving' niet in cijfers, analyses en onderzoek kan worden hardgemaakt, blijft een eventuele aanpak in mogelijke toekomstige scenario s echter verzanden. In de beleidsnota Integratie en Inburgering, geeft Homans (2014) aan de bestuurskracht van de lokale besturen in te voeren en het lokaal integratiebeleid te versterken. Het is op lokaal niveau dat een integratiebeleid in de praktijk gestalte krijgt. Lokale besturen staan hier voor grote uitdagingen. Lokale besturen nemen de regierol van het integratiebeleid op zich. Het lokaal bestuur is de sleutelfiguur in het uitwerken en realiseren van doelstellingen van het integratiebeleid. Immers, samenleven vindt plaats in de buurt, in de wijk, in een gemeente en stad. Het lokale bestuursniveau is het best geplaatst om knelpunten te detecteren, prioriteiten te bepalen in afstemming met het algemeen beleid van de gemeente of stad en mee een inclusieve aanpak te realiseren. Om een beter zicht te krijgen op de noden en behoeftes rond een regionaal onthaalbeleid en de toekomstige beleidssignalen duidelijker te kunnen staven, is het nodig de situatie in de regio Middenkempen diepgaander in kaart te brengen. In samenwerking met een aantal belangrijke partners uit het werkveld en gekoppeld aan een uitgebreide kwalitatieve bevraging en de kwantitatieve analyse die werd uitgewerkt door het Agentschap Integratie en Inburgering wordt getracht hier een antwoord op te bieden De regierol van de gemeente inzake het inburgeringsbeleid Volgens het decreet van 2004 was de rol van steden en gemeenten in inburgering een informatie- en doorverwijzingsplicht. De gemeente kreeg hierdoor de rol als toeleider, mede gesterkt door het feit dat gemeenten meestal als eerste in contact komen met de nieuwkomer bij inschrijving in het bevolkingsregister. In deze rol diende de gemeente de nieuwkomer te informeren over het inburgeringsbeleid, de verplichte inburgeraars te wijzen op mogelijke sancties en inburgeraars door te verwijzen naar het onthaalbureau. Indien de betrokkene niet kwam opdagen op het onthaalbureau diende de gemeente de betrokkene opnieuw te contacteren en door te verwijzen naar het onthaalbureau. Uit een evaluatie in 2007 bleek dat vooral in kleinere gemeenten de toeleiding niet altijd even vlot verliep. Sinds het besluit van de Vlaamse Regering van 12 september 2008 betreffende het opleggen 16

17 van een administratieve geldboete, is de toeleidingstaak grotendeels overgelaten aan het onthaalbureau. Met het risico op een geldboete diende de toeleiding immers voor iedereen op eenzelfde manier te verlopen. De gemeenten vervullen nog steeds de informatierol bij het afleveren van de verblijfskaart aan de inburgeraar, maar de eigenlijke verantwoordelijkheid voor het werven en bereiken van de nieuwkomers ligt nu bij het onthaalbureau. De gemeente heeft ook als taak minderjarige anderstalige nieuwkomers te informeren over het socioculturele aanbod in de gemeente. Op verzoek van de minderjarigen moet de gemeente hen ook in contact brengen met socioculturele organisaties. De gemeente kan natuurlijk ook een veel actievere rol opnemen naar inburgering en NT2-promotie, zeker in het benaderen van rechthebbenden. Vanuit de lokale regierol krijg je als gemeente de kans om je aanbod af te stemmen, zeker voor rechthebbenden. Zo kan een lokaal bestuur vanuit de lokale regierol actief doorverwijzen van de doelgroep naar inburgering, taaloefenkansen, bij bijvoorbeeld de inschrijving op de bevolkingsdienst, de inschrijving op een school voor de kinderen, het OCMW, wijkagenten, lokale onthaalgesprekken, toeleiders, buddy s, vrijwilligers, reguliere voorzieningen zoals Kind en gezin, CAW, CLB. Verder kan de gemeente ook afstemmen met bijvoorbeeld de lessen maatschappelijke oriëntatie, onthaalbureau en de trajectbegeleiders. Bijvoorbeeld over de vragenlijst ken je gemeente of het gebruik van de onthaalbrochure tijdens de lessen of de organisatie van een inburgeringsceremonie. (Boel, 2016) Rechthebbenden versus verplichte inburgeraars Inburgering is bedoeld voor vreemdelingen van achttien jaar en ouder die zich langdurig in Vlaanderen of Brussel komen vestigen. Ook Belgen die niet in België geboren zijn en van wie minstens een van de ouders niet in België geboren is, behoren tot de doelgroep van het inburgeringsbeleid. Alle inburgeraars hebben recht op een inburgeringstraject. Bepaalde categorieën zijn bovendien verplicht om een dergelijk traject te volgen. Om te bepalen wie verplicht en wie rechthebbende is, bestaat heel wat reglementering. Over het algemeen kan gesteld worden dat personen afkomstig uit de Europese Unie rechthebbend zijn en anderen verplicht zijn om een inburgeringstraject te volgen 5. Het inburgeringstraject bestaat uit: 8. Een cursus maatschappelijke oriëntatie: Een kennismaking met de Vlaamse en Belgische samenleving; 9. Een basiscursus Nederlands als tweede taal; 10. Loopbaan oriëntatie: Begeleiding naar het vinden van werk of studies en het aanbod aan cultuur en vrije tijd; 11. Trajectbegeleiding: Een individuele begeleiding van de inburgeraar. In de Couleur Locale Middenkempen ligt de focus voornamelijk op verplichte inburgeraars. 5 De gehele regelgeving hieromtrent is, samen met de uitzonderingen en vrijstellingen, terug te vinden op 17

18 4.2.3 Doel van de omgevingsanalyse De omgevingsanalyse bestaat uit het kwalitatief luik, het kwantitatief luik en de beleidsaanbevelingen. Samen met de resultaten van het kwalitatief luik vormen ze de basis voor het project Wegwijzer en de verdere beleidsplanning rond onthaal en integratie van personen van buitenlandse herkomst in de Middenkempen. We willen het project verder bouwen op het profiel, de ervaringen, noden, behoeften en vragen van de doelgroep met betrekking op het onthaalbeleid in de gemeente en het onderwijs. De beoogde resultaten van het project, zoals de opmaak van een onthaalbrochure en de geplande vormingen, zullen dan ook uitgewerkt worden op basis van de verzamelde informatie. Met het oog op de beleidsplanning willen we met de omgevingsanalyse ook een basis leggen tot het in kaart brengen van gebruik, ervaringen en noden van de doelgroep van gemeentelijke diensten. Verder willen we met de omgevingsanalyse de lezer meer informatie geven rond het project, de gebruikte methoden en de diversiteit in de Middenkempen. Met het oog de gedragenheid van het project te vergroten, betrekken we naast de doelgroep ook personeelsleden van de gemeenten en OCMW s bij de omgevingsanalyse, evenals sleutelfiguren uit het werkveld. 4.3 Onderzoeksvragen Met deze beleidsondersteunende omgevingsanalyse trachten we op verschillende zaken dieper in te gaan en antwoorden te formuleren op de volgende kwesties, die vanop gemeentelijk niveau gesignaleerd werden: Profiel en behoeftes van de medewerkers van OCMW en gemeente en de vrijwilligers van het LOI Welke noden en behoeftes hebben de medewerkers van OCMW en gemeente en de vrijwilligers van de LOI s inzake onthaalbeleid? Waar komen deze overeen met het huidige aanbod van het lokaal bestuur (reguliere voorzieningen en bovenlokale overheden - provinciaal, Vlaams, federaal) en waar zitten de lacunes? M.a.w. waar kunnen de gemeenten op inzetten? Profiel en behoeftes van inwoners van buitenlandse origine woonachtig in de Middenkempen Wat is het profiel van nieuwe inwoners van vreemde origine die in de Middenkempen wonen? Gaat het om alleenstaanden, samenwonenden of eerder gezinnen? Wat is hun feitelijke gezinssituatie, van waar stroomt men in, is er sprake van een (in)formeel netwerk, wat is de tewerkstellings- en woonsituatie? En op welke manier heeft dit invloed op de integratie binnen de gemeente? Wat zijn de behoeftes van deze brede groep nieuwe inwoners? Hoe ervaren zij het contact met de verschillende gemeentelijke actoren? Welke struikelblokken ondervinden ze en waar situeren zich de hefbomen/hulpbronnen? Hebben de verschillende subgroepen (werkend/werkloos, mannen/vrouwen, EU/niet-EU, etc. andere noden? Bereiken de geselecteerde gemeenten de onderscheiden doelgroepen in dezelfde mate Welke noden, behoeften en verwachtingen hebben ouders van buitenlandse herkomst ten aanzien van scholen (focus kleuter + lager) 18

19 Profiel en behoeftes van onderwijspartners in de Middenkempen Welke noden, behoeften en verwachtingen hebben scholen ten aanzien van ouderbetrokkenheid met ouders van buitenlandse herkomst Hoe speelt het huidig (ouder/taal/diversiteits) beleid van scholen al in op een samenwerking met deze ouders Hoe kan het onthaalbeleid van betrokken gemeentes ouders van buitenlandse herkomst wegwijs maken in hun rechten en plichten inzake onderwijs? 19

20 KWALITATIEF ONDERZOEK 5.1 Context Opzet van de kwalitatieve bevragingen Het kwalitatieve luik bestaat uit de bevraging van de medewerkers van gemeenten en OCMW s en de vrijwilligers van de LOI s via individuele bevragingen en trefmomenten, aangevuld met enkele bevragingen van sleutelfiguren als trajectbegeleiders van het Agentschap Integratie en Inburgering, medewerkers van CVO DTL en medewerkers van het praatpunt in Herentals (den Babbelhoek). Verder bestaat het kwalitatieve luik uit de bevraging van personen van buitenlandse herkomst die in 1 van de 7 ISOM gemeenten wonen Doel van de kwalitatieve bevragingen Met het kwalitatief luik willen we: Zicht krijgen op de ervaringen van de doelgroep met betrekking tot het onthaalbeleid van de gemeente; Zicht krijgen op de ervaringen van de doelgroep met betrekking tot het onthaalbeleid de school (indien van toepassing) en de betrokkenheid van de ouders op het schoolgebeuren; Zicht krijgen op het gebruik, ervaringen en noden van de doelgroep rond gemeentelijke diensten (vrije tijd, werk, onderwijs en leren, wonen, welzijn en zorg, kinderen en jongeren, ); Zicht krijgen op de taken, knelpunten, tools en behoeften die de medewerkers van het OCMW en gemeente die in aanraking komen met diversiteit. Deze vragen dragen bij tot het beantwoorden van de onderzoeksvragen zoals geformuleerd onder punt Doelgroep van de bevraging Er kan gesteld worden dat er drie groepen zijn die de doelgroep vormen van de bevragingen. Personen van buitenlandse herkomst vormen de belangrijkste doelgroep die we willen betrekken bij het project Wegwijzer. Daarnaast bevragen we ook personeelsleden van de betrokken gemeenten en OCMW s. Tot slot horen sleutelfiguren ook tot de doelgroep van de bevragingen Personen van buitenlandse herkomst Voor de afbakening van de doelgroep richten we ons allereerst op het decreet van 7 juni 2013 betreffende het Vlaamse integratie- en inburgeringsbeleid ( 6. Binnen dit decreet worden er 2 specifieke doelgroepen afgebakend: 1. Personen van buitenlandse herkomst: Personen die momenteel een vreemde nationaliteit hebben Personen die bij geboorte een vreemde nationaliteit hadden Personen waarvan vader of moeder bij geboorte een vreemde nationaliteit had 6 Het volledige decreet is terug te vinden via 20

21 Belangrijk: het kan ook gaan om personen met de Belgische nationaliteit. 2. Woonwagenbewoners 7 Voor de doelgroepenbevraging richten we ons op personen van buitenlandse herkomst. Deze groep is erg verscheiden: het gaat om nieuwe inwoners en om mensen die hun hele leven in de gemeente gewoond hebben, om Belgen en vreemdelingen, om asielzoekers, vluchtelingen, gezinsherenigers, arbeidsmigranten Allen afkomstig uit verschillende herkomstlanden. De bevraging van personen van buitenlandse herkomst zal plaatsvinden op specifieke plaatsen in de Middenkempen. Bij het selecteren van deze plaatsen hielden we rekening met onderstaande criteria: 1. Met de bevraging willen we de regierol van de gemeente inzake onthaalbeleid en inburgering bekijken; 2. De bevragingen dienen, indien nodig, te gebeuren in de moedertaal met de aanwezigheid van een vertrouwenspersoon en/of tolk; 3. Met de bevragingen willen we oefenkansen bieden voor anderstalige nieuwkomers. Vanuit deze keuze richten we ons in de eerste plaats tot personen die (1) zich aanmelden op de permanentieplaats van het Agentschap Integratie en Inburgering in Herentals, (2) trajectbegeleiding volgen bij het Agentschap Integratie en Inburgering of (3) een cursus maatschappelijke oriëntatie volgen bij het Agentschap Integratie en Inburgering. De trajectbegeleiders en docenten faciliteren en/of sturen geïnteresseerde nieuwkomers die zich bij hen aanmelden, naar ons door. De vragenlijsten worden dan afgenomen in het Engels of Frans. Indien nodig, kan de trajectbegeleider of docent optreden als vertaler. In de tweede plaats richten we ons op personen die Nederlandse les NT2 volgen op het CVO DTL. Op het CVO DTL start men na de herfstvakantie met een extra open module rond mondelinge communicatie voor anderstaligen. Een van de opdrachten in deze cursus bestaat eruit om een gesprek te hebben met iemand in het Nederlands en dit gesprek ook op te nemen. Nadien wordt het gesprek klassikaal afgespeeld en geanalyseerd: Hoe reageer je als je een vraag niet goed begrijpt, wat ging er goed, wat kan er beter,. We zullen de vragenlijsten afnemen bij een 15-tal cursisten uit de Middenkempen. Op deze manier bevragen we de doelgroep en kunnen zij een gesprek in het Nederlands hebben. Verder kan op het CVO DTL ook klassikaal gepeild worden naar de ervaringen van de doelgroep over het onthaalbeleid en het onderwijs in hun gemeente. Hiervoor richten we ons op cursisten vanaf niveau 1.2. Tot slot richten we ons op personen die naar het Praatpunt den Babbelhoek in Herentals gaan. Indien nodig of noodzakelijk, breiden we deze bevraging uit naar andere vindplaatsen 8 : medewerkers van de Kringwinkel Zuiderkempen - Spiegelfabriek, bevraging bij Polonja, een Poolse vereniging in Olen, bevraging bij de Ghanese gemeenschap en de Evangelistische Kerk in Herentals, rondvraag in het Huis van Dialoog in Geel ( t Origineel) en Turnhout (Villa Mescolanza), Koerdische gemeenschap in 7 Er werd bewust gekozen om de woonwagenbewoners niet te bevragen. Ze worden ook niet meegenomen in het project Wegwijzer omdat ze andere noden hebben/ een andere aanpak nodig hebben. 8 Voor een overzicht van huidig gekende vindplaatsen verwijzen we u door naar bijlage

22 Olen, integratieambtenaren van de omliggende gemeentes (Turnhout, Geel en Mol), projectmedewerker IGS BAM en het Peuterspeelpunt in Herentals 9. Voor de bevraging van de personen van buitenlandse herkomst richten we ons op personen die vanaf hun aankomst in België woonachtig zijn in de Middenkempen. Personen eerst in de ene gemeente van de Middenkempen gewoond hebben en nadien naar een andere gemeente in de Middenkempen verhuis zijn, komen ook in aanmerking voor de bevraging Medewerkers van OCMW s en gemeenten Naast de nieuwkomers zelf, willen we ook medewerkers van het OCMW en de gemeente bevragen die rechtstreeks in contact komen met diversiteit. In de eerste plaats richten we ons hierbij op medewerkers met een onthaal-, balie -en loketfunctie en maatschappelijk werkers binnen de verschillende diensten van gemeente en OCMW. De medewerkers zullen bevraagd worden tijdens gemeentelijke trefmomenten Vrijwilligers van de LOI s Verder willen we ook vrijwilligers bevragen die werkzaam zijn in de LOI s in de Middenkempen via de vrijwilligerswerking van ISOM Sleutelfiguren We willen ook sleutelfiguren bevragen. Het gaat onder andere over trajectbegeleiders van het Agentschap Integratie en Inburgering, medewerkers van CVO en het Praatpunt in Herentals (den Babbelhoek),voorzitters van de onderwijscommissie van Herentals en Vorselaar en de Thomas More Hogeschool departement Lerarenopleiding Projecten onderwijs In de loop van het project zullen er ook projecten opgestart worden met diverse partners als de Thomas More Hogeschool, CVO DTL Herentals en CBE Kempen. Hiervoor zullen ook ouders en scholen bevraagd worden. Deze bevraging is gepland in het najaar van Representativiteit van de bevraging Inhoudelijke representativiteit Met dit kwalitatief gedeelte van de omgevingsanalyse willen we inhoudelijke representativiteit nastreven. Binnen kwalitatief onderzoek geldt dit als criterium voor theoretische generaliseerbaarheid. In de Middenkempen wonen er op 1/1/ personen met een niet-belgische herkomst. Op een totale bevolking van personen is dit 8,6% (Lokale Inburgerings- en Integratiemonitor, 2015). Op basis van de steekproefcalculator 10 en met een betrouwbaarheidspercentage van 95% dienen we 9 personen van buitenlandse herkomst te bevragen. Dit is de minimale aanbevolen omvang voor een 9 Uit de lijst in bijlage 9.2 blijkt dat er in de Middenkempen zeer weinig organisaties/verenigingen zijn die zich richten op personen van buitenlandse herkomst

23 representatieve steekproef van de onderzoekspopulatie. Het is uiteraard geen probleem om meer respondenten mee te nemen in de analyse. Voor de bevraging van de personen van buitenlandse herkomst wensen we graag meer personen op te nemen in de analyse, met name minstens 5 personen van buitenlandse herkomst per gemeente. Daarenboven, willen we ook rekening houden met het percentage van personen van buitenlandse herkomst in de verschillende gemeenten. Hiermee rekening houdend, zijn we tot onderstaande minimum van te bevragen personen gekomen: Gemeente Percentage personen van buitenlandse herkomst Minimum aantal te bevragen personen Grobbendonk 9% 9 Herentals 11% 11 Herenthout 7% 7 Kasterlee 8% 8 Lille 7% 7 Olen 8% 8 Vorselaar 5% 5 Tabel 1 Overzicht van te bevragen nieuwkomers in de Middenkempen. In totaal zullen we dus minstens 55 personen van buitenlandse origine bevragen in het kader van het project Wegwijzer. Dit kan zowel in individuele gesprekken, als in groepsgesprekken. Belangrijk om te vermelden, is dat het gaat om de twee luiken van onderwijs en gemeente samen Criteria steekproef personen van buitenlandse origine Voor de selectie van kandidaten voor interviews met personen van buitenlandse origine hebben we gewerkt met een aantal criteria 11 : Woonachtig in de regio Middenkempen; Land van herkomst: in elke gemeente minstens 1 persoon uit elk land van de top 3 van herkomstlanden wordt bevraagd die niet van Nederlandse herkomst is; Verblijfstijd in België: in elke gemeente minstens 1 nieuwkomer en 1 oudkomer; Gezinssamenstelling + schoolgaande kinderen: in elke gemeente minstens 1 persoon met minstens 1 kind in het basisonderwijs; De bevraagde personen dienen op het moment van hun aankomst in België meerderjarig te zijn; Er dienen minstens 2 mannen en 2 vrouwen per gemeente bevraagd te worden Aan te spreken medewerkers van de OCMW s en gemeenten We willen volgende personen uit de OCMW s en lokale besturen bevragen in het kader van het project Wegwijzer: Minstens één medewerker per LOI van elke gemeente in de Middenkempen;

24 Minstens 1 medewerker van dienst burgerzaken/vreemdelingenzaken 12 van elke gemeente in de Middenkempen; Minstens 1 medewerker van een andere dienst van OCMW en gemeente die in aanraking komt met diversiteit van elke gemeente in de Middenkempen; Minstens 5 medewerkers van OCMW of gemeente tijdens het gemeentelijk trefmoment in elke gemeente in de Middenkempen Aan te spreken toeleiders We willen ook volgende toeleiders bevragen die ons meer informatie kunnen geven over de doelgroep of ons met hen in contact kunnen brengen: Minstens 1 trajectbegeleider van het Agentschap Integratie en Inburgering met permanentieplek in Herentals; Minstens 1 lokaal expert regio Kempen van het Agentschap Integratie en Inburgering; Minstens 1 thematisch expert onderwijs van het Agentschap Integratie en Inburgering; Minstens 1 thematisch expert lokale besturen van het Agentschap Integratie en Inburgering; Minstens 1 voorzitter of lid van de onderwijscommissie van Herentals; Minstens 1 voorzitter of lid van het onderwijsplatform Vorselaar; Minstens 1 voorzitter of lid van het scholenoverleg Kasterlee; Minstens 1 medewerker van het CVO/DTL Herentals; Minstens 1 medewerker van het Praatpunt in Herentals (den Babbelhoek); Minstens 1 medewerker van de Thomas More Hogeschool departement Lerarenopleiding. 5.4 Werkmethode Vragenlijsten Voor de bevraging van de personen van buitenlandse herkomst, de medewerkers van de OCMW s en gemeenten en de onderwijspartners wordt gebruik gemaakt van vooropgestelde vragenlijsten. De vragenlijsten vormen een leidraad voor de gesprekken. Dit wil zeggen dat de vragen niet één voor één overlopen worden, maar een basis vormen. Het is de bedoeling dat de verschillende domeinen die in de vragenlijst aangereikt worden, zeker besproken worden. Belangrijk om te vermelden is dat de gesprekken op basis van de vragenlijsten niet opgenomen worden om wille van de privacy van de deelnemers. Er worden wel notities genomen die nadien geanalyseerd worden Trefmomenten: medewerkers van de OCMW s en de gemeenten De medewerkers van de OCMW s en de gemeenten worden tijdens gemeentelijke 13 trefmomenten bevraagd over de diversiteit op hun dienst. De vragenlijst omvat 5 domeinen: diversiteit, knelpunten, kansen en mogelijkheden, behoeften en vragen. De volledige vragenlijst is samen met meer informatie over de trefomenten terug te vinden in bijlage 9.5. De trefmomenten worden telkens begeleid door de projectmedewerker en minstens 1 persoon van het Agentschap Integratie en Inburgering. 12 In Grobbendonk, Kasterlee, Lille, Olen en Vorselaar is er geen aparte dienst vreemdelingenzaken. De dienst vreemdelingenzaken zit er ingebed in de dienst burgerzaken. Enkel Herentals heeft een aparte dienst vreemdelingenzaken. 13 Er gaat telkens in iedere gemeente 1 trefmoment door, met de personeelsleden van die gemeente of OCMW. In bijlage 9.5 is te zien hoeveel personeelsleden er telkens aanwezig waren. 24

25 De trefmomenten met de verschillende diensten per gemeente hebben 2 centrale doelstellingen: (1) Informeren: De aanwezige deelnemers maken kennis met het project Wegwijzer en de aanwezige deelnemers maken kennis met het kader voor een onthaalbeleid van lokale besturen en de aanwezige deelnemers maken kennis met een aantal basisgegevens omtrent diversiteit in hun gemeente (2 ) Informatie verzamelen : De projectmedewerker en de experten integratie hebben een overzicht van de knelpunten, behoeftes en kansen en mogelijkheden van diversiteit binnen de diverse gemeentes en diensten en De projectmedewerker en de experten integratie hebben een overzicht van een aantal concrete casussen die verband houden met diversiteit Zowel de vragenlijsten als de praktische afspraken en de dagindeling zijn opgenomen in de bijlagen Bevraging: personen van buitenlandse herkomst Voor de bevraging van de personen van buitenlandse herkomst, werden er twee vragenlijsten opgesteld. De eerste en meest uitgebreide vragenlijst is bedoeld voor individuele bevragingen. Het omvat volgende domeinen: persoonlijke (anonieme) vragen, taal, gemeente, diensten en onderwijs. De tweede vragenlijst is korter en bedoeld voor groepsbevragingen. Hier komen volgende domeinen aan bod: rond de gemeente en het onderwijs aan bod. Zowel de vragenlijsten als de praktische afspraken en de dagindeling zijn opgenomen in de bijlagen Bevraging: algemene toeleiders Naast de bevragingen bij de personen van buitenlandse herkomst en de personeelsleden van de gemeenten en OCMW s, worden er ook gesprekken gehouden met toeleiders 14. De inhoud van deze gesprekken is telkens afhankelijk van de dienst en de setting. Over het algemeen zullen volgende aspecten in de gesprekken aan bod komen: - Taak van de medewerker en de dienst; - Mate waarin de dienst in aanraking komst met diversiteit; - Knelpunten die de dienst ervaart rond het werken met diversiteit; - Opportuniteiten die de dienst heeft/ziet rond het werken met diversiteit; - Verwachtingen van de dienst ten aanzien van het project Wegwijzer. Naast het stellen van specifieke vragen, willen we met de gesprekken het project Wegwijzer ook bekender maken bij de toeleiders. Daarnaast fungeren de sleutelfiguren ook als basis voor het opbouwen van een netwerk. Net als bij de werkmethode met de vragenlijsten, worden er van de gesprekken met de toeleiders enkel notities gemaakt Bevraging overige personeelsleden gemeenten en OCMW s. Tot slot worden er ook nog medewerkers van de LOI s en de diensten burgerzaken / vreemdelingenzaken op aparte momenten bevraagd. Ook hier komen volgende zaken aan bod: - Taak van de medewerker en de dienst; - Mate waarin de dienst in aanraking komst met diversiteit; 14 Het gaat oa over medewerkers van den babbelhoek, medewerkers van het CVO DTL,. 25