Fontys Hogescholen. Opleiding: Fontys Lerarenopleidingen Tilburg (FLOT) Lerarenopleidingen Algemene Vakken 1 e graad (LAV-1)

Transcriptie

1 Fontys Hogescholen Opleiding: Fontys Lerarenopleidingen Tilburg (FLOT) Lerarenopleidingen Algemene Vakken 1 e graad (LAV-1) Visitatiedata: 19 en 20 november september 2005 Netherlands Quality Agency (NQA) Utrecht, oktober 2005

2 2 NQA - Visitatie Fontys Lerarenopleidingen Tilburg - LAV-1

3 Inhoud 3 Deel A: Onderwerpen Voorwoord Inleiding Werkwijze Oordeelsvorming Oordelen per onderwerp Schematisch overzicht oordelen Totaaloordeel 18 Deel B: Facetten 19 Onderwerp 1 Doelstellingen 21 Onderwerp 2 Programma 27 Onderwerp 3 Inzet van personeel 45 Onderwerp 4 Voorzieningen 51 Onderwerp 5 Interne kwaliteitszorg 53 Onderwerp 6 Resultaten 85 Deel C: Bijlagen 63 Bijlage 1 Onafhankelijkheidsverklaring panelleden 65 Bijlage 2 Deskundigheden panelleden 67 Bijlage 3 Bezoekprogramma s 71 Bijlage 4 Kengetallen 81 Bijlage 5 Overzichtslijst van door FLOT toegezonden en ter inzage gelegd materiaal 85 Bijlage 6 Eindkwalificaties 88 NQA - Visitatie Fontys Lerarenopleidingen Tilburg - LAV-1 3

4 4 NQA - Visitatie Fontys Lerarenopleidingen Tilburg - LAV-1

5 Deel A: Onderwerpen NQA - Visitatie Fontys Lerarenopleidingen Tilburg - LAV-1 5

6 Onderwerpen 1.1 Voorwoord Onder de noemer van de lerarenopleidingen eerste graad biedt Fontys 13 opleidingen aan in de volgende clusters: Talen Maatschappijvakken Exacte vakken Nederlands Algemene economie Wiskunde Engels Bedrijfseconomie Natuurkunde Frans Geschiedenis Scheikunde Duits Aardrijkskunde Maatschappijleer Theologie en Levensbeschouwing In oktober 2001 zijn de eerstegraads lerarenopleidingen algemene vakken (LAV-1) van Fontys Lerarenopleiding Tilburg (FLOT) gevisiteerd. De rapportage over de opleidingen verscheen in het rapport Over kwaliteit in kleinschaligheid in mei In drie rapportages (één per cluster: talen, maatschappijvakken en exacte vakken) zijn de oordelen over de opleidingen weergegeven. Bij de aanvraag ten behoeve van de accreditatie van de lerarenopleidingen eerste graad heeft Fontys Hogescholen NQA verzocht de opleidingen te beoordelen in het licht van het beoordelingskader voor beroepsgerichte masteropleidingen, zoals vastgesteld door de NVAO. De beoordeling is mede uitgevoerd op basis van de oordelen van de visitatiecommissie: omdat het een recent visitatierapport betreft, worden de oordelen van de visitatiecommissie gezien als geldig en als toepasbaar in een beoordeling van de opleiding in het licht van de accreditatie als masteropleiding. NQA heeft een analyse gemaakt van de oordelen van de visitatiecommissie, en heeft die oordelen vertaald naar het beoordelingskader voor de beroepsgerichte masteropleidingen. Centraal in de beoordeling van de opleidingen stonden twee vragen: hoe waarborgen de opleidingen het realiseren van het masterniveau binnen doelstellingen en programma; hoe zijn de opleidingen omgegaan met negatieve of kritische oordelen van de visitatiecommissie, en in welke mate is sprake van gerealiseerde verbeteringen. In aanvulling op die centrale vragen is in de beoordeling van de opleidingen aandacht besteed aan de vraag of en hoe relevante ontwikkelingen in het werkveld in de periode sinds de oorspronkelijke beoordeling zijn meegenomen in de opleidingen. Daarnaast zijn de opleidingen beoordeeld op punten die relevant zijn voor de beoordeling van het masterniveau binnen het beoordelingskader van de NVAO. (Deze maakten geen deel uit van het oorspronkelijke beoordelingskader.) 6 NQA - Visitatie Fontys Lerarenopleidingen Tilburg - LAV-1

7 De beoordeling van de opleidingen is uitgevoerd door een panel van vier personen: Mw drs. N.J. Ginjaar-Maas (voorzitter en domeindeskundige cluster exacte vakken) De heer drs. A.J. Frik (domeindeskundige cluster talen) De heer W.J. van Uden (domeindeskundige cluster maatschappijvakken) De heer drs. W. de Boer (NQA-auditor) Aangezien na het eerste visitatiebezoek de opleidingen negatief waren beoordeeld op de onderwerpen 1 en 2 (doelstellingen en programma), is afgesproken dat FLOT een verbetertraject op deze onderwerpen zou inzetten. Hierbij stond het FLOT vrij om ook verbeteringen in te zetten ten aanzien van kanttekeningen van het NQA-panel bij andere facetten. De geïmplementeerde verbeteringen zijn beoordeeld in een aanvullend visitatiebezoek. Dit aanvullende bezoek vond plaats op 14 september Het bezoek werd uitgevoerd door het voltallige NQA-panel, echter met mw. dr. M. Woutersen als NQAauditor in plaats van dhr de Boer. Het panel voldoet aan de eisen zoals gesteld in het document Protocol ter beoordeling van de werkwijze van visiterende en beoordelende instanties van de NVAO (12 mei 2003). Het panel beschikt over domeinspecifieke deskundigheid, onderwijs- en auditdeskundigheid en deskundigheid over de internationale ontwikkelingen van de discipline (zie bijlage 2). Het rapport bestaat uit drie delen: Deel A: een hoofdrapport, het onderwerprapport, waarin de oordelen van het panel over de basiskwaliteit van de opleiding op onderwerpniveau worden uitgesproken en de overwegingen waarop die oordelen zijn gebaseerd. Het gaat hier om oordelen in de gradatie positief / negatief. Tevens wordt hier het eindoordeel geformuleerd. Deel B: een detailrapport waarin op facetniveau door het panel oordelen en argumenten ter onderbouwing van dat oordeel worden gegeven. De oordelen gaan hier uit van de vierpuntsschaal (onvoldoende, voldoende, goed en excellent) zoals die door de NVAO is voorgeschreven. Dit detailrapport vormt de basis van het Onderwerprapport. Deel C: hierin zijn alle relevante bijlagen opgenomen. 1.2 Inleiding Opleidingen binnen FLOT Fontys Lerarenopleiding Tilburg (FLOT) verzorgt lerarenopleidingen op bachelor- (tweedegraads) en masterniveau (eerstegraads). Zij richt zich op de algemene vakken vo / bve in voltijd- en deeltijdtrajecten en duale trajecten. Doelgroep voor de bacheloropleidingen zijn instromers uit havo, vwo en bve en vergelijkbare vooropleidingen, alsmede voor zijinstromers in het vak en in het beroep. Doelgroep voor de masteropleidingen zijn studenten met een tweedegraads diploma in het desbetreffende vak. Afgestudeerden met een wo- of hbo-diploma van een nauw verwant vak volgen een individueel programma met als doel om eerst het tweedegraads diploma te halen. NQA - Visitatie Fontys Lerarenopleidingen Tilburg - LAV-1 7

8 FLOT verzorgt opleidingen in de volgende vakken: Aardrijkskunde*, Algemene economie*, Bedrijfseconomie*, Biologie, Duits*, Engels*, Frans*, Geschiedenis*, Gezondheidszorg en Welzijn, Maatschappijleer*, Natuurkunde*, Nederlands*, Scheikunde*, Spaans*, Techniek en Wiskunde*. (De eerstegraads opleidingen zijn aangegeven met een *; de opleiding Spaans doet niet mee in de aanvullende beoordeling voor de masteropleidingen.) Daarnaast biedt de Fontys Hogeschool voor Theologie en Levensbeschouwing de eerstegraads lerarenopleiding Theologie Levenbeschouwing (Godsdienst) aan. Tot 2002 viel deze opleiding onder FLOT. De (voltijd) bachelorprogramma s duren vier jaar. De (deeltijd) masterprogramma s omvatten 90 EC s en zijn verdeeld over drie studiejaren. Organisatie van FLOT De directie van Fontys lerarenopleidingen bestaat uit een directeur en een adjunct-directeur. Vanaf september 2004 is de organisatie opgedeeld in 7 resultaatverantwoordelijke teams. Zes van deze teams zijn gericht op het verzorgen van onderwijs voor de bacheloropleidingen en de eerstegraads lerarenopleidingen (de masteropleidingen). Het betreft de teams: - Nederlands/Frans/Spaans - Engels/Duits - Geschiedenis/Aardrijkskunde/Maatschappijleer - Economie/Wiskunde - Biologie/Gezondheidszorg en Welzijn - Natuurkunde/Scheikunde/Techniek Het zevende team is gericht op bedrijfsondersteunende processen. Naast deze teams is er binnen FLOT een expertisecentrum opgenomen. Het expertisecentrum is zowel voor de uitvoerende teams binnen FLOT als voor externe organisaties aanjager en ontwikkelaar van vernieuwingen en leerprocessen. Externe organisaties kunnen met hun vragen terecht bij het expertisecentrum. Het expertisecentrum bestaat uit 7 expertisegroepen. De groepen zijn verantwoordelijk voor de onderwijsontwikkeling op hoofdlijnen en geven de kaders aan voor de uitvoering van het curriculum dat binnen de teams plaatsvindt. Andere belangrijke gremia binnen FLOT zijn de Raad van Advies VO, waarin rectoren uit het voortgezet onderwijs en directeuren van ander lerarenopleidingen vertegenwoordigd zijn en de Instituut Medezeggenschap Raad (IMR), waarin de medewerkers vertegenwoordigd zijn. FLOT heeft in 2002 voor zowel de eerste- als de tweedegraads opleidingen een ingrijpende reorganisatie ondergaan waarbij in totaal 45 fte is ingekrompen. 1.3 Werkwijze De visitatie van FLOT door het NQA-panel heeft plaatsgevonden conform de werkwijze zoals die is neergelegd in het beoordelingsprotocol van NQA en die hieronder wordt beschreven. Dit houdt tevens in dat het NQA-panel heeft vastgesteld dat de zelfevaluatierapporten 8 NQA - Visitatie Fontys Lerarenopleidingen Tilburg - LAV-1

9 (stand-van-zakennotities) een duidelijke basis boden voor het visitatiebezoek en dat de visitatie plaats vond op basis van het voor de opleidingen geldende domeinspecifieke referentiekader (zie facet 1.1). NQA onderscheidt drie fasen in het visiteren: de voorbereidingsfase, het eigenlijke visitatiebezoek en de rapportagefase. Aangezien het NQApanel de opleidingen in eerste instantie negatief had beoordeeld op de onderwerpen doelstellingen en programma, zijn deze fasen in principe twee keer doorlopen. Hieronder volgt een korte toelichting per fase. Daarbij wordt eerst ingegaan op het eerste panelbezoek en daarna op het tweede bezoek. De voorbereidingsfase ten behoeve van het eerste panelbezoek Het NQA-panel heeft van elk van de opleidingen een managementrapportage ontvangen, een zogenaamde stand-van-zakennotitie, waarin de in de inleiding genoemde vragen zijn beantwoord. Daarnaast is een algemene stand-van-zakennotitie ontvangen, waarin voor alle opleidingen gezamenlijk gegevens zijn aangedragen met het oog op de beoordeling als masteropleiding. (Zie bijlage 5 voor een overzicht van het materiaal dat FLOT aan het NQApanel beschikbaar heeft gesteld.) In de stand-van-zakennotities gingen de opleidingen in op de verbeteringen die zijn aangebracht sinds de visitatie van Over deze visitatie heeft de commissie gerapporteerd in het rapport Over kwaliteit van kleinschaligheid. Van de zijde van NQA is een analyse opgesteld die op basis van het visitatierapport en de notities van de opleidingen beschreef in hoeverre de opleidingen voldeden aan de criteria van het beoordelingskader. Met behulp van deze analyse heeft het NQA-panel zich voorbereid op de gesprekken. Het eerste visitatiebezoek Het eerste visitatiebezoek vond plaats op 19 en 20 november NQA heeft een bezoekprogramma ontwikkeld voor de (dag-)indeling van het eerste visitatiebezoek dat is aangepast aan de specifieke situatie van de opleidingen (zie bijlage 3). Het NQA-panel sprak met: een delegatie van de Raad van Bestuur van Fontys Hogescholen; het management van Fontys Lerarenopleidingen Tilburg (FLOT) en de directeur van Fontys Hogeschool voor Theologie en Levensbeschouwing; docenten die aan de opleidingen verbonden zijn, gegroepeerd per cluster; studenten en afgestudeerden van de opleidingen, gegroepeerd per cluster. Aan het einde van het bezoek heeft het panel gesproken met het management van FLOT, waarin een voorlopige rapportage van de bevindingen van het panel is gegeven. De eerste fase van rapporteren Naar aanleiding van een eerste conceptrapportage heeft het NQA-panel aanvullend materiaal ontvangen van de zijde van Fontys Hogescholen (zie bijlage 5). Het aanvullende materiaal en de aanvullende argumentatie ten aanzien van een aantal specifieke facetten binnen het rapport zijn door het panel meegewogen in de argumentatie en onderbouwing van de oordelen. Door NQA is, op basis van de bevindingen van het panel, na afloop van het eerste bezoek een vierledige rapportage opgesteld, bestaande uit een kernrapport en drie bijlagen (een voor elk cluster). Deze rapporten zijn, na feitelijke verificatie door FLOT, besproken in een NQA - Visitatie Fontys Lerarenopleidingen Tilburg - LAV-1 9

10 procedure van hoor- en wederhoor. Op basis van deze bespreking heeft NQA in mei 2005 een lijst met verbeterpunten vastgesteld. Hierbij is de afspraak met FLOT gemaakt dat deze lijst met verbeterpunten gehanteerd zou worden tijdens een aanvullend panelbezoek in het najaar van De belangrijkste reden voor de negatieve beoordelingen in deze rapporten was gelegen in het feit dat het ontbrak aan een algemeen geldende operationalisatie van het masterniveau aan de hand waarvan kon worden vastgesteld of de eindkwalificaties en het bijbehorende programma het masterniveau voldoende dekten. Dit leidde tot een negatief oordeel op de onderwerpen Doelstellingen en Programma. De voorbereidingsfase ten behoeve van het tweede panelbezoek Op grond van de negatieve beoordeling van de onderwerpen doelstellingen en programma, heeft NQA een analyse gemaakt van de benodigde verbeteringen die de opleidingen zouden moeten uitvoeren om facetten van onvoldoende naar voldoende te tillen. Hierbij werd een onderscheid gemaakt tussen cruciale en aanbevelenswaardige verbeteringen. Voorafgaand aan het tweede bezoek heeft het NQA-panel aanvullende documentatie ontvangen in de vorm van een aanvullende rapportage waarin de verbeteringen per facet beschreven zijn, een aantal beleidsdocumenten en een kwaliteitszorgdocument (zie bijlage 5 voor het complete overzicht). Het panel heeft, naar aanleiding van het beoordelingsrapport zoals dat was opgesteld naar aanleiding van het eerste panelbezoek en op grond van de aanvullende informatie van de opleidingen, in een voorbereidende bijeenkomst vragen geformuleerd voor de opleiding. Het tweede visitatiebezoek Het tweede visitatiebezoek vond plaats op 14 september Tijdens het tweede bezoek is, na materiaalbestudering, gesproken met het management, met studenten en docenten van alle opleidingen. Daarnaast is gesproken met de docenten die de beleidsdocumenten opgesteld hebben en de docenten die betrokken zijn bij het onderzoek zoals dat binnen FLOT uitgevoerd wordt. De tweede fase van rapporteren In aanvulling op het tweede panelbezoek en op verzoek van het NQA-panel heeft FLOT aanvullend materiaal opgestuurd naar het panel (zie bijlage 5 voor een overzicht van de opgestuurde documenten). Dit materiaal is door het panel meegewogen in de argumentatie en onderbouwing van de oordelen. Als definitief beoordelingsrapport is een tweeledige rapportage opgesteld, bestaande uit een detailrapport en een onderwerprapport, waarin de kwaliteit van de opleiding is beoordeeld. In het detailrapport gerapporteerd op facetniveau. In het onderwerprapport wordt een oordeel op de onderwerpen en op de opleidingen als geheel gegeven. Met deze rapportage wordt door de opleidingen accreditatie aangevraagd bij de NVAO. De opleiding heeft begin oktober 2005 een concept van het totale beoordelingsrapport voor een check op feitelijke onjuistheden ontvangen. Naar aanleiding daarvan zijn enkele wijzigingen aangebracht. Het rapport is half oktober 2005 vastgesteld door het NQA-panel. 10 NQA - Visitatie Fontys Lerarenopleidingen Tilburg - LAV-1

11 1.4 Oordeelsvorming In dit hoofdstuk wordt per onderwerp een oordeel uitgesproken op basis van weging van de facetten die van dat onderwerp deel uitmaken. Bij deze weging spelen de beslisregels zoals die door NQA in het Beoordelingsprotocol zijn geformuleerd en nader uitgewerkt in de notitie Handreiking voor oordeelsvorming een belangrijke rol. Tevens is bij de beoordeling rekening gehouden met accenten die de opleiding legt, het domeinspecifieke kader en wordt een vergelijking gemaakt met andere relevante opleidingen op een aantal aspecten. In het voorwoord is aangegeven dat de vraag die aan het NQA-panel is voorgelegd, tweeledig is. In de eerste plaats is de vraag aan de orde of de opleidingen het masterniveau hebben gerealiseerd. Deze vraag heeft betrekking op een groot aantal facetten, omdat het masterniveau integraal binnen de opleidingen gerealiseerd moet worden. In de tweede plaats is de vraag aan de orde of de opleidingen geconstateerde tekortkomingen ten tijde van de visitatie adequaat hebben opgepakt. Deze vraag komt aan de orde omdat bij het beoordelen van de opleidingen gebruik wordt gemaakt van het visitatierapport over de lerarenopleidingen eerstegraad. Bij veel facetten baseert het NQA-panel het eigen oordeel (mede) op het oordeel dat de visitatiecommissie in een eerder stadium heeft geformuleerd. Tegelijkertijd stelt het panel vast dat met de ontwikkeling van de voortgezette opleidingen naar masteropleidingen sprake is van aanvullende, zwaardere eisen. De NVAO stelt strikte eisen aan het niveau van de masteropleidingen, en de wijze waarop dat niveau binnen de opleidingen wordt gerealiseerd. In de optiek van het panel leidt dat ertoe, dat verschillende facetten die door de visitatiecommissie als voldoende zijn beoordeeld, opnieuw gewogen moeten worden tegen de achtergrond van het realiseren van het masterniveau. Kanttekeningen Bij de beoordeling heeft het NQA-panel de volgende werkwijze gehanteerd: facetten die geen kanttekeningen hebben krijgen de beoordeling goed, facetten die een of meer kleinere kanttekeningen hebben worden met voldoende beoordeeld en facetten die een of meer zwaarwegende kanttekeningen hebben worden met onvoldoende beoordeeld. Aangezien het panel geen van de facetten met onvoldoende heeft beoordeeld, moeten de tekstdelen met de kop kanttekening(en) in het onderhavige rapport gelezen worden als argumentatie waarom een facet is beoordeeld met voldoende in plaats van met goed. Uitzondering op bovengenoemde beoordelingssystematiek vormt facet 6.1 (Gerealiseerd niveau). Aangezien de onderbouwing van het oordeel op dit facet deels een voorspellend karakter heeft, is het panel bij de beoordeling van facet 6.1 uitgegaan van het oordeel voldoende. Alleen bij die FLOT-opleidingen die zich op een positieve manier onderscheiden van de andere opleidingen, is hier de beoordeling goed toegekend. Ook bij dit facet heeft het panel geen kanttekeningen geconstateerd die tot het oordeel onvoldoende leiden. Opbouw van het rapport In de oordelen per onderwerp wordt steeds een herhaling gegeven van de oordelen op de facetten, gevolgd door een weging die leidt tot het eindoordeel per onderwerp. De (uitgebreide) argumentatie is te vinden in het detailrapport. In het detailrapport wordt per facet eerst het oordeel van de visitatiecommissie weergegeven (indien dit gegeven is). Dit oordeel wordt gevolgd door de bevindingen van het NQA-panel in NQA - Visitatie Fontys Lerarenopleidingen Tilburg - LAV-1 11

12 de twee visitatiebezoeken en in de aanvullende documentatie. Hierbij wordt ook ingegaan op de oordelen van de visitatiecommissie. Daar waar een argumentatie / beoordeling afwijkt voor een cluster of voor een bepaalde opleiding, is dit expliciet vermeld. Indien niet vermeld, geldt / gelden voor alle opleidingen dezelfde argumentatie / oordelen. Benchmarking Het NQA-panel heeft in de oordeelsvorming mede een vergelijking gemaakt met de Archimedes Eerstegraads Lerarenopleidingen van de Hogeschool van Utrecht. FLOT en Archimedes hebben samengewerkt bij het omzetten van de eerstegraads lerarenopleidingen naar masteropleidingen. Het panel heeft zich ervan vergewist dat de beoordeling van de FLOT-opleidingen op onderwerpsniveau strookt met die van de Archimedes-opleidingen. Daarnaast waren twee van de vier panelleden (de voorzitter en de tweede NQA-auditor) ook lid van het VBI-panel voor de Utrechtse opleidingen. (De Archimedes opleidingen hebben inmiddels accreditatie bij de NVAO verworven.) 1.5 Oordelen per onderwerp Doelstellingen - Het NQA-panel beoordeelt de facetten Domeinspecifieke eisen en Oriëntatie hbo-master als goed. Het facet Niveau master is als voldoende beoordeeld. - Het oordeel over het onderwerp Doelstellingen is daarmee positief. - De eindkwalificaties zijn gebaseerd op het Beroepsprofiel voor de leraar in het secundair onderwijs (VSLPC, 1996) en de Startbekwaamheden voor de Leraar Secundair Onderwijs (1999). Samen met de opleidingen van de Hogeschool van Utrecht is op basis van het beroepsprofiel de Profielschets Eerstegraads Leraar opgesteld. Deze profielschets geeft aan op welke kwalificaties van de eerstegraads leraar de opleidingen zijn gericht. FLOT heeft het beroepsprofiel en de eindkwalificaties geactualiseerd en aangepast aan het masterniveau en onderscheidt hierbij zes thema s (professional, pedagoog, vakspecialist, (vak)didacticus, onderzoeker / ontwikkelaar ten behoeve van het onderwijs en regisseur van de eigen professionele ontwikkeling). - FLOT heeft onderbouwd op welke manier de eindkwalificaties van de eerstegraads FLOT-opleidingen aansluiten op de Dublin Descriptoren en er is voldoende niveauverschil met de bacheloropleiding. - De eindkwalificaties zijn zowel gericht op het beroep als op multidisciplinariteit Programma - Het NQA-panel beoordeelt de facetten Relatie tussen doelstellingen en inhoud programma, Samenhang, Instroom en Beoordeling en toetsing als voldoende voor alle opleidingen. Het facet Afstemming tussen vormgeving en inhoud wordt beoordeeld als goed voor de opleiding Engels en als voldoende voor de overige opleidingen. De facetten Eisen hbo, Studielast en Duur worden als goed beoordeeld voor alle opleidingen. - Het oordeel over het onderwerp Programma is daarmee positief. 12 NQA - Visitatie Fontys Lerarenopleidingen Tilburg - LAV-1

13 - Binnen de opleidingen wordt gewerkt met actueel en beroepsgericht studiemateriaal. Er zijn aantoonbare verbanden met de beroepspraktijk (via de stages en via pilot-projecten in vernieuwingsscholen). De ontwikkeling van beroepsvaardigheden komt via de FLOTbrede beroepsgerichte component (onder andere de module APV en de het praktijkgerichte onderzoek) in voldoende mate aan bod. Daarnaast zijn er duidelijke verschillen tussen de opleidingen in de inrichting van de overige modulen. Het NQApanel heeft in 2004 de opmerking gemaakt dat de samenwerking tussen de opleidingen verbetering behoeft. Hoewel FLOT hiermee via de gelijkvormige inrichting van de beroepsgerichte component binnen alle opleidingen een goed begin heeft gemaakt, vindt het NQA-panel het gewenst dat er aanvullend instituutsbeleid wordt gevormd en geïmplementeerd inzake de inrichting van de overige modulen binnen de opleidingen. Alle opleidingen hebben een adequate vertaling gemaakt van de eindkwalificaties naar de leerdoelen per programma(onderdeel) en voldoen hierbij aan het masterniveau. - Het gehanteerde didactische concept van Autonoom Leren is door het accent op het zelfstandig leren van studenten in lijn met de doelstellingen van de LAV-1 opleidingen en die van opleidingen in het voorgezet onderwijs. De feitelijk gehanteerde werkvormen verschillen echter tussen de opleidingen. - De gehanteerde toetsmethoden sluiten over het algemeen voldoende aan op de leerdoelen van de programmaonderdelen. Daarnaast is er instituutsbreed toetsbeleid geformuleerd dat voldoet aan het masterniveau. Ten slotte is er instituutsbeleid geformuleerd en geïmplementeerd inzake de eindtoetsing (het afstudeeronderzoek). De eindtoetsing is adequaat geborgd. Het NQA-panel heeft tevens vastgesteld dat het afstudeeronderzoek voldoet aan het masterniveau Inzet van personeel - De facetten Eisen hbo en Kwantiteit personeel zijn beoordeeld met voldoende. Het facet Kwaliteit personeel is beoordeeld met goed. - Het oordeel over het onderwerp Inzet van personeel is daarmee positief. - De docenten onderhouden regelmatig contacten met het werkveld en zijn in staat een verbinding te leggen met de beroepspraktijk. Professionalisering op het gebied van de van docenten verwachte onderzoekscompetenties in het kader van de masteropleidingen heeft reeds plaats gevonden. Daarnaast zullen de docenten opgenomen worden in de begeleidingsgroep van de recentelijk door FLOT aangestelde promovendi. Het op peil houden van de kwaliteit van docenten zal worden geborgd door het scholingsplan en het nieuw in te voeren competentiemanagement van docenten. - Hoewel er sprake is van een hoge werkdruk voor de docenten, worden er voldoende docenten ingezet om de basiskwaliteit van de opleidingen te kunnen borgen. De werkdruk zal worden verlaagd door de voorgenomen uitbreiding van het personeelsbestand Voorzieningen - De facetten Materiële voorzieningen en Studiebegeleiding zijn beoordeeld met goed. - Het oordeel over het onderwerp Voorzieningen is daarmee positief. - Ten opzichte van de situatie zoals beschreven in het visitatierapport Over kwaliteit in kleinschaligheid zijn de volgende verbeteringen aangebracht: NQA - Visitatie Fontys Lerarenopleidingen Tilburg - LAV-1 13

14 - Fontys is bezig met een verbouwing van de gebouwen waarin FLOT gehuisvest is. Hiermee zijn de voorzieningen op een goed niveau gebracht en worden zij in de nabije toekomst nog verder verbeterd. - De studiebegeleiding is verbeterd en wordt vorm gegeven door middel van een intakegesprek voor iedere student, waarna een studieovereenkomst wordt afgesloten. Daarnaast zijn er afspraken en regels vastgelegd ten aanzien van de coaching van eerste- en tweedegraads studenten. De coördinator van elke opleiding houdt de voortgang van elk van de studenten in de gaten. Docenten zijn goed bereikbaar met behulp van de ICT-structuur en doordat de werkplekken voor studenten dicht bij de werkplekken voor docenten gelegen zijn. Voor het bijhouden van de resultaten van de studenten wordt gebruik gemaakt van een centraal studieregistratiesysteem. - De stagebegeleiding van de eerstegraads lerarenopleidingen is verbeterd doordat de taken en rollen van de schoolpracticumdocent, de opleidingsdocent en de Fontys contactdocent duidelijk beschreven zijn en daadwerkelijk op deze manier uitgevoerd worden. De afspraken over de inrichting van de begeleiding staan beschreven in de studiegidsen Interne kwaliteitszorg - De facetten Evaluatie resultaten, Maatregelen tot verbetering en Betrekken van medewerkers, studenten, alumni en beroepenveld zijn voldoende. - Het oordeel op het onderwerp Interne kwaliteitszorg is daarmee positief. - In tegenstelling tot de situatie zoals beschreven in het visitatierapport Over kwaliteit in kleinschaligheid beschikt FLOT nu wel over een kwaliteitszorgsysteem dat daadwerkelijk functioneert. - FLOT heeft een de kwaliteitszorgsystematiek waarin per NVAO-facet een aantal relevante streefdoelen zijn opgenomen. Hierbij wordt de Plan-Do-Check-Act systematiek gebruikt. Hoewel nog niet alle onderdelen van dat systeem operationeel waren ten tijde van de visitatiebezoeken, zijn er wel duidelijke kalenders waarin is aangegeven op welke momenten de verschillende instrumenten zullen worden toegepast en de processen zullen worden geïmplementeerd. De kwaliteitszorg heeft zowel betrekking op de relatie tussen het management van FLOT en de Raad van Bestuur van Fontys Hogescholen als op de opleidingen die deel uitmaken van FLOT. - De verbeteracties zijn structureel verankerd via het onderdeel Act van de kwaliteitszorgsystematiek. Daarnaast zijn er concrete voorbeelden van verbeteracties voorhanden. - FLOT heeft een groot aantal evaluatie-instrumenten voor studenten, medewerkers, alumni en werkveld. Daarnaast zijn er diverse gremia waarin de studenten, medewerkers en het werkveld advies kunnen uitbrengen aan de opleidingen. - De dynamiek van dit goed in de steigers gezette cyclische systeem behoeft nog enige aanzwengeling Resultaten - Het facet Gerealiseerd niveau is beoordeeld met goed voor de opleidingen Engels, Aardrijkskunde en Scheikunde en met voldoende voor de overige opleidingen. Het facet 14 NQA - Visitatie Fontys Lerarenopleidingen Tilburg - LAV-1

15 Onderwijsrendement is beoordeeld met goed voor de opleiding Algemene economie en met voldoende voor de overige opleidingen. - Het oordeel over het onderwerp Resultaten is daarmee positief. - De studenten van alle eerstegraads FLOT-opleidingen bereiken het niveau van eerstegraads leraar. De nieuwe afstudeerwerken voldoen aan het masterniveau. Op grond van de masterwaardige eindkwalificaties, het aangepaste programma en het aangescherpte beleid betreffende het afstudeeronderzoek mag verwacht worden dat ook de studenten van de overige eerstegraads FLOT-opleidingen (i.e. de studenten die nog geen afstudeerwerkstuk binnen de nieuwe systematiek geschreven hebben) het masterniveau bereiken. Dit niveau wordt geborgd via de gehanteerde kwaliteitszorgsystematiek. - Nagenoeg alle FLOT-opleidingen realiseren het streefgetal voor het percentage afgestudeerden. Slechts twee opleidingen voldoen niet aan de door FLOT geformuleerde norm: Engels en Aardrijkskunde; deze opleidingen benaderen echter de geformuleerde streefcijfers. - De studieduur van de afgestudeerden ligt gemiddeld binnen de norm. Bij opleidingen die negatief afwijken van de norm is een positieve trend zichtbaar. - De studieduur van de uitvallers ligt slechts voor vier van de dertien opleidingen binnen de norm (voor gemiddelde en trend). Derhalve zijn er nadere maatregelen gewenst om de studieduur van uitvallers te beperken. NQA - Visitatie Fontys Lerarenopleidingen Tilburg - LAV-1 15

16 1.6 Schematisch overzicht oordelen Onderwerp/Facet Nederlands Engels Frans Duits Algemene Economie Theologie Wiskunde Bedrijfseconomie Geschiedenis Aardrijkskunde Maatschappijleer Natuurkunde Scheikunde 1 Doelstellingen 1.1 Domeinspecifieke eisen G G G G G G G G G G G G G 1.2 Niveau Master V V V V V V V V V V V V V 1.3 Oriëntatie hbo G G G G G G G G G G G G G Totaaloordeel Positief Positief Positief Positief Positief Positief Positief Positief Positief Positief Positief Positief Positief 2 Programma 2.1 Eisen hbo G G G G G G G G G G G G G 2.2 Relatie tussen doelstellingen en programma V V V V V V V V V V V V V 2.3 Samenhang in het programma V V V V V V V V V V V V V 2.4 Studielast G G G G G G G G G G G G G 2.5 Instroom V V V V V V V V V V V V V 2.6 Duur G G G G G G G G G G G G G 2.7 Afstemming tussen vormgeving en inhoud V G V V V V V V V V V V V 2.8 Beoordeling en toetsing V V V V V V V V V V V V V Totaaloordeel Positief Positief Positief Positief Positief Positief Positief Positief Positief Positief Positief Positief Positief 16 NQA - Visitatie Fontys Lerarenopleidingen Tilburg - LAV-1

17 Onderwerp/Facet Nederlands Engels Frans Duits Algemene Economie Theologie Wiskunde Bedrijfseconomie Geschiedenis Aardrijkskunde Maatschappijleer Natuurkunde Scheikunde 3 Inzet van personeel 3.1 Eisen hbo V V V V V V V V V V V V V 3.2 Kwantiteit van het personeel V V V V V V V V V V V V V 3.3 Kwaliteit van het personeel G G G G G G G G G G G G G Totaaloordeel Positief Positief Positief Positief Positief Positief Positief Positief Positief Positief Positief Positief Positief 4 Voorzieningen 4.1 Materiële voorzieningen G G G G G G G G G G G G G 4.2 Studiebegeleiding G G G G G G G G G G G G G Totaaloordeel Positief Positief Positief Positief Positief Positief Positief Positief Positief Positief Positief Positief Positief 5 Kwaliteitszorg 5.1 Evaluatie resultaten V V V V V V V V V V V V V 5.2 Maatregelen tot verbetering V V V V V V V V V V V V V 5.3 Betrokkenheid van medewerkers, studenten, alumni en beroepenveld V V V V V V V V V V V V V Totaaloordeel Positief Positief Positief Positief Positief Positief Positief Positief Positief Positief Positief Positief Positief 6 Resultaten 6.1 Gerealiseerd niveau V G V V V V V G V V V V G 6.2 Onderwijsrendement V V V V G V V V V V V V V Totaaloordeel Positief Positief Positief Positief Positief Positief Positief Positief Positief Positief Positief Positief Positief NQA - Visitatie Fontys Lerarenopleidingen Tilburg - LAV-1 17

18 1.7 Totaaloordeel Op grond van voorgaand schema en de inhoudelijke onderbouwing daarvan in paragraaf 1.5 waaruit blijkt dat alle opleidingen op de zes onderwerpen positief scoren, is de conclusie dat het totaaloordeel over de Lerarenopleidingen Algemene Vakken 1e graad (LAV-1) van Fontys Lerarenopleidingen Tilburg (Nederlands, Engels, Frans, Duits, Wiskunde, Natuurkunde, Scheikunde, Algemene economie, Bedrijfseconomie, Geschiedenis, Aardrijkskunde, Maatschappijleer en Theologie en Levensbeschouwing) positief is. Het NQA-panel is onder de indruk van het enorm vele werk dat FLOT verzet heeft sinds het eerste panelbezoek in FLOT heeft op instituutsniveau beleid vastgesteld dat zowel wordt gesteund door de organisatie als binnen de opleidingen. Hoewel nog niet al het beleid geïmplementeerd is binnen de opleidingen, staat het belangrijkste deel wel op de rails en mag hier met recht gesproken worden van masteropleidingen. 18 NQA - Visitatie Fontys Lerarenopleidingen Tilburg - LAV-1

19 Deel B: Facetten NQA - Visitatie Fontys Lerarenopleidingen Tilburg - LAV-1 19

20 20 NQA - Visitatie Fontys Lerarenopleidingen Tilburg - LAV-1

21 Facetten Onderwerp 1 DOELSTELLINGEN VAN DE OPLEIDING Facet 1.1 Domeinspecifieke eisen Goed Criteria: - De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij de eisen die door (buitenlandse) vakgenoten en de beroepspraktijk gesteld worden aan een opleiding in het betreffende domein (vakgebied/discipline en/of beroepspraktijk). De oordelen zijn gebaseerd op de volgende argumenten: De visitatiecommissie kwam in het rapport Over kwaliteit in kleinschaligheid tot de constatering dat de opleidingen een voldoende duidelijke en adequate eigen visie hebben op het beroep en het beroepenveld waarvoor wordt opgeleid (p. 258, p. 299 en p. 337). Deze constatering geldt voor alle eerstegraads FLOT-opleidingen. Daarnaast was de visitatiecommissie van mening dat de eindtermen van de algemene beroepscomponent en de vakspecifieke eindtermen voldoende relevant zijn met het oog op de beroepsvoorbereiding (p. 259, p. 300 en p. 338). De visitatiecommissie maakte kritische kanttekeningen bij de vakspecifieke eindtermen van de opleidingen Algemene economie, Bedrijfseconomie en Maatschappijleer: deze eindtermen sloten in onvoldoende mate aan op de eindtermen van het vak in het voortgezet onderwijs (p. 259). De visitatiecommissie merkte op dat de vakcomponent in de eindtermen van de exacte opleidingen (Natuurkunde, Scheikunde en Wiskunde) nader uitgewerkt diende te worden (p. 300). Het NQA-panel heeft na het eerste bezoek vastgesteld dat de eindkwalificaties niet gewijzigd waren in vergelijking met de eindkwalificaties die werden gehanteerd ten tijde van de visitatie. Hiermee achtte het panel het beoogde masterniveau van de eerstegraads lerarenopleidingen niet voldoende gewaarborgd. FLOT heeft in echter aangepaste generieke eindkwalificaties geformuleerd voor de eerstegraads lerarenopleidingen. Hierin wordt het beoogde masterniveau wèl meegenomen. Het panel heeft geconstateerd dat de eindkwalificaties van de opleidingen zijn gebaseerd op het Beroepsprofiel voor de leraar in het secundair onderwijs (VSLPC, 1996) en adequaat aansluiten op de Startbekwaamheden voor de Leraar Secundair Onderwijs (1999). Samen met de opleidingen van de Hogeschool van Utrecht is op basis van het beroepsprofiel de Profielschets Eerstegraads Leraar opgesteld. Het panel heeft op basis van de documenten en op basis van gesprekken tijdens het eerste visitatiebezoek vastgesteld dat de opleidingen in voldoende mate aansluiten bij de eisen die het werkveld stelt aan de eerstegraads leraar. Binnen verschillende opleidingen lopen pilot-projecten die nauw aansluiten op (of soms een voortrekkende rol spelen in) ontwikkelingen in het werkveld. Het panel heeft bij geen van de opleidingen ontevredenheid over de aansluiting van de opleiding op het werkveld geconstateerd. FLOT heeft de profielschets voor de eerstegraads leraar verfijnd in het document Van docent naar coach II (juli 2005). In tegenstelling tot de voorgaande profielschets is de NQA - Visitatie Fontys Lerarenopleidingen Tilburg - LAV-1 21

22 nieuwe profielschets conceptueel meer ingebed in het beroepenveld en wordt zij voorafgegaan door de visie van FLOT op de maatschappelijke veranderingen, de veranderingen in het voortgezet onderwijs, de veranderingen binnen de eerstegraads lerarenopleidingen en door de missie van FLOT. Hierdoor heeft de profielschets minder het karakter van algemene eindtermen. Het NQA-panel stelde na het eerste visitatiebezoek vast dat de opleidingen werkten aan de ontwikkeling naar masteropleidingen. Uit documenten en gesprekken tijdens het eerste panelbezoek bleek dat over de inhoud en richting van deze ontwikkeling lang onduidelijkheid bestond. Van de zijde van het opleidingsmanagement, de lectoren en docenten is aangegeven dat die onduidelijkheid over de omzetting naar masteropleidingen aan het afnemen was. Een belangrijk onderdeel van de onzekerheid was de ontwikkeling van de onderzoekscomponent binnen de programma s en het aanzetten van de toegepast wetenschappelijke oriëntatie. Hoewel deze ontwikkelingen zichtbaar ingezet waren en tot concrete resultaten hebben geleid (in termen van modulen die een plaats hebben gekregen binnen het opleidingsprogramma en onderzoeksopdrachten die studenten uitvoeren) bleek uit de stand-van-zakennotities per opleiding en uit gesprekken tijdens de eerste visitatie dat een heldere definitie / omschrijving van de onderzoekscompetentie die van de hbo-master mag worden verwacht, nog niet voorhanden was. Na het eerste panelbezoek heeft FLOT in het document Van docent naar coach II het beroepsprofiel van de eerstegraads leraar geoperationaliseerd in generieke eindkwalificaties van de eerstegraads lerarenopleiding. De eindkwalificaties zijn verdeeld in dezelfde zes thema s als die binnen het beroepsprofiel onderscheiden worden. Het betreft de eerstegraads docent als 1. professional, 2. pedagoog, 3. vakspecialist, 4. (vak)didacticus, 5. onderzoeker / ontwikkelaar ten behoeve van het onderwijs en 6. regisseur van zijn eigen professionele ontwikkeling. Binnen elk thema worden negen à tien (en voor het laatste thema vier) eindkwalificaties onderscheiden. (Zie bijlage 6 voor de volledige lijst met de generieke eindkwalificaties.) De profielschets en de eindkwalificaties zijn opgesteld door een speciaal geformeerde groep van drie docenten die waar nodig advies hebben ingewonnen bij de docenten van de opleidingen en voorzitter van de Raad van Advies VO. De eindkwalificaties zijn vastgesteld door het managementteam en er is een positief advies over uitgebracht door de Instituut Medezeggenschap Raad. De generieke eindkwalificaties zijn verder geconcretiseerd in eindkwalificaties per opleiding. De concretisering heeft plaats gevonden onder het thema 3 (vakspecialist). Het panel is van oordeel dat de opleidingsspecifieke onderdelen van de eindkwalificaties adequaat uitgewerkt zijn en goed aansluiten bij de eindexamenprogramma s van het voorbereidend wetenschappelijk onderwijs (Zie bijlage 6 voor de volledige lijst met de opleidingsspecifieke invulling van de eindkwalificaties.) Aangezien dit geldt voor alle opleidingen is er specifiek sprake van een verbetering voor de opleidingen Algemene economie, Bedrijfseconomie en Maatschappijleer ten opzichte van de situatie in NQA - Visitatie Fontys Lerarenopleidingen Tilburg - LAV-1

23 Het onderzoek binnen de eerstegraads lerarenopleidingen richt zich op toepassingsgericht onderzoek op het gebied van de onderwijspraktijk van de eerstegraads docent en het (school)beleid op dit gebied. Conclusie De visitatiecommissie beoordeelde de eindkwalificaties van de eerstegraads lerarenopleidingen in totaal als voldoende en maakte enkele kanttekeningen bij de opleidingsspecifieke invulling voor de opleidingen Algemene economie, Bedrijfseconomie, Maatschappijleer, Natuurkunde, Scheikunde en Wiskunde. Op grond van de recent ontwikkelde documentatie en de gesprekken met het management en de docenten tijdens het tweede visitatiebezoek is het panel tot de conclusie gekomen dat de opleiding in het bezit is van een vernieuwde en adequate set eindkwalificaties die een directe relatie hebben met het beroepsprofiel. Daarnaast is ook de opleidingsspecifieke invulling verbeterd en sluit deze nu adequaat aan bij het eindexamenprogramma van het voorbereidend wetenschappelijk onderwijs. In totaal beoordeeld het panel het facet domeinspecifieke eisen dan ook als goed voor alle LAV-1 opleidingen van FLOT. Facet 1.2 Niveau master Voldoende Criteria: - De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij algemene, internationaal geaccepteerde beschrijvingen van de kwalificaties van een Master. Ten tijde van de visitatiecommissie zijn wel de eindtermen beoordeeld, maar is geen specifiek oordeel over het niveau van de opleidingen uitgesproken, en zeker niet over het masterniveau van de opleidingen. De achtergrond daarvan is enerzijds dat pas in de loop van 2001 (na de start van de visitatie van de eerstegraads lerarenopleidingen) een evaluatievraag over het niveau van de opleiding aan het beoordelingskader is toegevoegd. Anderzijds vond de beoordeling van de opleidingen plaats voor de invoering van het BAMA-stelsel, en had van een beoordeling van het masterniveau nog geen sprake kunnen zijn. De beoordeling van het masterniveau is een van de centrale vragen in het onderhavige beoordelingsrapport van het NQA-panel. De oordelen zijn gebaseerd op de volgende argumenten: Centraal in de afweging van het onderhavige facet staat de analyse die het NQA-panel heeft gemaakt van de relatie tussen de eindkwalificaties en de descriptoren. Daarbij stond het panel niet slechts een technische analyse voor ogen, maar wilde het nadrukkelijk ook zicht krijgen op het verhaal achter de technische koppeling van eindkwalificaties aan descriptoren: hoe worden de verschillende aspecten geconcretiseerd, welke toelichting of redenering ligt ten grondslag aan de koppeling tussen specifieke eindkwalificaties en descriptoren, en hoe werkt dit door binnen het geheel van de doelstellingen. Hier heeft het panel bij het eerste bezoek onvoldoende onderbouwing voor gevonden. NQA - Visitatie Fontys Lerarenopleidingen Tilburg - LAV-1 23

24 FLOT heeft ten behoeve van het tweede visitatiebezoek een document vervaardigd waarin zij een verantwoording geeft van de relatie tussen de generieke eindkwalificaties van de LAV-1 opleidingen en de Dublin Descriptoren. Hierin worden, na een korte beschrijving die gebaseerd is op het beroepsprofiel, bij iedere descriptor de gerelateerde profielkenmerken van de eerstegraads leraar beschreven. Het panel heeft dit document bestudeerd en is tot de conclusie gekomen dat de opleiding hiermee voldoende inzichtelijk heeft gemaakt hoe de eindkwalificaties conceptueel samenhangen met de descriptoren. Binnen de eindkwalificaties ligt het zwaartepunt bij de descriptor toepassen van kennis en inzicht en in iets mindere mate bij de descriptor kennis en inzicht. Schematisch is de verdeling van de eindkwalificaties over de descriptoren is als volgt: De descriptor kennis en inzicht komt aan de orde bij drie eindkwalificaties uit thema 1, bij één eindkwalificatie uit thema 2, bij vier eindkwalificaties uit thema 3, bij twee eindkwalificaties uit thema 4 en bij twee eindkwalificaties uit thema 5. De descriptor toepassen van kennis en inzicht komt aan de orde bij vier of meer eindkwalificaties van de thema s 1 t/m 5. De descriptor oordeelsvorming komt aan de orde bij één eindkwalificatie van de thema s 1 t/m 5. De descriptor communicatie komt aan de orde bij één eindkwalificatie van de thema s 1 t/m 5. De descriptor leervaardigheden komt aan de orde bij één eindkwalificatie van de thema s 1 t/m 4. Daarnaast zijn alle eindkwalificaties van het thema 6 gerelateerd aan deze descriptor. In het kaderdocument Van docent naar coach II worden de onderscheidende kenmerken van de LAV-1 opleidingen ten opzichte van de tweedegraads opleidingen beschreven voor de zes eindkwalificatiethema s. Hierin wordt duidelijk dat het beoogde niveau van de eerstegraads leraar voor alle thema s verdiepend is ten opzichte van het beoogde niveau de tweedegraads leraar. Daarnaast blijkt ook uit het beroepsprofiel dat de eerstegraads leraar een aantal rollen en taken heeft die hem/haar onderscheiden van de tweedegraads leraar (i.e. van het bachelorniveau van de tweedegraads opleiding). De tweedegraads leraar kan bijvoorbeeld in beperkte mate bijdragen aan het realiseren en de ontwikkeling van het pedagogisch klimaat van de school, terwijl de eerstegraads leraar als leidinggevende sturing kan geven aan de totstandkoming van beleid gericht op onderwijsontwikkeling. Het panel stelt hiermee vast dat er sprake is van voldoende niveauverschil met de doelstellingen van de tweedegraads opleidingen. Kanttekening (De tekstdelen met de kop kanttekening(en) moeten in het onderhavige rapport gelezen worden als argumentatie waarom een facet is beoordeeld met voldoende in plaats van met goed; zie paragraaf 1.4 voor een uitgebreide beschrijving van de beoordelingssystematiek). In gesprekken tijdens het eerste panelbezoek is door FLOT naar voren gebracht dat lange tijd onduidelijkheid bestond over het profiel van de eerstegraads leraar als master, en meer specifiek over de onderzoeksbekwaamheid die van deze leraar wordt verwacht. Ook de inrichting en de inhoud van het op onderzoeksvaardigheden gerichte deel van de 24 NQA - Visitatie Fontys Lerarenopleidingen Tilburg - LAV-1

25 opleidingsprogramma s leidden tot vragen binnen verschillende opleidingen. Daarnaast heeft het panel vragen gesteld over de contacten en relaties die FLOT onderhoudt met (buitenlandse) universiteiten op het gebied van relevant onderzoek. Het panel heeft ten behoeve van de tweede visitatie een overzicht ontvangen van de contacten / relaties die FLOT onderhoudt met verschillende buitenlandse universiteiten. Uit dit document is wel op te maken op welk gebied de contacten / relaties liggen en maar niet hoe structureel en diepgaand deze zijn. Het panel meent dat een goede relatie met universiteiten, meer specifiek die eenheden waar voor FLOT (of voor specifieke opleidingen van FLOT) relevant onderwijskundig en vakdidactisch onderzoek wordt uitgevoerd, een belangrijke stimulans zal zijn voor het verwerven en inpassen van de noodzakelijke kennis, en beveelt FLOT aan dergelijke relaties met universiteiten (verder) te ontwikkelen. Dergelijke contacten kunnen ook bewerkstelligd worden via de Wetenschappelijke Adviesraad die sinds het studiejaar benoemd is. Deze raad heeft, naast de taak om advies uit te brengen over het (toegepast) wetenschappelijk niveau, de relevantie en de actualiteit van de onderwijsinhoud, de opleidingsmethodiek en didactiek, expliciet de taak om advies uit te brengen over de inhoud en organisatie van de onderzoeksprojecten die vanuit de eerstegraads lerarenopleidingen worden opgezet en de mogelijkheden om de (toegepast) wetenschappelijke oriëntatie en inbedding van de eerstegraads lerarenopleidingen te versterken. Conclusie Het panel is van mening dat er sprake is van een solide en onderbouwde aansluiting tussen de eindkwalificaties van de eerstegraads FLOT-opleidingen en de Dublin Descriptoren en voldoende niveauverschil met de bacheloropleiding. De aansluiting met de universiteiten betreffende de onderzoeksbekwaamheid op het gebied van de onderwijskunde en vakdidactiek zou verstevigd mogen worden. Dit wordt deels opgevangen door de Wetenschappelijke Adviesraad. Derhalve beoordeelt het panel het facet niveau master in totaal als voldoende voor alle LAV-1 opleidingen. Facet 1.3 Oriëntatie hbo-master Goed Criteria: - De eindkwalificaties zijn mede ontleend aan de door (of in samenspraak met) het relevante beroepenveld opgestelde beroepsprofielen en/of beroepscompetenties. - Een hbo master heeft de kwalificaties voor het niveau van zelfstandig en/of leidinggevend beroepsbeoefenaar in een beroep of spectrum van beroepen, dan wel het niveau van het functioneren in een multidisciplinaire omgeving waarin een hbo-opleiding vereist is of dienstig is. De oordelen zijn gebaseerd op de volgende argumenten: De visitatiecommissie heeft in haar rapport geoordeeld dat de opleidingen in voldoende mate voeling houden met relevante ontwikkelingen in het werkveld, maar dat de werkwijze NQA - Visitatie Fontys Lerarenopleidingen Tilburg - LAV-1 25

26 van de Raad van Advies meer doelgericht en planmatig diende te worden (p. 281, p. 321 en p. 360). De eindkwalificaties zijn gebaseerd op het Beroepsprofiel voor de leraar in het secundair onderwijs (VSLPC, 1996) en de Startbekwaamheden voor de Leraar Secundair Onderwijs (1999). Samen met de opleidingen van de Hogeschool van Utrecht is op basis van het beroepsprofiel de Profielschets Eerstegraads Leraar opgesteld. Deze profielschets geeft weer op welke kwalificaties van de eerstegraads leraar de opleidingen zijn gericht. FLOT heeft het beroepsprofiel en de eindkwalificaties geactualiseerd en aangepast aan het masterniveau (zie ook facet 1.1). FLOT heeft bij het aanpassen van het beroepsprofiel besloten om nog niet expliciet aan te haken bij het beroepsprofiel (Bekwaamheidseisen leraren) van de Stichting Beroepskwaliteit Leraren en ander onderwijspersoneel (SBL). Het concept van dit beroepsprofiel was reeds in 2003 beschikbaar. De reden hiervoor is dat het onderscheid dat SBL maakt tussen de het eerste- en tweedegraads gebied volgens FLOT onvoldoende discrimineert om er qua niveau divergerende opleidingsprogramma s op te kunnen bouwen. Hierbij heeft FLOT ook reeds geconstateerd dat profiel van SBL in grote lijnen overeenkomt met het profiel dat FLOT op dit moment hanteert. FLOT heeft aangegeven dat de door de SBL geformuleerde Bekwaamheidseisen leraren per 1 september 2006 expliciet verwerkt zullen worden in het beroepsprofiel. De verwachting is dat de bekwaamheidseisen dan wettelijk vastgesteld zijn. Het NQA-panel stelt op basis van het vernieuwde beroepsprofiel en de eindkwalificaties vast dat de doelstellingen voldoende beroepsgericht zijn. Deze beroepsgerichtheid wordt geborgd door de Raad van Advies VO, waarin vertegenwoordigers van het beroepenveld (rectoren uit het vo) en directeuren van lerarenopleidingen zitting hebben. Deze raad heeft een recentelijk vernieuwde en doelgerichte taakomschrijving. Het panel heeft ook in de kwaliteitsdocumenten (protocollen en kalenders) kunnen constateren dat de Raad van Advies VO een belangrijke rol speelt bij de actualisatie en kwaliteitsborging van de eindkwalificaties. Hiermee is er sprake van een duidelijke verbetering ten opzichte van de situatie tijdens het bezoek van de visitatiecommissie. Daarnaast is er, door middel van de verbeterde kwaliteitszorgsystematiek, op dit moment sprake van de aanzet tot een structureel en formeel, cyclisch proces waarin de opleidingen de inhoud van het onderwijsprogramma afstemmen op die van de beroepspraktijk en de beoogde eindkwalificaties ter beoordeling voorleggen aan stakeholders in het werkveld. Deze kwaliteitszorgsystematiek is reeds partieel in gebruik genomen, getuige de (geplande) vergaderingen en evaluaties in de Kwaliteitskalender studiejaar Het panel is van oordeel dat het multidisciplinaire aspect van de context waarbinnen een master functioneert, aan de orde komt in de doelstellingen 1.7 (kunnen participeren in een multidisciplinair team) en 2.9 (met collega s in dialoog kunnen gaan over zijn handelen). Conclusie Het panel is van mening dat de eindkwalificaties beroepsgericht zijn en tevens gericht zijn op multidisciplinariteit. Hiermee beoordeelt het panel het facet oriëntatie hbo-master in totaal als goed voor alle eerstegraads FLOT-opleidingen. 26 NQA - Visitatie Fontys Lerarenopleidingen Tilburg - LAV-1