1. Identificeren, documenteren en inventariseren van de verschillende bedelzangtradities in de k.erf regio

Transcriptie

1 Erfgoedcel k.erf ging in 2014 van start met een erfgoedzorgproject rond de verschillende bedelzangtradities uit zijn regio. Het project doelt op het creëren van toekomstkansen voor dit bijzonder immaterieel cultureel erfgoed. Bedelzangtradities zijn een reeks van zeer diverse gebruiken met elk hun eigen specifieke kenmerken, noden en behoeften. Het dynamische karakter van deze tradities zorgt er voor dat zij eenvoudig gealterneerd kunnen worden. Vanuit een borgingsperspectief is dit zowel hun sterkste troef als grootste zwakte. Bedelzangtradities kunnen binnen een korte tijdsspanne van enkele jaren volledig verdwijnen uit het straatbeeld. Hiernaast kunnen zij ook even gemakkelijk herintroduceerd worden. De erfgoedcel k.erf heeft er zijn missie van gemaakt om de bedelzangtradities op een correcte, duurzame en efficiënte manier te onderwerpen aan een erfgoedzorgplan. Zo willen zij de actieve verderzetting van deze (vaak unieke) gebruiken waarborgen. Erfgoedzorgplan 1. Identificeren, documenteren en inventariseren van de verschillende bedelzangtradities in de k.erf regio In een eerste fase werd onderzocht welke bedelzanggebruiken (levende, uitgedoofde en uitgestorven) aanwezig waren in de zeven gemeentes van de k.erf regio. Deze stap baseerde zich hoofdzakelijk op historisch-wetenschappelijke research en had een inventariserend karakter. Elke organiserende instantie met affiniteit tot de bedelzangtradities werden gecontacteerd. Zij zorgen daar voor dat hun zanggebruik nog jaarlijks verder gezet wordt in hun regio. Dit doen zij door acties of evenementen op de feestdag zelf te organiseren. Aan deze organisaties of verenigingen werd gevraagd om tijdens een interview op een standaard vragenlijst te antwoorden. Deze vragenlijst werd ontwikkeld door de erfgoedcel Mechelen en is toepasbaar voor alle elementen van immaterieel cultureel erfgoed. Drie elementen staan hierin centraal: identificatie, doorgeven (borgen) en draagvlak of waardering. De antwoorden werden verwerkt en opgenomen in de documentatiemappen van de erfgoedcel k.erf. Verschillende spelers uit het culturele veld werden gecontacteerd. Hier ging het hoofdzakelijk over organisaties, verenigingen of instellingen die zich actief inzetten naar het onderzoek van de lokale geschiedenis en historiek (Heemkringen, erfgoedverenigingen, archieven). Dankzij hun kennis en expertise konden uitgedoofde en uitgestorven zangtradities in kaart gebracht worden.

2 2. Diachronisch en synchronisch (voor)onderzoek De verzamelde informatie uit voorgaande stap werd aangevuld met een literatuuronderzoek dat zich voornamelijk richtte op de socio-culturele inbedding van het bedelzingen en de geschiedenis van deze tradities. Hier werd nagegaan hoe de verschillende bedelzangtradities zich ontwikkelden en manifesteerden als cultuurhistorisch fenomeen, buiten de grenzen van de k.erf regio. Omdat de zoektocht naar bruikbaar bronnenmateriaal een proces van lange adem is kan deze fase niet als afgerond beschouwd worden. Het onderzoekstadium wordt hiermee verdergezet over het volledige trajectplan met als bijzondere focus de (historische) cultuurbelevenis in de zeven k.erf gemeentes. 3. Overleg, communicatie en samenkomst Bij de aanvang van het project werd onmiddellijk een stuurgroep bedelzangtradities opgericht. Deze groep adviseerde hoofdzakelijk over de dagelijkse werking en volgde gedurende het hele traject het project nauw op. Voor de stuurgroep werden leden gekozen die zelf op professioneel of vrijwillig vlak zich inzetten voor de bedelzangtradities. Vervolgens werd gekozen om de verschillende erfgoedspelers en geïnteresseerden samen te brengen voor overleg. De voornaamste doelstelling was om met deze bijeenkomst de verderzetting van de bedelzangtradities als immaterieel cultureel erfgoed te waarborgen. Daarnaast werd gepoogd om hiermee tot een creatieve uitwisseling van interessante projectideeën te komen. Op 6 maart 2014 vond een samenwerkings- en uitwisselingsmoment plaats met de titel ideeëncafé Bedelzangtradities. De opbouw van deze dag was tweeledig: 1. In de namiddag werden de cultuur- en jeugddiensten van de 7 gemeentes uitgenodigd voor een professioneel werkseminarie rond de bedelzangtradities. Eerst werd een inleidende presentatie gegeven over de stand van zaken wat betreft dit ICE in de k.erf regio. Vervolgens werd aan de hand van een vragenlijst en een groepsgesprek

3 de hedendaagse problematiek rond de bedelzangtradities besproken met hiernaast een voorstelling over mogelijke, toekomstige projecten. 2. s Avonds werden de deuren opengesteld voor het grote publiek. De aanwezigen namen deel aan een ronde tafelgesprek waar per groep een andere probleemstelling werd besproken: actualisering, educatie, acties op de dag zelf, veiligheid en informatie verzamelen. Een doorschuifsysteem werd ontwikkeld om iedereen de kans te geven om over de verschillende thema s te praten. 4. Sensibilisering: uitwerking van enkele deelprojecten De grote verscheidenheid aan feedback die werd ontvangen op 6 maart werd verwerkt in een actieplan. Dit actieplan focust op de uitwerking van vier concrete deelprojecten. Via deze methode werd het mogelijk om een zeer breed doelpubliek te bereiken. 1. De website Deze nieuwe website is het zenuwpunt van het bedelzangproject. Op de homepagina zijn alle bedelzangtradities terug te vinden, zowel de uitgedoofde als degene die nog actief beoefend worden. Elk zanggebruik beschikt over een deelpagina. Hierop kan je niet enkel historische informatie terugvinden maar ook praktische tips en creatieve ideeën om zelf aan de slag te gaan met deze tradities. Hiernaast kun je ook de meest gekende bedelzangliedjes beluisteren op de site. De website heeft ook een wervend karakter. De zeven gemeentes van k.erf regio werden uitgedaagd met de Challenge Wie zingt het meest?. Hiermee namen zij het tegen elkaar op om zo veel mogelijk (bedel)zangers op de been te krijgen. Per traditie werd er een rangschikking gemaakt. Deelnemen kon je door online jouw foto van de zangtocht op te sturen. Hiermee werd je automatisch geregisterd en telde jouw deelname mee voor het eindresultaat. De winnende gemeente wordt een jaar lang gekroond tot zangdorp.

4 Naast de Challenge en de algemene informatie over de verschillende zangtradities kun je op de site nog veel meer terugvinden. Zo staat er een agenda online waarop alle toekomstige evenementen rond bedelzang uit de regio worden vermeld. De grote diversiteit aan ICE in de k.erf regio komt ook aan bod bij de deelpagina over k.erf. Algemene informatie over ICE kan je dan weer terugvinden bij over bedelzangtradities. 2. De educatieve pakketten De website beschikt ook over een link naar de verschillende educatieve pakketten rond bedelzang. k.erf heeft in samenwerking met vzw Casa Blanca educatieve pakketten ontwikkeld voor kinderen van het 3de en 4de leerjaar van het basisonderwijs. Er werd gekozen voor deze leeftijdscategorie omdat deze kinderen nog actief deelnemen aan de bedelzangtradities. De pakketten bestaan uit acht verschillende modules: één inleidende sessie en per bedelzangtraditie een speciaal uitgewerkte les. Centrale vragen zoals wat is bedelzang?, wat is erfgoed? worden opgelost in het inleidend lessenpakket. Alle andere educatieve pakketten verhalen over de verschillende bedelzangtradities. Ze focussen niet alleen op het historische verhaal maar bieden ook een waaier aan creatieve opdrachten rond taal, muzische vorming, wereldoriëntatie en de ontwikkeling van de sociale vaardigheden van het kind. De lessen zijn opgebouwd rond een audiofragment dat telkens de verschillende opdrachten en oefeningen inleidt. Per les is er een handleiding voor de leerkracht beschikbaar waarin de link naar de eindtermen en lesdoelen wordt gelegd. Hiernaast werden voor de lessen ook werkblaadjes voor de leerlingen gemaakt. 3. De Do-it-yourself publicatie In samenwerking met enkele creatieve talenten uit de streek werd een doe-het-zelf publicatie geschreven. Dit boek is een combinatie van een klein informatief/historisch luik met een artistiek/eigenzinnig luik. Alle ideeën, tips en recepten werden bedacht door creatieve geesten die met hun kennis en expertise al de virtuele blogwereld wisten te

5 veroveren. Zij creëren een reeks bezielende ideeën met als algemeen thema de verschillende bedelzangtradities. Het boekje heeft als doelpubliek ouders met kinderen die graag zelf aan de slag willen gaan met hun bedelzangtraditie. Deze publicatie is zo opgebouwd dat de kinderen zelf ook eenvoudigweg kunnen van start gaan. Voor iedereen is er wat wils: duurzame lantaarns knutselen, veilige verkleedkledij zelf stikken, een traditioneel feestgebak klaarmaken met een modern tintje. 4. De inspiratiebrochure Als laatste schreef de erfgoedcel k.erf samen met LECA vzw (landelijk expertisecentrum voor de cultuur van alledag) de inspiratiebrochure. In deze handige erfgoedgids worden voorbeelden samengebracht van gemeentes en verenigingen die op hun eigen originele manier acties en evenementen organiseren om het bedelzingen te stimuleren. De inspiratiebrochure wordt aangevuld met informatie over het borgen van ICE, het ICE-platform en een korte inleiding over de verschillende bedelzangtradities. Verder schreef Resonant een hoofdstuk over de opbouw van een project rond gezongen erfgoed. 5. Samenwerking met andere actoren in het veld Het internationale Driekoningencongres Op 24 oktober 2014 vond in Tilburg het internationale congres rond Driekoningen zingen plaats. Erfgoedcel k.erf bereidde samen met LECA vzw, het VIE, de werkgroep Driekoningenzingen en de gemeente Tilburg deze studiedag voor. Het congres was de eerste officiële gelegenheid waar actoren uit de verschillende professionele en amateuristische organisaties hun kennis en expertise konden delen. Tijdens deze studiedag kwamen verschillende sprekers uit heel Europa aan bod om hun ervaring met dit bijzonder ICE te vertellen. Na afloop van het congres werd een intentieverklaring ondertekend. Hierin beloven de ondertekenden dat zij in de toekomst actief zullen verder werken aan de borgen van het Driekoningenerfgoed. Erfgoedcel k.erf kreeg op het congres de gelegenheid om het bedelzangproject voor te stellen aan het grote publiek.

6 6. Een blik op de toekomst Formeel loopt het bedelzangproject ten einde midden januari 2015 af. De erfgoedcel k.erf zal zich echter in toekomst blijven engageren om dit uniek ICE in de kijker te zetten. Toekomstige samenwerkingsprojecten met lokale, Vlaamse en internationale verenigingen die werken rond bedelzang zullen blijven gestimuleerd worden. Daarnaast zal de erfgoedcel k.erf de website zing-ze verder uitbouwen en regelmatig updates toevoegen.